Gaitasun linguistikoa
- 1. GAITASUN LINGUISTIKOA A. MORFOSINTAXIA. ARGUDIO TESTUA AZALPEN TESTUA NARRAZIO TESTUA 1. Hitzak o Elementuak:lexemak eta morfemak Eratorriak Gramatikalak: • Deklinabidean, kasu motibatiboa. . • Menderakuntzakoak. o Kategoriak: Flexioa eta izen motak. Flexioa eta adjektibo motak: adjektibo baloratzaileak, adjektibo sintagmak, graduatzaileak. Flexioa eta aditz motak: hipotesia adierazteko aditz formak. Adberbio motak: moduzkoak, iritzi- adberbioak, ustea, ziurtasuna eta ziurtasunik eza adierazten dutenak... Flexioa eta determinatzaile motak. Flexioa eta izenordain motak: 1. eta 2. pertsona-izenordainak, arruntak eta indartuak; 1. pertsona pluralekoa. Juntagailu motak: aurkariak, hautakariak, emendiozkoak. Postposizio motak: o Egiturak: bakunak, elkartuak, eratorriak, parasintetikoak. 1. Hitzak o Elementuak:lexemak eta morfemak: eratorriak eta gramatikalak o Kategoriak: • Flexioa eta izen motak • Flexioa eta adjektibo motak: izenlagunak, adjektibo murriztaileak, adjektiboaren graduak... • Flexioa eta aditz motak: modu indikatiboa, orain aldia ardatz gisa, egitura aktiboak • Adberbio motak: • Flexioa eta determinatzaile motak • Flexioa eta izenordain motak: 3. pertsona singularreko eta 1. pertsona pluraleko pertsona-izenordainak; izenordain zehaztugabeak, egitura inpertsonalak. • Juntagailu motak: emendiozkoak, aurkariak, hautakariak, banakariak.... • Postposizio motak: o Egiturak: bakunak, elkartuak, eratorriak, parasintektikoak 2. Sintagmak o Motak: izen sintagma, aditz sintagma, adjektibo sintagma, adberbio sintagma • Izen sintagma: osagaiak, funtzioak; 1. Hitzak o Elementuak:lexemak eta morfemak • Eratorriak • Gramatikalak: • Denbora/leku menderagailuak: (e)n,(e)la.,(e)nean...... o Kategoria: • Flexioa eta izen motak: arruntak, bereziak, antroponimoak, toponimoak, gentilizioak... • Flexioa eta adjektibo motak. • Flexioa eta aditz motak: lehenaldiaren ardatza, aspektu burutua; estilo zuzena, zehar estiloa adierazteko aditz formak . • Adberbio motak: denbora, lekua; modua; maila; iritzia. • Flexioa eta determinatzaile motak. • Flexioa eta izenordain motak: pertsona izenordainak, zehaztugabeak, galdetzaileak... • Juntagailu motak. • Postposizio motak. o Egiturak:bakunak , elkartuak, eratorriak, parasintektikoak. 2. Sintagmak o Motak: izen sintagma, aditz sintagma, adjektibo sintagma eta adberbio sintagma
- 2. GAITASUN LINGUISTIKOA 2 . Sintagmak o Motak: izen sintagma, aditz sintagma, adjektibo sintagma, adberbio sintagma Adjektibo sintagma: osagaiak eta funtzioak. Postposizio/ adberbio sintagmak: osagaiak eta funtzioak. 3. Perpausak o Osagaiak: subjektua eta predikatua o Egitura ergatiboa: perpaus iragangaitzak eta iragankorrak o Motak • Igorlearen jarreraren arabera • Harridurazkoak. • Zalantzazkoak. • Desirazkoak • Harreman sintaktikoen arabera: bakunak eta elkartuak, juntaduraz eta menderakuntzaz • Juntaduraz: aurkariak, hautakariak... • Menderakuntzaz: konpletiboak, kausazkoak, kontzesiboak, kontsekutiboak, baldintzazkoak • Egitura ergatiboa • Postposizio sintagmak eta adberbio sintagmak: osagaiak eta funtzioak 3. Perpausak o Osagaiak: subjektua eta predikatua o Egitura ergatiboa: iragangaitzak eta iragankorrak o Motak: • Igorlearen arabera Adierazpen perpausak • Harreman sintaktikoen arabera: bakunak, elkartuak, juntaduraz eta menderakuntzaz Perpaus bakunak: perpaus kopulatiboak; predikatiboak eta inpertsonalak. Perpaus elkartuak: • Juntaduraz elkartuak: emendiozkoak eta alborakuntzaz lotutakoak. • Menderakuntzakoak: erlatibozkoak, konparaziozkoak, helburuzkoak... • Aditz sintagma:osagaiak eta funtzioak. • Adjektibo sintagma: osagaiak eta funtzioak. 3. Perpausak o Osagaiak: subjektua eta predikatua o Egitura ergatiboa • Aditz predikatua: nukleoa eta osagaiak. o Motak • Igorlearen arabera • Galde-perpausak. • Harridura-perpausak. • Harreman sintaktikoen arabera: bakunak, elkartuak, juntaduraz eta menderakuntzaz • Iragankorrak, Iragangaitzak • Menderakuntzazko perpaus konpletiboak, denborazkoak, moduzkoak eta lekuzkoak.
- 3. GAITASUN LINGUISTIKOA B. LEXIKOA ARGUDIO TESTUA AZALPEN TESTUA NARRAZIO TESTUA 1. Hiztegia o Balorazioa adierazten duena. 2. Esaldi eginak o Zalantza, ziurtasuna, derrigorra, egiantzekotasuna, ustea adierazten duten iritzi adberbioak. o Partaideen aurkezpena egiteko, hitza emateko edo eskatzeko, iritziak adierazteko, kontra- argudioak azaltzeko esapideak o Atsotitzak, lokuzioak, interjekzioak... 3. Erlazio semantikoak o Semantiko-lexikoa • Konnotazioa, antonimia... o Semantiko-gramatikala: morfemek gehitzen duten informazioa • Adjektiboaren gradua osatzeko morfemak. • Moduzko adberbioak sortzeko atzizkiak; adjektiboak aditzondo bihurtzeko atzizkiak. • Hipotesia adierazteko aditz morfemak. • Atzizki baloratzaileak. o Semantiko-pragmatikoa • Inplikazioa eta Aurresuposizioa. 1. Hiztegia o Denotatiboa. o Espezifikoa. o Teknizismoak. o Hitz birdefinituak: aldaketa semantikoa, metafora, metonimia. o Kultismoak, maileguak, neologismoak... o Akronimoak, siglak. 2. Esaldi eginak o Ideiak birformulatzeko esapideak. o Egilea ezkutatzeko esamoldeak. o Ziurtasuna, ebidentzia...adierazteko esapideak. 3. Erlazio semantikoak o Semantiko-lexikoa • Denotazioa. • Sinonimia (hiperonimoak, hiponimoak). o Semantiko-gramatikala:morfemek gehitzen duten informazioa • Latinetik edo grekotik hartutako atzizkiak eta aurrizkiak. • Hitz familiak. o Semantiko-pragmatikoa • Eremu semantiko berekoak . • Marko zein esparru semantiko hurbilak 1. Hiztegia 2. Esaldi eginak o Esamoldeak, lokuzioak, atsotitzak. o Onomatopeiak eta interjekzioak... 3. Erlazio semantikoak o Semantiko-lexikoa: denotazioa, konnotazioa • Sinonimia. • Lexiko baliabide askotarikoak. • Irudi erretorikoak: konparaketa, metafora, metonimia... • Denotazio eta konnotazioa o Semantiko-gramatikala: morfemek gehitzen duten informazioa • Aditz morfemak, denborari eta aspektuari lotuak. • Menderakuntza morfemak, denborari eta zehar estiloari lotuak. o Semantiko-pragmatikoa
- 4. GAITASUN LINGUISTIKOA C. FONOLOGIA ARGUDIO TESTUA AZALPEN TESTUA NARRAZIO TESTUA 1. Hots unitateak 2. Hitzen fonetika 3. Perpausen fonetika o Azentua eta erritmoa o Doinua • Galderetakoa. • Harriduretakoa. 1. Hots unitateak 2. Hitzen fonetika 3. Perpausen fonetika o Azentua eta erritmoa o Doinua • Adierazpen perpausak. • Enuntziatu parentetikoak (azalpena, argibideak ematekoa...) 1. Hots unitateak 2. Hitzen fonetika 3. Perpausen fonetika o Azentua eta erritmoa o Doinua: ahots desberdinak, intonazioa, abiadura… D. ORTOGRAFIA ARGUDIO TESTUA AZALPEN TESTUA NARRAZIO TESTUA 1. Konbentzio tipografikoak eta letra tipoak 2. Fonema eta grafemaren arteko lotura 3. Arau ortografikoak 4. Puntuazio zeinuak eta erabilera- arauak 5. Alfabetotik kanpoko zeinuak 1. Konbentzio tipografikoak eta letra tipoak o Izenburuak, azpitituluak, epigrafeak. o Tipografia aldaketak: letra tamaina, tipoa, letrakera... 2. Fonema eta grafemaren arteko lotura 3. Arau ortografikoak 4 Puntuazio zeinuak eta erabilera arauak 5. Alfabetotik kanpoko zeinuak 1. Konbentzio tipografikoak o Testu-generoen araberako konbentzio tipografikoak: lerro-buruak, izenburuak, letra tipoak... 2. Fonema eta grafemaren arteko lotura 3. Arau ortografikoak 4. Puntuazio zeinuak eta erabilera arauak o Parentesiak eta letra etzana antzezlanen akotazioetan 5. Alfabetotik kanpoko zeinuak