2. PSİKO-MOTOR GELİŞİM
Çocuğun geliĢiminde önemli bir yer tutan
psiko-motor geliĢim, yaĢam boy devam eden
bir süreçtir. Bu ünitede psiko-motor geliĢimin
tanımı ve önemi, psiko-motor geliĢimle ilgili
öğeler, 0-12 yaĢ çocuklarında psiko-motor
geliĢim aĢamaları, psiko-motor geliĢimde
bireysel farklılıklar ve önemi, psiko-motor
geliĢimin diğer geliĢim alanlarıyla iliĢkisi
konulan ele alınmıĢtır.
PSİKOMOTOR GELİŞİM NEDİR ?
3. Tanımı ve Önemi
Çocuk organizmasını, yetiĢkinden ayıran en önemli özellik, sürekli
büyüme, geliĢme ve değiĢme süreci içinde olmasıdır. Bu değiĢim süreci
içerisinde çocuğun geliĢimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir.
Görünür büyüme, bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındaki
değiĢmedir. Görünmez büyüme ise iç organlarda meydana gelen
değiĢmedir. ĠĢte bu görünür geliĢimlerden bir tanesi motor geliĢimdir.
Motor kelimesi tek baĢına "hareket" anlamına gelir. YetiĢkinler gibi
çocuğun da hareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden
itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığı yerden baĢını
kaldırma, göğsünü kaldırma, ellerini, kollarını, bacaklarını hareket
ettirme, dönme, emekleme gibi davranıĢları kazanır.
DüĢünülmeden, bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonra
vücut hareketlerine, zamanla dıĢ uyarıcıların kontrolü ile çeĢitli motor
etkinliklere dönüĢür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerini amaçlı olarak
kullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranıĢlarının
geliĢimi refleksler, duruĢa ait hareketler, yürüme, koĢma, atlama gibi
beceriler Ģeklinde olmaktadır.
Motor geliĢim, fiziksel büyüme ve geliĢme ile birlikte beyin - omurilik
geliĢimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik
kazanmasıdır. Kilo artıĢı, boy uzaması ve kas geliĢimine, diğer bir deyiĢle
fiziksel geliĢime paralel olarak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir
sistemi ve kasların geliĢimi önemli bir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması
doğum öncesi dönemde baĢlar ve ömür boyu devam eder.
Tanımı ve Önemi
5. Tüm çocukların motor geliĢiminde üç genel
kuraldan söz edilebilir. Bunlar Ģu Ģekilde
sıralanabilir:
GeliĢim baĢtan ayağa doğru olup, önce
baĢ, sonra omuzlar ve kollar ve nihayet bacaklar
ve ayaklar geliĢir.
Hareketler merkezden dıĢa doğru geliĢir. Beden
ve omuz hareketleri bağımsız kol
hareketlerinden, el hareketleri parmak
hareketlerinden önce gelir.
Motor geliĢim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce
durur, emekler, yürür, daha sonra koĢar ve
oturur.
6. Kuvvet
Bütün psiko motor davranışların öğrenilmesi bir kuvvet
gerektirir.Koşma,atlama,tırmanma,yürüme hatta bir parmağın kıpırdatılması bile kuvvet
ister.Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olması gerektiği gibi gövdenin kol ve
bacakların elin ve parmakların öğrenilecek psikomotor davranışları yapabilecek kuvvete
sahip olması gerekir.
Harekete hazır olma
Vücudun etkilere karşı tepki göstermeye hazır olması gereklidir. Etki ile bu etkiye
yapılan tepkinin arasında geçen zaman reaksiyon zamanıdır.Reaksiyon zamanı ne kadar
kısa olursa psiko motor öğrenmede o kadar hızlı olur.Psikomotor öğrenmede genel
olarak bütün vücudun tepkiye hazır olması gereklidir.Özellikle kol ve bacakların ve elin
tepki yapabilecek olgunluğa ulaşması gerekir.
Hız
Psiko motor davranışların kendine özgü bir yapılış hızı vardır.Bir davranışın
gerektiğinden az hızda veya çok hızda yapılması halinde organizma tehlikeye girebilir.
Örneğin bir makinede çalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket
edememesi onun kolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir.Psiko motor
öğrenmede özellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
Dikkat
Birçok psiko motor öğrenme bir olayın veya işin devamlı ve keskin bir şekilde dikkatli
olarak izlenmesini gerektirir.Öğrenci birçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli
bir şekilde uzun süre durmak zorunda kalacaktır.
bacakların yeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışları
öğrenmek mümkün değildir.
Psiko motor yetenekler
8. Dinamik Dikkat
Bazı davranışlar öğrencinin hareket halindeyken bir olaya
dikkat etmesini ve olaya uygun davranışlar yapmasını
gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide
dinamik bir dikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat
gelişmemişse bu psiko motor öğrenmeyi yapamaz.
Koordinasyon
Psiko motor öğrenmenin pek çoğu birden fazla organların
çalışmasını gerektirir.En yalın bir davranışta bile göz el kol
veya ayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içinde
çalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak
organları arasında yeterli koordinasyonu kuramıyorsa
çocuk o davranışı öğrenemez.
Esneklik
Vücudun gerektiği zaman öne yana geriye ve istenen
yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir.Gövdenin
9. 5 - 6 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğüm atabilirim
· Anahtarla kapı kilidini açabildim
· Nokta nokta verilen bir resmin noktalarını birleĢtirebilirim
· 6 kısımlı bir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiĢ bir adam
resmini tamamlayabilirim
· Söylendiğinde
yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgen Ģekillerini
çizebilirim
· 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya edebilirim
· Labirent bulmacaları tamamlayabilirim
· Bir kağıdı dörde katlayabilirim
· Gösterildiğinde bir kareyi üçgen Ģeklinde katlayabilirim
· Bir kavanozun kapağını açıp kapayabilirim
· Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilirim
11. Büyük Kas Gelişimi
. Tek ayağımın üzerinde 10 saniye durabilirim
· Sözel yönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde
yürüyebilirim
· Öne doğru taklalar atabilirim
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldirabilirim
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilirim
· Tek ayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilirim
· Kendime doğru atılan topu tutabilirim
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilirim
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilirim
· Zıplayan topu yakalayabilirim
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle
sıkabilirim
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilirim
12. Psiko motor Gelişiminde Bireysel Farklılıklar ve Önemi
Çocuğun gelişimi, bireye ebeveynlerden geçen genlerin yani
kalıtımın ve yaşadığı
ortamın (çevresel faktörlerin) etkisi altındadır. Tüm
bireyler, kendi gelişim çizgilerinde
belirli bir sırayı izleyerek ilerleme kaydederler. Tüm gelişim
dönemlerinde olduğu gibi
motor gelişiminde de dönemlere ilişkin yaş belirlemeleri yalnızca
genel sınırlardır. Her
bireyin kendine özgü düşünme, hareket etme, hissetme, konuşma
ve anlama biçimi vardır.
Psiko motor gelişim becerileri, genelde gözlenebilir beceriler
olduğu için çocukta
gerçekleşen farklılıklar daha somut olarak fark edilir. Örneğin
çocuğun geç yürümesi
ailelerde “acaba bir problem mi var?” sorusunu getirir. Oysa
fiziksel bir sorun yoksa çocuk
birkaç ay geç olarak bağımsız yürüme becerisini geliştirebilir.
Başlangıçta da belirtildiği
gibi psiko motor gelişimdeki farklılıklarda hem çevre hem de soya
çekimin etkisi
bilinmektedir.