Gesch texel
- 1. HET EILAND TEXELHET EILAND TEXEL Wanneer en hoe werd Texel een eiland?Wanneer en hoe werd Texel een eiland? En hoe ging het daarna?En hoe ging het daarna? C. de JagerC. de Jager
- 2. DE HOGE BERG EN NOG MEERDE HOGE BERG EN NOG MEER HEUVELSHEUVELS 11. Kind van de ijstijden. Kind van de ijstijden
- 3. Kenmerkend voor Texel: het heuvelland.Kenmerkend voor Texel: het heuvelland. Een tekening van deEen tekening van de HoogeberghHoogebergh uit 1789uit 1789
- 4. Noordelijk laag heuvelland, tussen DeNoordelijk laag heuvelland, tussen De Waal en OosterendWaal en Oosterend
- 5. Heuvels van Den HoornHeuvels van Den Hoorn Voorgrond: De Geest. Daar achter: het Klif.Voorgrond: De Geest. Daar achter: het Klif. (Vergelijk(Vergelijk GaasterlandGaasterland enen KlifKlif in Friesland)in Friesland)
- 6. Onderdeel van reeks heuvels inOnderdeel van reeks heuvels in noordelijk Nederlandnoordelijk Nederland Een kaart van 5000 jaar geleden (naar Zagwijn)Een kaart van 5000 jaar geleden (naar Zagwijn) Texels heuvelland (zwart)Texels heuvelland (zwart) Wieringer heuvelsWieringer heuvels Een klif komt ook opEen klif komt ook op Wieringen voorWieringen voor Gaasterland met de gaast enGaasterland met de gaast en het steile klif in zuidwesthet steile klif in zuidwest FrieslandFriesland De heuvels bij Steenwijk enDe heuvels bij Steenwijk en bij Hoogeveen-Coevordenbij Hoogeveen-Coevorden Hoe ontstond deze rijHoe ontstond deze rij heuvels?heuvels?
- 7. OORZAAK: In voorlaatste ijstijd (135 000 jaar geleden)OORZAAK: In voorlaatste ijstijd (135 000 jaar geleden) gleden gletsjers uit Scandinavi谷 tot in Nederland; stuwdengleden gletsjers uit Scandinavi谷 tot in Nederland; stuwden keileem en stenen voor zich uitkeileem en stenen voor zich uit
- 8. De keileemheuvels: opgestuwd doorDe keileemheuvels: opgestuwd door gletsjers, 135 000 jaar geledengletsjers, 135 000 jaar geleden
- 9. In deIn de ijstijden: Noordzee bestond nietijstijden: Noordzee bestond niet Zeespiegel lag 120 meter lager dan nu: opZeespiegel lag 120 meter lager dan nu: op aarde was veel water was in ijs gebondenaarde was veel water was in ijs gebonden Engeland met Nederland verbondenEngeland met Nederland verbonden In de Noordzee grote hogere gebieden:In de Noordzee grote hogere gebieden: De Bruine BankDe Bruine Bank DoggersbankDoggersbank
- 10. Interglacialen tussen twee ijstijden.Interglacialen tussen twee ijstijden. In het interglaciaal na laatste ijstijd steeg deIn het interglaciaal na laatste ijstijd steeg de zeespiegel snel; de banken verdronkenzeespiegel snel; de banken verdronken (NB: zie de(NB: zie de dramatische periode tot ca. 7000 jaar geleden)dramatische periode tot ca. 7000 jaar geleden)
- 11. Stijging gaat door: satellietmetingenStijging gaat door: satellietmetingen In vorige eeuw: 17 cm stijging. Nu 3,2 mm/jaarIn vorige eeuw: 17 cm stijging. Nu 3,2 mm/jaar SeaSea levelslevels measuredmeasured byby satellitessatellites areare fallingfalling ncence the end of 2006the end of 2006 -- NoNo sunsun spotsspots sincesince thenthen
- 12. Remming in 2000 2012, deRemming in 2000 2012, de Transitie: in die jaren geenTransitie: in die jaren geen stijging van de aardtemperatuurstijging van de aardtemperatuur
- 13. EEN RUIG GEBIED MET VRIJE FRIEZEN TEREEN RUIG GEBIED MET VRIJE FRIEZEN TER RECHTERZIJDERECHTERZIJDE 2. DF NAAM TEXEL2. DF NAAM TEXEL
- 14. Hoe de naam Texel ontstondHoe de naam Texel ontstond 2000 jaar geleden, de Romeinse tijd2000 jaar geleden, de Romeinse tijd De Waddeneilanden en de ZuiderzeeDe Waddeneilanden en de Zuiderzee bestonden nog nietbestonden nog niet De rivier de IJssel, die nu bij Kampen inDe rivier de IJssel, die nu bij Kampen in het IJsselmeer loopt, liep toen ver door hethet IJsselmeer loopt, liep toen ver door het land en kwam pas bij het huidigeland en kwam pas bij het huidige Terschelling in de NoordzeeTerschelling in de Noordzee Nu is dat het Terschellingse zeegatNu is dat het Terschellingse zeegat
- 15. Wie door het Terschellingse zeegat naar binnenWie door het Terschellingse zeegat naar binnen voer zagvoer zag rechtsrechts een uitgestrekt woest land.een uitgestrekt woest land. RechtsRechts isis dexterdexter in het Latijn. Zo ontstond Dexter(land)in het Latijn. Zo ontstond Dexter(land)
- 16. Dexter werd TexelDexter werd Texel 1000 tot 800 jaar geleden: het Middeleeuwse1000 tot 800 jaar geleden: het Middeleeuwse Maximum: hoge temperaturen ,veel stormen,Maximum: hoge temperaturen ,veel stormen, duin-doorbrakenduin-doorbraken 1170: het Marsdiep brak door; de Waddenzee1170: het Marsdiep brak door; de Waddenzee ontstondontstond Veel nieuwe eilanden. Het grootste daarvanVeel nieuwe eilanden. Het grootste daarvan hield de naam Dexter. Dit werd Texel. Verderhield de naam Dexter. Dit werd Texel. Verder Vlieland, Eierland, Husiduna, WieringenVlieland, Eierland, Husiduna, Wieringen
- 17. 3. HET EERSTE DORPJE3. HET EERSTE DORPJE VissersVissers enen boeren aan deboeren aan de InhamInham van Entevan Ente ; dorpje; dorpje WambingeWambinge
- 18. Voor 2000 jaar diepe inham in TexelVoor 2000 jaar diepe inham in Texel De zeespiegel was lager dan nu. Texel was nog geen eiland.De zeespiegel was lager dan nu. Texel was nog geen eiland. De Inham van EnteDe Inham van Ente Ontstond ca. 200 voor Chr.Ontstond ca. 200 voor Chr. Monding was 2 km breedMonding was 2 km breed Inham werd geleidelijkInham werd geleidelijk korterkorter Gerritslander en RozendijkGerritslander en Rozendijk Verdween ca. 1200 na Chr.Verdween ca. 1200 na Chr. Eerste Texelse dorpje,Eerste Texelse dorpje, Wambinge, ontstond aanWambinge, ontstond aan monding: ca. 2000 jaarmonding: ca. 2000 jaar geledengeleden
- 19. Een vuisthamer in deEen vuisthamer in de VinkenterpVinkenterp
- 20. DE VINKETERPDE VINKETERP resten van oude bewoning (800 voor Chr. 200 na Chr.)resten van oude bewoning (800 voor Chr. 200 na Chr.)
- 21. Een terpdorpje in Noord-NederlandEen terpdorpje in Noord-Nederland Wambinge het dorp der Wambo-lingen, heette later Wambense,Wambinge het dorp der Wambo-lingen, heette later Wambense, later Wamba(y)s of Wambus, later Westeinde, nu De Westenlater Wamba(y)s of Wambus, later Westeinde, nu De Westen
- 22. EEN TOCHT VAN JAREN DOOR NOORDEEN TOCHT VAN JAREN DOOR NOORD HOLLANDHOLLAND 4. DE KERSTENING VAN4. DE KERSTENING VAN TEXELTEXEL
- 23. Na de slag bij Dorestad (718)Na de slag bij Dorestad (718) Franken versloegen de Friezen definitiefFranken versloegen de Friezen definitief Verkregen daarna gezag over westelijkVerkregen daarna gezag over westelijk Friesland (nu: Noord Holland) tot aan het VlieFriesland (nu: Noord Holland) tot aan het Vlie Willibrord werd (met hulp van Bonifatius en eenWillibrord werd (met hulp van Bonifatius en een groep militairen) uitgezonden om dit land tegroep militairen) uitgezonden om dit land te kerstenen. Maakte gebruik van zijn ervaringen inkerstenen. Maakte gebruik van zijn ervaringen in Brabant.Brabant. Stichtte kerkjes op onderlinge afstanden van ca.Stichtte kerkjes op onderlinge afstanden van ca. 20 km langs de kust: Felison, Heilinglo, Scorolo,20 km langs de kust: Felison, Heilinglo, Scorolo, Callinghe, WambenseCallinghe, Wambense
- 24. Willibrords kerk in Wambinghe.Willibrords kerk in Wambinghe. Gebeurde ca. 720 722; later door Noormannen vernield. DeGebeurde ca. 720 722; later door Noormannen vernield. De derde kerk, gebouwd ca. 1100 werd in 1571 door Watergeuzenderde kerk, gebouwd ca. 1100 werd in 1571 door Watergeuzen verbrand. De toren bleef tot 1859 als baken voor de zeevaartverbrand. De toren bleef tot 1859 als baken voor de zeevaart
- 25. 5. DE KERKE EE5. DE KERKE EE Een veenbeekje stroomde langs WillibrordsEen veenbeekje stroomde langs Willibrords kerk. Dit was de eerste (zij-)tak van hetkerk. Dit was de eerste (zij-)tak van het MaresdeopMaresdeop
- 26. Bron van Kerke Ee (en van Marsdiep):Bron van Kerke Ee (en van Marsdiep): de fontein(bron) aan begin Fonteinswegde fontein(bron) aan begin Fonteinsweg
- 27. Kerke Ee (Kerreki辿) te herkennen in veldnamenKerke Ee (Kerreki辿) te herkennen in veldnamen Uiterdijke: land buitenUiterdijke: land buiten de dijkde dijk Koog = buitendijks landKoog = buitendijks land Oversteekplaats bij deOversteekplaats bij de VeerkoogVeerkoog Hemmer = inham enHemmer = inham en ook buitendijks landook buitendijks land Ee = waterloopEe = waterloop
- 28. Bijzondere vondst in veld UiterdijkenBijzondere vondst in veld Uiterdijken Hoefijzer uit ca. 200 na Chr.Hoefijzer uit ca. 200 na Chr.
- 29. 6. HET EERSTE6. HET EERSTE HAVENTJE.HAVENTJE. HET CLIJF EN DE HORNHET CLIJF EN DE HORN Een dorpje ontstond aan oever Kerke Ee bijEen dorpje ontstond aan oever Kerke Ee bij Antlida; bij de monding een haventjeAntlida; bij de monding een haventje
- 30. Bij Het Klif heette Kerke Ee: AntlidaBij Het Klif heette Kerke Ee: Antlida Antlida (= langs stromend water) werd Den Andel en later DenAntlida (= langs stromend water) werd Den Andel en later Den Aal en De Naal. Breed wadgebied tussen klif en duinAal en De Naal. Breed wadgebied tussen klif en duin
- 31. Antlida stroomde uit in Maresdeop (werd laterAntlida stroomde uit in Maresdeop (werd later Meersdiep en Marsdiep) = een water dat van ofMeersdiep en Marsdiep) = een water dat van of naar een meer gaat Wieringermeernaar een meer gaat Wieringermeer
- 32. Eens stroomde het water langs het KlifEens stroomde het water langs het Klif ((Na de doorbraak van het Marsdiep in 1170)Na de doorbraak van het Marsdiep in 1170)
- 33. Aantappen van het MarsdiepAantappen van het Marsdiep Vermoedelijk: Allerheiligenvloed van 1170 hetVermoedelijk: Allerheiligenvloed van 1170 het Meersdiep brak door de duinen; dit heetMeersdiep brak door de duinen; dit heet aantappen.aantappen. Zo werd de oorspronkelijke veenbeek eenZo werd de oorspronkelijke veenbeek een zeegatzeegat Dit zeegat beheerste de ingang tot de ZuiderzeeDit zeegat beheerste de ingang tot de Zuiderzee Het haventje aan het Meersdiep was strategischHet haventje aan het Meersdiep was strategisch belangrijk Den Horn (= in zee uitstekend land)belangrijk Den Horn (= in zee uitstekend land)
- 34. Aantappen: doorbraak Marsdiep ca. 1170.Aantappen: doorbraak Marsdiep ca. 1170. Texel werd een eiland. Op de duintjes bij KlimmatTexel werd een eiland. Op de duintjes bij Klimmat ontstond ca. 1300 deontstond ca. 1300 de eerste Texelse havenplaatseerste Texelse havenplaats:: DenDen HornHorn (horn of hoorn:kaap met water of zee aan drie kanten)(horn of hoorn:kaap met water of zee aan drie kanten)
- 35. Tijdens de Hollands-Friese oorlog (1345 tot 1422) werdTijdens de Hollands-Friese oorlog (1345 tot 1422) werd Den Horn door likedelers verbrand (1398). BevolkingDen Horn door likedelers verbrand (1398). Bevolking vluchtte en stichtte naast bestaand dorp Het Clijf eenvluchtte en stichtte naast bestaand dorp Het Clijf een ander dorp: Den Hoornander dorp: Den Hoorn (dus een meegenomen naam!)(dus een meegenomen naam!)
- 36. Den Hoorn met de eerste dijkjesDen Hoorn met de eerste dijkjes WesterwegWesterweg Oudendijck = DiekOudendijck = Diek De Hemmer wordtDe Hemmer wordt van de zee afgeslotenvan de zee afgesloten Poldertje SpijkPoldertje Spijk
- 37. 7. VERHELINGEN IN7. VERHELINGEN IN LANGE REEKS; WATLANGE REEKS; WAT GEBEURDE MET DEGEBEURDE MET DE NOORDERHAAKSNOORDERHAAKS BANK?BANK? Na doorbraak ontstond zandbank.Na doorbraak ontstond zandbank. Achtereenvolgende verhelingen vanAchtereenvolgende verhelingen van Noorderhaaks banken in hetNoorderhaaks banken in het zuidwestenzuidwesten
- 38. Bank ontstaat tussen stroomgebieden.Bank ontstaat tussen stroomgebieden. Kaart uit 1607Kaart uit 1607
- 39. Bank beweegt naar kust en verheeltBank beweegt naar kust en verheelt tenslotte; zo groeit Texel in zuidwestentenslotte; zo groeit Texel in zuidwesten
- 40. Vijf eerdere zeegaten in duingebied,Vijf eerdere zeegaten in duingebied, resten van vijf verhelingen; 辿辿n per ca. 160 jaarresten van vijf verhelingen; 辿辿n per ca. 160 jaar
- 41. Toen het Texelse Landsdiep nog een zeegat was:Toen het Texelse Landsdiep nog een zeegat was: Een kustgehuchtje aan de westkust bij Grote Vlak: de Bor Camer.Een kustgehuchtje aan de westkust bij Grote Vlak: de Bor Camer. Tot 1600 een Texelse haven. Nu: duinveld BollenkamerTot 1600 een Texelse haven. Nu: duinveld Bollenkamer
- 42. De zee n辿辿mt ook:De zee n辿辿mt ook: kustafslag in vijftigkustafslag in vijftig jaar bij Paal 12. Remedie: zandsuppletiejaar bij Paal 12. Remedie: zandsuppletie
- 43. 8. EIERLAND KOMT BIJ8. EIERLAND KOMT BIJ TEXELTEXEL 1629 1630: aanleg zanddijk1629 1630: aanleg zanddijk
- 44. Texel verbond zich met EierlandTexel verbond zich met Eierland 1629 1639: een1629 1639: een zanddijk wordt gelegdzanddijk wordt gelegd tussen Texel en hettussen Texel en het eiland Eierlandeiland Eierland Methode: rietmattenMethode: rietmatten De wind doet de restDe wind doet de rest
- 45. De zanddijk met het zanddijkhuisDe zanddijk met het zanddijkhuis
- 46. Doorbraak westelijke dijk: Slufter ontstaatDoorbraak westelijke dijk: Slufter ontstaat
- 47. Presentatie nalezen?Presentatie nalezen? Zie opZie op www.cdejager.comwww.cdejager.com Ga naarGa naar PresentatiesPresentaties Daar naar Daar naar Geschiedenis TexelGeschiedenis Texel