�ݺ�ߣ

‫های‬ ‫درکتابخانه‬ ‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫آموزش‬ ‫با‬ ‫زیست‬ ‫محیط‬ ‫حفظ‬ ‫فرهنگ‬ ‫ترویج‬
‫دانشگاهی‬
‫صمیعی‬ ‫میترا‬ ‫دکتر‬
‫هوشمند‬ ‫الهام‬
‫نریمانی‬ ‫ایمان‬

‫هدف‬:‫پژوهش‬‫حاضر‬‫بررسی‬‫مفهوم‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫و‬‫تاثیر‬‫و‬‫نقش‬‫کتابداران‬‫با‬‫آموزش‬‫سواد‬
‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫و‬‫پایدار‬‫های‬‫درکتابخانه‬،‫دانشگاهی‬‫به‬‫منظور‬‫حل‬‫مشکالت‬‫کشوری‬‫در‬‫مقابله‬‫با‬
‫های‬‫بحران‬‫محیطی‬‫زیست‬‫و‬‫ترویج‬‫فرهنگ‬‫حفظ‬‫محیط‬‫زیست‬‫است‬.

‫مقدمه‬
•‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫که‬‫با‬‫افزایش‬‫آگاهی‬‫و‬‫بینش‬‫افراد‬‫در‬‫زمینه‬‫توسعه‬،‫پایدار‬‫تفکر‬‫پایدار‬‫و‬
‫تغییر‬‫رفتار‬‫فردی‬‫و‬‫سازمانی‬‫در‬‫مواجهه‬‫با‬‫های‬‫بحران‬‫محیطی‬‫زیست‬‫همراه‬‫است‬،‫شامل‬
‫ها‬‫مهارت‬‫و‬‫هایی‬‫دانش‬‫مانند‬‫تحلیل‬‫نیاز‬،‫شناخت‬‫منابع‬،‫اطالعاتی‬‫آشنایی‬‫با‬‫ها‬‫روش‬‫و‬
‫راهکارهای‬‫جستجو‬،‫ارزیابی‬‫و‬‫سازماندهی‬‫اطالعات‬‫برای‬‫کمک‬‫به‬‫زیست‬‫محیط‬‫است‬‫که‬‫منجر‬
‫به‬‫تصمیم‬‫های‬‫گیری‬‫آگاهانه‬‫در‬‫مسائل‬‫و‬‫مشکالت‬‫محیطی‬‫زیست‬‫می‬‫شود‬.
3

‫در‬ ‫آموزش‬ ‫وظیفه‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫اجتماعی‬ ‫های‬‫نهاد‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫ها‬‫کتابخانه‬‫را‬ ‫جامعه‬‫دارند‬.
•‫سازی‬‫آگاه‬‫عمومی‬‫و‬‫آموزش‬‫جامعه‬‫در‬‫زمینه‬،‫زیست‬‫محیط‬‫برای‬‫ادامه‬‫حیات‬‫بشر‬‫امری‬‫مهم‬‫است‬.
(،‫علوی‬۱۳۹۲)‫در‬‫نتیجه‬‫بخش‬‫زیادی‬‫از‬‫تالش‬‫های‬‫جهانی‬‫برای‬‫بهبود‬‫وضعیت‬،‫زیست‬‫محیط‬‫به‬
‫آموزش‬‫و‬‫فرهنگ‬‫سازی‬‫و‬‫افزایش‬‫سواد‬‫محیطی‬‫زیست‬‫معطوف‬‫شده‬‫است‬
5

‫در‬ ‫کتابداران‬ ‫جدید‬ ‫نقش‬‫حفاظت‬ ‫راستای‬
‫محیط‬ ‫از‬‫زیست‬
•‫سبز‬ ‫اطالعات‬ ‫به‬ ‫دسترسی‬
•‫محیطی‬ ‫زیست‬ ‫سواد‬ ‫فراگیران‬ ‫آموزش‬
•‫اطالعات‬ ‫به‬ ‫دسترسی‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫تفسیر‬ ‫و‬ ‫یافتن‬
•‫رسانه‬ ،‫پرورش‬ ‫و‬ ‫آموزش‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫اطالعات‬ ‫متخصصان‬ ‫عنوان‬ ‫به‬‫ها‬‫زیست‬ ‫محیط‬ ‫دوستاران‬ ‫و‬
•‫محیطی‬ ‫زیست‬ ‫مختلف‬ ‫های‬ ‫نیاز‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫خود‬ ‫نقش‬ ‫در‬ ‫بازنگری‬
6

‫پژوهش‬ ‫پیشینه‬
‫دهه‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫ابتدا‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫زیست‬‫محیط‬ ‫با‬ ‫ها‬‫کتابخانه‬ ‫ارتباط‬ ‫موضوع‬۱۹۹0‫با‬ ‫ای‬ ‫مقاله‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫آنتونلی‬ ‫توسط‬
‫عنوان‬"‫سبز‬ ‫های‬ ‫کتابخانه‬ ‫جنبش‬"‫شد‬ ‫مطرح‬.
‫طهماسبی‬‫اوریمی‬ ‫گوران‬ ‫و‬ ‫لیمونی‬(۱۳۹6)‫و‬ ‫مدیران‬ ‫سبز‬ ‫نگرش‬ ‫ارزیابی‬ ‫و‬ ‫شناخت‬ ‫به‬ ‫پژوهشی‬ ‫در‬
‫پرداختند‬ ‫مازندران‬ ‫استان‬ ‫های‬‫دانشگاه‬ ‫مرکزی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫کتابداران‬.
‫فرد‬ ‫نوشین‬ ‫و‬ ‫الحوائجی‬ ‫باب‬ ،‫قربانی‬(۱۳۹4)‫به‬‫ایران‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫در‬ ‫پایدار‬ ‫مدیریت‬ ‫های‬‫شاخص‬ ‫تدوین‬
‫پرداختند‬ ‫سبز‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫تحقق‬ ‫برای‬.
‫بوستونی‬ ‫و‬ ‫کوربانوقلو‬(۲0۱4)‫عنوان‬ ‫با‬ ‫ای‬ ‫مقاله‬ ‫انتشار‬ ‫با‬ ‫بار‬ ‫اولین‬ ‫برای‬"‫سواد‬ ‫تا‬ ‫سبز‬ ‫کتابخانه‬ ‫از‬
‫اطالعاتی‬‫سبز‬
‫ریپانویچی‬‫الندوی‬ ‫و‬(۲0۱5)‫پایدار‬ ‫زیست‬‫محیط‬ ‫و‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫رابطه‬ ‫عنوان‬ ‫با‬ ‫پژوهشی‬ ‫در‬
‫زیست‬‫محیط‬.
‫هواک‬(۲0۱5)‫تبدیل‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫شناسایی‬ ‫توان‬‫می‬ ‫را‬ ‫سبز‬ ‫کتابخانه‬ ‫یک‬ ‫چگونه‬ ‫عنوان‬ ‫با‬ ‫پژوهشی‬ ‫در‬
‫شد؟‬‫ای‬‫مقاله‬ ‫در‬ ‫و‬‫سال‬ ‫در‬۲0۱8‫عنوان‬ ‫با‬ ،"‫سواد‬ ‫تا‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫از‬‫سبز‬
8

‫هواک‬(۲0۱5)‫تبدیل‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫شناسایی‬ ‫توان‬‫می‬ ‫را‬ ‫سبز‬ ‫کتابخانه‬ ‫یک‬ ‫چگونه‬ ‫عنوان‬ ‫با‬ ‫پژوهشی‬ ‫در‬
‫شد؟‬
‫او‬‫همچنین‬‫در‬‫ای‬‫مقاله‬‫در‬‫سال‬۲0۱8،‫با‬‫عنوان‬"‫از‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫تا‬‫سواد‬‫سبز‬:‫کتابداران‬‫آموزشی‬‫به‬
‫عنوان‬‫دهندگان‬‫آموزش‬‫سواد‬‫پایداری‬"‫به‬‫بررسی‬‫نقش‬‫کتابداران‬‫به‬‫عنوان‬‫دهندگان‬‫آموزش‬‫سواد‬
‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫و‬‫سواد‬‫پایداری‬‫پردازد‬‫می‬.
9

•‫برطبق‬‫پیشینه‬‫های‬‫اشاره‬‫شده‬‫می‬‫توان‬‫دریافت‬‫که‬‫پژوهش‬‫های‬‫انجام‬‫شده‬‫در‬‫حوزه‬‫کتابخانه‬‫سبز‬
‫در‬‫ابتدا‬‫بر‬‫مفاهیم‬‫این‬‫حوزه‬‫و‬‫استاندارد‬‫های‬‫آن‬‫تاکید‬‫داشته‬‫است‬.‫همچنین‬‫تاکید‬‫بسیاری‬‫از‬
‫پژوهش‬‫ها‬‫بر‬‫سازگاری‬‫ساختمان‬‫کتابخانه‬‫با‬‫معیار‬‫های‬‫ساختمان‬‫سبز‬‫بوده‬،‫است‬‫حال‬‫آن‬‫که‬‫در‬
‫سال‬‫های‬‫اخیر‬‫رویکرد‬‫پژوهش‬‫ها‬‫بر‬‫آموزش‬‫و‬‫ترویج‬‫سواد‬‫محیطی‬‫زیست‬‫و‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫بوده‬
‫است‬.‫از‬‫جمله‬‫پژوهش‬‫های‬‫انجام‬‫شده‬‫در‬‫خارج‬‫از‬‫کشور‬‫در‬‫زمینه‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫می‬‫توان‬‫به‬
‫کوربانوقلو‬‫و‬‫بوستونی‬(۲0۱4)،‫ریپانویچی‬‫و‬‫الندوی‬(۲0۱5)‫و‬‫هواک‬(۲0۱8)‫اشاره‬‫کرد‬‫که‬‫بر‬
‫مفاهیم‬‫و‬‫نقش‬‫کتابداران‬‫در‬‫آموزش‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫تاکید‬‫کرده‬‫اند‬.‫با‬‫این‬‫حال‬‫در‬‫ایران‬‫تاکنون‬
‫به‬‫این‬‫موضوع‬‫پرداخته‬‫نشده‬‫است‬.
10

‫اول‬ ‫پرسش‬-‫رسید؟‬ ‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫به‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫محیطی‬‫زیست‬ ‫سواد‬ ‫از‬ ‫آیا‬
•‫یونسکو‬‫نیز‬‫در‬‫سال‬۱۹۹8‫سواد‬‫محیطی‬‫زیست‬‫را‬‫سوادی‬‫عملی‬‫و‬‫کاربردی‬‫داند‬‫می‬‫و‬‫در‬‫تعریفی‬
‫جامع‬‫از‬‫آن‬‫بیان‬‫میکند‬:‫سواد‬‫محیطی‬‫زیست‬‫آموزش‬‫عملی‬‫ای‬‫پایه‬‫برای‬‫همه‬‫مردم‬‫است‬‫که‬
‫برای‬‫ها‬‫آن‬،‫دانش‬‫ها‬‫مهارت‬‫و‬‫های‬‫انگیزه‬‫مقدماتی‬‫را‬‫فراهم‬‫کند‬‫می‬‫تا‬‫بتوانند‬‫های‬‫نیاز‬
‫محیطی‬‫زیست‬‫خود‬‫را‬‫برطرف‬‫نمایند‬‫و‬‫به‬‫توسعه‬‫پایدار‬‫کمک‬‫کنند‬.(‫عظیمی‬,‫غالمی‬‫و‬‫رامین‬
،‫آزاد‬۱۳۹۲)
•‫با‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫افراد‬‫جامعه‬‫دارای‬‫مجموعه‬‫مهارت‬‫هایی‬‫می‬‫شوند‬‫که‬‫می‬‫توانند‬‫نسبت‬‫به‬
‫زیست‬‫محیط‬‫و‬‫محیط‬‫اطراف‬‫خود‬‫پذیرتر‬‫مسئولیت‬‫شوند‬.‫این‬‫ها‬‫مهارت‬‫شامل‬‫شناخت‬‫منابع‬
،‫اطالعاتی‬‫دسترسی‬‫به‬،‫اطالعات‬‫انتخاب‬‫منابع‬‫اطالعات‬‫معتبر‬‫و‬‫مرتبط‬‫و‬‫در‬‫نهایت‬‫تفکر‬‫انتقادی‬
‫است‬‫که‬‫منجر‬‫به‬‫تصمیم‬‫های‬‫گیری‬‫آگاهانه‬‫افراد‬‫جامعه‬‫در‬‫مسائل‬‫محیطی‬‫زیست‬‫می‬‫شود‬
(‫کوربانوقلو‬‫و‬،‫بوستونی‬۲0۱4).
11

‫دوم‬ ‫پرسش‬-‫حفظ‬ ‫فرهنگ‬ ‫کردن‬ ‫نهادینه‬ ‫در‬ ‫تواند‬‫می‬ ‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫آموزش‬ ‫آیا‬
‫؟‬ ‫باشد‬ ‫موثر‬ ‫جامعه‬ ‫در‬ ‫زیست‬‫محیط‬
‫دانشگاهی‬ ‫کتابخانه‬ ‫ویژه‬ ‫به‬ ‫ها‬ ‫کتابخانه‬ ‫در‬ ‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫آموزش‬
‫جامعه‬ ‫افراد‬ ‫در‬ ‫زیست‬ ‫محیط‬ ‫حفظ‬ ‫فرهنگ‬ ‫کردن‬ ‫نهادینه‬
‫در‬ ‫مطلوب‬ ‫رفتارهای‬ ‫شدن‬ ‫فراگیر‬ ‫و‬ ‫استمرار‬ ،‫پایداری‬ ‫و‬ ‫ثبات‬ ‫ایجاد‬
‫کتابخانه‬ ‫کاربران‬
12

‫سوم‬ ‫پرسش‬_‫پایدار‬ ‫و‬ ‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫آموزش‬ ‫با‬ ‫توانند‬‫می‬ ‫دانشگاهی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫آیا‬
‫باشند؟‬ ‫مؤثر‬ ‫زیست‬‫محیط‬ ‫حفظ‬ ‫فرهنگ‬ ‫ترویج‬ ‫در‬
‫محیط‬ ‫حفظ‬ ‫ترویج‬ ‫و‬ ‫پایدار‬ ‫توسعه‬ ‫در‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫جنبه‬ ‫سه‬ ‫از‬ ‫دانشگاهی‬ ‫کتابخانه‬
‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫اساسی‬ ‫نقش‬ ‫زیست‬:
•‫اقتصادی‬ ‫توسعه‬
•‫انسانی‬ ‫نیروی‬ ‫توسعه‬
•‫فرهنگی‬ ‫توسعه‬-‫اجتماعی‬
13

‫حرکت‬ ‫دو‬ ‫نیازمند‬ ‫گستره‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫بیشتر‬ ‫گذاری‬ ‫تاثیر‬ ‫و‬ ‫خود‬ ‫موقعیت‬ ‫حفظ‬ ‫برای‬ ‫ها‬ ‫کتابخانه‬
‫هستند‬
14

‫گیری‬ ‫نتیجه‬
‫دراین‬‫بین‬‫ها‬‫کتابخانه‬‫به‬‫ویژه‬‫های‬‫کتابخانه‬‫دانشگاهی‬‫با‬‫آموزش‬‫سواد‬‫اطالعاتی‬‫سبز‬‫و‬‫پایدار‬
‫توانند‬‫می‬‫به‬‫دولت‬‫در‬‫نهادینه‬‫کردن‬‫فرهنگ‬‫حفاظت‬‫از‬‫زیست‬‫محیط‬‫کمک‬‫کنند‬.
‫ها‬‫کتابخانه‬‫و‬‫مراکز‬‫رسانی‬‫اطالع‬‫برای‬‫تأثیرگذاری‬‫بیشتر‬‫در‬‫توسعه‬‫پایدار‬‫نیازمند‬‫دو‬‫حرکت‬‫درونی‬
‫و‬‫برونی‬‫هستند‬.‫ها‬‫آن‬‫الزم‬‫است‬‫از‬‫سویی‬‫عنوان‬‫به‬‫نهاد‬‫یک‬‫اجتماعی‬‫با‬‫آگاهی‬‫از‬‫رسالت‬‫خویش‬‫به‬
‫حفظ‬‫موقعیت‬‫و‬‫وظیفه‬‫اجتماعی‬‫خود‬‫بپردازند‬‫و‬‫از‬‫سویی‬‫دیگر‬‫مردان‬‫دولت‬‫را‬‫متوجه‬‫اهمیت‬‫و‬
‫تأثیرگذاری‬‫خود‬‫نسبت‬‫به‬‫امر‬‫توسعه‬‫پایدار‬‫بکنند‬.
‫های‬‫کتابخانه‬‫دانشگاهی‬‫عنوان‬‫به‬‫یکی‬‫از‬‫های‬‫سازمان‬‫آوری‬‫فراهم‬‫اطالعات‬‫باید‬‫پا‬‫را‬‫فراتر‬‫گذاشته‬‫و‬
‫مسئولیت‬‫آموزش‬‫و‬‫رسانی‬‫آگاهی‬‫سواد‬‫سبز‬‫را‬‫بر‬‫عهده‬‫بگیرند‬.
‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫و‬ ‫پایدار‬ ‫سواد‬ ‫آموزش‬ ‫سمت‬ ‫به‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫از‬ ‫بایستی‬ ‫دانشگاهی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬
‫باید‬ ‫ها‬‫آن‬ ‫حقیقت‬ ‫در‬ ‫طلبد‬‫می‬ ‫را‬ ‫کتابداران‬ ‫جدی‬ ‫مشارکت‬ ‫و‬ ‫همکاری‬ ‫این‬ ‫که‬ ‫کنند‬ ‫حرکت‬ ‫سبز‬
‫بگیرند‬ ‫عهده‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫آموزش‬ ‫این‬ ‫رهبری‬
15

‫پیشنهادات‬
.1‫عنوان‬ ‫با‬ ‫آموزشی‬ ‫منسجم‬ ‫برنامه‬ ‫یک‬ ‫ایجاد‬"‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬"‫درسی‬ ‫سرفصل‬ ‫در‬
‫؛‬ ‫کشور‬ ‫های‬‫دانشگاه‬ ‫مختلف‬ ‫های‬‫رشته‬
.2‫درس‬ ‫آموزش‬ ‫اجرای‬ ‫و‬ ‫ریزی‬‫برنامه‬ ‫تفویض‬"‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬"‫های‬‫کتابخانه‬ ‫به‬
‫کشور؛‬ ‫سراسر‬ ‫های‬‫دانشگاه‬ ‫در‬ ‫دانشگاهی‬
.3‫دانشگاهی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫کاربران‬ ‫محیطی‬‫زیست‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫آگاهی‬ ‫ارتقای‬‫؛‬
.4‫در‬ ‫تبلیغات‬ ‫با‬ ‫دانشگاهی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫کاربران‬ ‫در‬ ‫زیست‬‫محیط‬ ‫از‬ ‫حفاظت‬ ‫کردن‬ ‫نهادینه‬
‫اجتماعی؛‬ ‫های‬‫شبکه‬ ‫و‬ ‫ملی‬ ‫رسانه‬
.5‫علوم‬ ‫متخصصان‬ ،‫کتابداران‬ ،‫دانشگاهی‬ ‫اساتید‬ ‫اجتماعی‬ ‫مشارکت‬ ‫بسترسازی‬
‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫آموزش‬ ‫در‬ ‫محیطی‬‫زیست‬‫؛‬
.6‫دیگر‬ ‫علوم‬ ‫میان‬ ‫در‬ ‫محیطی‬‫زیست‬ ‫سواد‬ ‫و‬ ‫سبز‬ ‫سواد‬ ‫جایگاه‬ ‫تعیین‬‫؛‬
.7‫اخالقی‬ ‫های‬‫آموزه‬ ‫ورود‬ ،‫محیطی‬‫زیست‬ ‫های‬‫بحران‬ ‫تشدید‬ ‫از‬ ‫جلوگیری‬ ‫منظور‬‫به‬
‫دانشگاهی‬ ‫های‬‫کتابخانه‬ ‫در‬ ‫سبز‬ ‫اطالعاتی‬ ‫سواد‬ ‫آموزشی‬ ‫برنامه‬ ‫در‬ ‫محیطی‬‫زیست‬.
16

‫منابع‬
•‫مهتاب‬ ،‫علوی‬)۱۳۹۲.(‫سراسری‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬ ،‫زیست‬‫محیط‬ ‫از‬ ‫حفاظت‬ ‫آموزش‬ ‫اهمیت‬
‫ترویجی‬ ‫گروه‬ ،‫اروند‬ ‫مهر‬ ‫عالی‬ ‫آموزش‬ ‫موسسه‬ ،‫تهران‬ ،‫زیستی‬ ‫پدافند‬ ‫و‬ ‫انرژی‬ ،‫زیست‬‫محیط‬
‫زیست‬‫محیط‬ ‫دوستداران‬.
•‫الهه‬ ،‫حسینی‬ ‫و‬ ،‫محمدامین‬ ،‫منش‬ ‫عرفان‬(۱۳۹۳.)‫پایدار‬ ‫توسعه‬ ‫در‬ ‫ها‬‫کتابخانه‬ ‫نقش‬.‫داخلی‬ ‫فصلنامه‬
،‫ملی‬ ‫محتوای‬ ‫کنسرسیوم‬۱5,۱4-۲۲.
• Hauke, P. (2015). How to become/How to identify a Green Library? Standards for
Certification.‫‏‬
• Hauke, P. (2018). From Information Literacy to Green Literacy: Training Librarians as
Trainers for Sustainability Literacy.‫‏‬
• Kurbanoğlu, S. & Boustany, J. (2014, October). From green libraries to green
information literacy. In European Conference on Information Literacy (pp. 47-58).
Springer International Publishin.
• Repanovici, A., & Landoy, A. (2015). Information literacy and environmental
sustainability correlation in using and communicating information. In European
Conference on Information Literacy (pp. 31-37). Springer, Cham.‫‏‬
17

‫به‬‫کنیم‬ ‫زندگی‬ ‫زیست‬‫محیط‬ ‫با‬ ‫بیاموزیم‬ ‫بتوانیم‬ ‫که‬ ‫روزی‬ ‫امید‬.
18

�ݺ�ߣ

green information literacy in academic libraries

More Related Content

green information literacy in academic libraries