Gregor Mendel' in hayatı ve çalışmaları
- 2. HAYATI Ekonomik yetersizlikler ve düşünsel baskıyla geçen bir hayat…
- 3. Hayatı ✘Temmuz 1822 Çekoslavakya Silezya’daki Heinzendorf'da doğdu. Çekce ve Almanca konuşulan Silezya’ya yerleşmiş üç çocuklu bir ailenin tek erkek çocuğu olan Mendel ‘in babası çiftçi, annesi ise kuşaklar boyu bahçıvanlıkla uğraşan bir ailenin kızıydı. ✘Daha çok küçük yaşlarda ,babasından bitki yetiştirmenin tüm inceliklerini öğrenen Mendel 1833’de Leipnik’teki , bir yıl sonra da Trappav’daki bir liseye gönderildi. ENES DEMİREL
- 4. Mendel’in çocukluğunu geçirdiği ciftlik evi
- 5. Hayatı ✘Burada üstün başarısıyla dikkati çekince 1840’da lise diplomasını aldıktan sonra üniversite öğrenimine hazırlık amacıyla Olmütz Üniversitesi’nde felsefe derslerini izledi. Ailesinin kısıtlı ekonomik koşulları nedeniyle , bu kurumdaki iki yıllık eğitimini küçük kardeşi Theresia ‘nın çeyiz parasının bir bölümünü harcayarak sürdürebilen Mendel, 1843’te fizik profesörünün önerisiyle Brünn’deki Augustinus tarikatının manastırına girdi ve Gregordini adını aldı. ENES DEMİREL
- 6. Hayatı ✘1844-1848 arası bir yandan din eğitimini görürken, bir yandan da manastırın tarım ağırlıklı bilimsel derslerini izledi. Rahip olan ve kısa süre bir hastanede görev alan Mendel, daha sonra 1849’da Brünn yakınlarındaki Znaim’de bir okula yedek öğretmen olarak atandı. ✘Doğa bilimleri öğretmeni olmaya karar vermişti.1850’de bu amaçla girdiği üniversite sınavlarında jeoloji ve zooloji konularında başarı sağlayamayınca bu şansını yitirdi, ancak manastır yetkililerinin de desteği ile bilgisini artırmak üzere Viyana Üniversitesi’ne gönderildi. ENES DEMİREL
- 7. Hayatı ✘1851-1853 arası bu kurumda doğa bilimleri ve botaniğin yanı sıra , kendisine daha sonraki araştırmalarında yararlı olacak istatiksel yöntemler konusunda öğrenim gören Mendel, 1854’te Brünn Teknik Okulu’nda fizik ve doğa tarihi dersleri için yedek öğretmenlik görevine getirildi. ENES DEMİREL
- 8. Hayatı ✘Küçük yaşlarda bahçe işleriyle uğraşmaya başlayan Mendel, üniversite öğreniminden sonra bir din adamı olarak Moravya'da yaşamını sürdürdü. Bu arada bitkiler üzerinde pek başarıya ulaşamayan bazı incelemelerde bulundu. ✘1854'te Brünn'e dönerek bir teknik lisede öğretmenlik yapmaya başladı. 19. yy. ortalarında Darwin'in doğal ayıklanma kuramının yayıldığı sıralarda canlı bir türün özelliklerinin kendisini izleyen döllere nasıl aktarabildiği sorunu yeni bir yoğunlukla ortaya çıkmıştı. ENES DEMİREL
- 9. Hayatı ✘Johann Gregor Mendel 1884’de Moravya’daki Brünn’de (Bugün Çekoslavakya’da Brno) öldü. ENES DEMİREL
- 10. ÇALIŞMALARI Mendel yaşadığı dönemde gerekli ilgiliyi göremese de günümüzde kalıtım biliminin babası olarak anılmaktadır
- 11. Mendel bitkilere karşı özel bir ilgi duyuyordu. Çocukluğundan itibaren yapmış olduğu deneylerle önemli bulgular elde etti. Bu bulgular ışığında genetik ile ilgili doğruluğu ispatlanmış birçok yasaya ulaşmıştır.
- 12. Çalışmaları ✘Mendel bezelye bitkisi üzerinde yaptığı gözlemlerde bezelye bitkilerinin bir kısmının uzun boylu, bir kısmının kısa boylu olmasının nedenini merak etti ve 7 yıl süren çalışmalarla merakını giderecek bilgilere ulaştı. ✘Mendel uzun boylu bezelyeleri kendileriyle tozlaştırdı. Elde edeceği tüm bezelyelerin uzun olmasını bekliyordu. Oysa oluşan bezelyelerin bir kısmı kısa, bir kısmı uzundu. Yetişen bezelyelerden uzun boylu olanları, tamamen uzun boylu bezelyeler elde edene kadar tozlaştırdı. Sonuçta elde ettiği bitkilere arı döl adını verdi. Kısa boylu bitkilerin arı dölünü elde etmek için de aynı işlemi yineledi. ENES DEMİREL
- 13. Çalışmaları ✘Mendel daha sonra, elde ettiği iki ayrı arı dölü (uzun boylu bezelye bitkisi ve kısa boylu bezelye bitkisi) birbiriyle çaprazladı. Yani uzun ve kısa şeklinde boy bakımından zıt özellik gösteren iki bitkiden birinin çiçeğine, diğerinin polenlerini taşıyarak yapay döllenme gerçekleştirdi( çapraz tozlaşma). Sonuçta yalnızca uzun boylu bitkiler elde etti. Bunlara birincil döl anlamında Fj dölü adını verdi. Fj dölünü farklı özellikteki iki bitkiden oluştuğu için melez döl olarak adlandırdı. ENES DEMİREL
- 14. Mendel’in Çaprazlama Modeli Çiçek Rengi Çiçek Konumu Tohum Rengi Tohum Sekli Kabuk Sekli Kabuk Rengi Bitki Uzunluğu Çapraz lama Baskın Gen
- 15. Çalışmaları ✘Mendel’e göre her dişi ve erkek birey boy özelliğiyle ilgili kendine özgü bilgileri tohuma, dolayısıyla sonraki döle aktarıyordu. Mendel aktarılan bu bilgileri faktör olarak adlandırdı ve bitkinin boy uzunluğu için biri uzun ebeveynden, diğeri kısa ebeveynden gelen bir çift faktör bulunduğu sonucuna vardı. Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücreleri (gametler) oluşurken bu faktör çiftlerinin birbirinden ayrıldığını ve gametlere rastgele geçtiğini düşündü. Ayrı bireylerden gelen gametlerdeki faktörler döllenme ile bir araya gelerek bireyin özelliğini oluşturuyordu. ENES DEMİREL
- 16. Calısmaları ✘Fj döllerinde yalnızca uzun boy özelliği görüldüğü için bu uzun boyluluk faktörünün, kısa boyluluk faktörünün etkisini baskıladığını düşündü (şekle bakınız). Bu nedenle yavru döllerin görünüşünde etkisini gösteren bu faktörü baskın (dominant), etkisini gösteremeyen faktörü ise çekinik (resesif) olarak nitelendirdi. Mendel’in faktör olarak nitelediği bu kalıtım birimleri günümüzde gen olarak adlandırılır. ENES DEMİREL
- 17. Calısmaları ✘Genetikle ilgili çalışmalarda kalıtsal özellikleri belirleyen genler, harflerle sembolize edilir. Baskın özellik geni için büyük harf, çekinik özellik geni için küçük harf kullanılır. Örneğin; boy uzunluğu özelliği için baskın olan uzun boyluluk geni (U), çekinik olan kısa boyluluk geni (u) ile temsil edilebilir. ENES DEMİREL
- 18. Calısmaları ✘Mendel çalışmasının devamında Fj dölüyle elde ettiği melezleri birbiriyle çaprazladı. Bunun sonucunda elde ettiği döle, ikincil döl anlamına gelen F2 adını verdi. F2 dölü bireylerinin 3/4’ü uzun boylu, 1/4’ü kısa boyluydu. Çaprazlanan bireyler uzun boylu olmasına karşın yavru dölde kısa boylu bireylerin olmasını, bu özelliğin baskılanmış olmasına bağladı. ENES DEMİREL
- 19. Calısmaları ✘Mendel bu çalışmalarını tohum rengi, çiçek rengi gibi birçok farklı özellik için de yineledi. Her defasında aynı sonuçları elde etti. Bu sonuçların diğer özellikler ve diğer canlılar için de geçerli olduğunu ve özelliklerin nesilden nesile aktarılmasının bu şekilde gerçekleştiğini düşündü. Ancak daha sonraki çalışmalar Mendel’in sonuçlarına uymayan bazı durumların da olduğunu ortaya çıkardı. ENES DEMİREL
- 20. Mendel teorisi, evrim kuramının başlangıçta açıklamasız bıraktığı kimi önemli noktalara da ışık tutmuştur. Evrimi doğal seleksiyonla açıklayan Darwin de herkes gibi ana-baba özelliklerinin yavruya kaynaşarak geçtiğini varsayıyordu. Oysa bu doğru olsaydı, doğal seleksiyonla üstünlük kazanan özelliklerin kuşaklar boyu zayıflama sürecine girmesi gerekirdi.
- 21. Çalısmaları ✘Örneğin, çok hızlı koşan bireyle koşma hızı normal bireyin çiftleşmesinden doğan bireyin (yavru) koşma hızı ikisi arasında olacak, sonraki kuşaklarda fark daha da azalarak kaybolmaya yüz tutacaktır. Darwin de bunun böyle olmadığının farkındaydı. Kaynaşma varsayımı ne kimi yavruların ana babadan yalnızca birine benzemesi olayıyla, ne de ara sıra görüldüğü gibi, beklenmedik bir özellikle dünyaya gelme olayıyla bağdaşmaktaydı. Özelliklerin önceki kuşak veya kuşaklardan olduğu gibi ve ayrı birimler olarak yavruya geçtiği düşüncesi, Mendel kuramının getirdiği bir açıklamadır. ENES DEMİREL
- 22. Çalısmaları ✘Genetik teorisi, evrim kuramına yeni bir boyut kazandırmakla kalmamış, günümüzde olumlu olumsuz çokça sözü edilen "genetik mühendisliği" denen bir çalışmaya da yol açmıştır.
- 23. MENDEL YASALARI Mendel' in; ayrılma, bagımsız dagılım, birlesme ve benzerlik yasası olmak üzere 5 temel yasası vardır. MENDEL YASALARI Ayrılma Bağımsız Dağılım Birleşme Gizli Kalma Benzerlik
- 24. Ayrılma Yasası ✘Bir bireyde üreme hücreleri (gametler) oluşurken; allel genler ayrılarak, farklı hücrelere gider. Aa A a ENES DEMİREL
- 25. Bağımsız Dağılım Yasası ✘Allel genlerin ayrılması birbirinden bağımsız bir şekilde gerçekleşir. AaBb A b a B A B a b ENES DEMİREL
- 26. Birleşme Yasası ✘Döllenme olayı ile allel genler tekrar bir araya gelir. Aa A a ENES DEMİREL
- 27. Gizli Kalma Yasası ✘Anne ve babanın fenotipinde görülmeyen bir karakter, yavru bireylerde ortaya çıkabilir. ✘Çünkü anne ve babada gizli kalan çekinik genler bulunabilir. A a a a A a A A A a A a ENES DEMİREL
- 28. Benzerlik Yasası ✘Farklı fenotiplere sahip iki saf döl çaprazlandığında; oluşan tüm yavru bireylerinin fenotip ve genotipleri aynı olur. A A a a A a A a A a A a ENES DEMİREL
- 29. ✘Yetiştirilmesinin kolay olması ✘Maliyetin düşük olması ✘Bir yılda, birden fazla sayıda döl verebilmesi ✘Bir organ ya da yapı ile ilgili, birden fazla karakter taşıması ✘Örnek: Bezelye tohumları; hem sarı ya da yeşil renkli, hem de düzgün ya da buruşuk şekilli olabilmektedir. ✘Bezelye bitkisinin taç yaprakları, dişi ve erkek organları tamamen kapattığından; dışarıdan polen geçişine izin vermez. Bezelye bitkisi sadece kendi kendini döller. Böylece karakterlerin dölden-döle aktarılması sağlıklı bir şekilde incelenebilir. Mendel’in bezelye bitkisini seçmesinin sebepleri: