2. •
Η εγκατάσταση των
ελληνορθόδοξων προσφύγων
της Μικρά Ασίας στα εδάφη
της ελληνικής επικράτειας
αποτέλεσε προϊόν σημαντικού
ιστορικού φαινομένου
• Η υποχρεωτική ανταλλαγή των
πληθυσμών που θεσπίστηκε
κατά τη διάρκεια της
συνδιάσκεψης της Λοζάννης
επικύρωσε διπλωματικά ένα
πραγματικό γεγονός της
αδιάλλακτης εμμονής του
Κεμαλικού καθεστώτος στην
απομάκρυνση κάθε
πληθυσμιακής ομάδας που
δεν προσφέρονταν για να
ετάχθη εθνικά στο νέο κράτος.
Αλλά και η έλληνες είχαν
διεκδικήσει τη διασφάλιση της
θέσης τους μέσω της
επέκτασης των ορίων της
ελληνικής επικράτειας στο
μικρασιατικό χώρο.
3. •
Η μαζική έξοδος των ελλήνων από
τις προπατορικές τους εστίες
συνέχεται με ένα γεγονός μείζονος
βαρύτητας. Η μικρασιατική
καταστροφή έμελλε να
σηματοδοτήσει το τέλος του
αλυτρωτισμού ως κυρίου
παράγοντα στη διαμόρφωση της
εξωτερικής πολίτικης της Ελλάδας.
Επί ένα ολόκληρο αιώνα το
βασικό κίνητρο για την επιλογή της
στρατηγικής κατεύθυνσης της
ελληνικής διπλωματίας
εστιάζονταν στη διεκδίκηση
εκείνων των επαρχείων της
οθωμανικής αυτοκρατορίας όπου
τι ελληνικό υπερτερούσε
αριθμητικά έναντι των άλλων
συνοικών εθνικών στοιχείων.
4. •
Η διαδοχική ενσωμάτωση της
Επτανήσου και της ηπείρου
στη διάρκεια του 19ου αιωνα,
και η περαιτέρω επέκταση των
ορίων της ελληνικής επικρατείς
στην Ήπειρο, την Μακεδονία
και το ευρύτερο χώρο του
αιγαίου πελάγους
προσέδωσαν στην Ελλάδα.
• Ο,τι σημαντικό απέμενε από
την τελευταία αυτή στη Θράκη,
τον Πόντο και την Μικρά Ασία
έμελλε να περιληφθεί στα όρια
την ελεύθερης επικράτειας με
την συνθήκη των Σεβρών τον
Αύγουστο του 1920.
5. •
•
Η ήττα του ελληνικού στρατού στην
Μικρασιατική εκστρατεία, θα ήταν
εύλογο να εκτιμηθεί ως ιστορικό
γεγονός πρωταρχικής σημασίας
Η ολοκληρωτική επικράτηση στο πεδίο
των πολεμικών επιχειρήσεων θα
αποφέρει για ο Μουσταφά Κεμάλ τη
δυνατότητα να εφαρμοστεί
απρόσκοπτα το πολιτικό του
πρόγραμμα να εξοστρακίσει από τα
εδάφη, όπου έστω και σχετικά
υπερτερούσε το τουρκικό
μουσουλμανικό, κάθε αλλογενές
εθνικό ή θρησκευτικό πληθυσμιακό
στοιχειό. Ο ελληνισμός, ύστερα από
τρεις χιλιετίες ζωογόνας παρουσίας,
ωθούνταν βίαια στην έξοδο από την
Μικρά Ασία, τον Πόντο ακόμη και την
Ανατολική Θράκη.
6. •
Η αναζήτηση της αφετηρίας όσων
συντελέστηκαν οδηγεί στην
απόφαση της κοινωνίας των
εθνών να αναθέσει στο ύπατο
αρμοστή της οργάνωσης για τους
προσφυγές Fridtjof Nansen τη
φροντίδα για την παροχή κάθε
δυνατής αρωγής στα θύματα της
τραγωδίας που μόλις είχε
συντελεστεί. Το αδιαμφισβήτητο
κύρος και η ενεργή πρωτοβουλία
του Νορβηγού ανθρωπιστή
ενίσχυαν τις προϋποθέσεις, όχι
μονό για εποικοδομητική συμβολή
στο έργο της περίθαλψης των
γενικότερων προβλημάτων που
είχαν σωρευτεί μετά την
αναγκαστική μετακίνηση των
πληθυσμών.
7. • η εμμονή της τουρκικής κυβέρνησης στην ολοκλήρωση
των προκαθορισμένων επιδιώξεων της δεν απέκλειε
μονό τη ρυθμιστική παρέμβαση των εκπρόσωπων του
διεθνούς οργανισμού, αλλά συντελούσε ανασταλτικά και
σε αυτή την ευόδωση του έργου της διαμεσολάβησης και
της αρωγής. Τότε εκδηλώθηκε η πρωτοβουλία του
ειδικού εκπροσώπου της ελληνικής κυβέρνησης
Ελευθερίου Βενιζέλου.
• Ο Βενιζέλος θα υποβάλει στις 13 Οκτώβριου στον ύπατο
αρμοστή της Κοινωνίας των Εθνών μια καινοτόμο
πολιτική πρόταση. Θα εισηγηθεί την άμεση <<έναρξη της
μετακινήσεως των πληθυσμών>> και την εγκατάσταση
των χριστιανών της Μικράς Ασίας και της Θράκης στα
οικήματα των 350000 Τούρκων που διαβίωναν ακόμη
στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια, ο Έλληνας εκπρόσωπος
έσπευδε να υιοθετήσει την ιδέα της υποχρεωτικής
ανταλλαγής των πληθυσμών, η άμεση εφαρμογή της
οποίας συνεπαγόταν, αυτονόητα, την υποχρέωση και
αυτών των τελευταίων να μετακινηθούν στην Τουρκία
8. • Στις 30 Ιανουαρίου 1923, ως αποτέλεσμα των επίμονων
διαπραγματεύσεων με την ουσιαστική συμμετοχή και των
λοιπών συνέδρων θα υπογραφεί στη Λωζάννη η σχετική
διμερής συμφωνία από την Ελλάδα και την Τουρκία.
Συγκεκριμένα, προβλεπόταν η υποχρεωτική ανταλλαγή των
Τούρκων υπηκόων ορθόδοξης πίστης που ήταν
εγκατεστημένοι σε τουρκικό έδαφος με τους Έλληνες
υπηκόους μουσουλμανικής θρησκείας που κατοικούσαν στην
Ελλάδα. Τα πρόσωπα αυτά δεν είχαν εφεξής το δικαίωμα να
επιστρέπσουν στη γενέτειρά τους χωρίς την άδεια της
τουρκικής ή της ελληνικής κυβέρνησης, αντίστοιχα. Από τον
κανόνα εξαιρούνταν, αφενός οι ορθόδοξοι Έλληνες κάτοικοι
της Κωνσταντινούπολης και των δύο παρακείμενων νησιών
Ίμβρου και Τενέδου και αφετέρου οι μουσουλμάνοι κάτοικοι
της δυτικής Θράκης. Η μακροπρόθεσμη έκβαση της
προσπάθειας του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κεμάλ
Ατατούρκ το 1930 για την παγίωση της ελληνοτουρκικής
φιλίας εύλογα θα συναρτηθεί με την αποχή του ενός ή του
άλλου κράτους από κάθε ενέργεια ικανή να διαταράξει αυτή
την ισορροπία.
9. • Η σημασία της εγκατάστασης των Μικρασιατών
προσφύγων υπήρξε καταλυτική για την πολιτική,
και εν γενεί την κοινωνική ζωή της
πρωτεύουσας.
• Αποτελεί τίτλο τιμής για τους πρόσφυγες το
γεγονός ότι κατόρθωσαν με την πάροδο του
χρόνου να προσδώσουν στη ζοφερή εικόνα που
συνόδευε την αρχική εγκατάστασή τους σε αυτό
το χώρο το χρώμα μιας ζωντανής παρουσίας, η
οποία με το άκρατο δυναμισμό που ενέκλειε,
έδωσε πνοή και ισχύ στις συμβατικές διατάξεις
που την είχαν αφετηριακά προσδιορίσει.
10. ΠΡΩΣΟΠΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
• Αρχάς Μάιου του ’23 ήρθε
το βαπόρι <<Ερμής >>και
μας βάλανε μέσα. Άμα
φτάσαμε στα νερά της Χίου,
κάναμε το σταυρό μας
<<Δόξα σοι ο Θεός >>
είπαμε <<δεν έχουμε πια
κίνδυνο>>. Βγήκαμε στο
Πειραιά αφού πρώτα μας
κράτησαν ια μέρα στο
λοιμοκαθαρτήριο. Στο λιμάνι
ήτο κόσμος πολύς
μαζεμένος. Από το πλοίο
φωνάζανε τα ονόματα, τους
παίρναμε οι δικοί τους και
φεύγανε…
