Harremana. lan osoa.
- 1. Unai Pablo Eder Maialen Olatz
- 2. Harremana eta koordinazioa, izaki bizidunetan Harreman funtzioari esker, izaki bizidunak gai dira gorputzaren nahiz hartatik kanpo geratzen diren zenbait aldaketa hautemateko eta haiei ahalik ondorena entzuteko.
- 3. Harremaneko elementuak Izaki bizidun orok estimulu jakin bat hautematen dutenetik erantzun bat -Estimuluak landu arte prozesuaren 2. Fisikoak zenbait elementuk hartzen 3. Kimikoak dute esku : 4. Biotikoak -Errezeptoreak -Koordinatzaileak -Efektoreak
- 4. Nola erantzuten dute izaki bizidunek? ERANTZUNA deritzo bizidunek estimulu batekiko gisa egiten duten ekintzari. Bi erantzun mota daude: 3. Mugimenduzko erantzuna. 4. Jariatzeko erantzuna.
- 5. Portaera eta moldaera Erreakzionatuz sortzen dituzten erantzun multzoak, portaera eragiten dute. Animalietan bi portaera mota bereizten dira: 3. Berezkoa edo senezkoa. 4. Bereganatua edo ikasia.
- 6. Estimuluak: Nolabaiteko erantzuna sorrarazteko gai diren ingurune aldaketak dira. Hiru esti- mulu mota daude: Fisikoa, Kimikoa eta Biotikoa.
- 9. Lau errezeptore motak daude: 1.Errezeptore mekanikoak. 2.Errezeptore kimikoak. 3.Bero-errezeptoreak. 4.Argi-errezeptoreak. Arrainen albo-lerroak uraren Ornogabeen begi konposatuek sakonera eta bertako bibrazioak inguruneko mugimenduak hautematen ditu hautematen dituzte.
- 10. Izaki bizidunek era askotako funtzioak egiten dituzte aldi berean: hazi, arnasa hartu, elikatu, etab.Hori dena egiteko, ezinbestekoa dute koordinazio-sistemaren bat izatea, lan guztiak behar bezala eta une egokian egin daitezen.
- 11. • Animaliek : Nerbio –sistema neuronaz Bi sistema dituzte : osatuta dago. Eta zer dira -Nerbio –sistemak. neuronak ? Sistema horrek nerbio- Informazioa nerbio- bulkaden bidez erregulatzen bulkadak gisa helarazten dituzte berezitutako zelulek. eta koordinatzen ditu Nerbio-bulkadak organismoaren funtzioak. intentsitate txikiko korronte elektrikoak dira, eta nerbioetan zehar informazioa eramaten dute .
- 12. Sistema-endokrinoa .Sistema horrek substantzia kimikoa sortuz - erregulatzen eta koordinatzen ditu funtzioak .Erantzun motelak baina iraunkorrak behar dituzten funtzioak kontrolatzen ditu. Sistema endokrinoa guruin endokrinoz osatuta dago. Guruin horiek hormona izeneko substantzia kimikoak sortzen dituzte, eta gero, odolera isurtzen, hartan nahasita organismoan zehar joan daitezen . •Landareak : Zenbait substantzia kimiko sortuz koordinatzen dituzte funtzioak, animalien sistema hormonalaren antzera.
- 13. Nerbio-sistemak deritzo nerbio-zelulek eratutako organo eta egitura guztien multzoari. Haren ardura da koordinatzea, informazioa biltzea, interpretatzea, erantzunak lantzea eta efektoreei helaraztea.
- 14. Ornogabeen nerbio-sistema Ornogabeek nerbio–sistema bakunak dituzte. Bi dira azpimarratzekoak: Nerbio-sareak Nerbio–zelulek sare Gongoil-sistema zehaztugabea eratzen dute, Gorputzean zehar zenbait gongoil animalian osoan, eta haren dituzte, elkarren artean nerbio- bidez, nerbio-bulkada bazter kordoiz lotuta , eta gongoil horietan guztietara helarazten da. biltzen dira neuronak. Gongoilik handienak buruan biltzen dira, eta Adib: polipoak eta marmokak. horrela, garuna eratzen dute. Adib: anelidoek, artropodoek, Sare zehaztugabea moluskuek eta krustazeoek dute. garuna
- 15. Ornodunen nerbio-sistema Ornodunek ornogabeek baino nerbio-sistemak konplexuagoa dituzte. Nerbio-zentroek eta nerbioek osatzen dute. NERBIOAK: NERBIO- ZENTROAK: Organo horiek Nerbio-zuntzez osatuta: neuronen errezeptoreen informazioa luzakinez. Nerbioek sare modukoa jasotzen dute, eta gero, eratzen dute, sare horretan zehar joaten dira bulkadak nerbio- erantzunak landu, eta zentroetatik gorputzeko atal efektoreei bidaltzen guztietara. dizkiete. Bi organo dira: Bi nerbio mota daude : Zentzumen nerbioak: errezeptoreetatik nerbio zentrotara eramaten dute informazioa. Garuna, Bizkarrezur- muina, Nerbio motoreak: nerbio-zentroetatik barruan animaliaren gorputzeko organo efektoreetara dago. bizkarraldean. helarazten dute informazioa.
- 16. Zein da sistemaren funtzionamendua? Zentzumen-organoek estimulu bat hautematen dute: hots bat, irudi bat, usain bat… Orduan, errezeptoreek estimulu hori nerbio-bulkada bihurtzen dute. Zentzumen-nerbioek informazioa garunera eramaten dute. Garunak, orduan, informazioa hartu, aztertu eta erantzun egoki bat prestatzen du. Erantzuna organo efektoreei bidaltzen zaie. Giharrek mugimendua sortzen dute eta guruinek substantzia kimikoak jariatzen dituzte. Erantzuna ia bat-batekoa da.
- 17. SISTEMA ENDOKRINOA Sistema endokrinoa organismoaren funtzioak kontrolatzen ditu. Sistema endokrinoa guruin endokrinoak deritzen organo berezituez osatuta dago.Guruin horiek hormonak sortzen dituzte;hots,mezulari-lana egiten duten substantziak.Hormonak :guruin endokrinoek sortzen dituzten substantzia kimikoak dira. Guruinek odolera jariatzen dituzte hormonak,odolaren bidez organismo osoan banatzen dira,organo jakin batzuetan berariaz eragin dezaten. Sistema endokrinoak nerbio-sistemak baino ondorio motelagoak eta denbora luzeagokoak ditu: heldu egiterakoan gorputzean gertatzen diren aldaketak, ugatzek esnea sortzea, zenbait animalietan metamorfosian gertatzen diren aldaketak, etab.
- 18. Bi mota desberdin daude: 1.Ornogabeen lokomozio-aparatua 2.Ornodunen lokomozio-aparatua
- 19. Ornodunek barne-eskeletoa edo exoeskeletoa dute, eta organismoari eusteko, hura babesteko eta lokomozioko funtzioak betetzeko balio die.
- 20. Ornodunen lokomozio-aparatua Ornodunek barne-eskeletoa edo endoeskeletoa dute: hezurrek osatzen dute, eta hezurrak elkartzen artean lotzeko, artikulazioak dituzte . Hezurrak berez zurrunak badira ere, eskeletoa malgua da, eta mugimendu mota ugari egin ahal izaten dituzte ornodunek. Eskeletoak gorputzaren forma emateko eta hari eusteko ez ezik, eskeleto-giharrak finkatzeko balio du.
- 21. Landareak beste izaki bizidun bezalakoak ez dira: 1. Ez dute estimuluen errezeptore izango den zentzumen –organurik. 2. Lekuz ezin dira mugitu. 3. Ez dute nerbio-sistemarik.
- 22. Landareek hainbat estimulu mota hautematen dituzte: • Argi-estimuluak: Argi-erradiazioak edo argi-intentsitatea. • Grabitazio-estimuluak: Grabitatearen indarra da estimulua. • Estimulu-mekanikoak: Besteak beste, kolpeak, urratuak eta presioa. • Estimulu-kimikoak: Inguruan substantzia kimikoak egoteak edo zeudenak aldatzeak eragindako estimuluak. • Bero-estimuluak: Tenperatura-aldaketa. • Estimulu.- hidrikoak: Adibidez, lurzoruko ur kantitatea eta hezetasun atmosferikoa.
- 23. is moak eta nastiak Trop • Hainbat estimuluri (argia, garbitatearen indarra…) erantzunez, landare-organoaek jakin batez hazteari aldatzen diote, edo landareen zenbait atalak erreakzionatzen dira. Iraunkorrak edo iragankorrak izan daitezke.
- 24. Tropismoa eta bere motak • Tropismoak landareei eragiten dieten estimuluei erantzuteko landareek eragiten dituzten erantzunak dira.
- 25. Tropismoa motak • Ortotropismoa: Estimuluaren bide berberetik doanean da. • Plagiotropismoa: Estimuluarekiko inklinatuta egiten badu da. • Tropismoa +: estimulura hurbiltzen bada. • Tropismoa -:estimuluak ihes egiten badu.
- 26. Estimulurik garrantzitsuenak eta eragin dituzten tropismoak • Argia: Fototropismoa • Grabitatea: geotropismoa • Solido baten ukipena: tigmotropismoa • Substantzia kimikoak: kimiotropismoa
- 27. elikagaiak Estimulua (eguzkia) Landarea estimulurantz hazten da. Fototropismoa Estimulua (grabitatea) Geotropismoa