3. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
AURKIBIDEA
1.- HASIERAKO EBALUAZIOA. SARRERA.
1.1. Aurreko ezagutzak antzematea
1.2. Hasierako ebaluazioaren ezaugarriak
1.3. Hasierako ebaluazioan kontuan hartu beharrekoak
2.- IKASGELA PRESTATU
3.- METODOLOGIA
4.- EBALUAZIO-ADIERAZLEAK
4.1. Gizarte Zientziei lotutako trebetasunak ebaluatzeko adierazleak. Datuak jasotzeko
txantiloi edo plantilla.
4.2. Jarrerak ebaluatzeko adierazleak. Datuak jasotzeko txantiloia.
5.- TENPORALIZAZIOA
6.- JARDUERA BATZUEN EBAZPENA EDO SOLUZIOAK
4. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
1.- SARRERA
Hasierako ebaluaziorako proposamen hau Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan,
kurtsoaren hasieran, lantzeko pentsatuta dago. Aurkezten den ereduak, hain zuzen ere,
DBHko 2. zikloan jarri du arreta.
Material hau prestatzeko, kontuan hartu da Gizarte Zientzia, Geografia eta Historiaren
Euskal Autonomia Erkidegoko Oinarrizko Curriculum Diseinua. DBHko ikasleek,
munduari eta Europari buruzko ezagutzak izateaz gain, euren Autonomia Erkidegoa ere
ezagutu behar dute, inguru horretan bizi dira eta.
Hasierako ebaluaziorako proposamen honek eskaini nahi duena da egin daitezkeen
jardueren multzo bat, zenbait ataletan banatuta.
Hasierako ebaluaziorako eredu hau, gainera, DBHko beste kurtso batzuetarako ere
egokitu daiteke, aldez aurretik kontuan hartuta ikasleek aurreko kurtsoetan landu
dituzten edukiak (prozedurazkoak, kontzeptuzkoak, jarrerazkoak).
Ebaluazio honen garapena ondoko eskemen barruan kokatzen da:
1.1.- Aurreko ezagutzak antzematea.
1.2.- Hasierako ebaluazioaren ezaugarriak.
1.3.- Hasierako ebaluazioan kontuan hartu beharrekoak.
1.1.- AURREKO EZAGUTZAK ANTZEMATEA
Hausnarketarako eta jarduteko ondoko proposamenak gomendatzen dira atal
honetarako:
a) Kurtsoaren hasieran, zer espero dugu jakingo dutela ikasleek Gizarte Zientzia,
Geografia eta Historiari buruz?
b) Gure ustez, zer trebetasun eta abilezia dute aurretik, eta zeintzuk bereganatu
beharko lituzkete?
c) Noraino ezagutzen dute gai edo alor honetako lexikoa edo hitzak?
d) Zer mailatan daude testuen ulermenari dagokionez?
5. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
1.2.- HASIERAKO EBALUAZIOAREN EZAUGARRIAK
Ondoko proposamena egiten da atal honetarako:
a) Gure ikasleen benetako egoeraren berri izaten ahalegindu.
b) Ikasleen egoera kontuan hartuta, jarduerak proposatu geroko.
c) Hasierako ebaluazioa baliagarri gerta dakigula beti jarraibide gisa, ikasturteari
hasiera emateko eta gelako programaziorako.
1.3.- HASIERAKO EBALUAZIOAN KONTUAN HARTU BEHARREKOAK
a) Hiru eduki mota baloratu (prozedurazkoak, jarrerazkoak eta kontzeptuzkoak).
b) Zenbait teknika erabili taldearen egoeraz jabetzeko (ahozko edo idatzizko
adierazpena eta ulermena, informazioa bilatu eta aukeratu, testuak eta irudiak
interpretatu, denboraren nozioa ulertu, aldaketa-jarraitutasuna...).
c) Hasierako ebaluazioarekin hasiera eman nahi zaio irakaskuntza-ikaskuntza
prozesuari.
2. IKASGELA PRESTATU
Ikasgelan material egokiak eduki behar dira ikasleek informazioa kontsultatzea
errazteko (aurreko kurtsoetako testuliburuak, hiztegiak, entziklopediak, diapositibak,
Interneterako sarbidea duen ordenagailua,...).
Ikastetxeko liburutegia ere izan daiteke toki egokia ebaluazio hau egiteko.
3. METODOLOGIA
Komeni da hasierako ebaluazio honetan proposatzen diren jarduerak bakarka egitea;
hartara, irakasleak ikasle bakoitzari buruzko informazio zehatza eskuratuko du.
Hala ere, irakasleak jarduerak zuzendu ondoren, oso interesgarri litzateke bateratze-lana
egitea edo batera-jartzea, ikasleek klasean dituzten trebetasunak eta jarrerak behatu ahal
izateko: mintzamena, klasean parte hartzea, hitz egiteko txanda errespetatzen duten,
bakoitzaren zailtasunak...
Gomendagarria da ikasleek aukera izan dezatela informazioa zenbait iturritan bilatzeko;
izan ere, prozedurazko eta jarrerazko edukiak baloratu nahi dira orain, batez ere.
6. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
4. EBALUAZIO ADIERAZLEAK
4.1.Gizarte Zientziei, Geografiari eta Historiari lotutako trebetasunak
ebaluatzeko adierazleak.
Ikaslea 1 2 3
Eskatzen zaion informazioa zenbait iturritik abiatuta
aurkitzen du.
Badaki zer iturrira jo informazioa zabaltzeko.
Ikasgai ezberdinen berariazko lexikoa edo hitzak bereizten
ditu.
Ulertzen ez dituen hitzak hiztegian begiratzen ditu.
Testu bateko ideia nagusiak eta bigarren mailakoak
bereizten ditu.
Badaki gauzak era koherente eta ordenatuan adierazten.
Irudiak eta argazkiak identifikatzen ditu, baita interpretatu
ere.
Badaki informazioa bilatzen, ezagutzen ez dituen irudi eta
argazkiak identifikatzeko.
Badaki grafiko bat interpretatzen.
Badaki urteak mendeekin identifikatzen. Badaki
dokumentuak ordenatzen denboraren segidari jarraituz.
Balorazio-eskala:
1- egoki, eroso
2- nahiko
3- nekez
7. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
4.2. Jarrerak ebaluatzeko adierazleak
Ikaslea 1 2 3
Parte hartzen du klasean
Badaki ikaskideei entzuten
Hitz egiteko txanda errespetatzen du
Balorazio-eskala:
1- egoki, eroso
2- nahiko
3- nekez
5.- TENPORALIZAZIOA
Hasierako ebaluazio hau beste sail batzuekin ere parteka daiteke; izan ere, trebetasunak
eta abileziak baloratuko dira bereziki, eta horietako batzuk ikasteko teknikekin lotuta
daude. Beraz, hasierako ebaluazio hori bizpahiru egunetan egin daiteke.
1. SAIOA:
Jarduera: Ikasgai ezberdinen berariazko lexikoa edo hitzak bereiztea.
Hizkuntza Saila.
Irudi-iruzkinak: 1., 2. ,3. ,4. jarduerak. Gizarte Zientzien Saila.
2. SAIOA:
Irudi-iruzkinak: 5., 6., 7. jarduerak. Gizarte Zientzien Saila.
3. SAIOA:
Jarduera: Denboraren segida landu. Jarduera: Testuak irakurri eta ulertzea. Hizkuntza
Saila.
4. SAIOA:
Jarduera: Artearen Historia. Plastika eta Marrazketa Saila.
5. SAIOA:
Jarduera: Mapak erabiltzea. Gizarte Zientzien Saila.
Jarduera: Datu estatistikoak erabiltzea eta grafikoak egin eta interpretatzea.
Matematika Saila.
6. SAIOA:
Bateratze-lana edo batera-jartzea klasean (garrantzitsua da jarrerak ebaluatzeko).
8. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
6.- JARDUERA BATZUEN EBAZPENA EDO SOLUZIOAK
IRUDI-IRUZKINA. 1. JARDUERA
1. argazkia: Klima ozeanikoa (itsasaldeko klima)
2. argazkia: Klima ekuatoriala
3. argazkia: Klima polarra
4. argazkia: Goi-mendietako klima
5. argazkia: Basamortuko klima
6. argazkia: Klima mediterraneoa
http://www.indexnet.santillana.es/rcs/_archivos/Recursos/geografiahistoria/climasmundo.pdf
Interneteko helbide horretan handiago ikus daiteke mapa.
9. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
TESTUAK IRAKURRI ETA ULERTZEA
A testua: Etorkinen arazoak: Euskadik ateak ireki dizkie paperik gabekoei.
Tom叩s B叩rbulo. El Pa鱈s, 2004.
B testua: Esklaboek askatasuna eskatzen zuten. Klaudio enperadoreak
gobernuan eman zien lana askatutako esklaboei. Erromatar historialari
Suetoniok kontatzen du nola tratatzen zituen Klaudiok esklabo ohi horiek.
Suetonio 12 zesarren bizitzak K.o. 130. urtea.
C testua: Kristobal Kolon Nabigazio-egunkaria.
D testua: Garrido, F: Langile-klaseen Historia, Proletarioa, III. liburukia.
E testua: Halikarnasoko Herodoto (I単aki Usabiaga Sukia itzultzaile). Bere
Historiaren III. liburua. K.a. V. mendea. Baltsamamendua.
F testua: Laborariak mendekotasunean. XIII. mendeko ipuin satirikoa.
ARTEAREN HISTORIA
1. argazkia: Lehoien patioa. Alhambra. Granada. XIV. mendea.
2. argazkia: Abu Sinbelgo tenplu handia. Egipto. K.a. 1260. urtea inguru.
3. argazkia: Pintura inpresionista. Monet Eguzki atera berria, 1872.
4. argazkia: Guggenheim Bilbao museoa. Frank Gehry, 1997.
5. argazkia: Segoviako akueduktua (arkitektura erromatarra). K.o. I. mendea.
6. argazkia: Kreazioa. Sixtotar Kapera. Migel Anjel (Michelangelo Buonarroti).
Errenazimentua, 1510.
7. argazkia: Santiago (Done Jakue) katedrala (Bilbo). Arte gotikoa, XIV-XV.
mendea.
8. argazkia: Partenoia. Arte grekoa. K.a. 448.ean eraikitzen hasia.
9. argazkia: Arte erromanikoa. Fromistako (Palentzia) San Martin eliza.
K.o. 1.100.
10. argazkia: Erdi aroko artea. Salazar dorrea, Portugalete, 1379.
11. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
AURKIBIDEA
1.- IKASGAI EZBERDINEN LEXIKOA EDO HITZAK BEREIZTEKO
JARDUERA.
2.- IRUDI-IRUZKINA. JARDUERAK.
3.- DENBORA LANDU. JARDUERA.
4.- TESTUAK IRAKURRI ETA ULERTZEA. JARDUERA.
5.- ARTEAREN HISTORIA. JARDUERA.
6.- MAPAK ERABILTZEA. JARDUERAK.
13. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
1.- IKASGAI EZBERDINEN LEXIKOA EDO HITZAK BEREIZTEKO
JARDUERA.
Ondoren jarri diren hitzak ikasgai ezberdinetakoak dira. Jar itzazu plantillaren
barruan, dagokien atalean.
Minifundio. Demokrazia. Autonomia Erkidego. Inpresionismo. Burgesia. Latitude.
Olio-pintura. Otitis. Cromagnon. Birziklatze. Espresionismo abstraktu. Altitude.
Lehendakari. Estamentu. Hies. Boto. Arku. Bizi-itxaropen. Kutsadura. Gastritis.
Diktadura. Erliebe. Kapital. Kamikaze. Langabezia. Ararteko. Meskita. Berotegi
(negutegi). Petrolio. Basailu (mendeko). Demografia. Etorkin (immigrante). Kupula.
Klero (elizjende). Meridiano. Emigratzaile. Iraultza. Nikotina. Antizikloi. Udal.
Kongresu. Burka. Autonomia-estatutu. Haize-energia. Etorkin (immigrante).
Errenazimentu. Ingurumenaren kutsadura. Hidrografia.
Artea Historia/Gizartea Osasuna Ingurumena/Geografia
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
2.- IRUDI-IRUZKINA. JARDUERAK.
1.- Ondorengo argazkiak begien aurrean dituzula, jarduera hauek egin:
a) Zer klima-mota iradokitzen dizute? Klima bakoitzaren ezaugarriak adierazi,
kontuan hartuta prezipitazioak edo euria, tenperatura eta landaredia.
1. argazkia:
2. argazkia:
3. argazkia:
4. argazkia:
15. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
5. argazkia:
6. argazkia:
b) Argazki horietakoren bat ba al dagokie Euskal Autonomia Erkidegoko klimei?
Markatu zein edo zeintzuk, eta erantzuna arrazoitu.
c) Paisaia horiek gizakiak aldatu dituela uste al duzu? Erantzuna arrazoitu.
16. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
-1- -2-
-3- -4-
17. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
-5- -6-
2.- Ezagutzen dituzun kontinente eta itsasoak markatu edo seinalatu mapa
honetan. Era berean, aurreko galderako argazkiei jarri dizkiezun klimak zein toki
edo aldetan ematen diren markatu. Puntu kardinalak ere jarri.
18. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
3.- Ikus dezakezunez, argazki hauetan bi nekazaritza-paisaia desberdin ageri dira.
-1- -2-
-3- -4-
a) Saia zaitez kontzeptu batzuk gogoratzen, argazkiekin erlazionatuz.
o Mekanizazioa
Argazki-zk..................................................................
Iruzkina (zer herrialdetakoak izan daitezkeen adierazi)
o Nekazaritza tradizionala
19. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
Argazki-zk.................................................................
Iruzkina (zer herrialdetakoak izan daitezkeen adierazi)
b) Argazki horietakoren batek ba al du antzik Euskal Autonomia Erkidegoan
erabiltzen den nekazaritzarekin? Erantzuna arrazoitu.
c) Zer sektore ekonomikori dagozkio argazki horiek? (gurutze batez markatu)
o Lehen sektoreari
o Bigarren sektoreari
o Hirugarren sektoreari
4.- Bilboko ikuspegia ikus dezakezu argazkiotan. Zatikako azterketa egingo dugu.
Gero, behean ageri diren galderei erantzungo diezu.
20. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
a) Zer faktorek mugatu ahal izan du Bilboren hedapena edo zabalkuntza?
b) Hiri-mundua eta landa- edo baserri-mundua hurbil daudela ikus daiteke.
Identifikatu argazkietan.
c) Eraikinen edo etxeen distribuzioaren arabera, biztanleriaren dentsitatea handia
dela iruditzen zaizu, bai ala ez?
d) Hirietan, zer motatako jarduera ekonomikoak dira nagusi?
e) Nolakoa da ingurumena hiri handi batean?
22. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
5.-
5.1. Nola sailkatuko zenuke behean ageri den paisaia? (landakoa-hirikoa-industriala).
Arrazoitu erantzuna.
Erantzuna:
5.2. Non kokatzen dira industriak? Biribil batez inguratu zure ustez egokiak diren
erantzunak. Aukeratutako erantzunak arrazoitu.
a) Autopista, portu, trenbide... eta halakoetatik gertu.
b) Hirien barruan.
23. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
c) Hirien inguruan.
d) Hirietatik oso urruti.
e) Lehengaiak dauden tokietatik hurbil.
f) Energia iturriak dauden tokietatik hurbil.
g) Eskulan ugari dagoen tokietatik hurbil.
h) Orain arte industrializatu gabe dauden herrialdeetan.
i) Eskulan merkea duten herrialdeetan.
5.3. Zer sektore ekonomikori dagokio industria? (gurutze batez markatu)
o Lehen sektoreari
o Bigarren sektoreari
o Hirugarren sektoreari
24. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
6.- Argazkiok gizarte-talde desberdinak erakusten dizkigute.
6.1. Jar iezaiozu argazki-oina argazki bakoitzari, edo egizu argazkiari buruzko iruzkin
laburra.
-1-
-2-
-3-
27. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
6.2. Esan ondoko baieztapenak egia ala faltsu diren:
Jaiotza-tasa murriztu egin da gaur egun Espainian, eta Espainia da jaiotza-tasarik
txikienetakoa duen herrialdeetako bat.
Orain dela 50 urte, jaiotza-tasa handia zen Euskal Herrian.
Jaiotza-tasa oso txikia da gutxi garatutako herrialdeetan.
Hilkortasun-tasa nabarmen igo da gaur egun Euskal Herrian.
Hilkortasun-tasa oso txikia da gutxi garatutako herrialdeetan.
Erretiratu edo jubilatuen kopurua haziz doa Euskal Herrian, urtez urte.
2025. urtean, erretiratu gehiago izango da Espainian lan egiteko adinean
daudenak baino.
Bizi-itxaropena nabarmen hazi da Euskal Herrian azken 50 urteotan.
Emakumeen bizi-itxaropena gizonezkoena baino handiagoa da.
28. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
7.- Ingurumenaren degradazioa edo andeakuntza
7.1. Ondoren agertzen diren argazkiek ingurumenaren degradazioaren mota
desberdinak erakusten dituzte.
(a)
(c )
(b)
29. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
a) Zentral nuklearra da.
Ba al duzu kutsadura edo kontaminazio erradioaktiboaren berri? Azaldu horren
eraginak, baita zentral nuklearren bat ezagutzen ote duzun ere.
b) Ikusi ur kutsatuak nola isurtzen diren ibaira. Ahalegindu zaitez gerta daitezkeen
ondorioak laburbiltzen.
c) Zabortegia da.
Zer arazo eragin ditzake zaborrak hirietan?
Nola eragiten dio paisaiari?
Zer gertatzen da inguru horretako ur, landaredi eta animaliekin?
30. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
7.2. Saia zaitez marrazkian ikusten duzuna 10-15 lerrotan azaltzen, modu koherente eta
antolatuan azaldu ere. Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumen-kutsaduraren
adibideak jarri.
31. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
3. DENBORA LANDU. JARDUERA.
Data batzuk aurkituko dituzu ondoren, urtetan adieraziak. Esan zein mendekoa den
bakoitza.
K.o. 1492. urtea Mendea: K.o. 1789. urtea Mendea:
K.a. 205. urtea Mendea: K.a. 1301. urtea Mendea:
K.o.1300. urtea Mendea: K.o. 499. urtea Mendea:
Zer esan nahi du K.a. laburdurak?
Zer esan nahi du K.o. laburdurak?
4.- TESTUAK IRAKURRI ETA ULERTZEA.
Astiro irakurri ondoren agertzen diren testuak.
Hitzen bat ulertzen ez baduzu, hiztegian begiratu.
Aztarnak bilatu testu bakoitzean, zer arokoa den, garai hartan zegoen
gizartea iradoki edo adierazi diezazuketenak...
Titulua jarri testu bakoitzari.
Azpimarratu testu bakoitzaren ideia nagusiak.
Testu bakoitzaren ertzean, hitz batez edo esaldi labur batez adierazi
paragrafo bakoitzaren ideia nagusia.
Ondoren agertzen den irudi-argazki bakoitza ere dagokion testuarekin
lotu. Argazki-oina jarri.
Dagokion aroarekin lotu edo identifikatu testu eta argazki bakoitza. 32.
orrialdean agertzen diren etiketetako bat jarri testu bakoitzari.
Testu bakoitza dagokion aroan kokatu ondoren, antzinakoenetik
berrienera ordenatu, eta zenbakia jarri (1 zenbakia zaharrenari, eta 6
zenbakia berrienari)
Entziklopediak, testu-liburuak, hiztegiak,... kontsulta ditzakezu
Zerbait ulertzen ez baduzu, irakasleari galdetu.
32. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
A TESTUA
Zenbait arrazatako etorkinak, euskal jantzi tipikoak soinean, kamerari begira, irrifartsu. Irudiaren azpian,
honako testu hau: "Guztiontzat ateak zabalik". Hainbat udalek diseinatu eta Eusko Jaurlaritzak finantzatu duen
kanpaina baten aurrean gaude. Kanpainaren helburua: etorkinak integratzea.
Euskadik atzerritarrei paperak izan ala ez egiten dien doako eskaintzak barne hartzen ditu ostatua,
osasun-txartela, oinarrizko errenta, gaztelaniazko ikastaroak, bakoitzaren beharrei egokitutako prestakuntza,
eta dokumentazioa tramitatzea Gobernuaren Ordezkaritzan. Abantaila horiek guztiak eskuratzeko giltza
udaletan dago. Udalak familia-medikuak bezalakoak dira, pazientea aztertu eta espezialistengana bidaltzen
baitute, haiek artatu dezaten, azaldu du Eusko Jaurlaritzako Immigrazio zuzendari Boladji Omer benindarrak.
Beraz, Euskadira heltzen den etorkinak egin behar duen lehenbiziko gauza da bizi nahi duen herriko udalean
aurkeztea. Udaletxean, gizarte-laguntzaile batek (Eusko Jaurlaritzak ordaindua), erroldatzeaz arduratu
ondoren, etorkinak dituen behar eta asmoei buruzko txostena egingo du eta aterpea eskuratuko dio. 20.000
biztanletik gorako udal guztiek izan behar dute kasu horietarako aterpea. Eta ez dutenek, ostatua ordaindu
beharko diete etorri berriei baieztatu du Omerek. Etorri berria horrela egongo da, gizarte-laguntzaileak tokia
aurkitzen dion bitartean, udalek eurek edo GKEek kudeatzen dituzten abegi-pisu ugarietako batean.
Heldu eta hiru hilabetera, atzerritarrak udalean bizitzeko borondatea frogatu duela jotzen dute autoritateek, eta
osasun-txartela ematen diote. Sei hilabete igaro direlarik, berriz, gizarte-behar larrietarako laguntza jasotzen
hasiko da: 220 euro hileko. Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren arabera, 2.000 etorkin edo immigrante
inguru ari da soldata hori jasotzen, eta soldata hori hileko 435,17 eurora igotzen da, urtebeteko erresidentzia-
aldia osatu ondoren.
Etorkinak gaztelaniaz ez badaki sarritan gertatu ohi da, gizarte-laguntzaileak Helduen Hezkuntza
Iraunkorreko (HHI) eskolara bidaliko du, hizkuntza irakats diezaioten. Adingabekoa bada, ikastetxe publiko
eta itunduek hizkuntza-egokitzapenerako ikastaroak eskaintzen diete, euskaraz eta gaztelaniaz, baita
eskolatzeko programa espezifikoak ere.
Oinarrizko errenta jasotzeak berarekin dakar atzerritarra prestakuntzarako eta lana bilatzeko programa baten
barruan sartzea. "Arauz kanpoko egoeran dauden pertsonek ezin dute Enpleguko Institutu Nazionalak (INEM)
eskaintzen dituen lan-bitartekotzaz eta prestakuntza-ikastaroez baliatu", argudiatu du Omerek. "Dohainik
eskaintzen diegu guk ikastaro multzo bat, INEMekoa baino hornituagoa".
Eusko Jaurlaritzak, halaber, abokatuen zerbitzu bat ere finantzatzen du, buru-belarri aritu daitezen paperik ez
dutenen egoitza- eta lan-baimenetarako eskariak tramitatzen, Gobernu zentralaren aurrean. Orain urte eta erdi
hasi ziren lanean, eta ordurik hona 10.402 etorkini eman diete laguntza, eta 5.306 espediente prestatu dituzte.
Azken horietatik, 1.927 bidali dituzte Administrazio zentralera, zeinak 367 baizik ebatzi ez dituen, eta
horietatik 314ri (% 85) baiezko erantzuna eman die.
Etxebizitza eta Gizarte Gaietako Sailak programa bat abiarazi du, hutsik dauden etxebizitzak harrapatzeko.
Maileguak eskaintzen dizkie jabeei, 18.000 euro bitartekoak, etxebizitzak konpondu eta bost urterako aloka
diezazkioten. Jaurlaritzak, berriz, alokairuan eskaintzen ditu etxeok, hileko 90 eta 180 euro bitartean kobratuz,
eta hileko alokairu horren eta jabeak hartzen duenaren arteko diferentzia ordaintzen du. 6.375 etorkinek eman
dute izena programa honetan.
33. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
B TESTUA
Klaudiok armadaburu jarri zuen Felix libertoa, eta Judeako gobernadore aukeratu zuen.
Harpokras-ek askatasuna iritsi zuenean, gladiadore-ikuskizunak antolatu zituen. Baina
enperadoreak begikoen zituenak, kutunenak, bere laguntzaile Nartziso eta jauregiko
diruzain Pallas ziren. Biek ala biek egin zituzten dirutza handiak.
C TESTUA
Urriaren 13a, larunbata. Eguna argitu orduko, jende-mordoa ikusi genuen
hondartzara iristen: gazte eta luze ziren. Biluzik zeuden, gizon eta emakume, amaren
sabeletik mundura jaio zirenean bezala. Itxura onekoak ziren, gorputzez lerdenak eta
aurpegiz atseginak. Ileak, zaldi-zurdak bezain trinkoak, bekainetaraino eroriak
zituzten aurretik; atzetik, ile-motots luze bana zuten zintzilik, sekula ere mozten ez
zutena. Itsasontzira hurbildu zitzaizkigun, zuhaitz-tantaiz egindako piraguatan, kanoa
luzeen antza baitzuten, pieza bakarrekoak. Okin-palaren moduko bat erabiltzen zuten
arrauntzat, bai ederki baliatu hartaz, ordea! (...). Hurreratu eta papagaiak, kotoi hari
matazak, lantzak eta beste gauza asko eskaintzera etorri zitzaizkigun. Ordainetan,
beirazko aleak, kriskitinak eta halakoak eman genizkien. Eskaintzen genien guztia
onartzen ziguten, eta, era berean, zuten guztia ematen, baina, nolanahi ere, oso
pobreak begitandu zitzaizkidan. Adi-adi egon nintzaien beha, urrerik ba ote zuten, eta,
ohartu nintzenez, haietako batzuek eraztun txiki bana zeramaten, sudurrean egindako
zuloan. Keinu eta imintzioen bitartez jakin ahal izan nuenez, haien uhartea inguratu
eta hegoalderantz nabigatuta aurkituko genuen bazter bat: hango erregek urrezko
edalontzi ederrak omen zituen, eta metal hori ugari.
Urriaren 23a, asteartea. Kubako uharterantz abiatu nahi nuke gaur, baina Zipango
(Japonia) behar duela uste dut, handi eta aberats baita, oso, hemengo jendearen
esanetan. Ez dut hemen luzaroago geratu nahi, urrerik ez dagoela ikusten baitut. Eta
tratu handia dagoen tokietan ibiltzea denez kontua, ez dago hemen luzatzeko
arrazoirik; aitzitik, aurrera egin behar da, eta lur asko ikusi, harik eta probetxugarri
zaigun batekin topo egiten dugun arte, uztera goazen lur honi ere espeziatan oso
aberats iristen diodan arren.
34. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
D TESTUA
Haurrak funtsezko tokia hartzen hasi ziren fabrika-lanetan, Ingalaterran, Derby,
Nottingham eta Lancastergo manufaktura-barrutietan. Industria garatu ahala, herri eta hiri
handietatik aprendizak zazpi eta hamalau urte bitartekoak biltzeko egokiera edo
komenientzia heldu zen. Haur ugari batu ahal izateko, haur-bilketak egiten ziren, baita
hitzarmenak izenpetu ere umeen senideekin eta erruki-etxeetako zuzendariekin. Aski da
gertakari bat aipatzea transakzio horien moraltasunik eza frogatzeko. Londresko parrokia
batek eta Lancashireko fabrikatzaile batek egindako kontratu batean honako hau hitzartu
zuten: fabrikatzaileak ergel edo idiota bat hartu beharra zuela, lanerako gauza ziren hogei
ume bakoitzeko.
Haurrok fabrika eta lantegietan nola zeuden jabetzeko, hara zer dioen Aikin
doktoreak Manchester hiria deskribatzerakoan: Batez ere haurrak ari dira lanean gure
kotoi-lantegietan, erruki-etxeetatik ekartzen baitituzte, artaldeen gisa. Inork ez ditu
ezagutzen, eta inork ez die jaramon izpirik egiten.
Gela estuetan itxita, argi eta makinen jario koipetsuek kirastutako airea arnasten,
egun osoz edukitzen dituzte lanean, gauberandura arte, askotan. Inguruabar horiek,
garbitasunik ezak, eta sartzean eta irtetean sarritan jasan behar izaten dituzten tenperatura-
aldaketek hainbat gaixotasun eragiten dizkiete; bereziki, lantegi hauetan hain arruntak diren
nerbiotako eritasunak.
Aprendiz izateari uzten diotenerako, oro har, ahul eta makal geratzen dira, lan
neketsu eta jarraituetarako gauza ez direla; neskek ez dakite josten, eta ez ohi dute familiako
ama on izateko ezagupen eta gaitasun egokirik izaten.
E TESTUA
Lehenik burdinazko gakoarekin sudurzuloetatik burmuina ateratzen dute. Jarraian, harri
zorrotz batekin alboaren luzeran ebakia eginez, barru guztia kanporatu ohi dute, eta hau
garbitu eta palma-ardoa iragazi ondoren, berriz usaingarri zehatuak iragazten dizkiote. Gero
sabela, nahasigabeko mirra apurrez, kanelaz, eta intsentsua ez beste usaingarri guztiez bete
ondoren, atzera josi egiten dute. Eta, hau eginik, gazitu egin ohi dute gorpua, hirurogeita
hamar egunez gatzuz (1) estalirik. Baina, hirurogeita hamar egunen buruan gorpua garbitu
eta den-dena liho finezko ehunetik ebakitako bendez biltzen dute, benda azpiak gomaz
igurtzitzen dituztelarik. Erarik garestienean nahi dutenei horrela antolatzen dizkiete gorpuak.
35. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
Erdiko eran nahi dutenei, ordea, eta garestiari ihes egiten diotenei, honela prestatzen
dizkiete. Zedro-olioz xiringa batzuk bete ondoren, gorpuaren barrunbea bete ohi dute, ez
ebakirik egin eta ez sabela ateraz; aitzitik, ipurditik isurkaia sartu eta atzerabidea
galaraziz, agindutako egunetan gatzuan eduki ohi dute. Eta azken egunean barrunbetik
lehen sarturiko zedro-olioa ateratzen dute; eta hainbesteko indarra du honek, non
berekin batera sabela eta erraiak deseginik kanporatzen dituen; haragiak, berriz, gatzuak
desegiten ditu eta, benetan, gorputik azala eta hezurra baizik ez da geratzen.
Baltsamatzeko hirugarren era, ondasunez ahulenak direnei antolatzen zaiena, hauxe da:
purga baten bidez barrunbea garbitu eta hirurogeita hamar egunez gatzutan edukitzen
dute eta ondoren, eraman dezaten, itzuli egin ohi dute.
(1) Heladerazko livtron (natrona edo karbonato sodikoa) euskaraz
gatzu itzultzen dugu. Konposatu hori gorpua lehortzeko erabiltzen
zen, usteldu ez zedin.
F TESTUA
ANTZINAROA ARO MODERNOA
San Juanetan, jaunaren larreak ebaki behar dituzte laborariek, eta fruituak
gaztelura eraman. Gero, gari-uzta eraman behar dute etxaldera, baina ezin dituzte gari-
sortak gorde jaunak bere partea kendu arte. Irailean, zortzi txerritik bat eman behar
dute, onenetarikoa. San Diegotan, taila edo zentsua ordaindu behar dute. Negua hasi
orduko, jaunaren lurra landu behar dute: prestatu, erein eta areatu. San Andresetan,
pastela eman behar diote. Gabonetan, oilasko on-samurrak. Gero, garagarra eta garia.
Erramu-igandean, arkumeak eman behar dizkiote. Gero, errementerian egin behar dute
lan, eta basora joan eta egurra moztu jaunarentzako; jaunaren garraioak ere euren
gurdietan egin behar dituzte. Eta gainera, egizue kontu gazteluko errotariak aleen eta
irinaren zati bat kenduko diola laborariari garia ehotzeagatik; ogia erretzeko ere
ordaindu beharra dagoela, eta okinak bere zatia hartzen ez badu, ogia erre ez ezik
kiskali ere egiten duela.
ERDI AROA ANTZINAROA
GAUR EGUNGO GAUR EGUNGO
AROA AROA
XVIII. MENDEA XXI. MENDEA
39. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
5.- ARTEAREN HISTORIA
Zenbait argazki agertuko zaizkizu ondoren, arte-lanak (arkitektura, eskultura,
pintura) erakusten dituztenak.
Etiketa batzuk ere aurkituko dituzu, zenbait arte-aldi edo -arori dagozkienak.
Arte-lan bakoitza behatu, eta haren ezaugarriak ikusita, obra bakoitza
dagokion arte-aldi edo -aroarekin lotu, etiketa bakoitza zure ustez
dagokion tokian jarriz. Ondokoak kontsulta ditzakezu: Arte-liburuak,
testuliburuak, entziklopediak, diapositibak...
Hurrenkera kronologikoan jarri arte-lanak (antzinakoenetik
berrienera), 1etik 13ra arteko zenbakiak ipinita.
Obra bakoitzari buruzko iruzkin txikia idatzi zure koadernoan,
dakizunaz eta eskuratu duzun informazioaz baliatuz.
LABAR-PINTURA
ERRENAZIMENTUKO
HISTORIAURREA
PINTURA
40. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
PINTURA ERDI AROKO
INPRESIONISMOA ARKITEKTURA
EGIPTOKO ARTEA ESPRESIONISMOA -
SURREALISMOA
ARKITEKTURA ARKITEKTURA
ARTE GREKOA ARTE MUSULMANA
ARKITEKTURA
ESKULTURA ARTE ERROMATARRA
GAUR EGUNEKOA
ARKITEKTURA
GOTIKOA ARKITEKTURA
ERROMANIKOA
ARKITEKTURA
GAUR EGUNEKOA
46. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
6.- MAPAK ERABILTZEA
Mapak erabiliko dituzu. Zalantzarik baduzu, atlasen bat kontsultatu.
Esan zer adierazten duen behean ageri den mapa horrek. Probintzien,
hiriburuen eta itsasoaren izenak jarri, halakorik badago.
47. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
Aurreko mapan bezala, esan zer adierazten duen mapa honek. Adierazi zein
Autonomia Erkidegotan bizi zaren, eta mapan jarri Estatuko gainerako
Autonomia Erkidegoen izenak, ondoren agertzen direnak:
Andaluzia, Aragoi, Asturias, Balearrak, Errioxa, Euskal Autonomia
Erkidegoa, Extremadura, Galizia, Gaztela eta Leon, Gaztela-Mantxa,
Kanariak, Kantabria, Katalunia, Madril, Murtzia, Nafarroako Foru
Erkidegoa, Valentzia. Ceuta eta Melilla hiri autonomoak.
48. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
Esan zer adierazten duen mapa horrek. Itsasoen, herrialdeen eta hiriburuen
izenak jarri, eta koloreztatu. Hitz egin herrialde horietako diruaz edo monetaz.
Herrialdeak:
Alemania, Austria, Belgika, Bulgaria, Danimarka, Erresuma Batua
(Britainia Handia), Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Estonia,
Finlandia (Suomi), Frantzia, Grezia, Herbehereak (Holanda), Hungaria,
Irlanda (Eire), Islandia, Italia, Kroazia, Letonia, Luxenburgo, Malta,
Norvegia, Polonia, Portugal, Suitza, Turkia, Txekiar Errepublika, Zipre.
http://www.todosvacunados.com/imatges/mapa_europa3.gif . Helbide honetan duzu
mapa osatua.
49. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
Iparra, Hegoa, Ekialdea eta Mendebaldea markatu behean agertzen den mapa
horretan.
Paraleloak eta meridianoak markatu
Ondoko baieztapenak egia ala faltsu diren adierazi:
Mapa bateko latitudea Ekialde-Mendebalde koordenatuek markatzen
dute.
Egia Faltsu
Mapa bateko longitudea Ipar-Hego koordenatuek markatzen dute.
Egia Faltsu
50. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
7.- DATU ESTATISTIKOAK ERABILTZEA ETA GRAFIKOAK
EGIN ETA INTERPRETATZEA
7.1. Esan grafiko honek zer erakusten duen, eta zer grafiko-mota den, eta iruzkin laburra
egin horri buruz.
Internet erabiltzen dutenak. Datuak: 2002ko apirila.
Iruzkina:
51. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
7.2. Behean agertzen den grafikoan Euskadiko biztanleriaren banaketa ageri da,
1900. urtetik 2001.era.
Ondoren ageri den plantillan jarri datuak (%tan). Ikusi nola jarri diren
1900eko datuak.
Grafiko iruzkindu edo komentatu, honako kontzeptu hauekin eta
antzekoekin lotuz: jaiotza-tasa, hilkortasun-tasa, bizi-itxaropena,
adin-taldeen aldaketen arrazoiak eta ondorioak....
EUSKADIKO BIZTANLERIA, ADIN-TALDEEN ARABERA. %
TALDEAK 0TIK 14 URTERA 15 URTETIK 64RA 65 URTETIK GORA
1900 %35,1 %59,9 %5
1910
1920
1930
1940
1950
1960
1970
1981
1991
2001
52. Ana Basterra
Leioa-ko Berritzegunea
7.3. Espainiako biztanleriaren bilakaera. 1960-1996 aldia, %tan.
Barra-grafiko bat egin ondoren agertzen diren zifrekin. Jarraian adieraziko dizugu
horrelako grafiko bat nola egin.
Madril 97,6 Nola egin barra-diagrama bat
Balearrak 70,3
Kanariak 66,1 Paper milimetratua hartu eta bi lerro marraztu: bata
bertikala, ezkerraldean, eta beste horizontala. Horra
Valentzia 59 adibidea:
Katalunia 56,7
Euskal Aut. Erk. 51,7
Murtzia 35,6
Nafarroa 30,9
ESPAINIA 28,8 0
Kantabria 21,7
Andaluzia 20,8
Errioxa 14,3 Lerro bertikala 20ko tartetan banatu (100era heldu arte),
Asturias 9,2 eta kontuan hartu 0a bi lerroen elkargunean dagoela.
Kontuan hartu tarte negatiboak ere adierazi behar direla:
Aragoi 6,6 20ko tarteak markatu, 40ra arte. Tarteen
Galizia 4 proportzionaltasunari eutsi behar diozu.
Ceuta -5 Lerro horizontalean tarte txikiak markatu, marrazkian
agertzen den bezala (tarteen proportzionaltasuna gorde).
Gaztela eta Leon -13,1
Autonomia Erkidegoen numerazioa ordenatu, handienetik
Gaztela-Mantxa -16,5 txikienera, eta barrak grafikan jarri. Zifra negatiboak ere
Extremadura -24,4 handienetik txikienera ordenatu, eta dagokien tokian jarri.
Melilla -25,7
