ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo
Hitit Dini ve Mitolojisi


                        Yrd. Doç. Dr. Meltem Doğan-Alparslan


İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit Dönemi’nde Anadolu’da Yer İsimlerini Gösteren Harita




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit Kral Listesi




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit Çivi Yazılı Tablet Örnekleri




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit Çivi Yazılı Tablet Örnekleri




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Tabletlerin Yazımı İçin Kullanılan
              Araç:
             STYLUS




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit Çivi Yazılı Bir
    Tablet Örneği




                                            Çivi Yazılı Bir Tabletin
                                            Toprakta Buluşu

İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Başkent Boğazköy, Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit   Kralı     II.
                                            Muvatalli’ye ait bir
                                            mühür       baskısı
                                            üzerinde yer alan
                                            Tanrı    ve     Kral
                                            tasviri




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hitit Tanrıları
                         (etnik kökenlerine göre)

● Hint-Avrupalı Tanrılar (Hitit-Luwi-Pala)

● Asianik Tanrılar (Hatti-Hurri-Sümer)

●Semitik Tanrılar (Assur-Babil)

● Indo-Ari Tanrılar (Eski Hint)




   İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
   Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hattili Tanrılar
Fırtına Tanrısı & Güneş Tanrıçası Çifti:
Taru & Wurušemu
Oğulları: Telipinu ve Karısı Hatepinu
Kızları: Mezulla
Torunları: Zintuhi

Yeraltı Tanrıları: Lelwani, İšduštaya, Papaya

Savaş ve Salgın Hastalıklar ile Veba Tanrısı:
Šulinkatte                                                 Sümer Tanrıları
                                                Ninive kentinin İştar’ı
Savaş Tanrısı: Wurunkatte
                                                Suların Tanrısı: Ea
Büyü ile ilgili Tanrıça: Katahzipuri
                                                Güneş Tanrısı: Şamaš ve Karısı Aya

                                                Ay Tanrısı: Sin ve Karısı Ningal

    İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
    Hititoloji Ana Bilim Dalı
Hurrili Tanrılar                                   Hitit Tanrıları
Fırtına Tanrısı & Güneş Tanrıçası                 İlk Hitit belgelerinden biri olan   Anitta
Çifti:                                            metninde “bizim tanrımız”           olarak
Tešup & Hepat                                     bahsedilen tanrı Šiu, daha          sonra
                                                  Hititçe metinlerde genel olarak     “tanrı”
Oğulları: Šarruma                                 anlamına gelen          kelime      olarak
                                                  kullanılmıştır.
Çift Cinsiyetli Tanrıça: Šaušga
                                                  Işık Tanrısı: Šiu
            Hint Tanrıları                        Tahıl ve Hububat Tanrısı: Halki
                   İndra                          At üzerindeki Tanrı: Pirwa
                   Mitra                          Tanrılaştırılmış Gün: Šiwat
                  Varuna                          Tanrılaştırılmış Gece: İšpant
                  Nasatya

                                          Luwi Tanrıları
 Çoğunlukla başkent Hattuşa dışındaki Hitit merkezlerinde tapınım
 görürlerdi. Adları genellikle sihirle ilgili törensel eylemlerde
 geçerdi.

    İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
    Hititoloji Ana Bilim Dalı
Mezopotamya Haritası




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
M.Ö. II. Binyılda Anadolu




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
M.Ö. II. Binyıl Anadolusundaki Mitolojiler


      • Hatti kökenli; İlluyanka Hikâyesi, Kaybolan
        Tanrı Mitolojisi, Gökten Düşen Ay Mitolojisi,
        Kamrušepa Mitolojisi.

      • Hurri kökenli; Kumarbi Efsanesi, Hedammu
        Mitosu, Ullikummi Şarkısı, Avcı Kešši’nin
        Masalı ve Appu Masalı.

      • Mezopotamya kökenli; Gılgameš Destanı.

İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Zalpa Hikâyesi


“Kaneš kraliçesi bir yıl içinde 30 erkek çocuk doğurdu. „Ben
 ne biçim bir şey doğurdum!‟ dedi. Kraliçe kapları pislikle
 doldurdu, çocukları içine koyup, ırmağa bıraktı. Irmak
 onları Zalpuwa Ülkesi‟nde denize çıkarttı. Tanrılar,
 çocukları denizden alıp, büyüttüler”.




 İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
 Hititoloji Ana Bilim Dalı
Kaybolan Tanrı Mitolojisi

“Pencereleri sis doldurdu, evi duman doldurdu... Koyun kuzusunu, inek
buzağısını istemedi, arpa ve buğday yetişmez oldu... Dağlar, ağaçlar,
çiçekler kurudu... Büyük Güneş Tanrısı bir ziyafet verip bin tanrıyı davet
etti. Onlar yediler, içtiler ama doymadılar... Fırtına Tanrısı’nın babası,
tanrılara, oğlunun öfkelendiğini ve gittiğini, beraberinde bolluğu ve
bereketi götürdüğünü söyledi. Bunun üzerine onu aramaya başladılar ama
bulamadılar. Onu bulması için hızlı kartalı gönderdiler, ancak o da
bulamadı... Ana Tanrıça, Kaybolan Fırtına Tanrısı’nı bulması için arıyı
görevlendirdi. Arı, kayıp tanrıyı bir ormanda uyurken bulur, onu sokarak
uyandırır. Bu sefer daha çok sinirlenen Fırtına Tanrısı, etrafı kasıp
kavurmaya başlar, ülke daha da zor duruma düşer. Ne yapacaklarını
şaşıran tanrılar sonunda büyüye başvururlar ve Fırtına Tanrısı’nı
sakinleştirirler. Tanrı evine döner ve ülkesi ile tekrar ilgilenir,
pencerelerden sis kalkar… Ocakta ateş yanar... Ana çocuğuna, koyun
kuzusuna kavuşur... ”



İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Kaybolan Tanrı Mitolojisi’nden
                         bir başka pasaj


        “Taht Tanrıçası kartalı çağırır ve ona
         gönderdiği        yeşil     ormanda  kimin
         oturduğunu ve ne yaptıklarını sorar.
         Kartal, ormanda Yeraltı Tanrıçaları‟nın
         oturduğunu ve bir iğ tuttuklarını ve kralın
         yıllarını eğirdiklerini söyler”.




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Kumarbi Efsanesi
    “Eskiden ilk yıllarda, gökyüzü krallığında Tanrı Alalu
    vardı. İlk tanrılardan kudretli Anu da onun önünde durur,
    onun ayaklarına kapanırdı. Alalu dokuz yıl gökyüzünde
    kral kaldı. Sonunda Anu, Alalu‟ya savaş açtı ve Alalu‟yu
    yendi. Alalu aşağıya, karanlık topraklara kaçtı. Daha
    sonra Anu gökyüzü tahtına geçti. Alalu‟nun oğlu olan
    kudretli Kumarbi, Anu‟nun önünde durur, onun
    ayaklarına kapanırdı. Anu‟nun dokuzuncu krallık yılında,
    Kumarbi ona savaş açtı. Kendisinden kaçan Anu‟yu
    yakalayan Kumarbi, onun „uzvunu‟ ısırdı ve Anu‟nun
    erkekliği, Kumarbi‟nin içine aktı. ….



İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
……Kumarbi, Anu‟nun erkekliğini yutunca sevindi ve
 güldü. Bunun üzerine Anu; „Bunun için çok sevinme.
 Senin içine ağır bir yük koydum: Önce seni Fırtına
 Tanrısı Tešup‟a gebe bıraktım. İkinci olarak, seni karşı
 durulmaz Aranzah Nehri‟ne ve üçüncü olarak kudretli
 Tanrı Tašmišu‟ya gebe bıraktım. Ayrıca iki korkunç
 tanrıya daha gebe bıraktım. Öyle olacaksın ki, gelip
 başını kayalıklara vuracaksın!‟ Daha sonra Kumarbi
 saklanıp ağzındakileri tükürdü. Ancak yine de bedeninin
 çeşitli yerlerinden çocukların doğmasına engel olamadı”.




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Kumarbi Efsanesi                      Theogonia


       ●Anu                                  ●Uranos

       ●Kumarbi                              ●Kronos

       ●Tešup                                ●Zeus




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Aslantepe’den Bir Orthostat Üzerinde Fırtına Tanrısı ile
                        İlluyanka’nın Mücadelesi




                      Zeus’un Typhon ile Mücadelesi


İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı
Kumarbi Efsanesi

“Kumarbi Tešup‟u alt etmek için planlar düşünmektedir.
Aklına kurnazlık gelince hızla yerinden kalkıp asasını eline
alır, hızlı rüzgarları bir ayakkabı gibi ayaklarına giyer ve
yola koyulur. Serin bir kaynağa varır, orada çok büyük bir
kaya vardır. Birden isteği uyanır ve daha sonra beraber
olduğu bu kayadan Ullikummi adını verdiği bir çocuğu olur.
Düşmanı Tešup‟u yok etmesi için uygun biri olan
Ullikummi‟yi, tanrılar ve özellikle de Tešup görmeden
büyümesi için, Ubelluri‟nin omuzlarına yerleştirir”.




İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Hititoloji Ana Bilim Dalı

More Related Content

Hitit Dini ve Mitolojisi

  • 1. Hitit Dini ve Mitolojisi Yrd. Doç. Dr. Meltem Doğan-Alparslan İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 2. Hitit Dönemi’nde Anadolu’da Yer İsimlerini Gösteren Harita İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 3. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 4. Hitit Kral Listesi İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 5. Hitit Çivi Yazılı Tablet Örnekleri İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 6. Hitit Çivi Yazılı Tablet Örnekleri İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 7. Tabletlerin Yazımı İçin Kullanılan Araç: STYLUS İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 8. Hitit Çivi Yazılı Bir Tablet Örneği Çivi Yazılı Bir Tabletin Toprakta Buluşu İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 9. Başkent Boğazköy, Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 10. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 11. Hitit Kralı II. Muvatalli’ye ait bir mühür baskısı üzerinde yer alan Tanrı ve Kral tasviri İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 12. Hitit Tanrıları (etnik kökenlerine göre) ● Hint-Avrupalı Tanrılar (Hitit-Luwi-Pala) ● Asianik Tanrılar (Hatti-Hurri-Sümer) ●Semitik Tanrılar (Assur-Babil) ● Indo-Ari Tanrılar (Eski Hint) İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 13. Hattili Tanrılar Fırtına Tanrısı & Güneş Tanrıçası Çifti: Taru & Wurušemu Oğulları: Telipinu ve Karısı Hatepinu Kızları: Mezulla Torunları: Zintuhi Yeraltı Tanrıları: Lelwani, İšduštaya, Papaya Savaş ve Salgın Hastalıklar ile Veba Tanrısı: Šulinkatte Sümer Tanrıları Ninive kentinin İştar’ı Savaş Tanrısı: Wurunkatte Suların Tanrısı: Ea Büyü ile ilgili Tanrıça: Katahzipuri Güneş Tanrısı: Şamaš ve Karısı Aya Ay Tanrısı: Sin ve Karısı Ningal İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 14. Hurrili Tanrılar Hitit Tanrıları Fırtına Tanrısı & Güneş Tanrıçası İlk Hitit belgelerinden biri olan Anitta Çifti: metninde “bizim tanrımız” olarak Tešup & Hepat bahsedilen tanrı Šiu, daha sonra Hititçe metinlerde genel olarak “tanrı” Oğulları: Šarruma anlamına gelen kelime olarak kullanılmıştır. Çift Cinsiyetli Tanrıça: Šaušga Işık Tanrısı: Šiu Hint Tanrıları Tahıl ve Hububat Tanrısı: Halki İndra At üzerindeki Tanrı: Pirwa Mitra Tanrılaştırılmış Gün: Šiwat Varuna Tanrılaştırılmış Gece: İšpant Nasatya Luwi Tanrıları Çoğunlukla başkent Hattuşa dışındaki Hitit merkezlerinde tapınım görürlerdi. Adları genellikle sihirle ilgili törensel eylemlerde geçerdi. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 15. Mezopotamya Haritası İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 16. M.Ö. II. Binyılda Anadolu İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 17. M.Ö. II. Binyıl Anadolusundaki Mitolojiler • Hatti kökenli; İlluyanka Hikâyesi, Kaybolan Tanrı Mitolojisi, Gökten Düşen Ay Mitolojisi, Kamrušepa Mitolojisi. • Hurri kökenli; Kumarbi Efsanesi, Hedammu Mitosu, Ullikummi Şarkısı, Avcı Kešši’nin Masalı ve Appu Masalı. • Mezopotamya kökenli; Gılgameš Destanı. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 18. Zalpa Hikâyesi “Kaneš kraliçesi bir yıl içinde 30 erkek çocuk doğurdu. „Ben ne biçim bir şey doğurdum!‟ dedi. Kraliçe kapları pislikle doldurdu, çocukları içine koyup, ırmağa bıraktı. Irmak onları Zalpuwa Ülkesi‟nde denize çıkarttı. Tanrılar, çocukları denizden alıp, büyüttüler”. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 19. Kaybolan Tanrı Mitolojisi “Pencereleri sis doldurdu, evi duman doldurdu... Koyun kuzusunu, inek buzağısını istemedi, arpa ve buğday yetişmez oldu... Dağlar, ağaçlar, çiçekler kurudu... Büyük Güneş Tanrısı bir ziyafet verip bin tanrıyı davet etti. Onlar yediler, içtiler ama doymadılar... Fırtına Tanrısı’nın babası, tanrılara, oğlunun öfkelendiğini ve gittiğini, beraberinde bolluğu ve bereketi götürdüğünü söyledi. Bunun üzerine onu aramaya başladılar ama bulamadılar. Onu bulması için hızlı kartalı gönderdiler, ancak o da bulamadı... Ana Tanrıça, Kaybolan Fırtına Tanrısı’nı bulması için arıyı görevlendirdi. Arı, kayıp tanrıyı bir ormanda uyurken bulur, onu sokarak uyandırır. Bu sefer daha çok sinirlenen Fırtına Tanrısı, etrafı kasıp kavurmaya başlar, ülke daha da zor duruma düşer. Ne yapacaklarını şaşıran tanrılar sonunda büyüye başvururlar ve Fırtına Tanrısı’nı sakinleştirirler. Tanrı evine döner ve ülkesi ile tekrar ilgilenir, pencerelerden sis kalkar… Ocakta ateş yanar... Ana çocuğuna, koyun kuzusuna kavuşur... ” İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 20. Kaybolan Tanrı Mitolojisi’nden bir başka pasaj “Taht Tanrıçası kartalı çağırır ve ona gönderdiği yeşil ormanda kimin oturduğunu ve ne yaptıklarını sorar. Kartal, ormanda Yeraltı Tanrıçaları‟nın oturduğunu ve bir iğ tuttuklarını ve kralın yıllarını eğirdiklerini söyler”. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 21. Kumarbi Efsanesi “Eskiden ilk yıllarda, gökyüzü krallığında Tanrı Alalu vardı. İlk tanrılardan kudretli Anu da onun önünde durur, onun ayaklarına kapanırdı. Alalu dokuz yıl gökyüzünde kral kaldı. Sonunda Anu, Alalu‟ya savaş açtı ve Alalu‟yu yendi. Alalu aşağıya, karanlık topraklara kaçtı. Daha sonra Anu gökyüzü tahtına geçti. Alalu‟nun oğlu olan kudretli Kumarbi, Anu‟nun önünde durur, onun ayaklarına kapanırdı. Anu‟nun dokuzuncu krallık yılında, Kumarbi ona savaş açtı. Kendisinden kaçan Anu‟yu yakalayan Kumarbi, onun „uzvunu‟ ısırdı ve Anu‟nun erkekliği, Kumarbi‟nin içine aktı. …. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 22. ……Kumarbi, Anu‟nun erkekliğini yutunca sevindi ve güldü. Bunun üzerine Anu; „Bunun için çok sevinme. Senin içine ağır bir yük koydum: Önce seni Fırtına Tanrısı Tešup‟a gebe bıraktım. İkinci olarak, seni karşı durulmaz Aranzah Nehri‟ne ve üçüncü olarak kudretli Tanrı Tašmišu‟ya gebe bıraktım. Ayrıca iki korkunç tanrıya daha gebe bıraktım. Öyle olacaksın ki, gelip başını kayalıklara vuracaksın!‟ Daha sonra Kumarbi saklanıp ağzındakileri tükürdü. Ancak yine de bedeninin çeşitli yerlerinden çocukların doğmasına engel olamadı”. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 23. Kumarbi Efsanesi Theogonia ●Anu ●Uranos ●Kumarbi ●Kronos ●Tešup ●Zeus İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 24. Aslantepe’den Bir Orthostat Üzerinde Fırtına Tanrısı ile İlluyanka’nın Mücadelesi Zeus’un Typhon ile Mücadelesi İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı
  • 25. Kumarbi Efsanesi “Kumarbi Tešup‟u alt etmek için planlar düşünmektedir. Aklına kurnazlık gelince hızla yerinden kalkıp asasını eline alır, hızlı rüzgarları bir ayakkabı gibi ayaklarına giyer ve yola koyulur. Serin bir kaynağa varır, orada çok büyük bir kaya vardır. Birden isteği uyanır ve daha sonra beraber olduğu bu kayadan Ullikummi adını verdiği bir çocuğu olur. Düşmanı Tešup‟u yok etmesi için uygun biri olan Ullikummi‟yi, tanrılar ve özellikle de Tešup görmeden büyümesi için, Ubelluri‟nin omuzlarına yerleştirir”. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Hititoloji Ana Bilim Dalı