Hizkuntza ekologia (laburtua) 2009ko iraila
Download as ODP, PDF
0 likes500 views
Amaia Anterok Hizkuntza Ekologia azaltzeko erabilitako aurkezpena.
Hizkuntza ekologia (laburtua) 2009ko iraila
- 1. HERRI ETA HIZKUNTZEN EKOLOGIA, EUSKARATIK Amaia Antero 2008ko azaroa 1
- 2. Sarrera Sarrera Hizkuntza jarrerak Hizkuntzen Teoria Soziala Hizkuntza Ekologia Helburu Nagusia Helburu Nagusia Euskara Egoera minorizatuan dagoen hizkuntza batekiko jarreretan zergatik eta nola eragin aztertzea 2
- 3. Zergatik eragin jarreretan? Zergatik eragin jarreretan? Hizkuntza asimilatzaileak jakitea beharrezkotzat jotzen delako oro har, baina ez ordea, euskara bezalako hizkuntza gutxituak. Hizkuntza-ohiturak erraz aldatzen direlako erdal hiztunen bat tartean sartzen denean. Gutxiagotasun konplexutik geure hizkuntza gutxietsi egiten dugulako hainbat egoera eta funtziotarako. 3
- 4. Zergatik eragin jarreretan? Zergatik eragin jarreretan? Bere hizkuntzarekiko aurreiritzi negatiboak dituzten hiztunak daudelako. Hizkuntza ikasi edota erabiltzeko interes handirik ez duen haur eta gaztetxo asko dagoelako. Hizkuntza hori gizarteko hainbat esparrutan erabiltzeko arazoak daudelako. Hizkuntza horren aurkako diskurtso asimilatzaileak daudelako. 4
- 5. Zertarako balio du jarrerak lantzeak? Zertarako balio du jarrerak lantzeak? Hizkuntzen ikasketa prozesua eraginkortzeko. Egoera soziolinguistiko desberdinak ulertzen laguntzeko. Bizikidetzan aurrera egiteko. 5
- 6. Sarrera Sarrera Hizkuntza jarrerak Hizkuntzen Teoria Soziala Helburu Espezifikoak Helburu Espezifikoak Hizkuntza Ekologia Euskara Hizkuntza aniztasunak gizakion eta bizitzaren garapenerako duen garrantziaz jabetzea Egoera soziolinguistikoen historia ulertzea Hizkuntza aukeratzeko eskubidea guztiona dela ulertzea 6
- 7. Jarrerak Zer da jarrera? Zer da jarrera? Uste, sinismen eta portaeren tartean kokatzen den joera ebaluatzailea da testuinguru sozial batean eraikitzen ditugu jarrerak eta testuinguru honek berebiziko eragina du eraikitze prozesu honetan
- 8. Hizkuntza Jarrerak Zer da hizkuntza jarrera? Zer da hizkuntza jarrera? Hizkuntzari zein hizkuntzaren erabilera sozialari buruzko jarreraren adierazpena (Moreno Fern叩ndez) Testuingurueragileak: Familia Eskola Adina
- 9. Hizkuntza Jarrerak Hizkuntza Gutxituak Hizkuntza Gutxituak Hizkuntza hauen erabilera-eremuak mugatuta daude Honek hiztunen aurreiritzi eta jarreretan negatiboki eragiten du
- 10. Hizkuntza Jarrerak Helburua Helburua Hizkuntza jarrerak positibizatzea Abiapuntua Abiapuntua Egoera honetara ekarri gaituzten gertaera historikoak ekartzea: Geure ikasleek ezagutu egin behar dute zein den euskararen egoera soziala eta ulertu egin behar dute hau zergatik gertatzen den
- 11. Hizkuntza Jarrerak Zer lortu behar dugu? Zer lortu behar dugu? Hizkuntzekiko balorazioa berdintasuna eta interdependentziaren paradigmetatik egitea Ikasleek euskararen ikasketa prozesuaren aurrean jarrera positiboa izatea Ikasleek positiboki baloratzea euskararen erabilera gizarteko esparru desberdinetan
- 12. Hizkuntza Jarrerak Zer lortu behar dugu? Zer lortu behar dugu? Ikasleek euskaraz transmititzen den kultura baloratzea (pentsamendua, artea, literatura, zientzia,) Ikasleak euren euskalduntasunaz harro sentitzea Ikasleek jarreretatik portaeretarako urratsa ematea: euskara erabiltzea bai ikastolan eta baita eremu informaletan ere
- 13. Guk ez dugu eskatzen baztertzeko, eta are gutxiago mozteko, beste lorerik, gurea bizirik uzteko baizik. Ondasun kolektibo diren animalia eta landareek ere, beren balioa babestua eta bultzatua duten zibilizazio honetan gehiegi eskatzea ote da hori? Ba, horixe da eskatzen duguna J.M.Barandiaran 13
- 14. Nola ikasten dugu hizkuntza? Sarrera Ibilbide osoak Hizkuntza jarrerak Ibilbide osoak Hizkuntzen Teoria Soziala Hizkuntza Ekologia Euskara AB eta BA ibilbideak Motibazio Ezagutza Erabilera Kulturala Kulturala Kulturala B ibilbidea A ibilbidea Berezko Berezko Berezko Motibazioa Ezagutza Erabilera 14
- 15. Zergatik daude hizkuntzak gatazkan? Sarrera Jarrerak Hizkuntza jarrerak Jarrerak Hizkuntzen Teoria Soziala Hizkuntza Ekologia Euskara Egozentrismo linguistikoa Ekologismo linguistikoa Gizateria hizkuntza komunitate Munduko hizkuntza naturalen desberdinez osatua egotea arazo bat da aniztasuna bermatu nahi du. berez. Bigarren hizkuntza bat finkatzea Irtenbidea: guztientzako komuna eta beharrezkotzat jotzen du elkarren arteko bakarra izango den hizkuntza/kultura bat komunikazio-tresna moduan, baina bultzatzea. esparruak ondo mugatuta. 15
- 16. Hiztuna Hizkuntzarentzat Hiztuna Hizkuntzarentzat Euskaldun osoa izatea Konpetentzia Kontzientzia Koherentzia 16
- 17. Nola galtzen da hizkuntza bat? Sarrera 0 Hizkuntza jarrerak 1 + Autokonfiantza Hizkuntzen Teoria Soziala 2 NORMALKUNTZA Hizkuntza Ekologia + Elebakartasun Euskara territoriala 3 + Funtzioak berreskuratu 4 + Babes legala HAUSTURA TENTSIOA 5 + Hizkuntza komunitatearen - Diskriminazioa legala konpaktazioa -Hizkuntza komunitatea desegituratu GALERA - Gutxitagotasun konplexua - Alde bakarreko elebitasun soziala - Funtzio-defizita 17
- 18. Nola berreskuratzen da? Sarrera Haustura Tentsioa Haustura Tentsioa Hizkuntza jarrerak Hizkuntzen Teoria Soziala Hizkuntza Ekologia Euskara ESPAZIO SINBOLIKOAREN NUKLEARIZAZIOA AB BA 18
- 19. Hizkuntza Ekologia Sarrera Aniztasun biologikoa Hizkuntzen Teoria Soziala Aniztasun biologikoa Hizkuntza Ekologia Euskara Zertarako da beharrezkoa? Epe luzean bizirik irauteko. Egoera ezberdinei aurre egiteko. Uniformitateak egokitzeko gaitasun eza, zurruntasuna eta izaki zein sistemen galera. 20
- 20. Hizkuntza Ekologia Sarrera Aniztasuna biologikoa Hizkuntzen Teoria Soziala Aniztasun biologikoa Hizkuntza Ekologia Euskara Ekosistema sendoenak dira ekosistema anitzenak. Gizakiok mila urtetan iraun dugu bizirik ingurune (fisiko eta kultural) ezberdinetara egokitzeko izan dugun gaitasunari esker. Hizkuntza eta kultura aniztasunak gizakiok ingurune eta egoera ezberdinetara egokitzeko dugun gaitasuna biderkatu egiten du. 21
- 21. Hizkuntza Ekologia Sarrera Aniztasun biokulturala Hizkuntzen Teoria Soziala Aniztasun biokulturala Hizkuntza Ekologia Euskara Aniztasun biologikoa eta aniztasun linguistiko-kulturala bizi aniztasunaren atalak dira, osotasun baten parte. Biak daude krisian eta bat egiten dute krisiaren jatorri edo eragileetan: faktore ekonomikoak, politikoak eta sozialak. Biologikoki zein etnolinguistikoki aberatsak diren inguruneen banaketa geografikoa aztertuz gero, garbi ikusten da aniztasun etnolinguistikoaren eta aniztasun biologikoaren arteko korrelazioa. 22
- 22. Hizkuntza Ekologia Kultura eta Hizkuntza aniztasuna Kultura eta Hizkuntza aniztasuna Aniztasuna ez da naturaren ezaugarria soilik. Homo Habilisaren garaitik gizakia etengabe egokitu da garai eta leku ezberdinetara (berezko ezagutzan, gizarte antolaketan, sinesmen, balore eta jokamoldeetan, komunikazio era ezberdinetan oinarrituz, ). Kultura eta hizkuntza izan dira historian zehar giza komunitateen identitatearen oinarria: hizkuntza jakin bateko hiztun gisa pentsatzen dugu. Begibistakoak iruditzen zaizkigun erlijio, ohitura, balore eta munduaren ikuspegiarekin bat egiten dugu. Giza komunitateek ezberdintasun hauetan oinarritzen dituzte euren arteko harremanak. Gu/Besteak. 23
- 23. Hizkuntza Ekologia Kultura eta Hizkuntza aniztasuna Kultura eta Hizkuntza aniztasuna Sarrera Hizkuntzen Teoria Soziala Hizkuntza Ekologia Munduko biztanleen %96ak hizkuntzen Euskara 10.000 hiztun baino %4 hitz egiten dugu gutxiago dituzten hizkuntzak: 3406 Munduko biztanleen % 4ak hizkuntzen %96 hitz egiten du. Hizkuntzen banaketa hiztun kopuruaren arabera 1710 1436 1143 660 553 234 1 101 1001 10001 100001 >10000000 100 1.000 10.000 100.000 1.000.000 Iturria: Sharing a world of difference, UNESCO- Terralingua - WWF, 2003 24
- 24. Hizkuntza Ekologia Hizkuntzak: ondare kulturalaren memoria Hizkuntzak: ondare kulturalaren memoria Hizkuntzek gizakiak sortutako pentsamendu eta ideien unibertsoa gordetzen dute. Hizkuntza bakoitza giza esperientziaren adierazpen bat da; hiztun komunitateak bere ingurunearekiko eraiki duen harremana, formulatu duen pentsamendua, sistema filosofikoa eta ulermena. Hizkuntza bakoitza hiztun komunitatearen ondare kulturalaren memoria da, eta galduz gero giza pentsaera ezagutzeko eta ulertzeko, eta munduaren ikuspegia ulertzeko elementu ordezkaezin bat galtzen da. 25
- 25. Hizkuntza Ekologia Hizkuntzak: kultur ondarearen memoria Hizkuntzak: kultur ondarearen memoria Kulturen eta hizkuntzen ideia aniztasuna ekosistemen aniztasuna bezain beharrezkoa da gizateriaren zein planetaren biziraupenerako: aniztasunak biziraupenerako arazoen aurrean irtenbide aukera handiagoa ematen digu. Gizateriaren ezagutzaren datu- basea handia izatea beharrezkoa da planteamenturen batek huts egiten duenean beste nonbaitetik oinarrizko ikuspegi baliagarri bat jasotzeko. Eta datu-baserako oinarrizko sarbideak hizkuntzak dira. 26
- 26. Hizkuntza Ekologia Sarrera Aniztasun biokulturala Hizkuntzen Teoria Soziala Aniztasun biokulturala Hizkuntza Ekologia Euskara HELBURU BATERATUA Hizkuntz aniztasunaren bidez, ingurune biologiko anitz eta berezienak mantentzea eta modu jasangarrian ustiatzea lortu da Mende honetan zehar hizkuntzen erdia baino gehiago galtzen badugu Lurrean bizia mantentzeko aukerak gutxituko ditugu. Kulturak eta hizkuntzak bultzatu eta zaintzea eta ekosistemak zaindu eta babestea helburu bera eta bakarra dira. 27