際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Hovard qardnerin nezeriyyesi...

Download as DOCX, PDF
S
shefa_mirzeyev

Nezeriyye

1 of 4
Downloaded 61 times
Hovard Qardnerin "Zka"nzriyysi.Drketmnin 端sullar脹. (聴mtahana haz脹rlaanlar 端巽端n) agirdlrin bilik, bacar脹q v qabiliyytlrinin akar edilmsi v inkiaf etdirilmsi iind d端nya tcr端bsind geni yay脹lm脹 HOVARD QARDNER in nzriyysinin b旦y端k hmiyyti vard脹r. Bu nzriyyy 巽oxaxli qli qabiliyytlr nzriyysi d deyirlr. Amerika psixoloqu Hovard Qardner bu nzriyyni 1983-c端 ild A脹l 巽r巽ivsind kitab脹nda tklif etmidir. Qardner nzriyysin g旦r hr bir agird 8 qabiliyytin tkrarolunmaz kombinasiyas脹na malikdir. Bu qabiliyytlri inkiaf etdirmk yollar脹n脹 tapmaq laz脹md脹r. Qardnerin fikrinc hr bir agird ruhland脹r脹ld脹qda, dstk v d端zg端n tlimatlar ald脹qda 8 qabiliyyti d laz脹m脹 sviyyd inkiaf etdiril bilr.: M端asir d端nya psixologiya v pedaqoqikas脹nda geni ttbiq ediln Amerika alimi Hovard Qardnerin oxintellektlilik nzriyysi beynin imkanlar脹n脹 旦yrnmkl bu imkanlar脹n tdris prosesind 端z 巽脹xar脹lmas脹na y旦nlmidir. Qardner drketmnin n az脹 8 端sulunun m旦vcud olduunu g旦strmidir 1. linqvistik 2.riyazi-mntiqi 3. vizual-mkan 4.kinestetik 5. frdlraras脹 6. frddaxili 7.musiqi-ritmik 8.naturalist. O, bunlar脹 hm d insanda m旦vcud olan qabiliyytlr hesab edir. 聴nsan bu qabiliyytlrin ham脹s脹na az v ya 巽ox drcd sahibdir. Lakin bunlardan hans脹sa daha inkiaf etmi olur v bu qabiliyytin akarlanmas脹, onun daha da inkiaf etdirilmsi, imkanlar脹ndan istifad edilmsi biliklrin mnimsnilmsini, yaddada daha uzun m端ddt saxlan脹lmas脹n脹 tmin edir. Sagirdlrin intellekt qabiliyytlrinin m端yynldirilmsi m端llimin y端ksk pedeqoqluq bacar脹脹 nticsind m端mk端nd端r. Uzunm端ddtli m端ahidlr, agirdlrin 旦zlri v valideynlri il s旦hbtlr, tap脹r脹qlar, testlr sas脹nda agirdin hans脹 qabiliyyt malik olduunu m端yynldirmk v bunun sas脹nda da hans脹 drketm 端sulunun faydal脹 olaca脹n脹 meydana 巽脹xartmaq m端mk端nd端r. agirdin hans脹 qabiliyyt malik olmas脹ndan as脹l脹 olmayaraq, drs prosesinin aktiv hyata ke巽irilmsi b旦y端k hmiyyt malikdir. N m端llim trfindn biliklrin agirdin beynin doldurulmas脹, n d tkba脹na 旦yrnm biliyin uzun m端ddt yaddada saxlanmas脹na zmant vermir. Drs prosesind biliyin aktiv kild mnimsnilmsi sanki onun 旦yrnn trfindn yenidn kf olunmas脹, yarad脹lmas脹d脹r. Bu c端r ld olunan bilik uzunm端ddtli yaddada saxlan脹l脹r. Bu prosesin hyata ke巽irilmsi kurikulumlar脹n tbitdn irli gln metod v i formalar脹n脹n d端zg端n se巽ilmsi nticsind m端mk端n olur. Qardnerin oxintellektlilik nzriyysinin tlimd ttbiqi zaman脹 istr i 端sullar脹n脹n, istrs d i formalar脹n脹n se巽ilmsi kortbii olmur, drketm 端sullar脹n脹n m端yynldirilmsi nticsind xsin frdi x端susiytlrinin d nzr al脹nmas脹 il m端ayit edilir. Bu zaman gr m端llim
ki巽ik qruplarla i formas脹n脹 se巽ibs, agirdlr tsad端fi qruplarda yox, m端llimin agirdin drketm 端suluna sasn m端yynldirdiyi qruplarda birlirlr. Qruplara veriln tap脹r脹qlar da oxar qabiliyytlr malik agirdlrin maraq v ehtiyaclar脹 nzr al脹nmaqla trtib edilir. dbiyyat drslrind hm mzmun 端zrind ii, hm d srlrin thlilini oxintellektlilik nzriyysin saslanaraq aparmaq laz脹mi smr verir. V sinifd 旦yrdiln Amerika yaz脹巽脹s脹 Cek Londonun Ki haqq脹nda hekay srinin thlili zaman脹 intellekt qabiliyytlrin g旦r se巽ilrk tkil olunmu qruplara veriln tap脹r脹qlarda bunu izlmk olar. 1.L聴NQV聴ST聴K qabiliyyti inkiaf etmi insanlar klm oyunlar脹n脹 sevir, tan脹 olmayan s旦zlrin mnas脹n脹 旦yrnmy, onlardan nitqind istifad etmy meyilli olur, oxuduqlar脹n脹 v eitdiklrini 旦yrnmk 端巽端n suallar vermkdn z旦vq al脹rlar. n sevdiyi muliyytlr m端xtlif hekaylr, hvalatlar uydurmaqd脹r. Linqvistik qabiliyyti g端cl端 olan agirdlr dil v dbiyyat drslrind daha 巽ox uur ld edirlr. dbi srlrin thlili zaman脹 bel agirdlrdn tkil olunmu qrupa esse tipli tap脹r脹qlar脹n verilmsi daha mqsduyundur. Yuxar脹da ad脹 巽kiln hekay il bal脹 bel bir esse yazma脹 tap脹rmaq olar: Ay脹 ov巽usu kimi mhurlam脹 Ki bir g端n anas脹 旦lm端 iki ay脹 balas脹 il rastlad脹 Bel bir c端ml il balayan essenin yaz脹lmas脹 bir trfdn Kiin daha yax脹ndan baa d端my k旦mk edirs, digr trfdn d frziyylr vasitsil obraz脹n xarakterinin g旦r端nmyn trflri bard m端lahizlr irli s端rmy imkan yarad脹r. 2.Riyazi-mntiqi qabiliyyti g端cl端 olanlar hadis v ya yalar aras脹nda bal脹l脹脹 tap脹r, sbb-ntic laqsini asanl脹qla m端yynldirir, nzriyylr irli s端r端rlr. Bel agirdlr informasiyan脹n par巽alar脹 aras脹nda laq qurmaq v bu laqlri riyazi fiqurlar, sxemlrl ifad etmk bacar脹脹na sahib olduqlar脹 端巽端n hekaylr xritsi vasitsil sr haqq脹nda trafl脹 tsvv端r yaratmaa nail ola bilrlr. 3.Vizual-mkan qabiliyyti 端st端n olan insanlar rsmlr, killr v cizgilrl d端端n端r, xyal脹nda g旦rd端klri rsmlri s旦z 巽evir bilirlr. Hm巽inin dinldiklrinin beyind rsmini qurur, 旦yrndiklri mlumatlar脹 xat脹rlamaq 端巽端n bu rsmlrdn istifad edirlr. Kiin yaad脹脹 yerlri el tsvir edin ki, sanki rsmini 巽kirsiniz, Kiin xarakterinin n 巽ox akarland脹脹 shnnin rsmini 巽kin tipli tap脹r脹qlar脹n verilmsind mqsd hekaydki insanlar脹n xarakterindki srtliyin, amans脹zl脹脹n, tbitin srtliyi il birbaa laqli olmas脹n脹 akara 巽脹xarmaqd脹r. Rsm 巽kmk bel agirdlrin sevdiklri i olduundan bu tap脹r脹q onlar脹n d端端nm prosesindki faliyytini stimullad脹r脹r, eyni zamanda Kiin xarakterinin daha yax脹ndan ayd脹nlad脹r脹lmas脹na imkan verir. 4.Kinestetik qabiliyyt insana hrkt, jest v mimikalar vasitsil 旦z端n端 ifad etmk imkan脹 verir. Bel insanlar obyektlr toxunmaa, daim hrktd olmaa, rqs etmy meyillidirlr. Onlar脹 daha 巽ox d端端nmyi, thlil etmyi tlb edn sahlr y旦nltmk m端llim 端巽端n 巽tinlik yarad脹r. Lakin bel agirdlrin zka il bdnin harmoniyas脹na nail ola bilmk bacar脹qlar脹ndan istifad edrk onlar脹n imkanlar脹n脹 hrktli shnciklrd reallad脹rmaq laz脹md脹r. Msln, bel bir tap脹r脹脹n verilmsi mqsduyun ola bilr: Ki v qbil 端zvlrinin xarakterlrinin daha g端cl端 端z 巽脹xd脹脹 bir epizodda onlar脹n rollar脹n脹 canland脹r脹n. Bu tap脹r脹q Ki v qbil 端zvlrinin xarakterinin modellm sas脹nda thlilin, onlar脹n canl脹 m端qayissin imkan yarad脹r. 5.Frdlraras脹 qabiliyyt sahib olanlar qrup i巽ind 巽al脹ma脹, digr insanlarla 端nsiyyt qurma脹, dinlmyi v dan脹ma脹 sevirlr. z端n端 baqalar脹n脹n yerin qoymaq, onlar脹 anlaya bilmk, traf脹ndak脹lar脹 inand脹rmaq bacar脹脹na malikdirlr. Bel agirdlr veriln Ki Klo-Kvan脹n daxmas脹nda olarkn mn orada olsa idim, n edrdim? Onlara n deyrdim? sual脹 bir trfdn srdki obrazlara m端nasibtd obyektivliyi qorumaa imkan verirs, digr ttfdn d agirdlrin yetimkd olan xsiyytlr kimi cmiyytd m旦vcud olan sosial bax脹lara m端nasibtini formalad脹r脹r.
6.Frddaxili qabiliyyti g端cl端 olan insanlar tnha 巽al脹maqdan z旦vq al脹rlar, azadl脹a meyillidirlr, cmiyytdn knar qalmaa 端st端nl端k verirlr. Qar脹lar脹na hdflr qoyma脹, xyallar qurma脹 sevirlr, hr eyd 旦zlrindn bir par巽a tapmaa 巽al脹脹rlar. Obrazlar脹n thlili zaman脹 onlar脹n bu x端susiyytindn istifad etmk laz脹md脹r. Mn Kiin yerind olsa idim, n hiss edrdim? Haqq脹m tapdananda Qbil 端zvlrin qar脹 巽脹xanda Ay脹lar脹 ovlayanda kimi suallarla qar脹laan agird problem knardan yox, daxildn yax脹nlaa bilir. 7.Musiqi-ritmik qabiliyyt sahib olanlar sslr v ritmlrl d端端n端r, 旦zlri d ritmlr yarad脹rlar. Hr bir eyd musiqi, ritm axtar脹rlar. Kiin csartini ifad edn eir yazmaa, onu ritml oxumaa 巽al脹脹n tap脹r脹脹 il ba qhrman脹n xarakterinin m端xtlif cizgilrinin v bununla da srin ideyas脹n脹n m端yynldirilmsin nail olmaq m端mk端nd端r. 8.Naturalist qabiliyyti g端cl端 olan insanlar tbitdki canl脹lar脹 tan脹maa, canl脹lar脹n yarad脹l脹lar脹 haqq脹nda d端端nmy meyillidirlr. Tbitin insan 端zrind, ya da insan脹n tbit 端zrindki tsirini arad脹r脹r, heyvanlar nlr d端端n端r, nlr hiss edirlr kimi suallar traf脹nda d端端n端rlr. Naturalist qabiliyyt malik agirdlr 端巽端n Ay脹lar脹n ovlanmas脹 bard n d端端n端rm? tipli suallar 巽ox hmiyytlidir. Bel suallar sr v obrazlara m端xtlif y旦nlrdn yanamaa imkan verir. Qruplar tkil edilrkn bzi rtlri: drsin x端susiyytini, hr hans脹 bir zka tipin uyun gln agird say脹n脹n mhdudluunu nzr alaraq bzi zka tiplrin malik agirdlri bir qrupda da birldirmk m端mk端nd端r. Linqvistik v musiqi -ritmik, vizual-mkan v naturalist qabiliyytlri daha inkiaf etmi olan agirdlri bir qrupda birldirmk mqsduyun say脹la bilr. Daim inkiaf edn v dyin d端nyaya gnc nsli daha yax脹 haz脹rlaya bilmk 端巽端n son illrin d端nya psixo-pedaqogikas脹nda uurla ttbiq olunan nzriyylrdn olan oxintellektlilik nzriyysinin thsilimiz glii insan zkas脹n脹n sonsuz imkanlar脹n脹n akarlanmas脹n脹 v bu sasda da thsilin keyfiyytinin y端ksldilmsini, 旦z端n inaml脹, m端stqil d端端ncli xsiyytlrin yetidirilmsini qar脹ya hdf qoyur. Bu da 旦lkmizin inkiaf脹 端巽端n n vacib amillrdn biri kimi thsilin qar脹s脹nda duran vzifdir. "5-6 sinif drsliyin m端lliflri kurikulumun tlim strategiyas脹na yenilik gtiriblr. Onlar amerika alimlri Robert Strenberq v Hovard Qardnerin oxu strategiyalar脹na saslanaraq drs prosesind agirdlrin oxuyaraq 旦yrnmlrini sas g旦t端r端lr. H.Qardner Jan Piajenin koqnitiv (drk etm) nzriyysin saslanan, onu inkiaf etdirn bir alimdir. Koqnitiv drk etm konstruktivizimdir. Bu drketm prosesind hr bir agird 旦z biliklrindn tcr端bsindn 巽脹x脹 edrk 旦z biliklrini yarad脹rlar. M端lliflr nzri chtdn bunu tsdiqlyirlr, amma n端munvi drslrd bunu fal tlimin usullar脹 端zr qurmaa chd edirlr, lakin bu chd d al脹nm脹r. 端nki fal tlimin yolu bir yoldur, konstruktivizmin, drketmnin yolu baqa bir yoldur. Burada fal unsiyyt, yarad脹c脹l脹q, d端端nc mliyyatlar脹 sas g旦t端r端l端r. V bu tlim stategiyas脹nda qurulan drsd ham脹n脹n sevdiyi, lakin hyata ke巽ir bilmdiyi bir klam agirdlri 旦yrnmy 旦yrtmk klam脹 旦z a巽脹qlamas脹n脹 tapa bilmir. V sonda onu qeyd etmk laz脹md脹r ki, gr H.Gatdnerin yanamas脹, onun 旦z sas脹 端zr, konstruktiv yanama sas脹nda drslr qurulub, ilnib ortal脹a 巽脹xard脹lsa onda o zaman kurikulumun uurla hyata ke巽irilmsind yeni bir shi f innovativ bir shif a巽脹lm脹 olard脹."
tkrarlayaq:1. Verbal (linqvistik) qabiliyyt bel agirdlr 巽oxlu suallar verir, dan脹ma脹, oxuma脹, yazma脹 xolay脹r, yax脹 l端t malikdir, asanl脹qla yeni dil 旦yrn bilirlr. 2. Mntiqi (riyazi) qabiliyyt bel agirdlr rqmlrl oynama脹, yalar脹 toplama脹, qruplad脹rma脹 xolay脹r, ilrin nec getdiyini bilmk istyir, mntiqi il maraqlan脹rlar. Riyaziyyat脹, mntiqi yax脹 bilirlr. 3. Vizual (fza) qabiliyyt - bel agirdlr kil 巽kmyi, mexaniki c脹zma-qara etmyi, hadislr tcrid olunmu kild yanama脹 xolay脹r, yerlri tsvir, killr sasn yadda saxlay脹rlar, yalar脹 yax脹 tsvir edirlr, diaqramla v xritlrl asan ilyirlr. 4. Kinestetik (bdn) qabiliyyt bel agirdlr yax脹 m端vazint hissin, ritm hissin malikdir. Hrktlri qrasiyal脹d脹r, bdn dilini (jestlri) oxuyurlar, fikirlrini jestlr vasitsil 巽atd脹r脹rlar. 5. Ritmik (musiqi) qabiliyyt - bel agirdlr sslr qar脹 hssasd脹rlar, ritml t脹kk脹ldan脹r v yellnirlr, sslri bir-birindn ay脹ra bilir, musiqini xolay脹r, onu axtar脹r, ritmi tuta bilirlr. 6. xsiyytlraras脹 qabiliyyt - bel agirdlr baqalar脹n脹n hislrin rik olur, hmya脹dlar脹 trfindn sevilir, 旦z端n oxar b旦y端klrl yax脹 laq saxlay脹rlar, lide rlik bacar脹脹 n端mayi etdirirlr, mslht巽i v ya vasit巽i rolu oynay脹rlar, insanlar aras脹nda 端nsiyyt qura, bzn onlarla manipulyasiya ed bilirlr. 7. xsiyytdaxili qabiliyyt bel agirdlr m端yyn faliyytl bal脹 xouna gln v glmyn chtlri a巽脹q kild ifad ed bilirlr. G端cl端 v zif chtlrindn xbrdard脹rlar. z bacar脹qlar脹na inan脹rlar, qar脹lar脹na m端yyn mqsdlr qoyurlar, diqqtlrini hislrin, arzular脹na y旦nldirlr, orijinal olma脹 sevirlr. 8. Naturalistik qabiliyyt bel agirdlr tbit hadislrini drk edir, bitkilri, heyvanlar脹 xolay脹r, bitki yetidirmy, heyvan saxlamaa hvslidirlr, hvskar astronomdurlar.

More Related Content

Hovard qardnerin nezeriyyesi...

  • 1. Hovard Qardnerin "Zka"nzriyysi.Drketmnin 端sullar脹. (聴mtahana haz脹rlaanlar 端巽端n) agirdlrin bilik, bacar脹q v qabiliyytlrinin akar edilmsi v inkiaf etdirilmsi iind d端nya tcr端bsind geni yay脹lm脹 HOVARD QARDNER in nzriyysinin b旦y端k hmiyyti vard脹r. Bu nzriyyy 巽oxaxli qli qabiliyytlr nzriyysi d deyirlr. Amerika psixoloqu Hovard Qardner bu nzriyyni 1983-c端 ild A脹l 巽r巽ivsind kitab脹nda tklif etmidir. Qardner nzriyysin g旦r hr bir agird 8 qabiliyytin tkrarolunmaz kombinasiyas脹na malikdir. Bu qabiliyytlri inkiaf etdirmk yollar脹n脹 tapmaq laz脹md脹r. Qardnerin fikrinc hr bir agird ruhland脹r脹ld脹qda, dstk v d端zg端n tlimatlar ald脹qda 8 qabiliyyti d laz脹m脹 sviyyd inkiaf etdiril bilr.: M端asir d端nya psixologiya v pedaqoqikas脹nda geni ttbiq ediln Amerika alimi Hovard Qardnerin oxintellektlilik nzriyysi beynin imkanlar脹n脹 旦yrnmkl bu imkanlar脹n tdris prosesind 端z 巽脹xar脹lmas脹na y旦nlmidir. Qardner drketmnin n az脹 8 端sulunun m旦vcud olduunu g旦strmidir 1. linqvistik 2.riyazi-mntiqi 3. vizual-mkan 4.kinestetik 5. frdlraras脹 6. frddaxili 7.musiqi-ritmik 8.naturalist. O, bunlar脹 hm d insanda m旦vcud olan qabiliyytlr hesab edir. 聴nsan bu qabiliyytlrin ham脹s脹na az v ya 巽ox drcd sahibdir. Lakin bunlardan hans脹sa daha inkiaf etmi olur v bu qabiliyytin akarlanmas脹, onun daha da inkiaf etdirilmsi, imkanlar脹ndan istifad edilmsi biliklrin mnimsnilmsini, yaddada daha uzun m端ddt saxlan脹lmas脹n脹 tmin edir. Sagirdlrin intellekt qabiliyytlrinin m端yynldirilmsi m端llimin y端ksk pedeqoqluq bacar脹脹 nticsind m端mk端nd端r. Uzunm端ddtli m端ahidlr, agirdlrin 旦zlri v valideynlri il s旦hbtlr, tap脹r脹qlar, testlr sas脹nda agirdin hans脹 qabiliyyt malik olduunu m端yynldirmk v bunun sas脹nda da hans脹 drketm 端sulunun faydal脹 olaca脹n脹 meydana 巽脹xartmaq m端mk端nd端r. agirdin hans脹 qabiliyyt malik olmas脹ndan as脹l脹 olmayaraq, drs prosesinin aktiv hyata ke巽irilmsi b旦y端k hmiyyt malikdir. N m端llim trfindn biliklrin agirdin beynin doldurulmas脹, n d tkba脹na 旦yrnm biliyin uzun m端ddt yaddada saxlanmas脹na zmant vermir. Drs prosesind biliyin aktiv kild mnimsnilmsi sanki onun 旦yrnn trfindn yenidn kf olunmas脹, yarad脹lmas脹d脹r. Bu c端r ld olunan bilik uzunm端ddtli yaddada saxlan脹l脹r. Bu prosesin hyata ke巽irilmsi kurikulumlar脹n tbitdn irli gln metod v i formalar脹n脹n d端zg端n se巽ilmsi nticsind m端mk端n olur. Qardnerin oxintellektlilik nzriyysinin tlimd ttbiqi zaman脹 istr i 端sullar脹n脹n, istrs d i formalar脹n脹n se巽ilmsi kortbii olmur, drketm 端sullar脹n脹n m端yynldirilmsi nticsind xsin frdi x端susiytlrinin d nzr al脹nmas脹 il m端ayit edilir. Bu zaman gr m端llim
  • 2. ki巽ik qruplarla i formas脹n脹 se巽ibs, agirdlr tsad端fi qruplarda yox, m端llimin agirdin drketm 端suluna sasn m端yynldirdiyi qruplarda birlirlr. Qruplara veriln tap脹r脹qlar da oxar qabiliyytlr malik agirdlrin maraq v ehtiyaclar脹 nzr al脹nmaqla trtib edilir. dbiyyat drslrind hm mzmun 端zrind ii, hm d srlrin thlilini oxintellektlilik nzriyysin saslanaraq aparmaq laz脹mi smr verir. V sinifd 旦yrdiln Amerika yaz脹巽脹s脹 Cek Londonun Ki haqq脹nda hekay srinin thlili zaman脹 intellekt qabiliyytlrin g旦r se巽ilrk tkil olunmu qruplara veriln tap脹r脹qlarda bunu izlmk olar. 1.L聴NQV聴ST聴K qabiliyyti inkiaf etmi insanlar klm oyunlar脹n脹 sevir, tan脹 olmayan s旦zlrin mnas脹n脹 旦yrnmy, onlardan nitqind istifad etmy meyilli olur, oxuduqlar脹n脹 v eitdiklrini 旦yrnmk 端巽端n suallar vermkdn z旦vq al脹rlar. n sevdiyi muliyytlr m端xtlif hekaylr, hvalatlar uydurmaqd脹r. Linqvistik qabiliyyti g端cl端 olan agirdlr dil v dbiyyat drslrind daha 巽ox uur ld edirlr. dbi srlrin thlili zaman脹 bel agirdlrdn tkil olunmu qrupa esse tipli tap脹r脹qlar脹n verilmsi daha mqsduyundur. Yuxar脹da ad脹 巽kiln hekay il bal脹 bel bir esse yazma脹 tap脹rmaq olar: Ay脹 ov巽usu kimi mhurlam脹 Ki bir g端n anas脹 旦lm端 iki ay脹 balas脹 il rastlad脹 Bel bir c端ml il balayan essenin yaz脹lmas脹 bir trfdn Kiin daha yax脹ndan baa d端my k旦mk edirs, digr trfdn d frziyylr vasitsil obraz脹n xarakterinin g旦r端nmyn trflri bard m端lahizlr irli s端rmy imkan yarad脹r. 2.Riyazi-mntiqi qabiliyyti g端cl端 olanlar hadis v ya yalar aras脹nda bal脹l脹脹 tap脹r, sbb-ntic laqsini asanl脹qla m端yynldirir, nzriyylr irli s端r端rlr. Bel agirdlr informasiyan脹n par巽alar脹 aras脹nda laq qurmaq v bu laqlri riyazi fiqurlar, sxemlrl ifad etmk bacar脹脹na sahib olduqlar脹 端巽端n hekaylr xritsi vasitsil sr haqq脹nda trafl脹 tsvv端r yaratmaa nail ola bilrlr. 3.Vizual-mkan qabiliyyti 端st端n olan insanlar rsmlr, killr v cizgilrl d端端n端r, xyal脹nda g旦rd端klri rsmlri s旦z 巽evir bilirlr. Hm巽inin dinldiklrinin beyind rsmini qurur, 旦yrndiklri mlumatlar脹 xat脹rlamaq 端巽端n bu rsmlrdn istifad edirlr. Kiin yaad脹脹 yerlri el tsvir edin ki, sanki rsmini 巽kirsiniz, Kiin xarakterinin n 巽ox akarland脹脹 shnnin rsmini 巽kin tipli tap脹r脹qlar脹n verilmsind mqsd hekaydki insanlar脹n xarakterindki srtliyin, amans脹zl脹脹n, tbitin srtliyi il birbaa laqli olmas脹n脹 akara 巽脹xarmaqd脹r. Rsm 巽kmk bel agirdlrin sevdiklri i olduundan bu tap脹r脹q onlar脹n d端端nm prosesindki faliyytini stimullad脹r脹r, eyni zamanda Kiin xarakterinin daha yax脹ndan ayd脹nlad脹r脹lmas脹na imkan verir. 4.Kinestetik qabiliyyt insana hrkt, jest v mimikalar vasitsil 旦z端n端 ifad etmk imkan脹 verir. Bel insanlar obyektlr toxunmaa, daim hrktd olmaa, rqs etmy meyillidirlr. Onlar脹 daha 巽ox d端端nmyi, thlil etmyi tlb edn sahlr y旦nltmk m端llim 端巽端n 巽tinlik yarad脹r. Lakin bel agirdlrin zka il bdnin harmoniyas脹na nail ola bilmk bacar脹qlar脹ndan istifad edrk onlar脹n imkanlar脹n脹 hrktli shnciklrd reallad脹rmaq laz脹md脹r. Msln, bel bir tap脹r脹脹n verilmsi mqsduyun ola bilr: Ki v qbil 端zvlrinin xarakterlrinin daha g端cl端 端z 巽脹xd脹脹 bir epizodda onlar脹n rollar脹n脹 canland脹r脹n. Bu tap脹r脹q Ki v qbil 端zvlrinin xarakterinin modellm sas脹nda thlilin, onlar脹n canl脹 m端qayissin imkan yarad脹r. 5.Frdlraras脹 qabiliyyt sahib olanlar qrup i巽ind 巽al脹ma脹, digr insanlarla 端nsiyyt qurma脹, dinlmyi v dan脹ma脹 sevirlr. z端n端 baqalar脹n脹n yerin qoymaq, onlar脹 anlaya bilmk, traf脹ndak脹lar脹 inand脹rmaq bacar脹脹na malikdirlr. Bel agirdlr veriln Ki Klo-Kvan脹n daxmas脹nda olarkn mn orada olsa idim, n edrdim? Onlara n deyrdim? sual脹 bir trfdn srdki obrazlara m端nasibtd obyektivliyi qorumaa imkan verirs, digr ttfdn d agirdlrin yetimkd olan xsiyytlr kimi cmiyytd m旦vcud olan sosial bax脹lara m端nasibtini formalad脹r脹r.
  • 3. 6.Frddaxili qabiliyyti g端cl端 olan insanlar tnha 巽al脹maqdan z旦vq al脹rlar, azadl脹a meyillidirlr, cmiyytdn knar qalmaa 端st端nl端k verirlr. Qar脹lar脹na hdflr qoyma脹, xyallar qurma脹 sevirlr, hr eyd 旦zlrindn bir par巽a tapmaa 巽al脹脹rlar. Obrazlar脹n thlili zaman脹 onlar脹n bu x端susiyytindn istifad etmk laz脹md脹r. Mn Kiin yerind olsa idim, n hiss edrdim? Haqq脹m tapdananda Qbil 端zvlrin qar脹 巽脹xanda Ay脹lar脹 ovlayanda kimi suallarla qar脹laan agird problem knardan yox, daxildn yax脹nlaa bilir. 7.Musiqi-ritmik qabiliyyt sahib olanlar sslr v ritmlrl d端端n端r, 旦zlri d ritmlr yarad脹rlar. Hr bir eyd musiqi, ritm axtar脹rlar. Kiin csartini ifad edn eir yazmaa, onu ritml oxumaa 巽al脹脹n tap脹r脹脹 il ba qhrman脹n xarakterinin m端xtlif cizgilrinin v bununla da srin ideyas脹n脹n m端yynldirilmsin nail olmaq m端mk端nd端r. 8.Naturalist qabiliyyti g端cl端 olan insanlar tbitdki canl脹lar脹 tan脹maa, canl脹lar脹n yarad脹l脹lar脹 haqq脹nda d端端nmy meyillidirlr. Tbitin insan 端zrind, ya da insan脹n tbit 端zrindki tsirini arad脹r脹r, heyvanlar nlr d端端n端r, nlr hiss edirlr kimi suallar traf脹nda d端端n端rlr. Naturalist qabiliyyt malik agirdlr 端巽端n Ay脹lar脹n ovlanmas脹 bard n d端端n端rm? tipli suallar 巽ox hmiyytlidir. Bel suallar sr v obrazlara m端xtlif y旦nlrdn yanamaa imkan verir. Qruplar tkil edilrkn bzi rtlri: drsin x端susiyytini, hr hans脹 bir zka tipin uyun gln agird say脹n脹n mhdudluunu nzr alaraq bzi zka tiplrin malik agirdlri bir qrupda da birldirmk m端mk端nd端r. Linqvistik v musiqi -ritmik, vizual-mkan v naturalist qabiliyytlri daha inkiaf etmi olan agirdlri bir qrupda birldirmk mqsduyun say脹la bilr. Daim inkiaf edn v dyin d端nyaya gnc nsli daha yax脹 haz脹rlaya bilmk 端巽端n son illrin d端nya psixo-pedaqogikas脹nda uurla ttbiq olunan nzriyylrdn olan oxintellektlilik nzriyysinin thsilimiz glii insan zkas脹n脹n sonsuz imkanlar脹n脹n akarlanmas脹n脹 v bu sasda da thsilin keyfiyytinin y端ksldilmsini, 旦z端n inaml脹, m端stqil d端端ncli xsiyytlrin yetidirilmsini qar脹ya hdf qoyur. Bu da 旦lkmizin inkiaf脹 端巽端n n vacib amillrdn biri kimi thsilin qar脹s脹nda duran vzifdir. "5-6 sinif drsliyin m端lliflri kurikulumun tlim strategiyas脹na yenilik gtiriblr. Onlar amerika alimlri Robert Strenberq v Hovard Qardnerin oxu strategiyalar脹na saslanaraq drs prosesind agirdlrin oxuyaraq 旦yrnmlrini sas g旦t端r端lr. H.Qardner Jan Piajenin koqnitiv (drk etm) nzriyysin saslanan, onu inkiaf etdirn bir alimdir. Koqnitiv drk etm konstruktivizimdir. Bu drketm prosesind hr bir agird 旦z biliklrindn tcr端bsindn 巽脹x脹 edrk 旦z biliklrini yarad脹rlar. M端lliflr nzri chtdn bunu tsdiqlyirlr, amma n端munvi drslrd bunu fal tlimin usullar脹 端zr qurmaa chd edirlr, lakin bu chd d al脹nm脹r. 端nki fal tlimin yolu bir yoldur, konstruktivizmin, drketmnin yolu baqa bir yoldur. Burada fal unsiyyt, yarad脹c脹l脹q, d端端nc mliyyatlar脹 sas g旦t端r端l端r. V bu tlim stategiyas脹nda qurulan drsd ham脹n脹n sevdiyi, lakin hyata ke巽ir bilmdiyi bir klam agirdlri 旦yrnmy 旦yrtmk klam脹 旦z a巽脹qlamas脹n脹 tapa bilmir. V sonda onu qeyd etmk laz脹md脹r ki, gr H.Gatdnerin yanamas脹, onun 旦z sas脹 端zr, konstruktiv yanama sas脹nda drslr qurulub, ilnib ortal脹a 巽脹xard脹lsa onda o zaman kurikulumun uurla hyata ke巽irilmsind yeni bir shi f innovativ bir shif a巽脹lm脹 olard脹."
  • 4. tkrarlayaq:1. Verbal (linqvistik) qabiliyyt bel agirdlr 巽oxlu suallar verir, dan脹ma脹, oxuma脹, yazma脹 xolay脹r, yax脹 l端t malikdir, asanl脹qla yeni dil 旦yrn bilirlr. 2. Mntiqi (riyazi) qabiliyyt bel agirdlr rqmlrl oynama脹, yalar脹 toplama脹, qruplad脹rma脹 xolay脹r, ilrin nec getdiyini bilmk istyir, mntiqi il maraqlan脹rlar. Riyaziyyat脹, mntiqi yax脹 bilirlr. 3. Vizual (fza) qabiliyyt - bel agirdlr kil 巽kmyi, mexaniki c脹zma-qara etmyi, hadislr tcrid olunmu kild yanama脹 xolay脹r, yerlri tsvir, killr sasn yadda saxlay脹rlar, yalar脹 yax脹 tsvir edirlr, diaqramla v xritlrl asan ilyirlr. 4. Kinestetik (bdn) qabiliyyt bel agirdlr yax脹 m端vazint hissin, ritm hissin malikdir. Hrktlri qrasiyal脹d脹r, bdn dilini (jestlri) oxuyurlar, fikirlrini jestlr vasitsil 巽atd脹r脹rlar. 5. Ritmik (musiqi) qabiliyyt - bel agirdlr sslr qar脹 hssasd脹rlar, ritml t脹kk脹ldan脹r v yellnirlr, sslri bir-birindn ay脹ra bilir, musiqini xolay脹r, onu axtar脹r, ritmi tuta bilirlr. 6. xsiyytlraras脹 qabiliyyt - bel agirdlr baqalar脹n脹n hislrin rik olur, hmya脹dlar脹 trfindn sevilir, 旦z端n oxar b旦y端klrl yax脹 laq saxlay脹rlar, lide rlik bacar脹脹 n端mayi etdirirlr, mslht巽i v ya vasit巽i rolu oynay脹rlar, insanlar aras脹nda 端nsiyyt qura, bzn onlarla manipulyasiya ed bilirlr. 7. xsiyytdaxili qabiliyyt bel agirdlr m端yyn faliyytl bal脹 xouna gln v glmyn chtlri a巽脹q kild ifad ed bilirlr. G端cl端 v zif chtlrindn xbrdard脹rlar. z bacar脹qlar脹na inan脹rlar, qar脹lar脹na m端yyn mqsdlr qoyurlar, diqqtlrini hislrin, arzular脹na y旦nldirlr, orijinal olma脹 sevirlr. 8. Naturalistik qabiliyyt bel agirdlr tbit hadislrini drk edir, bitkilri, heyvanlar脹 xolay脹r, bitki yetidirmy, heyvan saxlamaa hvslidirlr, hvskar astronomdurlar.