狠狠撸

Prof.Dr. Kür?at ?a??ltay,
?nsan Bilgisayar Etkile?imi ve Kullan?labilirlik Mühendisli?i: Teoriden Prati?e, Kitap Notlar?
GESTALT PRENS?PLER?
Prof. Dr. Kür?at ?A?ILTAY
Ay?e Hilal YERG?K

? Dünya ile olan etkile?imimiz a??rl?kl? olarak g?rme duyumuz
sayesinde ger?ekle?mektedir.
? Bilgisayar ile de etkile?irken kar??m?zdaki arayüzden bize
sunulan bilgileri alg?lama ve anlamland?rma süreci kritik bir
?neme sahiptir.
? G?rsel bilginin alg?lanmas?, s?n?fland?r?lmas? ve organize
edilmesi konusu ile ilgili en ?nemli ara?t?rmalar Gestalt
psikologlar?nca ger?ekle?tirilmi?tir.

Gestalt Prensipleri nedir?
? Gestalt psikolojik bir terim olarak
“birle?tirilmi? bütünlük” anlam? ta??maktad?r.
? Alman psikologlar taraf?ndan 1920’ de
geli?tirilen “G?rsel Alg?” teorisine at?fta
bulunmaktad?r.
? Bu teoriler insanlar?n g?rsel ??eleri
grupland?rma e?ilimlerini veya prensipler
uyguland???nda elde edilen “birle?tirilmi?
bütünlük” olgusunu a??klamaya ?al??maktad?r.

GESTALT PRENS?PLER?
? Kelime olarak, organizasyon, yap?land?rma anlam?na gelen
Gestalt teorisine g?re, dünyay? anlamam?z etraf?m?zdan gelen
uyaranlar?n tek tek yorumlanmas? ile de?il uyaranlar?n bir
bütün olarak alg?lanmas? ile olur.
? Di?er bir deyi?le bir bütün onu olu?turan alt birimlerin
toplam?ndan farkl?d?r.

GESTALT PRENS?PLER?
? Gestalt teorisi g?rsel baz? ?rneklerde daha iyi anla??labilir.
A?a??daki ?ekilde ne g?rüyorsunuz?

GESTALT PRENS?PLER?
? Gestalt teorisi g?rsel baz? ?rneklerde daha iyi anla??labilir.
A?a??daki ?ekilde ne g?rüyorsunuz?
? Bu soruya cevap veren ki?ilerin büyük bir ?o?unlu?u, bunun
bir ?ember oldu?unu s?yleyeceklerdir. ?ok büyük ihtimalle
dokuz adet nokta diye bir cevap kimseden gelmeyecektir.
Gestalt teorisine g?re alg? sistemimiz, bu ?rüntüyü zihnimizde
yap?land?rmaya ve anlaml? ?ekilde organize etmeye
?al??maktad?r.

?rnek Soru:
? Ancak birbiri ile ?eli?en ya da tam anla??lamayan bir uyaran?n
olmas? durumunda bili?sel sistemiz hatal? kararlar da
verebilmektedir.
? ?rne?in, a?a??daki ?ekilde ne g?rüyorsunuz:

Cevap:
? Gestalt teorisine g?re zihnimiz bu resimdeki eksik par?alar?
birle?tirme e?ilimindedir ve birle?tirme i?lemini yaparken
ge?mi? deneyimimiz do?rultusunda da anlam vermeye ?al???r.
? Cevap verenlerin bir k?sm? bunu bir At olarak alg?larken bir
k?sm? Zebra olarak alg?layabilmektedir. Par?alar tek ba?lar?na
bir anlam ifade etmemekte ama aradaki bo?luklar zihnimizde
dolduruldu?unda anlaml? bir resim ortaya ??kmaktad?r.

Gestalt Teorisi - Bilgisayar Ortam?
? Gestalt teorisini bilgisayar arayüzlerine uyarlayacak olursak,
bir arayüz kendisini olu?turan tüm par?alardan (menü, buton,
resim, yaz?, vb.) daha farkl?d?r.
? Bütün bu birimleri teker teker incelemek arayüzün genel
de?erlendirmesini yapmak i?in yeterli de?ildir.
? Gestalt teorisi do?rultusunda yap?lan ara?t?rmalar sonucunda
bir dizi tasar?m kural? olu?turulmu?tur.

Tasar?m Kurallar?:
? Benzerlik Kural? (Law of Similarity):
? Yak?nl?k Kural? (Law of Proximity):
? Simetri Kural? (Law of Symmetry):
? Süreklilik Kural? (Law of Continuity):
? Kapal?l?k Kural? (Law of Closure):
? Ayn? Y?n Kural? (Law of Common Fate):
? Desen – Zemin Kural? (Law of Figure and Ground)

Benzerlik Kural? (Law of Similarity):
? Bili?sel sistemimiz benzer elemanlar? anlaml? bir bütün
olu?turmas? i?in gruplar. Gruplama i?lemi renk, büyüklük ya da
?ekle g?re olabilir.
? Yukar?daki ?rnek 11 ayr? objeden olu?mu?tur fakat tek bir cisim olarak
alg?lanmaktad?r. Bunun sebebi ?ekillerin birbirine benzerli?inden
kaynaklanmaktad?r.
? Alt tarafta kartal g?rüntüsü olu?turan ü?gen ?ekiller üstteki güne? ????? ?eklini
olu?turanlarla ayn? g?ründü?ü i?in bütünlük olu?turur.

Benzerlik Kural? (devam?)
?Benzerlik kural?n?n olu?tu?u durumlarda, objelerden biri
di?erlerinden farkl? olursa vurgulanm?? olur. Bu duruma “ayk?r?l?k”
denir.
?Sa? tarafta en sonda bulunan figür odak nokta olarak
alg?lanmaktad?r, ?ünkü di?erlerinden ?ekil olarak farkl?la?m??t?r..

Benzerlik Kural?
? Soldaki resimde g?rüldü?ü gibi, iki taraftada ayn? nesneler olmas?na ra?men
sa?da yatay kareler ayr? bir grup olarak alg?lanmaktad?r.
? Benzer ?ekilde, Yahoo’nun web sitesinde sa? üstteki se?enekler (Mail,
Messenger, Puzzles, Weather, Events, Horoscope) benzerlik kural?na uydu?u
i?in bir grup olarak alg?lanmaktad?r.

Yak?nl?k Kural? (Law of Proximity):
? Bili?sel sistemimiz birbirine mekansal ya da zamansal olarak
yak?n elemanlar? anlaml? bir bütün olu?turmas? i?in gruplar.
?stteki 9 kutucuk yak?nl?k kural?
g?zetilmeksizin yerle?tirilmi?tir.
Dolay?s?yla ayr? ayr? ?ekiller olarak
alg?lan?rlar.
Kutucuklar bu ?ekilde
yerle?tirildiklerinde ise bütünlük
sa?lan?r. Halen ayr? ayr? ?ekiller
olmalar?na ra?men bu kez bir grup
olarak alg?lan?rlar.

Yak?nl?k Kural? (devam?)
Yanda bulunan 15 farkl? ?ekil ise yak?nl?k kural?na g?re
yerle?tirildiklerinden dolay? bir bütün (a?a?) olarak alg?lanmaktad?r.
?Sol taraftaki ?ekiller kolonlar aras?na gelen bo?luk nedeni ile daha farkl? alg?lanmaktad?r.
Bo?luk nedeni ile kolonlar birer grup gibi g?rülmektedir.
?Sa?daki ekran g?rüntüsünde de ?rünlerimiz ya da Site Sahipleri ??in ba?l?klar? alt?ndaki k?s?mlar
birbirlerine yak?n olduklar? i?in onlar birer grup olarak alg?lanmaktad?r.

Simetri Kural? (Law of Symmetry):
? Bili?sel sistemimiz simetrik elemanlar?,
birbirlerinden uzakta da olsalar, anlaml? bir
bütün olu?turmas? i?in gruplar.
? ?stteki ?ekiller birbirlerinden ayr? olmalar?na
ra?men simetrik olduklar?ndan dolay? 2’li
gruplar halinde alg?lanmaktad?r.
{ } { } { } { }

Simetri Kural? (devam?)
{ } { } { } { }
Sayfada üstte bulunan ba?lant?lar
birbirlerinden “|” i?areti ile ayr?lm??
olmalar?na ra?men bütünlük
sa?lamaktad?r.
Sa? tarafta bulunan Navigation ve
Photography ba?lant?lar? ise alt ba?l?klar
i?ermektedir fakat simetrik olduklar?
i?in ayn? tür kategoriyi belirtmektedir.

Süreklilik Kural? (Law of Continuity):
?Bili?sel sistemimiz g?rsel ya da i?itsel elemanlarda olu?an
bo?luklar? birbirine ba?lay?p, anlaml? bir süreklilik sa?lar.
?G?zümüz bir objeden koptu?u anda di?er bir objeye bakmaya
devam etmek zorunda kal?yorsa süreklilik durumu ortaya ??kar.
??stteki ?rnekten de anla??laca?? üzere, bakan ki?inin g?zü do?al
olarak bir ?izgiyi (e?riyi) takip etmek durumunda kal?yor. H
harfindeki enine devam eden yumu?ak k?vr?m bakan ki?iyi
yapra?a g?türüyor.

Süreklilik Kural? (devam?)
? Bu kez de ayr? ayr? noktalar
s?ralan??lar? bak?m?ndan bir
devaml?l?k sa?lamakta,
dolay?s?yla süreklilik
sa?layacak ?ekilde
alg?lanmaktad?r.

Kapal?l?k Kural? (Law of Closure):
? Bili?sel sistemimiz g?rsel ya da i?itsel elemanlarda olu?an
bo?luklar? doldurup, anlaml? bir bütün olu?mas?n? sa?lar.
? Herhangi bir obje g?rseli tamamlanmam??sa veya bo?luk
taraf?ndan tamamen ?evrelenmemi?se kapal?l?k durumu
olu?ur. G?rselin yeterli k?sm? alg?lanabiliyorsa, eksik k?s?mlar
bakan ki?i taraf?ndan otomatik olarak tamamlan?r.

Kapal?l?k Kural? (devam?)
Yandaki ?ekilde panda g?rseli tam olarak
?izilmemi? olmas?na ra?men g?zümüz
tamamlanm?? olarak g?rmekte ve panda
oldu?unu alg?lamaktad?r. Bakan ki?inin alg?s?
?ekli tamamlad???nda, kapal?l?k kural? ortaya
??kmaktad?r.
Yandaki ?ekilde yerle?imleri uygun ayarlanm??
tamamlanmam?? ?ekiller, ortada ayr? bir ü?gen
figürü olu?turmaktad?r.

Kapal?l?k Kural? (devam?)
Soldaki ?rnekte herhangi bir ?er?eve yap?s? kullan?lmamas?na ra?men sitenin i?erik ve
menü b?lümleri rahatl?kla ay?rt edilebilmektedir.
Sa?daki ?rnekte ise sayfan?n üstünde ve alt?nda kullan?lan resimler ile bo?luklar
kapal?l?k kural?na g?re tasarlanm?? ve bir bütünlük sa?lanm??t?r.

Ayn? Y?n Kural? (Law of Common Fate):
? Bili?sel sistemimiz ayn? y?nü g?steren elemanlar? gruplar.
? Bakan ki?i mant?ksal olarak yukar?y? g?steren ok i?aretlerini
veya sa? taraf? g?steren el i?aretini gruplar. Ters taraf? veya
y?nü g?steren objeler ise gerilim yarat?r ve bakan ki?i bunu
grubun bir par?as? olarak g?rmez, farkl? bir grup olarak alg?lar.

Ayn? Y?n Kural? (devam?)
? ?stteki ?rnekte sol b?lümde bulunan ikonlar ayn? hiza ve y?nde
olduklar? i?in bir grup olarak, sa?daki ikon t?kland???nda yer
de?i?tirdi?i i?in di?erlerinden ayr? olarak alg?lanmaktad?r.
? Alttaki ?rnekte ise menüde dikey ve yatay yerle?tirilen ??eler
ayr? ayr? gruplanmaktad?r.

Desen – Zemin Kural?
(Law of Figure and Ground)
? G?rsel bir nesneye bak?ld???nda i?sel olarak 2 farkl? yap? g?rme
e?ilimi s?z konusudur. Hem g?rselin ?n plan?ndaki figür, hem de
arka plan ayr? birer katman gibi alg?lan?r.
? Gestalt prensiplerine g?re bakan ki?i objeyi ve onu ?evreleyen
alan? ay?rt ederek bir yap?y?, silueti veya ?ekli figür olarak, kalan
k?sm? da zemin olarak alg?lar. Fakat bu her defas?nda bu kadar
keskin olmayabilir. Arka planda olan imaj? as?l imaj olarak
alg?layabilir veya ?n plandaki figürü ?nce alg?lay?p di?er katman?
arka plan olarak dü?ünebilir.

Desen – Zemin Kural? (devam?)
Yandaki ?ekilde a??k?a beyaz olan k?s?m
arkaplan olarak, siyah olan k?s?msa figür
olarak alg?lan?yor.
Bu durumda desen ve zemin dengesi
incelenir. Alg?ya g?re g?rselde bir yüz
silueti g?rülebilir veya figür bir panjur
olarak dü?ünülebilir.
Alttaki g?rselde ise daha karma??k bir yap?
g?zlemlenmektedir. Desen-Zemin
il?kisine bak?ld???nda yapraklar ayr?, su
dalgas? ayr? ve a?a? ayr? ayr?
alg?lanmaktad?r.

Desen – Zemin Kural? (devam?)
Soldaki ?rnekte i?erik ve g?rseller arka plan zemininden keskin bir ?ekilde
ayr?lmaktad?r.
Sa?daki g?rselde ise zemin ve desen ge?i?i daha yumu?akt?r.

Prensipleri anlaml? ?ekilde kullan
? Yak?nl?k ve benzerlik AAA BBB
? Yak?nl?k ve kapal?l?k [] [] []
? ?ki prensibi ?eli?ir ?ekilde kullanma!
– Yak?nl?k vs Kapal?l?k ][ ][ ][
– Yak?nl?k vs Benzerlik AAB BBC CCD

狠狠撸

Ibe kitap-gestalt

More Related Content

Ibe kitap-gestalt