Ilkin tibbi yardımın əsasları 1-ci hissə
- 1. İlkin tibbi yardımın əsasları. Hadisələr zamanı zərərçəkmişə yaxinlaşma ardicilliği.Dərman qutusundan istifadə.
- 2. İlkin yardım haqqında anlayış İlk yardım nədir:Təcili yardım və ya yüksək ixtisaslı həkim mütəxəsisinin gəlməsinə qədər zərərçəkənə əl altında olan vasitələrdən və həmin məkanda olan materiallardan, o cümlədən dərman preparatlarından istifadə edərəklə həyata keçirilən köməkdir. İlkin yardımın məqsədi: .Həyatı saxlamaq. .Vəziyyətin dahada pisləşməsinin qarşısını almaq. .Tez bir zamanda sağalmaq üçün zəmin yaratmaq. İlkin yardım aşağıdakı hallarda göstərilir:
- 3. Mühafizə-Müayinə-Yardım Siz şəraiti qiymətləndirməli və aşağıdakı sxem üzrə hərəkət etməlisiniz 1.Mühafizə– Əmin olmaq ki,zərərləyici faktor kənarlaşdırılıb 2 Müayinə – zərərçəkəni müayinə etmək 3 Yardım – köməyə çağırmaq Yalnız bu 3 şərti yerinə yetirdikdən sonra siz İlkin yardıma başlaya bilərsiniz
- 4. 1 – Mühafizə Qoruyun- özünüzü və zərərçəkəni Qarşısını alın - bədbəxt hadisənin təkrarlanmasının: Kənarlaşdırın – zərərləyici faktoru –elektrik avadanliqlarını mənbədən ayırın –kimsə yolda hərəkətə nəzarət etməlidir –kənar şəxsləri yaxın buraxmayın –əgər mümkündürsə yanğını söndürün –qanla birbaşa əlaqədən çəkinin ( HİV, Hepatitlər )
- 5. 2 – Zərərçəkəni mühafizə edin A- Güclü qanaxmanın mənbəyini tapın B- Huşunun üstündə olub- olmadığını,reaksiyalarını qiymətləndirin C- Tənəffüsünü yoxlayın
- 6. A – Qanaxmanın mənbəyini təyin edin –Qan itkisi ölümlə nəticələnə bilər –Bud arteriyasından axan qan (arterial qanaxma ) 3-5 dəqiqə ərzində ölümə gətirib çıxara bilər.
- 7. B- Huşunun üstündə olub- olmadığını,reaksiyalarını yoxlayın Sadə suallar verin “Siz məni eşidirsiz?” Əgər zərərçəkən sizin suallarınıza və komandalarınıza cavab vermirsə,o huşsuz vəziyətdədir
- 8. C – Tənəffüsünü yoxlayın Baxın – Qulaq asın - Toxunun
- 9. Yaxın vaxtlara qədər zərərçəkənin yuxu arteriyası üzərində nəbzini yoxlamaq vacib hesab olunmurdu. Son zamanların tovsiyələrinə əsasən bunu etmək olar: Praktik təcrübə göstərir ki,bir çox xilasedicilər eksteremal vəziyyətlərdə nəbzi təyin etmək iqtidarında olmurlar Hesab etmək olar ki, zərərçəkənin nəbzi vurmur,əgər: Huşu üstündə deyilsə + Tənəffüs yoxdursa + Spontam reaksiyalar (öskürək,qeyri ixtiyari hərəkətlər və s.) yoxdursa +
- 10. 3 – Köməyə çağırma Kimdənsə xahiş edin 103 zəng vurun Təcili yardım çağırsın. Məlumatda bildirin: Hadisənin dəqiq yerini və ya ünvanını; Sizin yaxında olan telefonun nömrəsini (əlaqə üçün); Zərərçəkənlərin sayını; Alınmış zədənin növü (sınıq,yanıq və s.); Zədənin ağırlıq dərəcəsi (nəfəs var-yoxdur,nəbzi vurur vurmur və s.); Hansı İlkin Yardım göstərilib. Telefon xəttinin o biri ücünda olan adamın tam məlumatlandığından və hər şeyi olduğu kimi təkrar edə biləcəyindən əmin olmayınca dəstəyi asmayın.
- 11. İlkin yardım 1- Qan itkisinə nəzarət 2- Tənəffüs yollarını açmaq 3- Süni nəfəs vermək 4- Ürəyin qapalı massajına başlamaq 5- Böyrü üstə vəziyyət uzanmış vəziyyətdə saxlamaq 6- Zərərçəkən üzərində müşahidə
- 12. Tənəffüs yolarını açın Əgər zərərçəkənin huşu üstündə deyil və nəfəs almırsa: Təcili 2 dəfə nəfəs vermək Tənəffüs yollarını üçlü üsulla açın = baş arxaya ,alt çənəni qaldır və ağzını aç Belə vəziyyətdə dil elə mövqe də olur ki,havanın sərbəst axmasına mane olmur Əvvəl (tənəffüs yolları bağlıdır) Sonra (Tənəffüs yoları açıq olur) Dil Tənəffüs yolları
- 13. Süni nəfəs Ağızdan- ağıza yaxud ağızdan buruna 1 dəqiqədə 12-15 nəfəs (böyüklərə) verilir. Döş qəfəsinin hərəkətini izləyin.
- 14. Ürəyin qapalı massajı Ürəyin qapalı masajı qan dövranının dövr etməsi üçün lazımdır. Kəllə beyində qan dövranı baş verməzsə 3-5 dəqiqə sonra ölüm qaçılmazdır.
- 15. Ürəyin qapalı massajı Massaj yerini təyin etmək: Döş sümüyünün aşağıdan 1/3 hissəsi Ürəyin Qapalı massajını sağlam şəxsin üzərində aparmaq olduqca təhlükəlidir. Ancaq maneken üzərində təcrübə edin
- 16. Ürəyin qapalı massajı Ovucun özülündən istifadə edin Ağ ciyərlər ÜRƏK Basılma qüvvəsi aşağı perpendikular olaraq yönəlməlidir
- 17. Ürəyin qapalı massajı ÜQM= 1 dəqiqədə 100 dəfə basmaq (böyüklər üçün ) və ya 1 saniyədə 2 dəfə
- 18. Ürək- Ağciyər reanimasiyası Süni nəfəs + Ürəyin qapalı massajı = Ürək Ağciyər Reanimasiyası (ÜAR) Başlanmış ÜAR Təcili yardım gələnə qədər və ya ürək yığılmaları bərpa olana qədər davam etməlidir. Əgər sərbəst tənəffusdə bərpa olunubsa: müşahidəni davam edin. Əgər sərbəst tənəffus bərpa olunmayıbsa süni nəfəs verməni davam edin və vaxtaşırı nəbzi yoxlayın.
- 19. ÜAR = Ürək- Ağciyər reanimasiyası ÜAR (Ürəyin qapalı massajı +süni nəfəs ) bir yaxud 2 nəfər tərəfindən aparıla bilər
- 20. Qan itkisinə nəzarət Görünən, lakin ağırlaşmamış (mürəkkəb olmayan ) qanaxmalarda: Qan axan yeri yerindəcə sıxmaq. Qanla birbaşa əlaqədən çəkinin (əlcəklər,bintlər,burun yaylığı və s.)
- 21. Qan itkisinə nəzarət Görünən və mürəkkəbləşmiş qanaxmalar (sınıqla birlikdə ,yad cisimlə birlikdə və s.) Vasitəli sıxmalardan istifadə edin. Bu sıxılmanı xüsusi nöqtələrdə tələb edir. Çiyin arteriyasının nöqtəsi = çiynin daxili hissəsi (Qanaxmanın çiyində, bazu önündə və əldə dayandırılması ) Bud arteriyasının nöqtəsi = qasıq (budda, baldırda və pəncədə qanaxmanın dayandırılması ). Çiyin Bud
- 22. Qan itkisinə nəzarət Jqut Jqut qoymaq olar Yalnız o halda ki: •Qanaxma həddən artıqdır və damarların yarıdan yuxarıda sıxılması effektli deyil və ya mümkün deyil. •Siz təksiz və siz ÜAR – a başlamalısınız. •Başqa seçim yoxdur.(ətrafın amputasiyası) Jqutun qoyulduğu vaxtı təyin edin və onu zərərçəkənin alnına yazın. Qoyulduqdan sonra jqutu açmayın!
- 23. Böyrü üstə vəziyyət •Huşunu itirmiş,lakin nəfəsi və reaksiyaları olan zərərçəkən üçün nəzərdə tutulur. •Dil,ağız suyu və s. tərəfindən tənəffüs yollarının abstruksiyasının (tutulmasının)qarşısını alır. 1 2 3
- 24. Böyrü üstə vəziyyət •Əllərdən və ayaqlardan elə əks-ağırlıq sistemi yaradılır ki,bədən yırğalanmasın. 4 5 6 7
- 25. Zərərçəkən üzərində müşahidə •Yoxlayın: vaxtaşırı nəfəsi və nəbzi •Örtün: zərərçəkəni örtüklə, soyumadan və şoka düşmədən qorumaq üçün •Tərk etməyin zərərçəkəni Təcili Yardım gələnə qədər.
- 26. Digər baza bilikləri •Digər zədələr –Boğulma nəfəs yollarına yad cismin düşməsi ilə əlaqədar –Yanıq –Sınıq –Sancmalar •Zərərçəkənin yerləşdirilməsi –Hansı halda? –Necə?
- 27. Nəfəs yollarına yad cisim düşməsi ilə əlaqədar boğulma Xaymlix üsülü
- 28. Yanıqlar Termiki və kimyəvi yanıqlar –Ehtiyatla paltardan azad edin,Xüsüsən kimyəvi yanıqlarda. –Azad edilmiş səthi sərin su yaxud digər alışmayan maye ilə (süd və s.) 10 dəqiqədən az olmayaraq soyudun.
- 29. Sınıqlar –Zərərşəkmiş ətrafı hərəkətsizləşdirin –Əgər onurğanın boyun hissəsində sınıq olduğuna ehtimal varsa başı hərəkətsizləşdirin. Xüsüsi ehtiyac olmasa,heç vaxt zədəli ətrafı hərəkətsizləşdirməmiş (immobilizasiya) zərərçəkəni yerindən tərpətməyin
- 30. Heyvanların sancması İlan və Əqrəb sancması – Bütün ətrafı hərəkətsizləşdirin – Zərərçəkəni sakitləşdirin – Hərəkət etməkdən çəkindirin – Zərərçəkəni xəstəxanaya aparın – Sancılmış yeri kəsməyin və zəhəri sovurmayın – İlana qarşı məlhəmlər yalnız həkim tərəfindən edilə bilər.
- 31. Zərərçəkənin yerdəyişdirilməsi Hansı hallarda ? Hansı halda? – Əgər hadisə yerində qalmaqla zərərşəkənin (bəzən isə həmdə xilas edənin) həyatı böyük təhlükəyə məruz qalarsa
- 32. Zərərçəkənin yerdəyişdirilməsi Necə? Əgər siz təksiz və səth hamardırsa Ayaqlarından yapışıb sürüyün
- 33. Zərərçəkənin yerdəyişdirilməsi Necə? Əgər siz təksiz və səth hamar deyilsə Qoltuq altlarından yapışıb dartın.
- 34. Zərərçəkənin yerdəyişdirilməsi Necə? Siz təksiz zərərçəkəni avtomobildən çıxarmaq lazımdır: Yanğını dayandırın
- 35. Zərərçəkənin yerdəyişdirilməsi Necə? Əgər xilasedici iki və daha artıqdırsa Birlikdə aparın Həmişə özünüzə sual verin:zərərçəkənin yerini dəyişdirmək belə vacibdirmi ?
- 36. Ədəbiyyat Радионова О.М Первая доврачебная помощь. Bakı2011 Hüseynova Z.H İlk tibbi yardım Bakı 2008