1. Doruluk Nedir?
Doruluk; Doru olma h但li, d端r端stl端k, s脹dk, sad但kat,
istikamet, hak, birr, hid但yet anlam脹na gelen itikad樽 ve ahl但k樽
bir kavramd脹r. Allah'脹n emrine ve kanunlar脹na uygun bir yol
izlemek ve insanlar脹n haklar脹na ri但yet etmek demektir.
聴man eden ve inanc脹n脹 hayata ge巽iren doru insan, Hz.
Peygamber (s.a.s.)'in en g端zel ahl但k脹n脹 旦rnek al脹r. Z脹dd脹
yalanc脹l脹kt脹r.
Doruluun kar脹s脹nda yalanc脹l脹k, b但t脹l, dal但let gibi
旦zellikler bulunmaktad脹r. M端sl端manlar asla yalan
s旦ylemezler. Hz. Peygamber, "el-Em樽n" olarak tan脹nm脹t脹.
Yalanc脹l脹k ise, dar anlam脹yla insan脹n g端nl端k hayatta s旦z ve
davran脹lar脹nda doruluktan uzaklamas脹 anlam脹na gelir.
Geni anlamda Allah'脹n emir ve yasaklar脹 ile alay etmek,
Allah'a iftirada bulunmakt脹r. Bu da m端riklerin s脹fat脹d脹r.
2. Doruluk Nedir?
聴巽i d脹脹na, s旦z端 iine uymamak, nifaktand脹r. Nifak脹n temeli ise yaland脹r. (Hasan-脹 Basri)
Eshab-脹 kiram indinde yalandan daha k旦t端 bir ey yoktur. 端nk端, onlar, yalanla iman脹n bir arada
bulunam脹yaca脹n脹 bilirlerdi. (Hazret-i ie)
聴stikamet [her ite daimi doruluk], kerametten 端st端nd端r. (Seyyid Abd端lhakim Arvasi)
Hazret-i Lokmana, (Bu dereceye ne ile kavutun?) diye sual ettiler. (Doruluk, emanete riayet ve bana
gerekmeyeni b脹rakmakla) diye cevap verdi.
Seyyid Abd端lkadir Geylani hazretleri, "Bu ie balad脹脹n脹zda, temeli ne 端zerine att脹n脹z? Hangi ameli esas
ald脹n脹z da b旦yle y端ksek dereceye ulat脹n脹z?" diye soranlara buyurdu ki: (Temeli doruluk 端zerine att脹m. Hi巽
yalan s旦ylemedim. 聴巽im ile d脹脹m bir oldu. Bunun i巽in ilerim hep rast gitti.)
B端t端n k旦t端l端klerin esas脹 yaland脹r. Peygamber efendimizin en sevmedii huydur. Yalan s旦ylemek haramd脹r.
Ancak 端巽 yerde caizdir. Harpte, iki m端sl端man脹 bar脹t脹rmak i巽in, han脹m脹 ile iyi ge巽inmek i巽in.
Din d端manlar脹n脹n zarar脹ndan korunmak veya m端sl端manlar脹 korumak i巽in yalan s旦ylemek caizdir. Zalimden,
bir m端sl端man脹n bulunduu yeri, mal脹n脹, g端nah脹n脹 saklamak caizdir. 聴ki m端sl端man脹n, kar脹-kocan脹n aras脹n脹n
a巽脹lmas脹n脹 旦nlemek i巽in, mal脹n脹 korumak i巽in, m端sl端man脹n s脹rr脹n脹, ayb脹n脹 meydana 巽脹karmamak i巽in ve
bunlar gibi haramlar脹 旦nlemek i巽in yalan caiz olur, 旦lmemek i巽in le yemeye benzer. 聴yilie vesile olan yalan,
fitneye sebep olan dorudan makbuld端r.
Hadis-i eriflerde buyuruldu ki:
(Yalan 端巽 yerde caizdir: Harpte, zira harp, hiledir. 聴ki m端sl端man脹 bar脹t脹rmak i巽in, birinden dierine iyi s旦z
getirmek. Han脹m脹n脹 idare etmek i巽in.) [聴bni Lal]
(K旦t端 eyler irtikab eden, bunlar脹 gizlemeye 巽al脹s脹n!) [Hakim]
3. Doruluk ile ilgili Hik但ye
Tabiinden Y短nus bin Ubeydin manifatura
d端kk但n脹nda, fiatlar脹, ikiy端z dirhem ile d旦rty端z
dirhem aras脹nda deien kumalar sat脹l脹yordu.
D端kk但n脹nda kardeinin olu da 巽al脹脹yordu. Yolda
bir kimseyi kuma sat脹n alm脹 gidiyor g旦r端nce,
kuma脹 tan脹y脹p, kendi d端kk但n脹ndan al脹nm脹
olduunu anlad脹. O kimseye, Bu kuma脹 ka巽a
sat脹n ald脹n脹z? diye sordu. O kimse d旦rty端z
dirheme ald脹脹n脹 s旦yleyince 巽ok 端z端ld端 ve Bu
kuma脹n deeri ikiy端z dirhemdir. Geri d旦n端p
paran脹z脹n 端st端n端 al脹n脹z buyurdu.
4. O kimse, Bu kuma, bizim orada bey端z
dirhem eder, ben aldanm脹 say脹lmam
deyince, Olsun. Siz, gidip ikiy端z dirhem
paran脹z脹 al脹n脹z dedi. O kimse gelip, ikiy端z
dirhemini ald脹 gitti. Hazreti Y短nus bin Ubeyd,
d端kk但nda tezg但htar olarak bulunan yeenine,
Kuma脹 bu kadar pahal脹ya niye satt脹n?, diye
sordu. Yeeni Vallahi kendi r脹z但s脹 ile ald脹
dedi. Y短nus bin Ubeyd, O r但z脹 olsa da, sen r但z脹
olmayacakt脹n buyurdu.
5. Her ey z脹dd脹 ile tan脹n脹r ve bilinir. Gece-G端nd端z, 聴yi-
K旦t端, Doru S旦z-Yalan S旦z vb.
Yalan S旦ylemeyen ocuk
聴zci Lideri; bir izciyi Abdulkadir yapar. Dier
izcileri de yolcu ve ekiyan脹n adamlar脹
yapar. Aa脹daki hikayeye uygun rollerini
yaparlar. En sonunda lider, t端m izcileri Hilal
eklinde oturtup Doruluun 旦nemi ile ilgili
k脹sa ve etkili bir konuma yapar.
6. Son s旦z olarak da;
S聴Z聴 ASSALAR, KESSELER, KUBAI KIYMA
YAPSALAR DAH聴 ASLA YALAN SYLEMEY聴N,
DORU SZL OLUN der.
''Ey Abd端lk但dir! sen bunun i巽in yarat脹lmad脹n ve bunlarla
emir olunmad脹n''!
Bu ses, Abd端lk但dir Geyl但ni hazretlerini korkuttu. Eve gelince
dama 巽脹kt脹. Hac脹lar脹 g旦rd端. Arafat'ta vakfeye durmulard脹.
-Anneciim! bana izin ver de Badat'a gidip, ilim 旦reneyim.
S但lihleri, evliy但y脹 ziyaret edeyim.
Annesi de dedi ki:
7. -Ey benim g旦z端m端n n短ru ve g旦nl端m端n t但c脹
evlad脹m, Abd端lk但dir'im! senin ayr脹l脹脹na
dayanamam. Sensiz ben ne yapar脹m? Bu
bak脹mdan m端s但ade edemiyorum.
Abd端lk但dir-i Geyl但ni Hazretleri, tarlada olan
bitenleri anlatt脹. Annesi alad脹. Kalk脹p babas脹ndan
miras kalan 80 alt脹n脹 al脹p, k脹rk脹n脹 kardeine ay脹rd脹.
K脹rk脹n脹 da bir keseye koydu ve keseyi elbisesinin
koltuuna dikti. Sonra olunun g旦zlerinin i巽ine
bakarak dedi ki:
8. -Ey benim g旦z端m端n nuru ve g旦nl端m端n tac脹 evl但d脹m, Abd端lk但dir'im!
Hak te但l但n脹n r脹z但s脹 i巽in olmasayd脹 katiyyen b脹rakmazd脹m. Huzur ve
esenlik i巽inde sefere 巽脹k! Yolun a巽脹k olsun! seninle belki ebedi olarak
ayr脹l脹yoruz. Sana son olarak nasihat脹m udur ki:''Eer beni memnun
etmek istiyorsan, hi巽bir zaman yalan s旦yleme , doruluktan asla
ayr脹lma! Allah端 te但l但 her zaman ve her yerde dorularla
beraberdir''.
Abd端lk但dir-i Geyl但ni hazretleri annesine s旦z verdi ve alayarak elini
旦pt端. Badat'a gitmek 端zere bulunan bir kervana rastgeldi ve
aralar脹na kat脹ld脹. Hemedan'脹 ge巽milerdi. Bir m端ddet yol ald脹lar. Arz-脹
Tetrenk denilen mahalle geldiklerinde kervanda bir ba脹r脹p, 巽a脹rma
koptu. nlerine aniden bir s端r端 ek脹ya 巽脹k脹p kervana sald脹rd脹lar. Bir
anda sand脹klar yere y脹k脹ld脹.
9. Eyalar yama edilmeye baland脹. Ek脹yalar,
kervandakilere birer birer sual edip,
端zerlerinde her ne buldularsa ald脹lar. S脹ra
Seyyid Abd端lk但dir-i Geyl但ni hazretlerine geldi.
Ek脹yalardan biri latife olsun diye bunu 旦n端ne
巽ekip sordu:
-Fakir 巽ocuk, s旦yle bakal脹m senin neyin var?
-zerimde yanl脹z 40 alt脹n脹m var.
10. Ek脹ya inanmam脹t脹. B脹rak脹p gitti. 聴kinci bir har但mi sual edip,
o da ayn脹 cevab脹 al脹nca vaziyeti reislerine bildirdiler.
''Bu 巽ocuk 40 alt脹n脹m var'' diyor dediler.
Bu defa da reisleri sordu:
-Senin 端zerinde ne var?
-H脹rkamda dikili 40 alt脹n脹m var.
Reisleri adamlar脹na d旦nerek dedi ki:
-A巽脹n bak脹n, bakal脹m! Adamlar脹 端st端n端 arad脹lar, i巽inde 40
alt脹n bulunan keseyi bulup reislerine verdiler.
Ek脹ya reisi hayretle sordu:
-Peki evl但t, sen neden 端zerinde alt脹n olduunu s旦yledin?
Abd端lk但dir-i Geyl但ni hazretleri dedi ki::
-Ben evden ayr脹l脹rken anneme asla yalan s旦ylemiyeceime
s旦z vermitim. 40 alt脹n i巽in s旦z端m端 bozar m脹y脹m?
11. Bu s旦zleri duyup hakikate ahit olan ek脹ya ba脹n脹n
g旦zleri yaard脹. Abd端lk但dir-i Geyl但ni hazretlerinin
hakikat dolu g旦zlerine bak脹p onunla kendi ya脹n脹 旦l巽t端.
Kendisinin bu yaa kadar nice hiyanet ve zul端mler
ilediini, birg端n Hakka y旦nelmediini ac脹 ac脹 d端端nd端
ve o g端ne kadar yapt脹klar脹ndan piman olup, ellerini
ba脹na vurarak 旦yle hayk脹rd脹:
-Eyvah! biz de Allah端 te但l但 s旦z vermitik.::Bunca
zamand脹r eytana uyup ahdimizi bozduk. Fenal脹k yapt脹k.
Yar脹n Hak huzurunda acaba bizim halimiz ne olacak?
Sonra arkadalar脹na d旦nerek dedi ki:
12. -Ey arkadalar脹m! Bana bak脹n脹z, beni dinleyiniz! Ben, bunca
senedir Hak te但l但 kar脹 olan ahdimi bozdum. O'na isyan
ettim. 聴巽imden gelen bir pimanl脹kla b端t端n g端nahlar脹ma
t旦vbe ile Rabbimin yoluna iltica ediyorum. Bundan b旦yle
inaallah, Hak te但l但n脹n r但z脹 ve honut olmad脹脹 bir eyi
yapm脹yaca脹m. Reislerine pek ziyade bal脹 olan ek脹yalar
hep bir a脹zdan dediler ki:
-Efendimiz, reisimiz! Biz de sizden ayr脹lmay脹z. Ek脹yal脹kta
reisimizdin, hid但yette de reisimiz ol!
Bunun 端zerine kervan ehlinden ne al脹nm脹sa sahiplerine
i但de edildi. Bir s端r端 ek脹ya Seyyid Abd端lk但dir-i Geyl但ni
hazretlerinin 旦n端nde t旦vbe etti. Kendisi tekrar yoluna
devam ederek Badat'a vard脹.