Imperialismo no s. xix
- 1. O imperialismo do s. XIX e o reparto do mundo
- 2. Definición de imperialismo O imperialismo no último terzo do s. XIX adquire formas de expansión territorial das potencias europeas máis industrializadas sobre territorios de Asia e África como unha demostración da súa hexemonía política, militar e económica, pero tamén como unha necesidade de ampliar mercados e investir capitais. No pasado o imperialismo colonial fora practicado por países como España e Portugal que agora estaban en plena decadencia. A partir de 1870 auténtica carreira por repartirse o mundo entre as principais potencias. Lenin cualifica o imperialismo como unha fase superior do capitalismo. Unha consecuencia da rapiña do capitalismo financiero. Podemos distinguir dous tipos de imperialismo: a) Imperialismo formal. Gran Bretaña ou Francia ocupan territorios, imponen a súa lingua, a súa administración explotan as riquezas das colonias b) Imperialismo informal. USA, como antiga colonia, rexeita a ocupación sistemática dun territorio, pero a cambio exerce un control económico sobre os territorios da súa área de influenza: Latinoamérica.
- 3. Causas do imperialismo De tipo económico. a) Necesidade de colocar o excedente de produtos. Os mercados nacionais das potencias imperialistas están saturados. Superar o proteccionismo característico da época b) Necesidade de canalizar o excedente de capital de investimento. c) Explotación de materias primas, metais preciosos e fontes de enerxía. d) Consecuencia lóxica da continuada expansión do capitalismo a nivel mundial De tipo político e ideolóxico. a) A posesión de colonias proporciona prestixio internacional. Carreira por ocupar África e Asia. b) O carácter estratéxico dalgúns territorios que permitiría o control das rutas marítimas ou grantiría unha mellor defensa do territorio nacional. De tipo demográfico. Colocar o excedente de poboación nun proceso de explosión demográfica dos países europeos. De tipo ideolóxico: A crenza na superioridade da raza branca. A misión civilizatoria.
- 4. A expansión por África O coñecemento do continente era limitado ata 1870 As viaxes de exploración de Stanley, Livingstone, Brazza espertan o interese sobre este continente. • A Conferencia de Berlín de 1885 determina as condicións do reparto do continente: a) Os ríos Congo e Níxer son de libre navegación b) O control da costa permite o control do interior c) Chegar con máis efectivos militares e humanos é o que garante a verdadeira ocupación. d) O Congo será administrado polo rei de Bélxica, Leopoldo II • Expansión británica: Pretende unha continuidade colonial norte- sur e unha conexión entre El Cairo - El Cabo. Cecil Rhodes é o ideólogo desta expansión. Explotación de metáis preciosos no sur do continente e intereses estratéxicos en Exipto. • Expansión francesa: Pretende unha unidad colonial leste- oeste, unir Dakar e Xibuti. Jules Ferry é o impulsor do colonialismo francés. Arxelia será a súa colonia de poboamento. • Conflitos: a) O Congo entre Francia, Portugal e Bélxica. Resólvese pola Conferencia de Berlín b) Fashoda entre Gran Bretaña e Francia. Ao final Sudán cae en mans británicas c) Alemania chega tarde ao reparto: trunca a liña norte- sur británica ao ocupar Tanzania, xera tensións no protectorado marroquí con Francia. d) Guerra dos Boers en Sudáfrica entre os colonos holandeses e os británicos. e) Tensións entre Italia e Francia polo control de Tunicia
- 5. A expansión por Asia Un continente que conta con territorios e sociedades organizadas que están pechados a Occidente: China e Xapón. As potencias so logran abrir aquí encraves comerciais. Antes de 1870, o control europeo redúcese aos holandeses en Indonesia, os británicos en India, os portugueses en Macao e Goa e os españois en Filipinas. • Expansión británica: Partindo da India, a súa “Royal Crown”, e para protexela mellor amplia os territorios coloniais en dirección leste: Birmania, onde choca cos intereses franceses, e en dirección oeste onde choca con Rusia. Control de encraves no SE de Asia: Hong-Kong, Malasia e Singapur • Expansión francesa: Na península de Indochina. Explotación da seda. • Expansión rusa: Control das vastas extensións de Siberia. Choque con Xapón nas Kuriles e na cunca do río Amur. Choque con Gran Bretaña ao ir cara o sur na área de Persia • Expansión xaponesa: A necesidade de materias primas e fontes de enerxía leva a Xapón a pór os ollos en China. Controla a península de Corea. Controla a rexión de Manchuria. Tensión con Rusia pola área do río Amur e as Kuriles. • Conflitos: a) A guerra do Opio, mediados do s. XIX, entre Gran Bretaña e China. Equilibrar unha balanza comercial desfavorable para os británicos en China. b) A tensión entre Gran Bretaña e Francia no SE de Asia que se salda coa creazón do estado tapón de Siam (1893) c) A tensión entre Gran Bretaña e Rusia que se soluciona coa non ocupación de Persia d) A guerra chino xaponesa (1894-1895)que se salda coa ocupación de Xapón sobre a illa de Formosa e Manchuria. e) A guerra ruso- xaponesa pola rexión do río Amur e o sur da illa de Sakhalin
- 6. O imperialismo norteamericano Bases ideolóxicas Doutrina Monroe. “América para os americanos”. A liberdade do continente americano e a defensa do liberalismo fronte ao imperialismo europeo e os reximes absolutistas será o obxectivo da política exterior norteamericana. Destino Manifesto. USA está destinada a xogar un papel civilizador. Xustifica así a conquista dos espazos cara o oeste dos primitivos estados. Unha vez alcanzada a costa oeste esa doutrina será aplicada para xustificar a expansión máis alá das fronteiras naturais. Navalismo de Mahan. USA debe garantir a defensa e a protección das súas fronteiras a través da posesión dunha serie de illas no Pacífico e no Caribe que servan de bases flotantes con carácter estratéxico defensivo. Corolario Rooselvet. USA debe defender os intereses norteamericanos alí onde estean. Atacar unha empresa norteamericana é atacar ao país. Actualiza o dereito de intervención contido na doutrina Monroe. Practica o Imperialismo informal Intervén en Latinoamérica para defender os seus interés económicos (Big Stick): Panamá, Cuba, Nicarag ua, Sto. Domingo… En 1898 faise co resto do imperio español.
- 7. O imperialismo xaponés Bases ideolóxicas A revolución Meihi: A familia imperial transforma Xapón de ser un país feudal gobernado polo shogunato a outro moderno e occidentalizado. Aposta pola industrialización cunha clara vocación de converterse nunha potencia mundial. Economía exportadora. Aposta pola educación e formación profesional. Introduce a través dunha Carta Outorgada un sistema de Monarquía seudoconstitucional. Necesidade de conseguir no continente asiático áreas de suministro de materias primas, fontes de enerxía e mercados para a producción xaponesa Áreas de expansión colonial Illas Kuriles e Riu Kiu, Corea. Guerra contra China (1894-95): Illa de Formosa, Manchuria. Guerra ruso xapones (1904-05): Illa de Sakhalin, Port Arthur Despois da 1ª guerra mundial adquire posesións de Alemania e competirá con USA por bases no Paciífco.
- 8. Consecuencias do imperialismo Positivas Negativas Nas colonias: • Creazón de infraestruturas viarias • Inserción nos circuitos de mercado mundial • Desenvolvemento de estruturas educativas e políticas que desenvolven conciencia de país. • Desenvolvemento de estruturas sanitarias Nas colonias: • Explotación das riquezas por parte das potencias imperialistas. • Subordinación económica das colonias cara aos intereses das potencias imperialistas. • Explotación de man de obra • Subordinación política e imposición de gobernos alleos • Problemas de aculturación e perda de identidade coa ruptura das ligazóns tribais. • Racismo. • Perdas demográficas. Nas potencias imperialistas: • Creazón dun circuito económico metrópoli – colonia favorable aos intereses imperialistas • Un lugar onde investir o excedente de capital • Consolidación da idea de que posuír colonias dá prestixio internacional • Un lugar onde colocar o excedente de poboación • Occidentalización do mundo. Nas potencias imperialistas: • O custo de manter un imperio • Rivalidades entre as potencias que conducen a moita tensión internacional • Difícil aclimatación nun contexto tecnoloxicamente atrasado