It-Tniggis tal-Bahar minn Vapuri
- 1. It-Tni帖帖is tal-Ba徴ar minn Vapuri u Drena帖帖 Isem: Ms. Anthea Pisani Klassi: 5.2 Kulle帖帖: Maria Regina Skola: Primarja Mellie徴a
- 2. G徴aliex il-ba徴ar hu importanti? 1. Il-ba 徴ar hu d-dar g徴al bosta kreaturi.
- 3. 2. L-oeani jassorbu 徴afna mill-karbonju li jipproduu l-bnedmin permezz tal-industrija.
- 4. 3. Il-ba徴ar jiffailita l-kummer u t- trasport bejn pajji甜 u ie徴or.
- 5. 4. Il-bniedem i帖ib xi ri甜orsi mill-ba徴ar b徴all-徴ut, il-mel徴 u l-ilma.
- 6. 5. Il-ba徴ar iservi ta rikreazzjoni g徴all- bniedem permezz tal-isports tal- ba徴ar, l-ivvja帖帖ar, u j甜id it-turi甜mu.
- 7. Xinhu t-tni帖帖is? It-tni帖帖is hu 徴mie帖: a) fuq l- art permezz ta skart u kimii li jintremew, b) fl- arja bid-d徴a徴en li jo徴or帖u mill-fabbriki u d-du徴徴an tal-karozzi, u ) fil- ba徴ar permezz ta甜-甜jut, drena帖帖 u skart li jintefa fih.
- 8. Xjikka帖una t-tni帖帖is tal-ba徴ar? D徴a徴en minn karozzi, mezzi tat-trasport u fabbriki.
- 9. D徴a徴en minn power stations tal-elettriku li ja徴arqu 徴afna 甜jut u fa徴am biex jipproduu l-ener帖ija. Dawn id-d徴a徴en l-ewwel ini帖帖su l-arja u wara jit徴alltu mal-ilma tax-xita. Din tissejja徴 xita aidu甜a jew acid rain. Billi l-ilma tax-xita jispia fil-ba徴ar, din ix-xita aidu甜a tni帖帖es il-ba徴ar.
- 10. 3. Ir-rimi ta skart tossiku (velenu甜) minn fabbriki u industriji li jivvalenaw kemm l- arja u anke l-ba徴ar. 4. Ir-rimi ta skart nukleari minn reatturi nukleari.
- 11. 5. L-u甜u ta pestiidi u fertilizzanti kimii li jin徴allu mal-ilma u jispiaw fl-ilma li nixorbu u fil-ba徴ar.
- 12. L-iskart li jintrema bl-addo b徴al plastik. Jekk fekruna tkun qeg徴da tg徴um u tara bor 甜 a tal-plastik, din ta徴sibha brama, tikolha u tifga. ieli xi sajjieda j徴allu x-xbieki mqatta fil-ba徴ar bil-konsegwenza li g徴add ta 徴ut u kreaturi o徴ra jinqabdu fihom u jmutu.
- 13. Drena帖帖 mhux trattat. Minbarra skart organiku, dan ikun fih 徴afna kimii u deter帖enti li jag徴mlu 徴sara lill-kreaturi tal-ba徴ar.
- 14. Jekk id-drena 帖帖 ji 帖i trattat qabel jintefa l-ba徴ar, parti minnu tista tintu 甜 a biex jissaqqew l-g徴elieqi. G徴al pajji 甜 xott b徴al Malta, hu tajjeb li jkollna sors ie徴or ta ilma g徴at-tisqija tal-g徴elieqi. Dak li jintrema fil-ba徴ar ma jag徴milx 徴sara lill-ambjent marittimu.
- 15. Fl-istampa jidher l-impjant tat-trattament tad-drena帖帖 fil-limiti tal-Mellie徴a. Dan 帖ie inawgurat fl-2009. Hemm impjant ie徴or G徴awdex u sas-sena 2010 g徴andu jitlesta ie徴or fin-na徴a tisfel ta Malta.
- 16. 纏jut imxerrda fil-ba徴ar waqt: a) tra帖itt minn pipelines g徴at-tankers, b) bit-tindif illegali tat-tankijiet tat- tankers, u ) 徴ru帖 ta 甜jut minn in帖enji wkoll i徴amme帖 il-ba徴ar.
- 17. L-ag徴ar forma ta tni帖帖is tal-ba徴ar ti帖ri meta jkun hemm di 甜 astri ekolo帖ii wara xi 徴abta jew g徴arqa ta xi tanker li minnu jo徴ro帖 徴afna 甜 ejt.
- 18. It-Tanker Prestige Fis-sena 2002, it-tanker ta 甜 - 甜 ejt Prestige g徴ereq il barra mill-ib徴ra Spanjoli. Minnu 徴are帖 徴afna 甜 ejt.
- 19. I甜-甜ejt li nxtered 徴amme帖 parti kbira mill-kosta Spanjola u Frani甜a. Dan kien l-akbar di甜astru ambjentali fi Spanja sissa.
- 20. Mietu eluf ta 徴ut u g徴asafar tal-ba徴ar li 帖ew miksija bi甜-甜ejt waqt l-inident. Numru 甜g徴ir minn dawn l-g徴asafar baqg徴u 徴ajjin. Jing徴ad li l-ambjent marittimu se jdum g徴axar snin isofri l-effett ta dan it-tni帖帖is.
- 21. 彫afna sajjieda li kienu jistadu fi甜-甜ona fejn inkalja t-tanker ma kellhomx aktar 徴ut xjaqbdu. Il-徴ajja ta dawn is-sajjieda u tal-familji tag徴hom 甜gur ma baqg徴etx wa徴da komda!
- 22. 彫afna turisti li kienu jmorru fdik il-parti ta Spanja, ma re帖g徴ux marru hemm g徴all-btajjel. Dawn ma jridux ba徴ar ma徴mu帖. Bhekk dawk in-nies li ja徴dmu fit-turi甜mu, naqsilhom ix-xog徴ol u bdew jaqilg徴u inqas flus.
- 23. Mela t-tni帖帖is tal-ba徴ar jaffettwa mhux biss lill-annimali i 甜 da wkoll lill-bnedmin, kemm fis-sa徴徴a kif ukoll fix-xog徴ol, b徴as-sajjieda u dawk li ja徴dmu fil-qasam tat-turi 甜 mu.
- 24. Il-Ba徴ar Mediterran hu wie徴ed mill-aktar imni帖帖sa fid-dinja min徴abba li: hu mdawwar bpajji甜i li g徴andhom popolazzjoni kbira u 徴afna minnhom 甜viluppaw l-industrija, il-biedja u t-turi甜mu, u 徴afna mit-traffiku tal-ba徴ar jg徴addi mill-Mediterran . It-tni帖帖is tal-ba徴ar u l-Ba徴ar Mediterran
- 25. Il-Ba徴ar Mediterran hu ba徴ar mag徴luq bi ftit ftu徴 (l-Istrett ta ibilta, il-Kanal ta Swejz u d-Dardanelli) u allura l-ba徴ar i dum ma jiirkola l-ilma tieg徴u 帖o ib徴ra o徴ra. Strett ta ibilta Kanal ta Swejz Dardanelli
- 26. Kif nistg徴u nnaqqsu t-Tni帖帖is tal-Ba徴ar? Il-gvernijiet jg徴addu li帖ijiet biex ma jintremiex skart tossiku u nukleari fil-ba徴ar.
- 27. Ji帖i kkontrollat it-traffiku fuq il-ba徴ar u t-tindif tat-tankers.
- 28. Nu甜aw aktar mezzi ta trasport pubbliku jew nu甜aw aktar carpooling.
- 29. Nu甜aw sorsi naturali ta ener帖ija b徴al dik solari, mir-ri徴 u mill-ilma. Bhekk innaqqsu d-dipendenza fuq l-ener帖ija li ti帖i minn 徴ruq ta fossil fuels b徴al 甜ejt, fa徴am u reatturi nukleari.
- 30. Naqilbu g徴al sistemi ta biedja organika biex innaqqsu l-u 甜 u tal-kimii tossii u jkollna prodotti aktar sustanzju 甜 i.
- 31. Id-drena帖帖 ji帖i ppurifikat biex jipprodui ilma g徴at-tisqija u ma jit徴ammi帖x il-ba徴ar.
- 32. Nu 甜 aw deter帖enti bio - degradab b l i li ma jag徴mlux 徴sara lill-ambjent marittimu meta jispiaw fil-ba徴ar.
- 33. Jekk inkunu se narmu xi skart, b 徴al wara xi barbikju jew piknik, narmuh fil- laned apposta. Jekk ma jkunx hemm laned, nag徴mluh 帖o bor 甜 a, ne徴duh mag徴na d-dar u narmuh fil-landa tal-iskart.
- 34. Insiru membri ta xi g 徴aqda li tie徴u 徴sieb l-ambjent b徴al Nature Trust Malta, Birdlife Malta, Friends of the Earth u Greenpeace fost l-o徴rajn.
- 35. Illum sirt taf dwar: a) kif ji帖i kkaw 甜 at it-tni帖帖i 甜 tal- ba徴ar, u b) kif tista tnaqqas dan it-tni帖帖i 甜 . Issa fidejk biex tie徴u l-azzjoni me徴tie帖a 徴alli jkollna ba徴ar aktar nadif!
- 36. Imla l-vojt Il-ba徴ar iservi b徴ala dar g徴al bosta annimali. 2. Tliet ri 甜 orsi li l-bniedem i帖ib mill- ba徴ar huma l- 徴ut, il-mel徴 u l-ilma. 3. Il-bniedem jista wkoll jipprattika xi sports tal-ba徴ar.
- 37. Aqra s-sentenzi u ara jekk humiex tajbin ( ) jew le ( ) Id-d徴a徴en tal-karozzi u l-fabbriki jo徴olqu x-xita aidu 甜 a li ma tag徴milx 徴sara lill-ba徴ar. 2 . Id-drena帖帖 mhux trattat jag徴mel 徴sara kbira lill-ba徴ar. 3. L-iskart li jispia fil-ba徴ar jista joqtol lill-kreaturi tal-ba徴ar. 4. It-tni帖帖i 甜 tal-ba徴ar ma jaffettwax lin-nies.
- 38. Din il-pre 甜 entazzjoni hija parti minn pro帖ett li fih 徴adu sehem: Mark Attard Cassidy Bartolo Amber Leigh Borg Samuel Borg Stephanie Borg Nikkie Borg Grech Neil Fenech Giuseppe Galea Curmi Kyra Magro Shauna Magro Mattias Mari Jasmine Mifsud Shania Muscat Jacob Edward Pace Darren Charles Sammut Britney Sant Daniel Vella Kurt Vella Ms. Anthea Pisani