Jeronimus Cornelisz artikel in Leeuwarder Courant
•
0 likes•280 views
Artikel in Leeuwarder Courant van 11 augustus 2012
Jeronimus Cornelisz artikel in Leeuwarder Courant
- 1. 11 augustus 2012, pag. 12 ‘Tiran van de Abrolhos’ H et is voor 99 procent ze- ker dat Jeronimus Cor- nelisz, de muitende en moordende onder- koopman van de Bata- via, is geboren in Leeuwarden. Dat zegt Hans Zijlstra uit Am- sterdam, die archiefonderzoek heeft gedaan naar de historische achtergronden van het zeventien- de-eeuwse drama. Hij werkt aan een boek over het leven en de familie van Jeronimus Cornelisz. Dat doet hij samen met Henk Looijestein, die aan auteur Mike Dash historische bouwste- nen leverde voor zijn boek ‘De on- dergang van de Batavia’. In Dash’ eerste druk uit 2002 staat dat Cornelisz vermoedelijk uit Leeuwarden of Burgum kwam. Zijlstra weet intussen meer. Zeker is dat de ‘tiran van de Abrolhos’ toen hij voor zijn wandaden werd opgehangen, ongeveer dertig jaar oud was. Als geboortejaar wordt1598 aan- gehouden. Een doopakte is niet ge- vonden en zal ook niet bestaan, aangezien hij een kind was van doopsgezinde ouders - voorstan- ders van de volwassendoop. ,,Maar een feit is dat zijn ouders van on- geveer 1595 tot 1612 in Leeuwarden woonden. Dus kun je ervan uit- gaan dat hij daar geboren is’’, aldus Zijlstra. De naam Jeronimus of Jeroen was in Noordoost-Friesland niet erg gebruikelijk. Zijlstra, die actief is voor de Historische Vereniging Noordoost-Friesland, herinnerde zich die naam te zijn tegengeko- men bij zijn zoekwerk en ontdekte al gauw dat het om dezelfde per- soon moest gaan. De naam Jeroni- mus is gelatiniseerd – zijn vader heette nog gewoon Kornelis Je- roens. Die kwam uit een welgestel- de familie en was kruidenier, wat inhield dat hij in kruiden handelde en het apothekersvak beoefende. De Hollander Kornelis Jeroens trouwde in 1595 met een Friese vrouw, Sytske Douwes. Ze zijn ge- registreerd in het burgerboek van Leeuwarden en woonden ter hoog- te van de oude Vismerckt. In 1612 verhuisden ze naar Dokkum. Zoon Jeronimus - toen een jaar of veer- tien - moet daar de Latijnse school hebben bezocht, die goed stond aangeschreven. Hij zal ook in de leer zijn gegaan bij een plaatselijke apotheker. In 1626 ging hij in ondertrouw met Belijtgen Jacobs van der Knas, zowel in Dokkum als in Hoorn, waar zijn vrouw vandaan kwam. Hoorn had een VOC-kamer, de VOC hield zich bezig met de invoer van kruiden; misschien heeft dat iets te maken met Jeronimus’ late- re aanmonstering bij de Compag- nie. HetvertrekuitDokkumkanver- band houden met verstoorde ver- houdingen tussen apothekers en de magistraten van die stad. Jero- nimus en zijn vrouw vestigden zich, mogelijk mede vanwege fa- milieconnecties, in Haarlem. Het paar kreeg in 1627 een zoon- tje, dat als snel overleed, waar- schijnlijk aan syfilis. Dat was niet alleen een schande, het was funest voor de reputatie van een apothe- ker. Er kwam veel heibel van en Jero- nimus raakte in financiële proble- men, zodat de grond hem te heet onder de voeten werd. Mike Dash veronderstelt in zijn boek dat de apotheker ook uit Haarlem moest vluchten omdat hij in verband werd gebracht met Torrentius, een kunstenaar uit doperse hoek die op zeker moment hard werd aan- gepakt voor zijn vrijzinnige opvat- tingen. Aanmonstering bij de VOC was een soort noodsprong. De reizen met de VOC-schepen waren ge- vaarlijk en trokken vooral volk dat op de vaste wal geen toekomst meer zag. Maar Jeronimus Cornelisz moet een kruiwagen hebben gehad, want de gewezen apotheker (die zijn zaken in Friesland liet beharti- gen door de Leeuwarder apotheker Gerrit Everts) werd meteen aange- steld als onderkoopman, een van de hoogste posities in de rangorde op de Batavia. de Abrolhos’ Jeronimus Cornelisz op een fantasieportret. TEKENING KORS DE WAARD/NIEUW LAND Aanmonstering bij de VOC was een soort noodsprong