ºÝºÝߣ

ºÝºÝߣShare a Scribd company logo
မင္သေသ့
1
ေမ ၂၀၁၅ / အတဌဲ(၁) အမလတ္ (၂)
လိုက္ေဘသရီသယာသ
မင္သေသ့
ကစာတမ္သငယ္သည္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံအေၟကာင္သကို ေရသသာသထာသေသာ စာတမ္သငယ္တစ္ေစာင္ျဖစ္ပါ
သည္။ စာတမ္သတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ၏ အာဏာရလင္လက္ေအာက္မလ လဌတ္ေျမာက္ေရသ ၟကိဳသပမ္သမႈ
အျဖစ္အပ်က္ကိုလည္သ ေလ့လာတင္ျပထာသသည္ကိုေတဌ႕ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ အေၟကာင္သကို သေဘာ
အက်ဥ္သမလ် ေရသသာသ ျပဳစုထာသသည့္ စာတမ္သငယ္ျဖစ္သည္ဟု မလတ္ခ်က္ျပဳပါသည္။
အယ္ဒီတာ
မင္သေသ့
1
ေမ ၂၀၁၅ / အတဌဲ(၁) အမလတ္ (၂)
လိုက္ေဘသရီသယာသ
မင္သေသ့
ကစာတမ္သငယ္သည္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံအေၟကာင္သကို ေရသသာသထာသေသာ စာတမ္သငယ္တစ္ေစာင္ျဖစ္ပါ
သည္။ စာတမ္သတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ၏ အာဏာရလင္လက္ေအာက္မလ လဌတ္ေျမာက္ေရသ ၟကိဳသပမ္သမႈ
အျဖစ္အပ်က္ကိုလည္သ ေလ့လာတင္ျပထာသသည္ကိုေတဌ႕ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ အေၟကာင္သကို သေဘာ
အက်ဥ္သမလ် ေရသသာသ ျပဳစုထာသသည့္ စာတမ္သငယ္ျဖစ္သည္ဟု မလတ္ခ်က္ျပဳပါသည္။
အယ္ဒီတာ
မင္သေသ့
1
ေမ ၂၀၁၅ / အတဌဲ(၁) အမလတ္ (၂)
လိုက္ေဘသရီသယာသ
မင္သေသ့
ကစာတမ္သငယ္သည္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံအေၟကာင္သကို ေရသသာသထာသေသာ စာတမ္သငယ္တစ္ေစာင္ျဖစ္ပါ
သည္။ စာတမ္သတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ၏ အာဏာရလင္လက္ေအာက္မလ လဌတ္ေျမာက္ေရသ ၟကိဳသပမ္သမႈ
အျဖစ္အပ်က္ကိုလည္သ ေလ့လာတင္ျပထာသသည္ကိုေတဌ႕ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ အေၟကာင္သကို သေဘာ
အက်ဥ္သမလ် ေရသသာသ ျပဳစုထာသသည့္ စာတမ္သငယ္ျဖစ္သည္ဟု မလတ္ခ်က္ျပဳပါသည္။
အယ္ဒီတာ
မင္သေသ့
2
လိုက္ေဘသရီသယာသ (Liberia)
တည္ေနရာ (Location)
လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ အေနာက္အာဖရိကတုိက္တဌင္ တည္ရိလ၍
ဆာဟာရေဒသ (သဲကႏ ၱာရေဒသ)၏ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္သ နယ္ေျမ
ျဖစ္သည္။ ေျမာက္အတၱႏိ ၱတ္သမုဒၵရာႏလင့္ ထိစပ္ေနျပီသ နယ္နိ
မိတ္ထိစပ္ႏိုင္ငံ (၃) ႏိုင္ငံရိလသည္။ အိမ္နီသခ်င္သႏိုင္ငံမ်ာသမလာ -
- ဆီရာလီယဌန္
- ဂီနီ ႏလင့္
- အိုင္ဗရီကို႔(စ္) ႏို္င္ငံမ်ာသျဖစ္သည္။
လိုက္ေဘသရီသယာသ၏ ဧရိယာသည္ စတုရန္သမိုင္ (၄၃,၀၀၀) မိုင္ရိလသည္။
သယံဇာတ (Natural resources)
လိုက္ေဘသရီသယာသတဌင္ သံ၊ သတၳဳရိုင္သ၊ သစ္၊ စိန္ႏလင့္ ေရႊ စသည့္ သယံဇာတမ်ာသထဌက္ရိလသည္။
သမိုင္သ
၁၈၄၇ လိုက္ေဘသရီသယာသ လဌတ္လပ္ေရသရရိလ၊ ဖဌဲ႕စည္သပံုအေျခခံဥပေဒေရသဆဌဲ (အေမရိကိုလိုက္ေဘသရီသ
ယမ္သ ဥပေဒ ဟု လူသိမ်ာသ - Americo-Liberian Rule)
၁၉၇၁ William Tolbert (Junior) သမ၌တျဖစ္လာ
၁၉၈၀ Tolbert ကို လုပ္ၟကံ၍ Samuel K. Doe အာဏာသိမ္သ
၁၉၉၀ NPFL သူပုန္အဖဌဲ႕ဝင္ ဂၜဌန္ဆင္က Samuel K. Doe ကို ထိန္သခ်ဳပ္
၁၉၉၀ - ၁၉၉၇ သူပုန္မ်ာသႏလင့္ အာဏာရအစိုသရ ျပည္တဌင္သစစ္ျဖစ္ပဌာသေသာ ကာလ၊ ECOWAS က ျငိမ္သခ်မ္သ
ေရသ သေဘာတူညီမႈမ်ာသရရိလေအာင္ ကူညီေဆာင္ရဌက္၊ လက္နက္ဖ်က္သိမ္သ၍ ျငိမ္သခ်မ္သေရသ
လက္မလတ္ထိုသရန္ ၟကိဳသစာသ ..
၁၉၉၇ ကုလသမဂၢအကူအညီျဖင့္ ေရဌသေကာက္ပဌဲက်င္သပ၊ ခ်ာသ(စ)ေတလာ အႏိုင္ရ၍ သမ၌တျဖစ္လာ
၂၀၀၂ ခ်ာသ(စ)ေတလာက အေရသေပၚအေျခအေန ေၟကျငာ၊ အိမ္နီသခ်င္သႏိုင္ငံမ်ာသရိလ သူပုန္မ်ာသႏလင့္
စစ္ပဌဲမ်ာသျဖစ္ပဌာသ
၂၀၀၃
ခ်ာသ(စ)ေတလာကို စစ္ရာဇဝတ္ေကာင္အျဖစ္ စဌဲခ်က္တင္၊ ဩဂုတ္တဌင္ ျပည္ႏလင္ဒဏ္ေပသ၊
ကုလသမဂၢအကူအညီျဖင့္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလုပ္ငန္သစဥ္မ်ာသ အေကာင္အထည္ေဖာ္၊
ေအာက္တိုဘာတဌင္ Gyude Bryant သမ၌တျဖစ္လာ
မင္သေသ့
3
ပထမကမာၻစစ္ႏလင့္ ဒုတိယကမာၻစစ္အတဌင္သကာလမ်ာသ
၁၉၄၂ တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ အေမရိကန္ႏလင့္ ကာကဌယ္ေရသပဋိညာဥ္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုသည္။ စာခ်ဳပ္တဌင္
လိုက္ေဘသရီသယာသ၏ မဟာမိတ္မ်ာသကို သဘာဝရာဘာကုန္ၟကမ္သေထာက္ပံ့ေပသရန္ သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ကမာၻ
စစ္အတဌင္သ ရာဘာသည္ မဟာဗ်ဎဟာ ကုန္စည္တစ္ခုျဖစ္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္အပါအဝင္ ၎၏ မဟာမိတ္မ်ာသ
ကို ရာဘာကုန္ၟကမ္သမ်ာသ ပံ့ပိုသေပသရန္ လိုက္ေဘသရီသယာသက တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္အတဌက္
ေထာက္ပို႔ေရသလမ္သေၟကာင္သအသံုသျပဳရန္ႏလင့္ စစ္ဘက္သဌာသလာေရသလမ္သေၟကာင္သမ်ာသလဌယ္ကူေစရန္ ျဖတ္သန္သခဌင့္
ျပဳခဲ့ရသည္။ စစ္အေျခစိုက္စခန္သမ်ာသ တည္ေဆာက္၍ အာဖရိကတိုက္ပဌဲမ်ာသကို အေမရိကန္မ်ာသ အသာစီသရ
ေအာင္ ကူညီေပသခဲ့ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ ပင္လယ္ကမ္သရိုသတန္သရိလႏိုင္ငံျဖစ္သည့္အတဌက္ ေရလမ္သ
အာသသာခ်က္မ်ာသကို အျခာသေသာ အလယ္အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ာသထက္ ပိုမိုရရိလခဲ့သည္။ စာခ်ဳပ္ပါ
ကာကဌယ္ေရသဧရိယာမ်ာသတဌင္ အေမရိကန္က စစ္သံုသေလယာဥ္ကဌင္သမ်ာသတည္ေဆာက္ရန္လည္သ သေဘာတူညီ
ခဲ့ရသည္။
ဒုတိယကမာၻစစ္ျပီသဆံုသခ်ိန္တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသတဌင္ အေမရိကန္တပ္သာသ ၅၀၀၀ ခန္႔ ထာသရိလခဲ့သည္။ ထိုတပ္
သာသမ်ာသကို လိုက္ေဘသရီသယာသရိလ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ာသတည္ေဆာက္ေရသတဌင္ အကူအညီေပသရန္
ရည္ရဌယ္၍ ထာသရိလခဲ့သည္။ အေၟကာင္သမလာ စစ္ေၟကာင့္ ပ်က္စီသသဌာသေသာ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ာသကို ႏိုင္ငံ့ဖဌံ႕
ျဖိဳသတုိသတက္ေရသ၊ ႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ေရသအတဌက္ အာသျဖည့္ေပသရန္ ဟုယူဆရသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္အျပီသ
အေမရိကိုလိုက္ေဘသရီသယမ္ မ်ာသသည္ လိုက္ေဘသရီသယာသ စီသပဌာသေရသဖဌံ႕ျဖိဳသတိုသတက္ေရသကို အေၟကာင္သျပဳ၍ စီသပဌာသ
ေရသအက်ဳိသအျမတ္မ်ာသႏလင့္ ႏိုင္ငံျခာသရင္သႏလီသျမဳပ္ႏလံမႈမ်ာသကို လက္ဝါသၟကီသအုပ္ၟကီသစိုသခဲ့သည္။
Cold War (စစ္ေအသကာလ)
ဒုတိယကမာၻစစ္အျပီသ စစ္ေအသကာလအတဌင္သ အေမရိကန္က အာဖရိကတဌင္ ဆိုဗီယက္ဩဇာလႊမ္သမိုသမႈကို
ခုခံႏိုင္ရန္ မူဝါဒမ်ာသခ်မလတ္ခဲ့သည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသ သမ၌တ Tubman က အဆိုပါ မူဝါဒကို သေဘာတူညီခဲ့
သည္။ ထိုမူဝါဒကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ အေမရိကန္ထံမလ ၁၉၄၆ မလ ၁၉၆၀ ခုႏလစ္
အတဌင္သ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္သ ၅၀၀ ရရိလခဲ့သည္။ ၁၉၆၂ မလ ၁၉၈၀ အတဌင္သ လိုက္ေဘသရီသယာသကို
အေမရိကန္က ေဒၚလာ သန္သ ၂၈၀ ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။
၁၉၇၀ ခုႏလစ္၊ သမ၌တ Tolbert တက္လာ၍ အေရလ႕အုပ္စုျဖစ္ေသာ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၊ တရုတ္၊ က်ဎသဘာသ စသည့္
ကဌန္ျမဎနစ္ႏိုင္ငံမ်ာသႏလင့္ သံတမန္ဆက္ဆံေရသလမ္သမ်ာသ ခင္သခဲ့သည္။ ထိုမလစ၍ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ ျပည္တဌင္သ
စစ္အတဌင္သသို႔ တစ္စတစ္စ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည္။
မင္သေသ့
4
ပထမ လုိုက္ေဘသရီသယာသ ျပည္တဌင္သစစ္ (၁၉၈၉- ၁၉၉၆)
၁၉၈၀ ေနာက္ပိုင္သ ဒူသအစိုသရအာဏာသိမ္သျပီသကာလမ်ာသတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသ၏ စီသပဌာသေရသ အေျခအေန
က်ဆင္သခဲ့သည္။ ထို႔အတူ ဒူသအစုိသရကို ဆန္႔က်င္သည့္ အုပ္စုမ်ာသလည္သ မ်ာသသထက္ မ်ာသလာခဲ့သည္။ ဒူသသည္
ျပည္တဌင္သဆန္႔က်င္ဘက္အုပ္စုမ်ာသကို အျမဲတမ္သဖိႏလိပ္ခဲ့သည္။ ဒူသသည္ သူ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္အုပ္စုမ်ာသျဖစ္သည့္
ဂိုင္အိုႏလင့္ မန္ႏိုအုပ္စုမ်ာသကို ဖိႏလိပ္မႈပိုမို ျပင္သထန္ခဲ့သည္။
ခ်ာသ(စ)ေတလာႏလင့္ NPFL (၁၉၈၀ - ၁၉၈၉)
ခ်ာသ(စ)ေတလာကို ၁၉၄၈ ခုႏလစ္တဌင္ ေမဌသဖဌာသခဲ့သည္။ ဂိုလာလူမ်ဳိသမိခင္ႏလင့္ အေမရိကိုလိုက္ေဘသရီသယမ္သဖခင္
တို႔မလ ေမဌသဖဌာသသည္။ ေတလာသည္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ မန္ဆာခ်ဎသဆက္ျပည္နယ္၊ ဝက္ဟမ္ရိလ Bentley College ၌
၁၉၇၂ မလ ၁၉၇၇ ခုႏလစ္အထိ (၆) ႏလစ္ၟကာ ပညာသင္ၟကာသခဲ့ျပီသ စီသပဌာသေရသဘဌဲ႕ကို ရရိလခဲ့သည္။ ၁၉၈၀ “ဒူသအစိုသရ”
အာဏာသိမ္သျပီသကာလေနာက္ပိုင္သ ၁၉၈၃ ခုႏလစ္တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသအစိုသရက ဝရမ္သထုတ္၍ အစိုသရ၏
သံတမန္ေရသရာရန္ပံုေငဌမ်ာသ အလဌဲသံုသစာသလုပ္သည္ဟု စဌပ္စဌဲခံရျပီသ ၁၉၈၄ တဌင္ မန္ဆာခ်ဎသဆက္၌
ေထာင္က်ခဲ့သည္။ ၁၉၈၅ တဌင္ ေထာင္မလ လဌတ္ေျမာက္ခဲ့ျပီသ လစ္ဗ်ာသသို႔ ေရာက္ရိလခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဂိုင္အိုႏလင့္
မန္ႏိုမ်ဳိသႏဌယ္စုမ်ာသကို စုစည္သျပီသ National Patriotic Front of Liberia (NPFL) ဆိုသည့္ သူပုန္တပ္ဖဌဲ႕ကို
ဖဌဲ႕စည္သခဲ့သည္။
NPFL
NPFL ၏ ေခါင္သေဆာင္ ဂၜဌန္ဆင္သည္ ဒူသအစိုသရကို အာဏာသိမ္သမႈ ျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ခုႏလစ္ေရာက္မလ NPFL မလ
ခ်ာသ(စ)ေတလာသည္ သမ၌တအျဖစ္ကို ေရာက္ရိလခဲ့သည္။
ဒုတိယ လုိက္ေဘသရီသယာသ ျပည္တဌင္သစစ္ (၁၉၉၇ - ၂၀၀၃)
၁၉၉၇ ေရဌသေကာက္ပဌဲတဌင္ ခ်ာသ(စ)ေတလာသည္ ၇၅.၃၃ %ျဖင့္ သမ၌တျဖစ္လာခဲ့သည္။ ယူနတီပါတီ၏
ေခါင္သေဆာင္ အယ္လင္ ဂၜဌန္ဆင္ဆာလိ(ဖ)သည္ စုစုေပါင္သမဲ၏ ၉.၅၈ % သာရရိလခဲ့သည္။ ေတလာ၏ National
Patriotic Party သည္အထက္လႊတ္ေတာ္၏ ေနရာ ၂၆ ေနရာတဌင္ ၂၁ ေနရာ အထိရရိလ်ခဲ့ျပီသ၊ ေအာက္လႊတ္
ေတာ္၏ ၆၄ ေနရာတဌင္ ၄၉ ေနရာရရိလခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ေရဌသေကာက္ပဌဲသည္ လဌတ္လပ္၍ မလ်တေသာ ေရဌသေကာက္
ပဌဲျဖစ္သည္ဟု သတ္မလတ္ခဲ့ၟကေသာ္လည္သ သမ၌တ ခ်ာသ(စ)ေတာလာသည္ ၎၏ အာဏာစက္ကို ျဖန္႔က်က္ႏိုင္
သမလ် ျဖန္႔က်က္၍ အာဏာရလင္ရာထူသကို က်င့္သံုသခဲ့သည္။ ခ်ာသ(စ)ေတလာ သမ၌တျဖစ္လာေသာအခါ ေတလာကို
ဆန္႔က်င္သည့္ အစိုသရအရိလမ်ာသသည္ ရာထူသမ်ာသမလ ႏလဳတ္ထဌက္၍ သူပုန္အဖဌဲ႕မ်ာသထူေထာင္ကာ ျပည္တဌင္သ
လက္နက္ကိုင္အဖဌဲ႕မ်ာသအျဖစ္ ေတလာအစိုသရႏလင့္ စစ္ပဌဲမ်ာသ ဆင္ႏႊဲခဲ့သည္။ အဆိုပါ အစိုသရအရာရိလေဟာင္သမ်ာသ
ဖဌဲ႕စည္သထာသသည့္ သူပုန္တပ္မ်ာသသည္လည္သ မိမိတို႔လုပ္ပိုင္ခဌင့္ႏလင့္ အာဏာရရိလမႈကို ေတလာက လက္ဝါသၟကီသ
အုပ္ျခင္သေၟကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုသူပုန္တပ္မ်ာသရိလေခါင္သေဆာင္မ်ာသကို စစ္ေခါင္သေဆာင္မ်ာသဟု သတ္မလတ္သည္။
အစိုသရႏလင့္ သူပုန္တို႔သည္ မိမိ္ အက်ဳိသစီသပဌာသရရိလမႈကို လုယူရင္သျဖစ္ပဌာသသည့္ စစ္ပဌဲမ်ာသပင္ ျဖစ္သည္။
မင္သေသ့
5
လုိက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ / Women of Liberia (2002)
၂၀၀၂ ခုႏလစ္တဌင္ ျပည္တဌင္သစစ္ဒဏ္ေၟကာင့္ ထိခိုက္နစ္နာရေသာ လုိက္ေဘသရီသယာသျပည္သူမ်ာသထဲမလ အမ်ဳိသသမီသ
တစ္စုသည္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈတစ္ရပ္ကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ အဆိုပါ အမ်ဳိသသမီသမ်ာသသည္ ျပည္တဌင္သစစ္
ဒဏ္ေၟကာင့္ ငတ္မဌတ္ေခါင္သပါသေသာ ျပည္သူမ်ာသ၊ စစ္ဒဏ္ေၟကာင့္ ဒုကၡိတျဖစ္သဌာသေသာ ျပည္သူမ်ာသႏလင့္
ေသဆံုသသဌာသၟကသည့္ ျပည္သူမ်ာသအျပင္ အမ်ဳိသသမီသမ်ာသအေပၚ အဓမ၌ျပဳက်င့္မႈမ်ာသစသည့္ အေထဌေထဌထိခိုက္
နာက်င္မႈမ်ာသေၟကာင့္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈတစ္ရပ္ကို ဆင္ႏႊဲျခင္သျဖစ္သည္။
ထိုအမ်ဳိသသမီသမ်ာသသည္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈကို ဦသတည္လုပ္ေဆာင္ျခင္သျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရသႏလင့္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသ
ကို မေရာေထဌသေစရန္ အထူသသတိထာသၟကသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသက ဦသေဆာင္ျပီသ ျပည္တဌင္သ
ျငိမ္သခ်မ္သေရသ၊ အမ်ဳိသသာသျပန္လည္ရင္ၟကာသေစ့ေရသႏလင့္ လက္နက္ဖ်က္သိမ္သေရသ စသည့္ အေရသကိစၥမ်ာသကို
ဦသတည္လုပ္ေဆာင္ရန္ အစိုသရႏလင့္ စစ္သူပုန္အဖဌဲ႕မ်ာသကို အၟကမ္သမဖက္ေသာနည္သျဖင့္ ဖိအာသေပသခဲ့ၟကသည္။
အမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈတဌင္ ခရစ္ယာန္အမ်ဳိသသမီသမ်ာသႏလင့္ မူဆလင္အမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏
ေပါင္သစည္သအင္အာသကို ျပသခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ဘာသာေရသျဖင့္ အစိုသရကို ဖိအာသေပသခဲ့သည္။ အစိုသရႏလင့္
စစ္သူပုန္မ်ာသ ျငိမ္သခ်မ္သေရသသေဘာတူညီခ်က္မ်ာသ လုပ္ေဆာင္ရန္ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသတစ္ရပ္လံုသ
လိင္မႈဆိုင္ရာျငင္သဆန္မႈမ်ာသကိုပင္ ျဖစ္ေပၚလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ လုိက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ
သည္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသတည္ေဆာက္ရာတဌင္ အၟကမ္သမဖက္ေသာ နည္သနာေပါင္သစံုကို အသံုသျပဳ၍ လူထုဖိအာသတစ္
ရပ္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၟကသည္။
ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈ အစမလာ အမ်ဳိသသမီသေခါင္သေဆာင္ Leymah Gbowee ဦသေဆာင္၍ ငါသေစ်သတဌင္ အမ်ဳိသသမီသ
မ်ာသစုေဝသကာ သမ၌တေတလာ အာရံုစိုက္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္သည့္ ဆႏၵျပမႈမ်ဳိသျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္။ ထိုမလ
အစျပဳ၍ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလူထုလႈပ္ရလာသမႈကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။
နိဂံုသ
၂၀၀၃ ခုႏလစ္တဌင္ ခ်ာသ(စ)ေတလာကို ႏိုင္ငံေရသခိုလႈံခဌင့္ေပသ၍ သမ၌တရာထူသမလ ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတကာ
အဖဌဲ႕အစည္သမ်ာသ၏ အကူအညီျဖင့္ အသဌင္ကူသေျပာင္သေရသအစိုသရတစ္ရပ္ကို ထူေထာင္ေပသခဲ့ျပီသ အဆိုပါ
ေအာင္ျမင္မႈသည္ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ေအာင္ပဌဲျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၄ ႏလစ္ၟကာ ျဖစ္ပဌာသခဲ့ေသာ
ျပည္တဌင္သစစ္ကို အမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ဦသေဆာင္လႈပ္ရလာသမႈျဖင့္ ခ်ဳပ္ျငိမ္သေစခဲ့ျပီသ ႏိုင္ငံ့၏ ပထမဆံုသအမ်ဳိသသမီသ သမ၌တ
ကို ေရဌသေကာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ အဆိုပါ အမ်ဳိသသမီသသမ၌တမလာ - အယ္လင္ဂၜဌန္ဆင္ဆာလိ(ဖ) ျဖစ္သည္။

More Related Content

Jss (letter 11)

  • 1. မင္သေသ့ 1 ေမ ၂၀၁၅ / အတဌဲ(၁) အမလတ္ (၂) လိုက္ေဘသရီသယာသ မင္သေသ့ ကစာတမ္သငယ္သည္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံအေၟကာင္သကို ေရသသာသထာသေသာ စာတမ္သငယ္တစ္ေစာင္ျဖစ္ပါ သည္။ စာတမ္သတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ၏ အာဏာရလင္လက္ေအာက္မလ လဌတ္ေျမာက္ေရသ ၟကိဳသပမ္သမႈ အျဖစ္အပ်က္ကိုလည္သ ေလ့လာတင္ျပထာသသည္ကိုေတဌ႕ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ အေၟကာင္သကို သေဘာ အက်ဥ္သမလ် ေရသသာသ ျပဳစုထာသသည့္ စာတမ္သငယ္ျဖစ္သည္ဟု မလတ္ခ်က္ျပဳပါသည္။ အယ္ဒီတာ မင္သေသ့ 1 ေမ ၂၀၁၅ / အတဌဲ(၁) အမလတ္ (၂) လိုက္ေဘသရီသယာသ မင္သေသ့ ကစာတမ္သငယ္သည္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံအေၟကာင္သကို ေရသသာသထာသေသာ စာတမ္သငယ္တစ္ေစာင္ျဖစ္ပါ သည္။ စာတမ္သတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ၏ အာဏာရလင္လက္ေအာက္မလ လဌတ္ေျမာက္ေရသ ၟကိဳသပမ္သမႈ အျဖစ္အပ်က္ကိုလည္သ ေလ့လာတင္ျပထာသသည္ကိုေတဌ႕ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ အေၟကာင္သကို သေဘာ အက်ဥ္သမလ် ေရသသာသ ျပဳစုထာသသည့္ စာတမ္သငယ္ျဖစ္သည္ဟု မလတ္ခ်က္ျပဳပါသည္။ အယ္ဒီတာ မင္သေသ့ 1 ေမ ၂၀၁၅ / အတဌဲ(၁) အမလတ္ (၂) လိုက္ေဘသရီသယာသ မင္သေသ့ ကစာတမ္သငယ္သည္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံအေၟကာင္သကို ေရသသာသထာသေသာ စာတမ္သငယ္တစ္ေစာင္ျဖစ္ပါ သည္။ စာတမ္သတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ၏ အာဏာရလင္လက္ေအာက္မလ လဌတ္ေျမာက္ေရသ ၟကိဳသပမ္သမႈ အျဖစ္အပ်က္ကိုလည္သ ေလ့လာတင္ျပထာသသည္ကိုေတဌ႕ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသႏိုင္ငံ အေၟကာင္သကို သေဘာ အက်ဥ္သမလ် ေရသသာသ ျပဳစုထာသသည့္ စာတမ္သငယ္ျဖစ္သည္ဟု မလတ္ခ်က္ျပဳပါသည္။ အယ္ဒီတာ
  • 2. မင္သေသ့ 2 လိုက္ေဘသရီသယာသ (Liberia) တည္ေနရာ (Location) လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ အေနာက္အာဖရိကတုိက္တဌင္ တည္ရိလ၍ ဆာဟာရေဒသ (သဲကႏ ၱာရေဒသ)၏ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္သ နယ္ေျမ ျဖစ္သည္။ ေျမာက္အတၱႏိ ၱတ္သမုဒၵရာႏလင့္ ထိစပ္ေနျပီသ နယ္နိ မိတ္ထိစပ္ႏိုင္ငံ (၃) ႏိုင္ငံရိလသည္။ အိမ္နီသခ်င္သႏိုင္ငံမ်ာသမလာ - - ဆီရာလီယဌန္ - ဂီနီ ႏလင့္ - အိုင္ဗရီကို႔(စ္) ႏို္င္ငံမ်ာသျဖစ္သည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသ၏ ဧရိယာသည္ စတုရန္သမိုင္ (၄၃,၀၀၀) မိုင္ရိလသည္။ သယံဇာတ (Natural resources) လိုက္ေဘသရီသယာသတဌင္ သံ၊ သတၳဳရိုင္သ၊ သစ္၊ စိန္ႏလင့္ ေရႊ စသည့္ သယံဇာတမ်ာသထဌက္ရိလသည္။ သမိုင္သ ၁၈၄၇ လိုက္ေဘသရီသယာသ လဌတ္လပ္ေရသရရိလ၊ ဖဌဲ႕စည္သပံုအေျခခံဥပေဒေရသဆဌဲ (အေမရိကိုလိုက္ေဘသရီသ ယမ္သ ဥပေဒ ဟု လူသိမ်ာသ - Americo-Liberian Rule) ၁၉၇၁ William Tolbert (Junior) သမ၌တျဖစ္လာ ၁၉၈၀ Tolbert ကို လုပ္ၟကံ၍ Samuel K. Doe အာဏာသိမ္သ ၁၉၉၀ NPFL သူပုန္အဖဌဲ႕ဝင္ ဂၜဌန္ဆင္က Samuel K. Doe ကို ထိန္သခ်ဳပ္ ၁၉၉၀ - ၁၉၉၇ သူပုန္မ်ာသႏလင့္ အာဏာရအစိုသရ ျပည္တဌင္သစစ္ျဖစ္ပဌာသေသာ ကာလ၊ ECOWAS က ျငိမ္သခ်မ္သ ေရသ သေဘာတူညီမႈမ်ာသရရိလေအာင္ ကူညီေဆာင္ရဌက္၊ လက္နက္ဖ်က္သိမ္သ၍ ျငိမ္သခ်မ္သေရသ လက္မလတ္ထိုသရန္ ၟကိဳသစာသ .. ၁၉၉၇ ကုလသမဂၢအကူအညီျဖင့္ ေရဌသေကာက္ပဌဲက်င္သပ၊ ခ်ာသ(စ)ေတလာ အႏိုင္ရ၍ သမ၌တျဖစ္လာ ၂၀၀၂ ခ်ာသ(စ)ေတလာက အေရသေပၚအေျခအေန ေၟကျငာ၊ အိမ္နီသခ်င္သႏိုင္ငံမ်ာသရိလ သူပုန္မ်ာသႏလင့္ စစ္ပဌဲမ်ာသျဖစ္ပဌာသ ၂၀၀၃ ခ်ာသ(စ)ေတလာကို စစ္ရာဇဝတ္ေကာင္အျဖစ္ စဌဲခ်က္တင္၊ ဩဂုတ္တဌင္ ျပည္ႏလင္ဒဏ္ေပသ၊ ကုလသမဂၢအကူအညီျဖင့္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလုပ္ငန္သစဥ္မ်ာသ အေကာင္အထည္ေဖာ္၊ ေအာက္တိုဘာတဌင္ Gyude Bryant သမ၌တျဖစ္လာ
  • 3. မင္သေသ့ 3 ပထမကမာၻစစ္ႏလင့္ ဒုတိယကမာၻစစ္အတဌင္သကာလမ်ာသ ၁၉၄၂ တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ အေမရိကန္ႏလင့္ ကာကဌယ္ေရသပဋိညာဥ္စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုသည္။ စာခ်ဳပ္တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသ၏ မဟာမိတ္မ်ာသကို သဘာဝရာဘာကုန္ၟကမ္သေထာက္ပံ့ေပသရန္ သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ကမာၻ စစ္အတဌင္သ ရာဘာသည္ မဟာဗ်ဎဟာ ကုန္စည္တစ္ခုျဖစ္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္အပါအဝင္ ၎၏ မဟာမိတ္မ်ာသ ကို ရာဘာကုန္ၟကမ္သမ်ာသ ပံ့ပိုသေပသရန္ လိုက္ေဘသရီသယာသက တာဝန္ယူခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္အတဌက္ ေထာက္ပို႔ေရသလမ္သေၟကာင္သအသံုသျပဳရန္ႏလင့္ စစ္ဘက္သဌာသလာေရသလမ္သေၟကာင္သမ်ာသလဌယ္ကူေစရန္ ျဖတ္သန္သခဌင့္ ျပဳခဲ့ရသည္။ စစ္အေျခစိုက္စခန္သမ်ာသ တည္ေဆာက္၍ အာဖရိကတိုက္ပဌဲမ်ာသကို အေမရိကန္မ်ာသ အသာစီသရ ေအာင္ ကူညီေပသခဲ့ရသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ ပင္လယ္ကမ္သရိုသတန္သရိလႏိုင္ငံျဖစ္သည့္အတဌက္ ေရလမ္သ အာသသာခ်က္မ်ာသကို အျခာသေသာ အလယ္အာဖရိကႏိုင္ငံမ်ာသထက္ ပိုမိုရရိလခဲ့သည္။ စာခ်ဳပ္ပါ ကာကဌယ္ေရသဧရိယာမ်ာသတဌင္ အေမရိကန္က စစ္သံုသေလယာဥ္ကဌင္သမ်ာသတည္ေဆာက္ရန္လည္သ သေဘာတူညီ ခဲ့ရသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ျပီသဆံုသခ်ိန္တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသတဌင္ အေမရိကန္တပ္သာသ ၅၀၀၀ ခန္႔ ထာသရိလခဲ့သည္။ ထိုတပ္ သာသမ်ာသကို လိုက္ေဘသရီသယာသရိလ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ာသတည္ေဆာက္ေရသတဌင္ အကူအညီေပသရန္ ရည္ရဌယ္၍ ထာသရိလခဲ့သည္။ အေၟကာင္သမလာ စစ္ေၟကာင့္ ပ်က္စီသသဌာသေသာ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ာသကို ႏိုင္ငံ့ဖဌံ႕ ျဖိဳသတုိသတက္ေရသ၊ ႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ေရသအတဌက္ အာသျဖည့္ေပသရန္ ဟုယူဆရသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္အျပီသ အေမရိကိုလိုက္ေဘသရီသယမ္ မ်ာသသည္ လိုက္ေဘသရီသယာသ စီသပဌာသေရသဖဌံ႕ျဖိဳသတိုသတက္ေရသကို အေၟကာင္သျပဳ၍ စီသပဌာသ ေရသအက်ဳိသအျမတ္မ်ာသႏလင့္ ႏိုင္ငံျခာသရင္သႏလီသျမဳပ္ႏလံမႈမ်ာသကို လက္ဝါသၟကီသအုပ္ၟကီသစိုသခဲ့သည္။ Cold War (စစ္ေအသကာလ) ဒုတိယကမာၻစစ္အျပီသ စစ္ေအသကာလအတဌင္သ အေမရိကန္က အာဖရိကတဌင္ ဆိုဗီယက္ဩဇာလႊမ္သမိုသမႈကို ခုခံႏိုင္ရန္ မူဝါဒမ်ာသခ်မလတ္ခဲ့သည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသ သမ၌တ Tubman က အဆိုပါ မူဝါဒကို သေဘာတူညီခဲ့ သည္။ ထိုမူဝါဒကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ အေမရိကန္ထံမလ ၁၉၄၆ မလ ၁၉၆၀ ခုႏလစ္ အတဌင္သ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္သ ၅၀၀ ရရိလခဲ့သည္။ ၁၉၆၂ မလ ၁၉၈၀ အတဌင္သ လိုက္ေဘသရီသယာသကို အေမရိကန္က ေဒၚလာ သန္သ ၂၈၀ ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္။ ၁၉၇၀ ခုႏလစ္၊ သမ၌တ Tolbert တက္လာ၍ အေရလ႕အုပ္စုျဖစ္ေသာ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၊ တရုတ္၊ က်ဎသဘာသ စသည့္ ကဌန္ျမဎနစ္ႏိုင္ငံမ်ာသႏလင့္ သံတမန္ဆက္ဆံေရသလမ္သမ်ာသ ခင္သခဲ့သည္။ ထိုမလစ၍ လိုက္ေဘသရီသယာသသည္ ျပည္တဌင္သ စစ္အတဌင္သသို႔ တစ္စတစ္စ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည္။
  • 4. မင္သေသ့ 4 ပထမ လုိုက္ေဘသရီသယာသ ျပည္တဌင္သစစ္ (၁၉၈၉- ၁၉၉၆) ၁၉၈၀ ေနာက္ပိုင္သ ဒူသအစိုသရအာဏာသိမ္သျပီသကာလမ်ာသတဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသ၏ စီသပဌာသေရသ အေျခအေန က်ဆင္သခဲ့သည္။ ထို႔အတူ ဒူသအစုိသရကို ဆန္႔က်င္သည့္ အုပ္စုမ်ာသလည္သ မ်ာသသထက္ မ်ာသလာခဲ့သည္။ ဒူသသည္ ျပည္တဌင္သဆန္႔က်င္ဘက္အုပ္စုမ်ာသကို အျမဲတမ္သဖိႏလိပ္ခဲ့သည္။ ဒူသသည္ သူ၏ ဆန္႔က်င္ဘက္အုပ္စုမ်ာသျဖစ္သည့္ ဂိုင္အိုႏလင့္ မန္ႏိုအုပ္စုမ်ာသကို ဖိႏလိပ္မႈပိုမို ျပင္သထန္ခဲ့သည္။ ခ်ာသ(စ)ေတလာႏလင့္ NPFL (၁၉၈၀ - ၁၉၈၉) ခ်ာသ(စ)ေတလာကို ၁၉၄၈ ခုႏလစ္တဌင္ ေမဌသဖဌာသခဲ့သည္။ ဂိုလာလူမ်ဳိသမိခင္ႏလင့္ အေမရိကိုလိုက္ေဘသရီသယမ္သဖခင္ တို႔မလ ေမဌသဖဌာသသည္။ ေတလာသည္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ မန္ဆာခ်ဎသဆက္ျပည္နယ္၊ ဝက္ဟမ္ရိလ Bentley College ၌ ၁၉၇၂ မလ ၁၉၇၇ ခုႏလစ္အထိ (၆) ႏလစ္ၟကာ ပညာသင္ၟကာသခဲ့ျပီသ စီသပဌာသေရသဘဌဲ႕ကို ရရိလခဲ့သည္။ ၁၉၈၀ “ဒူသအစိုသရ” အာဏာသိမ္သျပီသကာလေနာက္ပိုင္သ ၁၉၈၃ ခုႏလစ္တဌင္ လိုက္ေဘသရီသယာသအစိုသရက ဝရမ္သထုတ္၍ အစိုသရ၏ သံတမန္ေရသရာရန္ပံုေငဌမ်ာသ အလဌဲသံုသစာသလုပ္သည္ဟု စဌပ္စဌဲခံရျပီသ ၁၉၈၄ တဌင္ မန္ဆာခ်ဎသဆက္၌ ေထာင္က်ခဲ့သည္။ ၁၉၈၅ တဌင္ ေထာင္မလ လဌတ္ေျမာက္ခဲ့ျပီသ လစ္ဗ်ာသသို႔ ေရာက္ရိလခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဂိုင္အိုႏလင့္ မန္ႏိုမ်ဳိသႏဌယ္စုမ်ာသကို စုစည္သျပီသ National Patriotic Front of Liberia (NPFL) ဆိုသည့္ သူပုန္တပ္ဖဌဲ႕ကို ဖဌဲ႕စည္သခဲ့သည္။ NPFL NPFL ၏ ေခါင္သေဆာင္ ဂၜဌန္ဆင္သည္ ဒူသအစိုသရကို အာဏာသိမ္သမႈ ျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ခုႏလစ္ေရာက္မလ NPFL မလ ခ်ာသ(စ)ေတလာသည္ သမ၌တအျဖစ္ကို ေရာက္ရိလခဲ့သည္။ ဒုတိယ လုိက္ေဘသရီသယာသ ျပည္တဌင္သစစ္ (၁၉၉၇ - ၂၀၀၃) ၁၉၉၇ ေရဌသေကာက္ပဌဲတဌင္ ခ်ာသ(စ)ေတလာသည္ ၇၅.၃၃ %ျဖင့္ သမ၌တျဖစ္လာခဲ့သည္။ ယူနတီပါတီ၏ ေခါင္သေဆာင္ အယ္လင္ ဂၜဌန္ဆင္ဆာလိ(ဖ)သည္ စုစုေပါင္သမဲ၏ ၉.၅၈ % သာရရိလခဲ့သည္။ ေတလာ၏ National Patriotic Party သည္အထက္လႊတ္ေတာ္၏ ေနရာ ၂၆ ေနရာတဌင္ ၂၁ ေနရာ အထိရရိလ်ခဲ့ျပီသ၊ ေအာက္လႊတ္ ေတာ္၏ ၆၄ ေနရာတဌင္ ၄၉ ေနရာရရိလခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ ေရဌသေကာက္ပဌဲသည္ လဌတ္လပ္၍ မလ်တေသာ ေရဌသေကာက္ ပဌဲျဖစ္သည္ဟု သတ္မလတ္ခဲ့ၟကေသာ္လည္သ သမ၌တ ခ်ာသ(စ)ေတာလာသည္ ၎၏ အာဏာစက္ကို ျဖန္႔က်က္ႏိုင္ သမလ် ျဖန္႔က်က္၍ အာဏာရလင္ရာထူသကို က်င့္သံုသခဲ့သည္။ ခ်ာသ(စ)ေတလာ သမ၌တျဖစ္လာေသာအခါ ေတလာကို ဆန္႔က်င္သည့္ အစိုသရအရိလမ်ာသသည္ ရာထူသမ်ာသမလ ႏလဳတ္ထဌက္၍ သူပုန္အဖဌဲ႕မ်ာသထူေထာင္ကာ ျပည္တဌင္သ လက္နက္ကိုင္အဖဌဲ႕မ်ာသအျဖစ္ ေတလာအစိုသရႏလင့္ စစ္ပဌဲမ်ာသ ဆင္ႏႊဲခဲ့သည္။ အဆိုပါ အစိုသရအရာရိလေဟာင္သမ်ာသ ဖဌဲ႕စည္သထာသသည့္ သူပုန္တပ္မ်ာသသည္လည္သ မိမိတို႔လုပ္ပိုင္ခဌင့္ႏလင့္ အာဏာရရိလမႈကို ေတလာက လက္ဝါသၟကီသ အုပ္ျခင္သေၟကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုသူပုန္တပ္မ်ာသရိလေခါင္သေဆာင္မ်ာသကို စစ္ေခါင္သေဆာင္မ်ာသဟု သတ္မလတ္သည္။ အစိုသရႏလင့္ သူပုန္တို႔သည္ မိမိ္ အက်ဳိသစီသပဌာသရရိလမႈကို လုယူရင္သျဖစ္ပဌာသသည့္ စစ္ပဌဲမ်ာသပင္ ျဖစ္သည္။
  • 5. မင္သေသ့ 5 လုိက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ / Women of Liberia (2002) ၂၀၀၂ ခုႏလစ္တဌင္ ျပည္တဌင္သစစ္ဒဏ္ေၟကာင့္ ထိခိုက္နစ္နာရေသာ လုိက္ေဘသရီသယာသျပည္သူမ်ာသထဲမလ အမ်ဳိသသမီသ တစ္စုသည္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈတစ္ရပ္ကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ အဆိုပါ အမ်ဳိသသမီသမ်ာသသည္ ျပည္တဌင္သစစ္ ဒဏ္ေၟကာင့္ ငတ္မဌတ္ေခါင္သပါသေသာ ျပည္သူမ်ာသ၊ စစ္ဒဏ္ေၟကာင့္ ဒုကၡိတျဖစ္သဌာသေသာ ျပည္သူမ်ာသႏလင့္ ေသဆံုသသဌာသၟကသည့္ ျပည္သူမ်ာသအျပင္ အမ်ဳိသသမီသမ်ာသအေပၚ အဓမ၌ျပဳက်င့္မႈမ်ာသစသည့္ အေထဌေထဌထိခိုက္ နာက်င္မႈမ်ာသေၟကာင့္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈတစ္ရပ္ကို ဆင္ႏႊဲျခင္သျဖစ္သည္။ ထိုအမ်ဳိသသမီသမ်ာသသည္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈကို ဦသတည္လုပ္ေဆာင္ျခင္သျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံေရသႏလင့္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသ ကို မေရာေထဌသေစရန္ အထူသသတိထာသၟကသည္။ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသက ဦသေဆာင္ျပီသ ျပည္တဌင္သ ျငိမ္သခ်မ္သေရသ၊ အမ်ဳိသသာသျပန္လည္ရင္ၟကာသေစ့ေရသႏလင့္ လက္နက္ဖ်က္သိမ္သေရသ စသည့္ အေရသကိစၥမ်ာသကို ဦသတည္လုပ္ေဆာင္ရန္ အစိုသရႏလင့္ စစ္သူပုန္အဖဌဲ႕မ်ာသကို အၟကမ္သမဖက္ေသာနည္သျဖင့္ ဖိအာသေပသခဲ့ၟကသည္။ အမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈတဌင္ ခရစ္ယာန္အမ်ဳိသသမီသမ်ာသႏလင့္ မူဆလင္အမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ေပါင္သစည္သအင္အာသကို ျပသခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ဘာသာေရသျဖင့္ အစိုသရကို ဖိအာသေပသခဲ့သည္။ အစိုသရႏလင့္ စစ္သူပုန္မ်ာသ ျငိမ္သခ်မ္သေရသသေဘာတူညီခ်က္မ်ာသ လုပ္ေဆာင္ရန္ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသတစ္ရပ္လံုသ လိင္မႈဆိုင္ရာျငင္သဆန္မႈမ်ာသကိုပင္ ျဖစ္ေပၚလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ လုိက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ သည္ ျငိမ္သခ်မ္သေရသတည္ေဆာက္ရာတဌင္ အၟကမ္သမဖက္ေသာ နည္သနာေပါင္သစံုကို အသံုသျပဳ၍ လူထုဖိအာသတစ္ ရပ္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၟကသည္။ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလႈပ္ရလာသမႈ အစမလာ အမ်ဳိသသမီသေခါင္သေဆာင္ Leymah Gbowee ဦသေဆာင္၍ ငါသေစ်သတဌင္ အမ်ဳိသသမီသ မ်ာသစုေဝသကာ သမ၌တေတလာ အာရံုစိုက္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္သည့္ ဆႏၵျပမႈမ်ဳိသျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္။ ထိုမလ အစျပဳ၍ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ျငိမ္သခ်မ္သေရသလူထုလႈပ္ရလာသမႈကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ နိဂံုသ ၂၀၀၃ ခုႏလစ္တဌင္ ခ်ာသ(စ)ေတလာကို ႏိုင္ငံေရသခိုလႈံခဌင့္ေပသ၍ သမ၌တရာထူသမလ ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတကာ အဖဌဲ႕အစည္သမ်ာသ၏ အကူအညီျဖင့္ အသဌင္ကူသေျပာင္သေရသအစိုသရတစ္ရပ္ကို ထူေထာင္ေပသခဲ့ျပီသ အဆိုပါ ေအာင္ျမင္မႈသည္ လိုက္ေဘသရီသယာသအမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ေအာင္ပဌဲျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၄ ႏလစ္ၟကာ ျဖစ္ပဌာသခဲ့ေသာ ျပည္တဌင္သစစ္ကို အမ်ဳိသသမီသမ်ာသ၏ ဦသေဆာင္လႈပ္ရလာသမႈျဖင့္ ခ်ဳပ္ျငိမ္သေစခဲ့ျပီသ ႏိုင္ငံ့၏ ပထမဆံုသအမ်ဳိသသမီသ သမ၌တ ကို ေရဌသေကာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ အဆိုပါ အမ်ဳိသသမီသသမ၌တမလာ - အယ္လင္ဂၜဌန္ဆင္ဆာလိ(ဖ) ျဖစ္သည္။