際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Kader resimleri

B
beyazarifakbas
1 of 4
Download to read offline
KADER RES聴MLER聴 Beyaz Arif Akba Jacques Ranci竪re, metinlerini 19. y端zy脹l ploretarya tarihine odaklam脹 ilgin巽 bir d端端n端rd端r. Frans脹z i巽i hareketi i巽inde 旦zellikle siyasi olaylara dair 巽ok say脹da kitab脹 bulunuyor yazar脹n. Metis Yay脹nlar脹 bu balamda filozofun siyasal sanat yaz脹lar脹n脹 kapsayan kitab脹 zg端rleen Seyirciyi dilimize kazand脹rd脹. G旦ren, g旦rmeyi bilmez: diyen Platon'un maaras脹ndan bug端n端n g旦steri toplumuna y旦neltilen eletirilere kadar b端t端n tarih boyunca benimsenen 旦nkabul budur. Herkesin kendi yerini bilmesini isteyen filozofun da, ezilenleri bulunduklar脹 yere mahk短m eden yan脹lsamalardan kurtarmak isteyen devrimcilerin de benimsedii ilke budur. Bakar k旦rl端kle m端cadele etmek i巽in h但l但 iki strateji 旦ne 巽脹k脹yor. Bunlardan biri k旦rlere g旦remediklerini g旦stermek istiyor (seyirciyi eitmek): M端ze simsarlar脹n脹n a巽脹klay脹c脹 pedagojisinden tutun, g旦rmeyen yurttalara t端ketim toplumunun imgelerinin istilas脹na urad脹klar脹n脹 anlatmaya 巽al脹an enstalasyonlara kadar benimsenen strateji hep budur. Dier strateji ise (eyleme ge巽irmek) g旦steriyi icraya ve izleyiciyi eyleme ge巽ebilen bir insana d旦n端t端rmek suretiyle g旦rme denen k旦t端l端端n k旦k端n端 kaz脹mak istiyor. Maaran脹n i巽indekiler ne yaz脹k ki sadece
karanl脹脹n y端reinden gelen suretleri benimseyebiliyorlar. Bu bir avu巽 kalabal脹k i巽inde, ger巽ek bir filozof olan kii, yaln脹zca 脹脹a kavuabiliyor. Fakat geri d旦nd端端nde kimseler ona inanm脹yor. Ve hatta onu cahilce su巽luyorlar. Asl脹nda Ranci竪ren脹n herkesin kendi yerini bilmesini isteyen kiiler dedii kan脹mca pek filozof olmuyorlar. Filozof zaten t端m varl脹脹yla bir devrimci entelekt端eldir. Marjinaldir, yaln脹zd脹r ve yaad脹脹 toplumdan her daim farkl脹d脹r. B旦yle olduu i巽in onunla birlikte maara 脹脹a doluyor. Dediim manada Popper de eletiriyor Platonu. Ger巽i baz脹 eletirilerinde Popper hakl脹 bile olsa onun sal脹k verdii a巽脹k toplum da bir zaman sonra h端r doan insan脹n aya脹nda bir prangaya d旦n端端yor. Platonun maara istiaresindeki kiiler yaln脹zca sitenin kal脹n duvarlar脹 端st端ne d端en kader resimlerini izliyorlar. Zaten filozofa g旦re de insan yans脹madan 旦teye ge巽ip bir idea bulursa sanat sanat oluyor. Bu ise bizim g旦rme duyumuzla alakal脹 bir durum. D端端nceyle g旦rmek ise bambaka bir ey. Yazara g旦re bu kitab脹n kayna脹, birka巽 sene 旦nce ona iletilen, Cahil Hoca kitab脹nda gelitirdii fikirlerden yola 巽脹karak seyirci konusunda benzer bir d端端nceyi gelitirip sunma talebidir.( 1. 聴sve巽li performans sanat巽脹s脹 ve koreograf Marten Spangberg, 20 Austos 2004te Ranci竪reu Frankfurt V. Uluslararas脹 Yaz Akademisi'ni a巽maya davet etmiti.) Cahil Hoca, zek但lar脹n eitliini ilan edip milli eitimi entelekt端el 旦zg端rlemenin tam kar脹t脹 saym脹, bir cahilin baka bir cahile kendisinin de hi巽 bilmedii bir eyi 旦retebileceini 旦ne s端rerek 19. y端zy脹l ba脹nda skandal yaratm脹 Joseph Jacotot'nun ayr脹ks脹 teorisini ve esiz kaderini anlat脹yordu. Ranci竪rea g旦re Jacotot'nun fikirleri daha o y端zy脹l脹n ortalar脹nda unutulmaya y端z tutmutu. Yazar devlet okulunun hedefleri 端zerine durgun sularda yap脹lan tart脹malar脹n ortas脹na entelekt端el eitlik ta脹n脹 atmak i巽in, 1980'lerde bu fikirleri yeniden canland脹rman脹n iyi olaca脹na inanm脹t脹r. Fakat 巽ada sanat d端端ncesi i巽inde, sanat ufku Demosthenes, Racine ve Poussin gibi isimlerle 旦zetlenebilecek bir insan脹n d端端ncesi nas脹l kullan脹labilirdi ki? Ranci竪re, demin bahsettiimiz maara istiaresindeki bu iki stratejinin kar脹s脹na basit ama sars脹c脹 bir hipotez 巽脹kar脹yor: G旦rme olgusu herhangi bir zaaf bar脹nd脹rmaz; eylem konusunda birtak脹m k脹s脹tlamalara ve hiyerarilere tabi olduu varsay脹lan kiilerin seyirciye d旦n端t端r端lmesi, toplumsal konumlar脹n alt端st edilmesine katk脹da bulunabilir pek但l但. O halde seyircinin 旦zg端rlemesi demek, seyircinin g旦rd端端ne ilikin ne d端端neceini ve ne yapaca脹n脹 bildiini kabul etmek demektir. Bu hipotezin 脹脹脹nda kitap, 巽ada sanat i巽inden u sorulara cevap vermeye 巽al脹脹yor: Siyasal sanat veya sanat脹n siyasall脹脹ndan ne anlamak gerekir? Eletirel sanat geleneinin ve hayat脹 sanatsallat脹rma arzusunun neresindeyiz? Meta ve g旦r端nt端lerin t端ketilmesine y旦neltilen militan eletiriler nas脹l oldu da birden meta ve g旦r端nt端lerin her eye k但dir olduunun melankolik bir ekilde kabul端ne veya "demokratik insan"脹 hedef alan eski bir eletiriye d旦n端ebildi? Bu sorular kitab脹n i巽inde ge巽en be b旦l端mde par巽alar halinde yan脹tlanmaya 巽al脹脹l脹yor. zg端rleen seyirci; eletirel d端端ncenin tarihsiz maceralar脹n脹 ve politik sanat脹n paradokslar脹n脹 bu metinlerle daha iyi anl脹yor. Kader resimleri katlan脹lmaz bir g旦r端nt端 olurken, kitab脹n sonuna doru d端端ncenin g旦r端nt端s端n端 kefediyoruz. Jacques Ranci竪re, bu kitab脹yla kendi toplumunun kabullerine hapsolmu seyirciyi bir nebze olsun 旦zg端r k脹l脹yor. Ya da daha genel ge巽er bir bi巽imde s旦ylersek bizleri maaran脹n d脹脹na g旦t端recek izlekleri baar脹l脹 bir ekilde kuruyor. Brecht ve Artaud benim sevdiim ve 旦nemsediim iki ayr脹 tiyatrocudur. Brecht'in epik tiyatrosu ile Artaud'nun vahet tiyatrosunu 旦zetleyen temel tutumlar seyirci odakl脹d脹r. Biri i巽in seyirci araya mesafe koymal脹; dieri i巽in b端t端n mesafeyi ortadan kald脹rmal脹d脹r. Biri i巽in bak脹脹n脹 keskinletirmeli, dieri i巽in bakan kii konumunu dahi terk etmelidir. Ranci竪rein da dedii gibi; ada tiyatro reformu denemeleri, ilke ve etkilerini kar脹t脹rmak pahas脹na, bu uzaktan arat脹rma ile yaayarak kat脹lma kar脹tl脹脹 aras脹nda s端rekli gidip gelmitir. Bu denemeler tiyatroyu d旦n端t端rd端klerini iddia etmilerdir, oysa yapt脹klar脹 tehis tiyatronun ortadan kald脹r脹lmas脹n脹 旦ng旦r端yordu. Bu y端zden, yaln脹zca Pl但toncu eletirinin gereklerini
deil, onun tiyatronun k旦t端l端端 kar脹s脹na 巽脹kard脹脹 olumlu form端l端 de benimsemi olmalar脹 a脹rt脹c脹 deildir. Platon, tiyatronun demokratik ve cahil topluluunun yerine, 旦zetini baka bir beden icras脹nda bulan baka bir topluluk koymak istiyordu. Tiyatronun kar脹s脹na kimsenin hareketsiz bir seyirci olarak kalmad脹脹, herkesin matematiksel oranla belirlenmi topluluk ritmine g旦re hareket etmek zorunda olduu koreografik topluluu 巽脹kar脹yordu; bu uurda, gerekirse, kolektif dansa girmeye g旦n端ls端z ihtiyarlar sarho edilecekti. Belki de baka bir ekilde s旦ylersek Platon seyirciyi elitizme hapsediyordu. Ve onlar脹 sahneye hiyerarik bir bi巽imde oturtturuyordu Seyircilerin hareketli olmas脹 bu traji-komik durumu deitirmiyordu. Asl脹nda bu sahnede seyirci kurma oyuncaklar gibi d端端nceden 巽ok bir beden ahengine kurban ediliyordu. Yaz脹n脹n bal脹脹n脹 Kader Resimleri diye koydum. Bu kitab脹 okurken zaman zaman kendi seyircisi olduum sahnemi d端端nd端m. T端m varl脹脹m i巽inde benim kader olarak g旦rd端端m resim, benim g旦rme d端zeyimi ne 旦l巽端de etkiliyordu? Burada bu yaz脹y脹 yazarken evimde duvarda as脹l脹 olan kendimin boyad脹脹 bir tablo var. Bu tabloyu bir zamanlar esrii olduum bir insan脹 anlatmak i巽in yapm脹t脹m. Ben 旦zg端r olmad脹脹m i巽in tablodaki g旦r端nt端 de zihnimde hapsolmutu. Sahne de yahut bir tuvalde istediiniz kadar 旦zg端rl端k temas脹n脹 ileyin. Zihnen ve ruhen b旦yle bir ey s旦z konusu deilse eer izleyenin izledii de 旦zg端r deildir. Bu arada Kader Resimleri filozof Ranci竪reun baka bir kitab脹n脹n ismidir. zg端rleen Seyircinin ard脹ndan bu kitap 巽evrilirse iyi olur diye d端端n端yorum. (Not: S旦z端 ge巽en tablo: Olga Sagalakova i巽in yap脹lm脹t脹r.) Kitap Eki, Yay脹m Tarihi: 09.10.2010
Kader resimleri

More Related Content

Kader resimleri

  • 1. KADER RES聴MLER聴 Beyaz Arif Akba Jacques Ranci竪re, metinlerini 19. y端zy脹l ploretarya tarihine odaklam脹 ilgin巽 bir d端端n端rd端r. Frans脹z i巽i hareketi i巽inde 旦zellikle siyasi olaylara dair 巽ok say脹da kitab脹 bulunuyor yazar脹n. Metis Yay脹nlar脹 bu balamda filozofun siyasal sanat yaz脹lar脹n脹 kapsayan kitab脹 zg端rleen Seyirciyi dilimize kazand脹rd脹. G旦ren, g旦rmeyi bilmez: diyen Platon'un maaras脹ndan bug端n端n g旦steri toplumuna y旦neltilen eletirilere kadar b端t端n tarih boyunca benimsenen 旦nkabul budur. Herkesin kendi yerini bilmesini isteyen filozofun da, ezilenleri bulunduklar脹 yere mahk短m eden yan脹lsamalardan kurtarmak isteyen devrimcilerin de benimsedii ilke budur. Bakar k旦rl端kle m端cadele etmek i巽in h但l但 iki strateji 旦ne 巽脹k脹yor. Bunlardan biri k旦rlere g旦remediklerini g旦stermek istiyor (seyirciyi eitmek): M端ze simsarlar脹n脹n a巽脹klay脹c脹 pedagojisinden tutun, g旦rmeyen yurttalara t端ketim toplumunun imgelerinin istilas脹na urad脹klar脹n脹 anlatmaya 巽al脹an enstalasyonlara kadar benimsenen strateji hep budur. Dier strateji ise (eyleme ge巽irmek) g旦steriyi icraya ve izleyiciyi eyleme ge巽ebilen bir insana d旦n端t端rmek suretiyle g旦rme denen k旦t端l端端n k旦k端n端 kaz脹mak istiyor. Maaran脹n i巽indekiler ne yaz脹k ki sadece
  • 2. karanl脹脹n y端reinden gelen suretleri benimseyebiliyorlar. Bu bir avu巽 kalabal脹k i巽inde, ger巽ek bir filozof olan kii, yaln脹zca 脹脹a kavuabiliyor. Fakat geri d旦nd端端nde kimseler ona inanm脹yor. Ve hatta onu cahilce su巽luyorlar. Asl脹nda Ranci竪ren脹n herkesin kendi yerini bilmesini isteyen kiiler dedii kan脹mca pek filozof olmuyorlar. Filozof zaten t端m varl脹脹yla bir devrimci entelekt端eldir. Marjinaldir, yaln脹zd脹r ve yaad脹脹 toplumdan her daim farkl脹d脹r. B旦yle olduu i巽in onunla birlikte maara 脹脹a doluyor. Dediim manada Popper de eletiriyor Platonu. Ger巽i baz脹 eletirilerinde Popper hakl脹 bile olsa onun sal脹k verdii a巽脹k toplum da bir zaman sonra h端r doan insan脹n aya脹nda bir prangaya d旦n端端yor. Platonun maara istiaresindeki kiiler yaln脹zca sitenin kal脹n duvarlar脹 端st端ne d端en kader resimlerini izliyorlar. Zaten filozofa g旦re de insan yans脹madan 旦teye ge巽ip bir idea bulursa sanat sanat oluyor. Bu ise bizim g旦rme duyumuzla alakal脹 bir durum. D端端nceyle g旦rmek ise bambaka bir ey. Yazara g旦re bu kitab脹n kayna脹, birka巽 sene 旦nce ona iletilen, Cahil Hoca kitab脹nda gelitirdii fikirlerden yola 巽脹karak seyirci konusunda benzer bir d端端nceyi gelitirip sunma talebidir.( 1. 聴sve巽li performans sanat巽脹s脹 ve koreograf Marten Spangberg, 20 Austos 2004te Ranci竪reu Frankfurt V. Uluslararas脹 Yaz Akademisi'ni a巽maya davet etmiti.) Cahil Hoca, zek但lar脹n eitliini ilan edip milli eitimi entelekt端el 旦zg端rlemenin tam kar脹t脹 saym脹, bir cahilin baka bir cahile kendisinin de hi巽 bilmedii bir eyi 旦retebileceini 旦ne s端rerek 19. y端zy脹l ba脹nda skandal yaratm脹 Joseph Jacotot'nun ayr脹ks脹 teorisini ve esiz kaderini anlat脹yordu. Ranci竪rea g旦re Jacotot'nun fikirleri daha o y端zy脹l脹n ortalar脹nda unutulmaya y端z tutmutu. Yazar devlet okulunun hedefleri 端zerine durgun sularda yap脹lan tart脹malar脹n ortas脹na entelekt端el eitlik ta脹n脹 atmak i巽in, 1980'lerde bu fikirleri yeniden canland脹rman脹n iyi olaca脹na inanm脹t脹r. Fakat 巽ada sanat d端端ncesi i巽inde, sanat ufku Demosthenes, Racine ve Poussin gibi isimlerle 旦zetlenebilecek bir insan脹n d端端ncesi nas脹l kullan脹labilirdi ki? Ranci竪re, demin bahsettiimiz maara istiaresindeki bu iki stratejinin kar脹s脹na basit ama sars脹c脹 bir hipotez 巽脹kar脹yor: G旦rme olgusu herhangi bir zaaf bar脹nd脹rmaz; eylem konusunda birtak脹m k脹s脹tlamalara ve hiyerarilere tabi olduu varsay脹lan kiilerin seyirciye d旦n端t端r端lmesi, toplumsal konumlar脹n alt端st edilmesine katk脹da bulunabilir pek但l但. O halde seyircinin 旦zg端rlemesi demek, seyircinin g旦rd端端ne ilikin ne d端端neceini ve ne yapaca脹n脹 bildiini kabul etmek demektir. Bu hipotezin 脹脹脹nda kitap, 巽ada sanat i巽inden u sorulara cevap vermeye 巽al脹脹yor: Siyasal sanat veya sanat脹n siyasall脹脹ndan ne anlamak gerekir? Eletirel sanat geleneinin ve hayat脹 sanatsallat脹rma arzusunun neresindeyiz? Meta ve g旦r端nt端lerin t端ketilmesine y旦neltilen militan eletiriler nas脹l oldu da birden meta ve g旦r端nt端lerin her eye k但dir olduunun melankolik bir ekilde kabul端ne veya "demokratik insan"脹 hedef alan eski bir eletiriye d旦n端ebildi? Bu sorular kitab脹n i巽inde ge巽en be b旦l端mde par巽alar halinde yan脹tlanmaya 巽al脹脹l脹yor. zg端rleen seyirci; eletirel d端端ncenin tarihsiz maceralar脹n脹 ve politik sanat脹n paradokslar脹n脹 bu metinlerle daha iyi anl脹yor. Kader resimleri katlan脹lmaz bir g旦r端nt端 olurken, kitab脹n sonuna doru d端端ncenin g旦r端nt端s端n端 kefediyoruz. Jacques Ranci竪re, bu kitab脹yla kendi toplumunun kabullerine hapsolmu seyirciyi bir nebze olsun 旦zg端r k脹l脹yor. Ya da daha genel ge巽er bir bi巽imde s旦ylersek bizleri maaran脹n d脹脹na g旦t端recek izlekleri baar脹l脹 bir ekilde kuruyor. Brecht ve Artaud benim sevdiim ve 旦nemsediim iki ayr脹 tiyatrocudur. Brecht'in epik tiyatrosu ile Artaud'nun vahet tiyatrosunu 旦zetleyen temel tutumlar seyirci odakl脹d脹r. Biri i巽in seyirci araya mesafe koymal脹; dieri i巽in b端t端n mesafeyi ortadan kald脹rmal脹d脹r. Biri i巽in bak脹脹n脹 keskinletirmeli, dieri i巽in bakan kii konumunu dahi terk etmelidir. Ranci竪rein da dedii gibi; ada tiyatro reformu denemeleri, ilke ve etkilerini kar脹t脹rmak pahas脹na, bu uzaktan arat脹rma ile yaayarak kat脹lma kar脹tl脹脹 aras脹nda s端rekli gidip gelmitir. Bu denemeler tiyatroyu d旦n端t端rd端klerini iddia etmilerdir, oysa yapt脹klar脹 tehis tiyatronun ortadan kald脹r脹lmas脹n脹 旦ng旦r端yordu. Bu y端zden, yaln脹zca Pl但toncu eletirinin gereklerini
  • 3. deil, onun tiyatronun k旦t端l端端 kar脹s脹na 巽脹kard脹脹 olumlu form端l端 de benimsemi olmalar脹 a脹rt脹c脹 deildir. Platon, tiyatronun demokratik ve cahil topluluunun yerine, 旦zetini baka bir beden icras脹nda bulan baka bir topluluk koymak istiyordu. Tiyatronun kar脹s脹na kimsenin hareketsiz bir seyirci olarak kalmad脹脹, herkesin matematiksel oranla belirlenmi topluluk ritmine g旦re hareket etmek zorunda olduu koreografik topluluu 巽脹kar脹yordu; bu uurda, gerekirse, kolektif dansa girmeye g旦n端ls端z ihtiyarlar sarho edilecekti. Belki de baka bir ekilde s旦ylersek Platon seyirciyi elitizme hapsediyordu. Ve onlar脹 sahneye hiyerarik bir bi巽imde oturtturuyordu Seyircilerin hareketli olmas脹 bu traji-komik durumu deitirmiyordu. Asl脹nda bu sahnede seyirci kurma oyuncaklar gibi d端端nceden 巽ok bir beden ahengine kurban ediliyordu. Yaz脹n脹n bal脹脹n脹 Kader Resimleri diye koydum. Bu kitab脹 okurken zaman zaman kendi seyircisi olduum sahnemi d端端nd端m. T端m varl脹脹m i巽inde benim kader olarak g旦rd端端m resim, benim g旦rme d端zeyimi ne 旦l巽端de etkiliyordu? Burada bu yaz脹y脹 yazarken evimde duvarda as脹l脹 olan kendimin boyad脹脹 bir tablo var. Bu tabloyu bir zamanlar esrii olduum bir insan脹 anlatmak i巽in yapm脹t脹m. Ben 旦zg端r olmad脹脹m i巽in tablodaki g旦r端nt端 de zihnimde hapsolmutu. Sahne de yahut bir tuvalde istediiniz kadar 旦zg端rl端k temas脹n脹 ileyin. Zihnen ve ruhen b旦yle bir ey s旦z konusu deilse eer izleyenin izledii de 旦zg端r deildir. Bu arada Kader Resimleri filozof Ranci竪reun baka bir kitab脹n脹n ismidir. zg端rleen Seyircinin ard脹ndan bu kitap 巽evrilirse iyi olur diye d端端n端yorum. (Not: S旦z端 ge巽en tablo: Olga Sagalakova i巽in yap脹lm脹t脹r.) Kitap Eki, Yay脹m Tarihi: 09.10.2010