![Gjenetika dhe Kanceri i Gjirit
Kanceri i gjirit eshte kanceri me i zakonshem qe diagnostikohet tek grate pas kancerit te
lekures dhe eshte ne vendin e dyte per sa i perket vdekjeve nga kanceri, pas atij te mushkerive.
Shume gra me kancer te gjirit kane anetare te familjes me histori kanceri te gjirit, dhe
shkencetaret mendojne qe kjo dobesi ndaj kancerit te mushkerive ka nje perberje gjenetike (te
trasheguar). Mutacionet (ndryshime gjenetike te trasheguara) e 2 gjeneve (segmente te ADN-s
qe jane njesi biologjike te trashegimise) duket se jane pergjegjes ne rreth 5% te kancereve te
gjirit qe diagnostikohen 巽do vit ne Shtetet e Bashkuara.
BRCA1 dhe BRCA2
- BRCA1 dhe BRCA2 (BReast CAncer 1 dhe 2) jane gjene qe luajne nje rol ne disa kancere te
gjirit.
- Shumica e grave kane 2 kopje normale te gjeneve BRCA1 dhe BRCA2.
- Mendohet qe rreth 250.000 gra ne Shtetet e Bashkuara kane nje mutacion ne nje prej ketyre
gjeneve.
- Grate ne pergjithsi kane 12% mundesi (1 ne 8 gra) per te zhvilluar kancer te gjirit. Grate me
mutacion te gjenit BRCA1 ose BRCA2 kane deri ne 87% rrezik per kancer te gjirit gjate jetes se
tyre.
- Gjithsesi, kjo do te thote qe rreth 13% e grave me keto mutacione nuk do te zhvillojne kancer
te gjirit.
- Grate me mutacione BRCA1 ose BRCA2 gjithashtu kane nje rrezik te rritur gjate jetes per
kancer te vezoreve deri ne 54% per BRCA1 dhe deri ne 27% per BRCA2.
- Grate qe jane pozitive per mutacione BRCA1 dhe BRCA2 duhet ti nenshtrohen nje screening
te metejshem dhe te marrin masa te metejshme, duke perfshire auto-ekzaminim me te shpeshte
te gjirit, ekzaminime klinike te gjirit (te kryera nga nje mjek) , dhe mamografi te here pas
hershme.
- Burrat qe kane nje mutacion BRCA2 gjithashtu kane nje rritje te rrezikut per kancer te gjirit
gjate jetes se plote 6% rrezik krahasuar me mesataren 0.1% te burrave qe nuk e kane kete
mutacion.
TESTET GJENETIKE
Testimi gjenetik mund te zbuloje nese nje person ka nje mutacion gjenetik specifik qe mund te
rrise rrezikun per disa semundje ose 巽rregullime te caktuara. Testet gjenetike mund te zbulojne
mutacione ne gjenet BRCA1 dhe BRCA2. Duke qene se pjesa me e madhe e kancereve te gjirit
nuk jane te shkaktuara nga mutacione gjenetike, testi gjenetik mund te kete vlere vetem nese
mendon se mund te jesh me rrezik te larte per te pasur mutacione BRCA1 dhe BRCA2. Mundesia
eshte me e larte nese:
- Ne familje jane 3 ose me teper gra me kancer te gjirit ne nje brez te vetem.
- Ne familjen tuaj , grate zhvillojne kancer te gjirit ne nje moshe me te re (me te re se 50 vje巽)
- Kanceret e gjirit ne familje shpeshhere gjenden ne te dy gjinjte.
- Ka raste kanceresh te gjirit dhe vezoreve ne te njejten familje.
Burimi i Informacionit: JAMA 2004; 292: 522
[Informacionet e paraqitura ne keto shkrime jane te pershtatshme per shumicen e rasteve por
nuk mund te zevendesojne kurre nje diagnozemjeksore dhe kurrsesi nuk duhet te jene shkas per
te ndermarre nje iniciative vetjake per te filluar nje terapi ose nderhyrje . Per nje informacion
me te plote mbi gjendjen tuaj shendetsore , ju keshillojme ti drejtoheni mjekut tuaj. Kete faqe
mund tua jepni pacienteve tuaj per qellime informative mbi gjenetiken dhe kancerin e gjirit]](https://image.slidesharecdn.com/kanceridhegjenetika-150209152332-conversion-gate02/85/Kanceri-dhe-gjenetika-1-320.jpg)
![gjeneve nuk do te thote
domosdomerisht qe edhe femija do te zhvilloje kancer. Ajo qe eshte e njohur shkencerisht eshte shansi i
femijeve me keto gjene te
trasheguara eshte i larte per te zhvilluar kancer. Per kete arsye nqs ne familje njihen raste kanceri
keshillohet te behet nje kontroll tek mjeku
onkolog.
- Infeksione virale. Disa infeksione virale (HepB, HepC,HIV, Human papillomavirus) rrisin rrezikun per
te zhvilluar kancer
Si mund te parandalohet kanceri ?
Megjithese nuk ekziston nje menyre e garantuar nga ana mjekesore per te parandaluar kancerin, ne kemi
ne dore uljen e rrezikut per te zhvilluar kancer duke:
- mos konsumuar duhan
- bere nje jete sa me aktive duke zhvilluar rregullisht aktivitete sportive dhe duke mbajtur nje peshe sa me
normale.
- evituar expozimin per nje kohe te gjate ndaj rezeve UV te diellit dhe duke perdorur krem mbrojtes.
- u konsultuar rregullisht dhe duke bere rregullisht check up te pergjitheshem per te kapur kancerin ne
fazat e para.
Si mund te kurohet kanceri ?
Zhvillimet e fundit ne fushen e kancerit kane bere te mundur ndryshimin e kurimit nga ajo e bazuar ne nje
popullate ne forma me te
individiluazuara. Cdo kancer eshte unik si rrjedhim edhe terapia eshte e tille. Shkencetaret jane duke
punuar ne gjetjen e gjeneve/proteinave
qe lejojne vetem ose ne formen e nje paneli te merren vendime kurative per cdo patient ne vecanti. Gjetja
e ketyre proteinave eshte nje
fushe shume aktive kerkimi shkencor. Qendrat me te avancuara perdorin sot shume nga keto panele te
aprovuara nga komuniteti shkencor dhe
nga organet kontrolluese nderkombetare (FDA) per te marre vendime terapeutike. Me poshte jane dhene
lidhjet per disa nga organizatat
kombetare me ne ze ne luften kundra kancerit. Gjithesesi vendimi i perket vetem mjekut specialist.
Duke mbeshtetur kerkimet shkencore ne kerkimin kundra kancerit
Flitet gjithmone e me teper per telemjekesine si nje teknologji qe do te lejoje kirurge, shkencetare dhe
mjeket specialiste
gjeografikisht larg njeri-tjetrit te bashkepunojne per kerkime shkencore te perbashketa por edhe per te
marre nje opionion te dyte apo te trete
per raste te dyshueshme kur opioni i nje eksperti eshte i nevojshme per diagnostikimin apo per te
vendosur per kuren. Kjo teknologji lejon
nderlidhjen e qendrave spitalore me ato kerkimore ne qytete apo shtete te ndryshme nepermjet internetit.
Kjo teknologji eshte shume e
leverdishme per vende ne zhvillim e siper te cilat mund te perfitojne nga expertiza mjekesore e vendeve
me te zhvilluara duke rritur keshtu
cilesine e jetes per pacientet.
Shenim: Ky artikull eshte pjeserisht perkthyer nga udhezimet e qendres shteterore per kerkimin kundra
kancerit te Shteteve te
Bashkuara te Amerikes(NCI,Washinton, DC)[1] dhe shtuar me te dhena nga puna kerkimore personale e
autorit.](https://image.slidesharecdn.com/kanceridhegjenetika-150209152332-conversion-gate02/85/Kanceri-dhe-gjenetika-3-320.jpg)
Kanceri dhe gjenetika
- 1. Gjenetika dhe Kanceri i Gjirit Kanceri i gjirit eshte kanceri me i zakonshem qe diagnostikohet tek grate pas kancerit te lekures dhe eshte ne vendin e dyte per sa i perket vdekjeve nga kanceri, pas atij te mushkerive. Shume gra me kancer te gjirit kane anetare te familjes me histori kanceri te gjirit, dhe shkencetaret mendojne qe kjo dobesi ndaj kancerit te mushkerive ka nje perberje gjenetike (te trasheguar). Mutacionet (ndryshime gjenetike te trasheguara) e 2 gjeneve (segmente te ADN-s qe jane njesi biologjike te trashegimise) duket se jane pergjegjes ne rreth 5% te kancereve te gjirit qe diagnostikohen 巽do vit ne Shtetet e Bashkuara. BRCA1 dhe BRCA2 - BRCA1 dhe BRCA2 (BReast CAncer 1 dhe 2) jane gjene qe luajne nje rol ne disa kancere te gjirit. - Shumica e grave kane 2 kopje normale te gjeneve BRCA1 dhe BRCA2. - Mendohet qe rreth 250.000 gra ne Shtetet e Bashkuara kane nje mutacion ne nje prej ketyre gjeneve. - Grate ne pergjithsi kane 12% mundesi (1 ne 8 gra) per te zhvilluar kancer te gjirit. Grate me mutacion te gjenit BRCA1 ose BRCA2 kane deri ne 87% rrezik per kancer te gjirit gjate jetes se tyre. - Gjithsesi, kjo do te thote qe rreth 13% e grave me keto mutacione nuk do te zhvillojne kancer te gjirit. - Grate me mutacione BRCA1 ose BRCA2 gjithashtu kane nje rrezik te rritur gjate jetes per kancer te vezoreve deri ne 54% per BRCA1 dhe deri ne 27% per BRCA2. - Grate qe jane pozitive per mutacione BRCA1 dhe BRCA2 duhet ti nenshtrohen nje screening te metejshem dhe te marrin masa te metejshme, duke perfshire auto-ekzaminim me te shpeshte te gjirit, ekzaminime klinike te gjirit (te kryera nga nje mjek) , dhe mamografi te here pas hershme. - Burrat qe kane nje mutacion BRCA2 gjithashtu kane nje rritje te rrezikut per kancer te gjirit gjate jetes se plote 6% rrezik krahasuar me mesataren 0.1% te burrave qe nuk e kane kete mutacion. TESTET GJENETIKE Testimi gjenetik mund te zbuloje nese nje person ka nje mutacion gjenetik specifik qe mund te rrise rrezikun per disa semundje ose 巽rregullime te caktuara. Testet gjenetike mund te zbulojne mutacione ne gjenet BRCA1 dhe BRCA2. Duke qene se pjesa me e madhe e kancereve te gjirit nuk jane te shkaktuara nga mutacione gjenetike, testi gjenetik mund te kete vlere vetem nese mendon se mund te jesh me rrezik te larte per te pasur mutacione BRCA1 dhe BRCA2. Mundesia eshte me e larte nese: - Ne familje jane 3 ose me teper gra me kancer te gjirit ne nje brez te vetem. - Ne familjen tuaj , grate zhvillojne kancer te gjirit ne nje moshe me te re (me te re se 50 vje巽) - Kanceret e gjirit ne familje shpeshhere gjenden ne te dy gjinjte. - Ka raste kanceresh te gjirit dhe vezoreve ne te njejten familje. Burimi i Informacionit: JAMA 2004; 292: 522 [Informacionet e paraqitura ne keto shkrime jane te pershtatshme per shumicen e rasteve por nuk mund te zevendesojne kurre nje diagnozemjeksore dhe kurrsesi nuk duhet te jene shkas per te ndermarre nje iniciative vetjake per te filluar nje terapi ose nderhyrje . Per nje informacion me te plote mbi gjendjen tuaj shendetsore , ju keshillojme ti drejtoheni mjekut tuaj. Kete faqe mund tua jepni pacienteve tuaj per qellime informative mbi gjenetiken dhe kancerin e gjirit]
- 2. ~SunShine~: Kancerieshte shkaku i dyte me i rendesishme per vdekjen ne mbare boten. Eshte gjithashtu semundja me e studiuar per parandalimin dhe kurimin, dhe si rrjedhoje eshte rritur ndjeshem jetegjatesia mesatare e pacienteve gjate ketyre viteve te fundit. Kancerivjen si pasoje e zhvillimit/shumimint anormal te qelizave ne nje pjese te trupit te njeriut. Vlen te permendet qe jo cdo rritje dhe zhvillim anormal i qelizave eshte kancer. Mjeket bejne dallimin midis tumorit/kancerit. Dallimi midis tyre ka te beje me morfologjine e gjendres dhe shume aspekte te tjera te cilat vetem mjeku perkates mund ti analizoje dhe te jape diagnozen. Tumoret jane te operueshme dhe mund te hiqen pa komplikacione. Ketu vlen te permendet fakti qe kanceri/tumori zhvillohen pergjate shume viteve dhe si fillim sherbejne qeliza normale te trupit te njeriut. Sot shkencetaret dine qe zhvillimi anormal i ketyre qelizave lidhet me ndryshime gjenetike ne disa gjene te vecuara apo ne kombinim me njeri-tjetrin (ngritja e sasise se nje gjeni dhe ulja e sasise se nje gjeni). Kur kemi te bejme me kancer,qelizat kancerogjene mund te shkaterrojne organet afer tyre apo mund te perhapen ne organe te tjera dhe te nderhyjne ne fuksionimin normal te ketyre organeve. Ndryshimet gjenetike qe shkaktojne kancerin mund te vijne si resultat i kushteve te ambjetit ku jetojme dhe gjithashtu si shkak i rregjimit ushqyes dhe stilit te jetes (jo-aktiv, pirja e cigares dhe alkolit). Prandajnjerezit mund te ulin rrezikun per te zhvilluar kancer duke patur nje menyre jetese sa me te shendetshme. Gjithashtu nje faktor tjeter shume i redesishem per parandalimin dhe uljen e rrezikut eshte dhe kontrolli vetjak dhe ai i pergjithshem te mjeku onkolog. Keto kontrolle bejne te mundur kapjen e kancerit ne fazat e para dhe kjo ben te mundur nje kurim sa me efikas per patientin ose kapjen e disa simptomave qe lene te kuptojne per nje zhvillim te mundshem te kancerit. ~SunShine~: Cfare shkakton kancerin ? Shumica e gjeneve te lidhura me zhvillimit e kancerit jane gjene qe kontrollojne rritjen, zhvillimin dhe vdekjen e qelizave. Keto gjene nuk veprojne te vecuara nga njeri-tjetri por ne bashkepunim dhe kontrollojne funksionimin e njeri-tjetrit. Mos funksionimi normal njerit mund te sjelle prishjen e equilibrit the si rrjedhoje nje funksionim/zhvillim anormal te qelizave ku ekulibri eshte prishur. Keto qeliza anormale shumohen dhe duke u shumuar krijojne dhe aftesiper te parandaluar aktivitetin mbrojtes se organizmit duke krijuar keshtu tumore qe me kalimin e kohes mund te kthehen ne kancer. Ketu vlen te nenvizohen fakti qe kanceri nuk eshte nje semundje qe mund te kalohet nga nje person i semure me kancer tek nje person i shendetshem. Por po te vijme tek ndryshimet gjenetike qe cojne ne zhvillimin e kancerit pyetja qe mund te behet eshte Cilat jane shkaqet qe cojne ne keto ndryshime gjenetike?. Shume nga keta faktor jane akoma te panjohur nga shkenca por gjithashtu njihen shkencerisht disa faktore ndikues ne keto ndryshime gjenetike. - Pirja e duhanit. - Expozimi per nje kohe te gjate ne reze ultra violet (UV),kryesisht nga dielli. - Dieta ushqimore. - Expozimi per nje kohe te gjate ne ambjete ku jane te pranishem substanca kancerogjene(substanca te njohura nga komuniteti shkencor qe shkaktojne kancerin). - Trashegim familiar. Disa gjene jane te trasheguara nga prinderit (njeri prej tyre) por trashegimi i ketyre
- 3. gjeneve nuk do te thote domosdomerisht qe edhe femija do te zhvilloje kancer. Ajo qe eshte e njohur shkencerisht eshte shansi i femijeve me keto gjene te trasheguara eshte i larte per te zhvilluar kancer. Per kete arsye nqs ne familje njihen raste kanceri keshillohet te behet nje kontroll tek mjeku onkolog. - Infeksione virale. Disa infeksione virale (HepB, HepC,HIV, Human papillomavirus) rrisin rrezikun per te zhvilluar kancer Si mund te parandalohet kanceri ? Megjithese nuk ekziston nje menyre e garantuar nga ana mjekesore per te parandaluar kancerin, ne kemi ne dore uljen e rrezikut per te zhvilluar kancer duke: - mos konsumuar duhan - bere nje jete sa me aktive duke zhvilluar rregullisht aktivitete sportive dhe duke mbajtur nje peshe sa me normale. - evituar expozimin per nje kohe te gjate ndaj rezeve UV te diellit dhe duke perdorur krem mbrojtes. - u konsultuar rregullisht dhe duke bere rregullisht check up te pergjitheshem per te kapur kancerin ne fazat e para. Si mund te kurohet kanceri ? Zhvillimet e fundit ne fushen e kancerit kane bere te mundur ndryshimin e kurimit nga ajo e bazuar ne nje popullate ne forma me te individiluazuara. Cdo kancer eshte unik si rrjedhim edhe terapia eshte e tille. Shkencetaret jane duke punuar ne gjetjen e gjeneve/proteinave qe lejojne vetem ose ne formen e nje paneli te merren vendime kurative per cdo patient ne vecanti. Gjetja e ketyre proteinave eshte nje fushe shume aktive kerkimi shkencor. Qendrat me te avancuara perdorin sot shume nga keto panele te aprovuara nga komuniteti shkencor dhe nga organet kontrolluese nderkombetare (FDA) per te marre vendime terapeutike. Me poshte jane dhene lidhjet per disa nga organizatat kombetare me ne ze ne luften kundra kancerit. Gjithesesi vendimi i perket vetem mjekut specialist. Duke mbeshtetur kerkimet shkencore ne kerkimin kundra kancerit Flitet gjithmone e me teper per telemjekesine si nje teknologji qe do te lejoje kirurge, shkencetare dhe mjeket specialiste gjeografikisht larg njeri-tjetrit te bashkepunojne per kerkime shkencore te perbashketa por edhe per te marre nje opionion te dyte apo te trete per raste te dyshueshme kur opioni i nje eksperti eshte i nevojshme per diagnostikimin apo per te vendosur per kuren. Kjo teknologji lejon nderlidhjen e qendrave spitalore me ato kerkimore ne qytete apo shtete te ndryshme nepermjet internetit. Kjo teknologji eshte shume e leverdishme per vende ne zhvillim e siper te cilat mund te perfitojne nga expertiza mjekesore e vendeve me te zhvilluara duke rritur keshtu cilesine e jetes per pacientet. Shenim: Ky artikull eshte pjeserisht perkthyer nga udhezimet e qendres shteterore per kerkimin kundra kancerit te Shteteve te Bashkuara te Amerikes(NCI,Washinton, DC)[1] dhe shtuar me te dhena nga puna kerkimore personale e autorit.
- 4. dr.Fatmir Hamzallari: Per sa i perket trajtimit te stadeve te para dhe te dyta klinike te karcinomave te gjirit perdorimi i ekstratit te propolisit ne vaj ulliri dhe me elemente shtese bimore ,nga eksperienca ime 20 vjecare kam arritur ne konkluzionin qe produkti ka nje efekt te qendrueshem citostatik.Ne kte menyre shmanget operacioni dhe rritet shkalla e mbijeteses mbi 5 vjet per stadet e tjera te rende. kontaktoni ne www.mjekualternativ.com per me shume kontakt