�ݺ�ߣ

KARTOGRAFIA TEMATIKOA

 Zein da Lurraren tamaina?, ze distantzia dago Alejandria eta Asuan
artean?, Non eta nola kokatu deskubritu ditudan lurralde huek?… Gizakiak,
honelako galderei erantzuteko beharrean kartografia metodoak geratzera
eraman zuten.
 Hasieran, lurrean makil eta harrien bitartez egindako eskemak lekuak eta
ibilbideak kokatzeko, gero buztinezko oholtxoetan eta animali larruetan
egindako ia landugabeko mapak… gizakiaren ezaguerak eta esperientziak
modu grafiko baten bitartez azaltzeko beharra erakusten dute


 Kartografia komunikazio tresna bat da: mapa egileak errealitatearen
gertakari bat aditzera eman nahi du
 Espazioan dauden elementuak edo gertantzen diren fenomenoak
baliabide desberdinen bitartez adierazi daitezke. Haien arteen bereizten
dira eskaini dezaketen abstrakzio mailaren arabera.


 ICA-ren (International Cartographic Association) arabera:” Mapa tematiko
bat, ezaugarri edo kontzeptu partikularrak erakusteko diseinatuta dagoena
da. Hitz honek, esplizituki mapa topografikoak baztertzen ditu”.
 Banaketa horrek balio praktiko-aplikatua besterik ez du; ikuspegi teoriko
batetik mapa topografikoek ezaugarri espazial baten ezaugarriak
adierazten baitute: topografia.
 Historiaren ikuspegitik mapa orokorrak edo erreferentzia-mapak
kartografiaren helburu izan ziren XVIII. menderarte. Ordurarte geografo eta
esploratzaileen nahiak mundua ezagutzean zentratu ziren.
 Harrezkero beste zientzialari batzuk hasi ziren naturaren eta gizartearen
datuak mapen bitartez azaltzen: klima, landaretza, edo geologia besteak
beste…

E. Halleyren 1686ko “Haizeen Mapa”

E. Halleyren 1701ko Isogonen Mapa

Alexander von Humboldt-en “Isotermen Mapa”
(1817)


 1986ko “Ley de Ordenación de la Cartografía” bere 5. artikuluan esaten
du:
 “Cartografía Temática es la que utilizando como soporte cartografía básica o
derivada, singulariza o desarrolla algún aspecto concreto de la información
adicional específica.”
 “Los organismos públicos responsables de la realización y publicación de
cartografía temática establecerán sus propias normas cartográficas, sin
perjuicio de que puedan recabar para tal fin el asesoramiento del Consejo
Superior Geográfico.”
 Hortaz, mapa tematikoen diseinu grafikoan askatasun handia dute
administrazioaren erakunde desberdinetan

Mapa tematikoaren osagaiak

 Mapa tematikoak oinarrizko bi atal edo osagai izango du.
 Informazio espaziala
 Ondo diseinaturik egon behar du
 Soilik hertsiki behar den informazio kantitatea izango du gorri nahi den mezua ulergarria
izateko.
 Lurraldearen irudi zehatza eta laburtua.
 Helburu bakarra, maparen eduki tematukoari erreferentzia espazial bat ematea.

 Osagai tematikoa:
 Bakuntasuna
 Irakurgarritasuna

Oinarri maparen edukiak
 Oinarri maparen edukiak eta zehaztasuna hiru faktoreen menpe egongo dira:
 Gaia
 Asmoa
 Eskala
 Gaia:
 Sarritan mapa tematikoaren gaia eta lurraldearen ezaugarri geografikoen artean harreman
estuak izaten dituzte.
 Adb. Prezipitazioak edo tenperaturak eta erliebea…

 Asmoa
 Batzuetan beharrezkoa izan daiteke gaiarekin lotura handirik ez duten erreferentzia
geografikoak erabiltzea mapari nori zuzentzen zaion kontutan izanez gero.
 Paperezko mapek oro har “pisu” grafiko gehiago onartzen dute monitoreetan erakusten
direnak baino, batez ere denbora gutxi baldin badago irakurketarako, telebistan kasu.

 Erras ulertuko da oinarri-mapa bat ez dala batere egokia izango gai eta asmo
batzuetarako eta oso egokia bestetarako:
 Geologia, geomorfologia, lurzoruak… ez dute, oro har, zerikusirik muga politikoekin,
baina bai orografia eta sare hidrografikoarekin.
 Gai sozio-ekonomikoekin ordea, (populazioa, industria, hezkuntza ….) alderantziz
gertatuko da.

 Eskala:
 Oinarri-maparen zehaztasun maila ere aldatu daiteke eskalaren arabera:
batzuetan mapa topografikoaren elementu guztiak agertuko dira, bestetan soilik
muga administratiboak.

 Oinarri mapan sartu daitezkeen elementuak:
 Canevá
 Paralelo eta meridianoen sarea.
 Eskala zenbat eta txikiagoa, canevasa geroz eta garrantzitsuagoa.
 Orientazio orokorra eskala urriagoko mapa txikiagoen bitartez ere eskaini
daiteke, mapa orokorren irudikatutako area azalduz.
 Ibai sarea
 Sare hau erreferentzia sistema onenetako bat izaten da
 Eskalaren arabera zehaztasun gehiago edo urriago erabiliko da.

ESPAINIAKO MAPA GEOMORFOLOGIKOA.
Atlas Nacional de España. IGN

ESPAINIAKO MAPA EDAFOLOGIKOA.
Atlas Nacional de España. IGN

 Erliebea
 Mapa tematiko askok erliebearekin harreman zuzen bat izaten dute
 Oinarri mapan erliebea irudikatzea: zehaztasun maila, eskala eta irudikapen
teknikaren araberakoa izango da.
 Batzuetan irudikapen sinboliko huts batekin nahikoa izango da: mendikateena
adb.
 Erliebea gerizpe eredu topografiko baten bitartez irudikatzeak oso ondo
onartzen ditu zama tematikoaren gainjartzea eta oso adierazgarria izan daiteke
eskala oso handietan salbu, non sestra kurbek hobeto egiten dute lan hura.
Hauek ordea, ezin izango dira erabili “isolineak” erabiltzen direnean gai
tematikoa aurkezteko.

 Herriak-Hiriak
 Informazio garrantzitsua izan daiteke, batez ere gai sozio-ekonomikoak
maneiatzen dituzten mapetan. Oro har, zehaztasun gehiago behar da honelako
mapetan gai fisikoak erakusten dituzten mapetan baino.
 Azken hauetan herri edo hiri inportanteenak erabiltzen ohi dira soilik, eremu
geografikoari erreferentzia emateko.
 Komunikabideak
 Errepide eta trenbideak elementu baliagarriak izaten dira askotan irakurlearen
orientaziorako.
 Beste askotan irudikatu nahi den gertakariarekin harreman zuzena izango dute,
edo eta fenomeno batera irizteko heltzeko modua erakusten dutelako.

 Unitate administratiboak
 Oinarri mapen elementu inportanteenetakoak izaten dira, batez ere mapa sozio-
ekonomikoetan.
 Askotan oinarri maparen elementu bakarra izaten dira
 Izen geografikoak
 Esan dugunez, herriak eta ibaiak askotan erabiltzen dira erreferentzia gisa.
Batzuetan ez dago euren izenak jartzeko beharra, irakurlearentzat eremua oso
ezaguna dalako eta gaiaren datua antzematea ostopatzen duelako.

 Oinarri maparen eskala
 Mapa tematikoaren eskalaren aukera ondorio handiak izango ditu maparen itxuran
eta komunikatzeko ahalmenean.
 Azpimarratu behar dira eskala eta ikurren arteko harremanak eta maparen
orokortasun mailan
 Eskala aukeratzeko faktoreak:
 Maparen xedea
 Irudikatu behar den eremuaren hedapena
 Zehaztasun maila
 Kontutan izan behar da eskala aldatu proiekzioaren menpe dagoela
 Mapa tematikoak askotan eskala txiki edo ertainetan egiten dira eta alderantziz. Horrek eragin
handia izango du oinarri maparen zehaztasun maila murriztu behar izaten delako orokortze
tekniken bitartez. Askotan oinarri maparen proiekzioa ere aldatu behar izaten da.

 Proiekzioak
 Lurraren irudikapen kartografikoak, paperetan naiz pantailetan, maila eta mota
desberdinetako deformazioak dakar beti.
 Azalerak, angeluak eta distantziak errespetatzea proiekzio berberean ezinezkoa da.
Horregatik derrigorrez aukeratu behar izango du tasun bat beste biak galaraziz.
Hemendik aurrera proiekzioak hiru mota desberdinetan sailkatu daitezke:
 Distantziakideak
 distantziak benetako eskalaren araberakoak dira lerro aukeratu batzuetan zehar (inoiz ez mapako lerro
guztietan)

 Baliokideak
 maparen eta esferaren gainaldeak berdinak dira. Mapako edozein gainaldek garapen esferan
dagokion gainaldearen area bera izango du. Bi gainaldeek ez dute forma berdina izango, batean
zirkulua dena bestean elipsea izan baitaiteke, baina biek azalera berdina izango dute. Eremuen eskala
konstantea da mapa osoan; eskala lineala, berriz, aldakorra.

 Konformeak
 distortsioak eragiten ditu gainaldetan, baina bere horretan atxikitzen ditu angeluen arteko
erlazioak. Esferako edozein angelu zehatz-mehatz irudikatuko da mapan; formak eta
gainaldeak itxuraldaturik egongo dira baina norabideak berdinak izango dira
 Proiekzio zuzena aukeratzean hiru faktore izan behar dira kontuan: eskala, maparen
helburua, kokapena eta irudikatu nahi den eremuaren forma eta tamaina.
 Eskala: proiekzioaren aukeraketa guztiz erabakigarria izango da eskala txikietan lan egitean.
Mapa eskala handietan egin behar baldin bada hautaketa ez dan horren garrantzitsua
izango.
 Eskala handiko oinarri mapak oso zuzenak eta zehatzak izaten dira eta proiekzio konformeetan eginak
daude – gehienean -, gainaldeen distortsio oso txikiak dituztela.
 Eskala zenbat eta txikiago proiekzioaren arazoa hainbat eta handiago izaten da; batez ere hedapen
handiak artzen dituzten mapetan.

 Helburua
 Mapa tematiko bat egiteko orduan kartografoak ehundaka proiekzio ditu aukeratzeko. Ala eta guztiz
ere, mapa tematiko askoren faktore garrantzitsuenetako bat baliokidetasuna denez, bertan bera utzi
behar izaten dira gainaldeak errespetatzen ez dituztenak.

 Zona: kartografiatu nahi den eremuaren forma, hedapena eta kokapena proiekzioa
aukeratzea baldintzatuko du. Kontuan izan beharko dira hurrengo elementuak:
 Proiekzioaren propietateak. ¿zer errespetatu behar da gehien: baliokidetasuna, konformitatea,
distantziakidetasuna?
 Deformazioen graduak. ¿onargarriak dira irudikatu nahi dugun eremurako? ¿Eskala lineala eta
aldagarritasuna aldez aurretik ezarritako maximo jakin batzuen barruan daude?
 Proiekzioaren zentroa. ¿Erras zentratu daiteke diseinuan proiekzioaren zentroa?
 Identifikagarritasuna: ¿Meridiano eta paraleloen formak identifikagarriak dira erabiltzaile/irakurle
gehienentzat? ¿irudikatu nahi den eremua identifikagarri izango da erabiltzaileentzat proiekzioaren
bitartez?

 Irudikatu behar den zona kontinente edo lur osoa baldin bada proiekzio aukerak gutxiago
izango dira. Proiekzio azimutalak ia ez dira erabiltzen eta konikoak eta zilindrikoak distortsio
handiak izaten dituzte tangentzia lerrotik urruti dauden aldeetan.
 Honegatik proiekzio berezi batzuk garatu izan dira non deformazioak itsas eta ozeanoen
aldeetara baztertu diren.
 Adb. Mundu mapak egiteko: Van der Grinten, Goode, Bartholomew, Robinson, Mollweide… proiekzioak
egokiak dira

Oinarri maparen bilduma
 Mapa tematiko baten oinarri geografikoa, mapa-iturri desberdinen edukiak
bilduz eratzen da normalean.
 Bilduma lanak hurrengo pausuetan ematen da: datuak
jaso, egiaztatu, homogeneizatu, beharrezkoa bada orokortu eta azkenik
maparen proiekzioa aukeratu eta aplikatu.
 Oinarri geografikoaren bilduman mapa mota desberdinak sartu daitezke
(topografikoa ohikoena bada ere): topografikoak, geografikoak, bestelako
tematikoak, orto-argazkiak, etab…
 Formatua, papera edo digitala izan ohi da.
 Eskala, azken maparena bahino handiagoa izaten da maiz.

 Lehen urratsa: iturri-mapek izan beharko duten zehaztasuna, egiatasuna, eta
uniformetasunaren espezifikazioak ematea.
 Eskala handiko mapa topografikoek, oro har datu fisiko eta artifizialak xehetasun
maila handikoak izango dute, eta aldez aurretik ezarritako doitasun estandarrak bete
behar dituzte. Horregatik datuen kokapenari dagokionean informazio-iturri fidagarriak
dira.
 Estandar horiek sarritan ez dira mapa tematikoetan ezartzen, doitasun planimetrikoa
ez baitda helburua; horregatik iturri bezala erabiltzean kontuan izan beharko da
alderdi hori. Iturri-mapak eta bestelako dokumentu-iturriak haien artean konparatzea
oso garrantzitsua izango da, alegia.
 Dokumentazio guztia bildu ondoren orokortze prozesuetara pasatu beharko da,
eskala handiago dituzten dokumentuetatik abiatzen gara eta.
 Xehetasuna eta beharrezko ez diren elementu asko murriztu beharko dira
 Elementuak aukeratzea, sinplifikazioa eta, batzuetan, hainbat elementu exageratzea,
lan guztiz garrantzitsua da eta esperientzia eta trebetasun maila handiak eskatzen
duena. Kartografoen zeregin garrantzitsuenetako bat izango da, izan ere.

 Mapa tematikoen diseinuan, gaizki egindako orokortze batek, mapa osoa
suntsitu lezake. Tamalez gainera, orokortze lana ez da errezeta baten agertzen
diren erregela edo urratsak jarraitzea bezala. Esperientzia, sen on, eta kultura
kartografikoa guztiz beharrezkoak dira.
 Kontutan izan beharko liratekeen puntu batzuk aipatzen dira jarraian:
 Maparen xedea eta azken eskala lortzeko behar izango den eskala faktorea kontutan
izatea.
 Ahala baldin bada iturri desberdinak erabiltzea, haien artean konparatuz, elementuen
hautaketan objektiboak izateko.
 Gainazalen ezaugarriak ze elementuk tipifikatzen duten zehaztu eta orokortzean ez
aldatzea.
 Eremu guztiak xehetasun maila berberarekin irudikatzea, batzuentzako askoz
informazio gehiago atxikitzeko aukera badago ere.
 Mapa osoan orokortzearen trataera uniforme izatea..

 Oinarri maparen helburua irakurleari erreferentzia eta orientazioan
geografikoa laguntzea izanda, kartografoaren lan inportantenetako bat
benetan horretan lagunduko duten elementuak aukeratzea izango da,
garrantzirik gabekoa baztertuz.
 Bi dira kartografo batek bere buruari egin behar dizkion galderak lana hasi
bahino lehen
 Lagungarria izango zaio irakurleari orientatzeko informazio hau?
 Lagungarri izango da irudikatu nahi den gertakariaren banaketa hobeto
ulertzeko?

Mapa tematikoaren bilduma
 Mapa tematiko baten edukia, zuzen eta ondo deskribatzen duten datuen
irudikapen grafikoa da, hortaz lehenengo urratsa datuak jasotzea eta
biltzean datza.
 Datu horiek lortzea ordea askotan eragozpen handiena bihurtu daiteke.
 Gai potentzialak hain desberdinak izan daitezke, datuen iturriak eta
materialak bezainbestekoak izango direla.
 Datu estatistikoak bereziki inportanteak dira kartografia tematikorako.
 Behar den bezala erabiltzeko, ezinbesteko da aldez aurreko betekizun bat
kontutan izatea: datuak tamaina zuzeneko unitateetan sailkatzea.

Mapa tematiko motak
 Mapa tematikoak funtsean bi multzo desberdinetan sailkatzen dira:
 Mapa kualitatiboak
 Mapa kuantitatiboak
 Mapa kualitatiboen helburua zera da: eskala nominalean sailkaturiko datu
multzo baten banaketa espaziala edo kokapena adieraztea.
Beraz, irakurleak ezin ditu kantitate edo hurrenkera erlaziorik deduzitu.
 Adb. mapa
geologikoak, edafologikoak, landaretzakoak, biogeografiakoak, etab…
 Mapa kuantitatiboen helburua: datu numerikoen tasun espazialak
adieraztea: banaketa, kokapena, fluxuen norabideak eta tamainak…
Mapa hauek, gutxienik, datuak eskala ordinalean erakutsiko dituzte;
normalena, tarte-eskalakoak edo arrazoi erakoak.

Mapa tematiko motak
 Kartografiatutako informazio bat kualitatiboa izango da ezaugarrien
deskribapen bat denean. Baloreak deskribatzen direnean ordea, mapak
adieraziko duen informazioa kuantitatiboa izango da.
 Datuak lau neurri eskala desberdinenetan banatzen dira, zehaztasun
txikienetik handienera ordenatuak:
 Mailaketa nominala: datuak irizpide kualitatiboetan sailkatzen direnean.
 Mailaketa ordinala: datuak hierarkia bati jarraituz sailkatzen direnean, baina
inolako balore numerikorik gabe.
 Tarteko mailaketa: datuak aldez aurretik ezarritako klaseetan banatzen dira, non
kantitateak definituta eta esplizituki adierazita dauden.
 Arrazoizko mailaketak edo proportzionalak: aurrekoa bezalakoa baina zeroaren
kokapena arbitrarioa ez denean.

PUNTUEN eta LERROEN
MAPA KUALITATIBOA

Mapa Vascongadas y Navarra. Provincias de Álava, Bizcaya, Guipúzcoa y Navarra por Emilio Valverde y Álvarez.
Editado en 1886 como desplegable de la Guía de las provincias Vascongadas y Navarra. (Biblioteca General de Navarra).

Mapa de las Provincias
Vascongadas y Navarra
(1878).

Dibujado y litografiado en el
Depósito de Guerra en 1878.
(SGE, Cartoteca Histórica, Arm
F, Tabl. 1, Carp. 1, N. 20; BNE, n
cat. 1414)
También se encuentra en la
Real Biblioteca de Madrid,
ARCH 1 CART 49 (121).

Datuen prozesamendua
Sarrera
 Kartografia sortzeko orduan hartu behar diren lehen erabakiak hauxek dira: datu-klaseek
izango duten hierarkia mota eta ze banaketa eredutan irudikatuko diren (jarraitua edo
diskretua)
 Datuak manipulatzeko teknika estatistikoak erabili beharko dira:
 Adb. Zentrorako joerako neurriak (batez bestekoa, moda, mediana) klaseak definitzeko
 Askotan, iturri desberdinetatik datozenez homogeneizatu beharko dira, baloreak
alderagarriak izateko. (adb. Herrialdeen artean neurri sistema desberdinak egon daitezke:
metrikoa eta anglosaxoia, kasu).
 Askotan estatistikak “garbitu” beharko dira, islatu nahi ez diren alderdiak baztertzeko. Adb.
Landa-populazioari buruzko mapa batean hiri-populazioa kendu beharko da multzo
osotik.
 Batzuetan datu “gordinak” kartografian erabilgarri diren datu bihurtu beharko dira:
indizeak, dentsitateak, portzentajeak, etab… Sarritan ondoren datuak klase-tarteetan
sailkatu beharko dira

Datu absolutu eta erlatiboak
 Mapa kuantitatiboak bi datu mota erabiliz egin daitezke: absolutuak edo
erlatiboak
 Lehenengoak datu gordinak dira, hartzen diren bezala aurkezten direnak: adb.
Populazioa, BPG, Tenperaturak…
 Bigarren motakoak, bi edo gehiago datu desberdinen artean dauden erlazioak
edo bildumaren bat erakusten dute: adb. Populazio dentsitatea, BPG per capita,
Langabezia tasa…
 Kartografian gehien erabiltzen diren erlazioak adierazleak eta dentsitateak izango dira.

Batezbestekoak


Batezbestekoak
 Mediana
 Aldagai bati buruzko datuak txikienetik handienera ordenaturik daudela, erdian
dagoen datua da. Beraz, medianak alde banatara datuen %50ak uzten ditu.
 Mediana zentro-neurri bat da, batezbesteko aritmetiko sinplea bezala esaterako,
eta neurri aproposa datuetan muturreko datuak daudenean.
 Zonaldeen arteko hedapenen diferentziak oso handiak baldin badira,
azalerarekiko mediana erabiltzea litzake egokiena.
 Honela eginez gero, mediana geografikoa azalera osoaren erdia alde banatara
datuen %50ak uzten ditu. Mediana geografikoaren balorea, baloreei elkartzen
zaien azalera metatuaren azalera osoaren erdia denean.

Indizeak
 Ratio / Indizeak
 Bi balioren arteko erlazio bat, zatidura moduan adierazita (fa/fb)
 fa = a klase baten maiztasuna
 fb = b klase baten maiztasuna(elementuen kantitatea)

 Proportzioak
 Klase baten maiztasuna eta osoaren arteko zatidura (fa/N)
 Portzentajeak
 Proportzioak ehuneko biderkatzen direnean

�ݺ�ߣ

Kartografia tematikoa

Recommended

More Related Content

Similar to Kartografia tematikoa (13)

Kartografia tematikoa