ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Kayaçlardaki Geniş Yer altı Açıklıklarının Jeoteknik Haritalandırılması

•Download as DOC, PDF•
•
Hamit Dadızade
Hamit Dadızade

Bu standart sabit 4879 tanımı altında hazırlanmıştır; tanımdan hemen sonraki sayı asıl onaylanma yılını veya revizyon durumunda son revizyon yılını gösterir. Parantez içindeki sayı son onaylanma yılını gösterir. Üstsimge epsilon (ɛ) son onaylanma veya revizyondan sonraki bir düzeltmeyi ifade eder.

1 of 21
Download to read offline
KayaçlardakiGenişYeraltıAçıklıklarının JeoteknikHaritalandırılması için StandartKılavuz Bu standart sabit 4879 tanımı altında hazırlanmıştır; tanımdan hemen sonraki sayı asıl onaylanma yılını veya revizyon durumunda son revizyon yılını gösterir. Parantez içindeki sayı son onaylanma yılını gösterir. Üstsimge epsilon (ɛ) son onaylanma veya revizyondan sonraki bir düzeltmeyi ifade eder. GİRİŞ Bu kılavuz ister yeni ister mevcut olsun, düzenli veya düzensiz bölümlü olabilen, bir insanın ulaşabileceği kadar geniş olan, karşılaşılan koşul ve özelliklerin bir kaydını gerektiren hem inşaat hem de maden yer altı kazılarında kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Jeoteknik haritalandırmanın detayları, haritalandırılan özelliklere ve bilginin kullanım amacına bağlı olacaktır. Bu kılavuz kapsamındaki bilgiler, kazı yüzeyindeki gözlemler ve ölçümlere dayalıdır; jeofiziksel ölçümler dahil edilmemiştir. Genel olarak, tutarlı çıkarımlar elde edebilmek için ilgili yerin özellikleri ile ilgili yeterli bilgi toplanmalıdır. Bu kılavuza uyarak haritalandırma yapmak; tasarım, stabilite analizi, Jeoteknik tahminlerin doğrulanması, bakım ve gözlem, inşaatın sürekli kaydedilmesi için veri tabanı oluşturmak için faydalıdır. Bu kılavuz tek başına, saha araştırması veya cevher araması için model geliştirme veya onaylanması için yerel detaylı kesin bilgilerin toplanması için yöntem sağlamaz. 1. Kapsam 1.1 Bu kılavuz inşaat veya maden amaçlı yapılan geniş açıklıkların haritalandırılması prosedürleri önerir. 1.2 Haritalandırma kazı yüzeyindeki kayaç kütlesinin durumunun tanımlanması ve belgelendirilmesini sağlar. 1.3 Haritalandırma kazı sırasında veya sonrasında gerçekleştirilebilir; ancak, eğer mümkünse haritalandırma, inşaat aktivitesi başlayıp yüzey koşullarını özellikle de herhangi önemli bir jeolojik özelliği kapatıp veya engellenmeden gerçekleştirilmelidir. 1.4 Haritalandırmanın detay düzeyi kullanım amacına uygun olmalıdır. Bu haritalandırma fiziksel veya matematiksel davranış modelleri geliştirmek için yapılan kapsamlı ve titiz araştırmaların yerine geçmez.
1.5 Kazı sırasında karşılaşılan toprak veya toprak benzeri materyaller doğru bir şekilde haritalandırılıp uygulanabilir ASTM standartlarına göre tanımlanmalıdır. 1.6 Bu kılavuzda sunulan prosedürler, aynı zamanda yüzey kazılarını haritalandırmak için de kullanılabilir. 1.7 Haritalandırma kazı geometrisinin ölçümünün yerine geçmez. 1.8 Gözlemlenen ve hesaplanan tüm değerler Uygulama D6026 da belirtilen basamaklara ve yuvarlamalara uygun olmalıdır. 1.9 inch-pound birimi olarak ifade edilen tüm değerler standart olarak alınacaktır. Parantez içinde verilen değerler sadece bilgi sağlamak için verilen ve standart olarak alınmayan SI değerlerine matematiksel dönüştürülmeleridir. 1.10 Bu kılavuz, kullanımına ilişkin, eğer varsa, bütün güvenlik önlemlerini kapsamaz. Kullanmadan önce uygun güvenlik ve sağlık uygulamalarını sağlamak ve düzenleyici kısıtlamaların uygulanabilirliğini belirlemek, bu kılavuzu kullanan kişinin sorumluluğudur. 1.11 Bu kılavuz organize bir bilgi birikimi veya seçenek dizileri sunar ve belirli bir eylem planı tavsiye etmez. Bu belge eğitim veya tecrübe yerine geçmez ve profesyonel değerlendirme ile birlikte kullanılmalıdır. Bu kılavuzda ele alınan tüm konular her durumda uygulanabilir değildir. Bu ASTM standardı sunulan profesyonel bir hizmetin yeterliliğinin değerlendirildiği özen standardını temsil etmek veya bunun yerine geçmek amacı taşımaz ve aynı şekilde, bu belge bir projenin birçok özgün yönü göz önünde bulundurulmadan uygulanmamalıdır. Bu belgenin başlığındaki “Standart” kelimesi, sadece belgenin ASTM mutabakat işlemlerine göre onaylandığı anlamına gelir. 2. Referans Belgeler 2.1 ASTM Standartları: ² D420 Guide to Site Characterization of Engineering Design and Construction Purposes (Withdrawn 2011)³ D653 Terminology Relating to Soil, Rock, and Contained Fluids D2488 Practice for Description and Identification of Soils (Visual- Manual Procedure)
D5731 Test Method for Determination of Point Load Strength Index of Rock and Application to Rpck Strength Classifications D5873 Test Method for Determination of Rock Hardness by Rebound Hammer Method D6026 Practice for Using Significant Digits in Geotechnical Data 3. Terminoloji 3.1 Bu kılavuzda kullanılan terimlerin tanımları Terminology D653’e dayandırılır. 3.2 Bu Standarda Özel Terimlerin Tanımları: 3.2.2 giriş galerisi- bir yer altı kazısında çalışmak veya kazı yerinin drenajı için yüzeyden açılan horizontal veya horizontale yakın pasajdır(Ref (1)). 3.2.2 kayaçların başkalaşımı- fiziksel veya kimyasal etkilerden, özellikle hidrotermal solüsyon aktivitelerinden dolayı kayaçların mineralojik yapılarında meydana gelen değişimdir; ayrıca, kaya veya mineral yapısındaki ikincil bir değişikliktir. 3.2.2.1 Tartışma- Başkalaşım bazen metamorfizmin bir evresi olarak ele alınmaktadır, fakat genellikle metamorfizmden daha hafif ve yerel olduğu için ondan ayrılır (2). 3.2.3 menfez- hava, su veya çimentosuz dolgu malzemeleri içeren bir boşluğun olduğu bir süreksizliğin komşu kayaç duvarları arasındaki düşey mesafedir. 3.2.4 tepe- bir yer altı kavitesinin tepesi veya üst kısmı (Ref (1)) 3.2.5 yatak yüzeyi- iki komşu tortul kayaç yatağı arasındaki ara yüz; yatak tortul kayaçların farklı kalınlık, içerik, yapı veya renkte tabakalarının dizilimidir. Terim, magmatik ve metamorfik kayaçların tabakalı dizilimi ve yapısı için de kullanılabilir. 3.2.6 dilinim düzlemleri- kayaç veya minerallerin ayrıldığı paralel veya subparalel yüzeylerdir. D653 3.2.7 taç- bir tünelin kavisli çatısı 3.2.8 süreksizlik- bu kılavuzda kullanıldığı gibi, başka materyallerle doldurulabilen, toprak materyallerindeki ayrışma yüzeyi. 3.2.8.1 Tartışma- Süreksizlikler bağlantıları, dilinimleri, fayları, endüklenmiş çatlakları ve bazı yatak yüzeylerini, bazı foliasyon yüzeylerini ve bazı dokanakları içerir.
3.2.9 galeri- horizontal yer altı pasajı 3.2.10 ayna- tünel ağzının sonunda kazıya maruz kalan yüzey. (Ref 1) 3.2.11 zemin çökmesi- bir yer altı kazısında bir tavan veya duvar kitlesinin doğal veya beşeri sebeplerle çökmesidir. (Ref 1) 3.2.12 fay- kırılma yüzeyine paralel olarak kayda değer yer değiştirmenin gerçekleştiği, bir kayanın fiziksel süreksizliğinde meydana gelen doğal bir kırılmadır (Ref 2). 3.2.12.1 Tartışma- kayma terimi Jeoteknik uygulamada küçük kırılmalar için veya küçük yer değiştirmelerin gerçekleştiği kırılmalar için kullanılır. 3.2.13 zemin- Herhangi bir yer altı açıklığında, bir insanın üzerinde yürüyebildiği veya platformun yer aldığı kısmıdır. (Ref 3) 3.2.14 akışkan zemin- çukurun içine akışkan bir sıvı gibi akan, toprak materyalleri ve su karışımıdır. 3.2.15 foliasyon- katmanlı veya prizmatik materyallerin paralel dizilimi; ayrıca metamorfik kayaçlardaki mineraller şeritlerinin veya düzensiz bantlarının dizilimi; şistlenme ve bazı kayaç dilinimlerini kapsayan, kapsayıcı bir terimdir. 3.2.16 çatlak- bu kılavuzda kullanıldığı gibi, insan eliyle meydana getirilen yapay bir kırılmadır, örneğin, patlama çatlağı. 3.2.16.1 Tartışma- Bu, kayacın fiziksel süreksizliğinde meydana gelen kapsayıcı bir terimdir; çatlak ve fayları kapsar. 3.2.17 dolgu- ana kayadan daha zayıf olabilen bir kayanın süreksizliğin komşu duvarlarını birbirinden ayıran materyallerdir. 3.2.17.1 Tartışma- Tipik dolgu malzemeleri; kum, silt, kil, breş veya milonittir. Bu terim aynı zamanda ince mineral tabakalarını ve süreksizlikleri kapsar, örneğin, kuvartz ve kalsit damarlar. 3.2.18 invört- bir tünelin veya diğer yer altı açıklıklarının kavisli zeminidir. (Ref 1) 3.2.19 eklem- bir kayanın fiziksel süreksizliğinde meydana gelen krılma yüzeyine paralel küçük yer değiştirmeye sebep olan doğal bir kırılmadır. 3.2.20 aşırı kazı- istenen kazı hattı dışında bir patlamadan dolayı kırılan kayaçtır.
3.2.21 ayrılma- kömürdeki killi şist ayrılması gibi bir yatak içerindeki ince tortul tabakasıdır; ayrıca, bir kayanın kolayca ayrıldığı yatak yüzeyi ayrılması gibi bir yüzeydir. (Ref 2) 3.2.22 düzlemsellik- 50 mm. den büyük olan pürüz dalga boyuna gönderme yapar. Sertlikte kullanılan aynı pürüzlülük özellikleri ile tanımlanır (bkz. pürüzlülük) 3.2.23 çözülme yüzeyi- zemin açığa çıkarıldıktan bir süre sonra kemer veya duvarlardan kitle veya ince tabakaların düşmeye başlamasıdır. 3.2.23.1 Tartışma- hızlı çözünen zeminlerde süreç ekspozürden birkaç dakika sonra başlar; aksi takdirde zemin yavaş çözünürdür. 3.2.24 çatı- herhangi bir yer altı kazısının tavanıdır. (3) 3.2.25 sertlik- bir süreksizliğin topoğrafyasını tanımlar (bkz. Düzlemsellik) 3.2.25.1 Tartışma- pürüzlülük derecesi 50mm’lik veya daha küçük pürüz dalga boyuna gönderme yapar. Pürüzlülük derecesi, çıkıntıların hem yükseklik ve dalga boyları hem de açısallıkları ve gerçek ve görünür oryantasyonları ile tanımlanır. 3.2.26 kayar zemin- eğimli yerde stabil olmayan kohezyonsuz granüllü materyallerdir. 3.2.27 şaft- keşif veya kayaç, toprak ve su örneği almak, personel ve malzeme indirmek ve çıkarmak veya kazı alanını havalandırmak için açılmış, derinliğine göre nispeten küçük bir kazı alanıdır. 3.2.28 kayma- bakınız, fay. 3.2.29 gerinim hattı- bir tünel veya galerinin çatı kemeri ve yan duvarlarının bağlantısıdır. (Ref 1) 3.2.30 taşma zemini- kazı alanına plastik bir biçimde, görülebilir bir kırılma veya süreklilik kaybı olmadan taşmasıdır. 3.2.31 şişme zemini- su emerek hacmi artan ve yavaşça kazıma akan zemindir. 3.2.32 sonlandırma- eklem gibi düzlemsel bir özelliğin izinin sonu veya sonlanma formudur. 3.2.33 iz uzunluğu- eklem gibi düzlemsel bir özellik ile bir kazıda açığa çıkarılmış kaya veya toprak yüzeyi arasındaki arakesimden kaynaklı meydana gelen hattır.
3.2.34 tünel- her iki taraftan atmosfere açılan horizontal veya horizontale yakın yer altı pasajıdır. Bu terim genellikle galeri için kullanılır. 3.2.35 aşınma- erozyonun yer kabuğu yüzeyine yakın atmosferik ajanlara maruz kalan topraksı veya kaya materyallerin karakterini (renk, doku, içerik, metanet veya form)değiştirdiği, gevşeyen veya değişen materyalin az taşındığı veya taşınmadığı kısmını oluşturan süreç veya süreçler dizisidir; özellikle, yerinde bir atık katmanı oluşturan ve taşınma için tortu hazırlayan, kayanın fiziksel ayrışması ve kimyasal çözülmesidir. (2) 3.2.35.1 Tartışma- aşınmaların çoğu yüzeyde meydana gelir, ancak aynen atmosferik oksijenin ve yüzey sularının içeri girmesine olanak sağlayan fisürlü kayalarda olduğu gibi kayda değer derinlikte de meydana gelebilir (2). 3.3 Kısaltmalar: 3.3.1 Bazı kullanışlı kaya koşulları kısaltmaları şunlardır: 3.3.1.1 blk-bloklaşmış 3.3.1.2 br-breşya 3.3.1.3 K-kil 3.3.1.4 ez.-ezik 3.3.1.5 a.k.- ayrışmış kaya 3.3.1.6 kr-kırıklı 3.3.1.7 Ç-çakıl 3.3.1.8 g-gouge 3.3.1.9 s-sert 3.3.1.10- ek-eklem 3.3.1.11 M-silt 3.3.1.12 mas- masif 3.3.1.13 hs-hafif sert 3.3.1.14 hy-hafif yumuşak
3.3.1.15 pl- eklemler üzerindeki pas lekesi 3.3.1.16 S- kum 3.3.1.17 y- yumuşak 3.3.1.18 ha- hafifçe aşınmış 3.3.1.19 a- aşınmış veya çözünmüş 4. Önemi ve Kullanımı 4.1 Bu kılavuzda sunulan metotların uygulanması ile ortaya çıkarılan Jeoteknik harita aşağıdaki amaçlarla kullanılabilir daimi bir belgedir: 4.1.1 Temel jeoteknik bilgilerin derlenmesi. 4.1.2 Tasarım onaylanması. 4.1.3 İnşaat öncesi tahminlerin değerlendirilmesi. 4.1.4 Teçhizat yerleştirilmesi ve veri analizi. 4.1.5 Problemlerin ve olası problemlerin tanımlanması ve lokasyonu. 4.1.6 Masraflar ve istemlerin ayarlanması için kayıtların tedarik edilmesi. 4.1.7 Gelecek benzer projeler için kullanışlı bilginin tedarik edilmesi. 4.2 İnşaat veya güvenlik etkenleri nu kılavuzdaki tüm prosedürlerin uygulanarak haritalandırmayı kısıtlayabilir. 4.3 Güvenlik ve lojistik etkenlere bağlı olarak uygulanabilir olduğundan, açıklığın ilerleyen cephesine yakın haritalandırmanın önemli faydaları vardır. 4.4 Haritalandırmanın vurgusu kazının tüm performansını etkileyebilecek olan, öngörülen veya bulunan bu jeoteknik özellikler üzerine çekilmelidir. 4.5 Toz, su, ışık azlığı, kısıtlı ekspozürler veya diğer fiziksel faktörler haritalandırmanın niteliğini etkileyebilir. 5. Teçhizat 5.1 Mühendis bandı, 25m veya gerektiği kadar. 5.2 Su geçirmez kağıt, eğer tünel nemliliği gerektiriyorsa.
5.3 Kapaklı Not Panosu. 5.4 Gerekli Güvenlik Donanımı, baret gibi. 5.5 Açıölçer. 5.6 Ölçekli Cetvel. 5.7 Cep Takeometresi. 5.8 İlave Işık Kaynakları. 5.9 Kalemler. 5.10 Numune Kapları. 5.11 Kaya Balyozu. 5.12 İsteğe Bağlı Ekipman: 5.12.1 Kamera, flaş, yüksek hızlı film. 5.12.2 Su akış miktarını ölçmek için laplar veya aparatlar. 5.12.3 SchmidBeton Çekici Test Metodu D5873. 5.12.4 Nokta Yükü Test Aygıtı Test Metodu D5731. 5.12.5 Termometre. 6. Prosedür 6.1 Haritalandırma, jeoloji eğitimi almış ve yer altı haritalandırması konusunda tecrübeli kişilerce yapılmalıdır. Bu kişiler haritalandırmadan önce bölgesel ve yerel jeolojiyi gözden geçirmelidir. Jeolojik anlamda bir profesyonel haritalandırmayı denetlemeli ve haritalandırmadan sorumlu olmalıdır. 6.2 Haritalandırma işlemleri ve haritalandırma gayretinde gerekli olacak usta yardımının tedarik edilmesi inşaat planına veya tarifnamesine dahil edilmelidir. 6.3 İnşaat programı jeoteknik haritalandırma için yeterli süre tanımalıdır. 6.4 Taraflar arasında, haritalandırmanın gerekli detaylarını belirlemek için haritalandırma öncesi bir toplantı düzenlenmelidir. Detaylı olarak haritalandırılacak özelliklere ve detay düzeyinin seçimine çok özen gösterilmelidir. Kaya kitlesin ve ilgili
özelliklerin her davranışını kaydetmeye meyilli olma, bazı durumlarda konuyla ilgili bilginin gölgelenmesine sebep olabilen konu dışı detayların birikmesine yol açabilir. 7. Haritalandırma Metotları 7.1 Haritalandırmanın amacı kaya kitlesinin ve kazı destekleri, yerinde test lokasyonu, yer altı suyu akıntıları gibi ilgili özelliklerin uygun görsel ve nicel tasvirini geliştirmektir. Bu tasvirin detayları kayaç türü, açıklığın boyutu, verinin kullanım amacı, kapsam ve projenin karmaşıklığı ile birlikte değişir. 7.2 Haritalandırmanın zamanı, kazının zamanına bağlı olarak, zamana bağlı kaya davranışından etkilenebilir (örneğin, şişme, sönme, gerilim boşalması), ancak haritalandırma en iyi ekspozür yapıldıktan sonra mümkün olduğu kadar erken yapılır. 7.3 Kazılmış tüm yüzeyleri itina ile haritalandırın. Analiz veya uygulama için önemli olduğunda açıklık zemini de haritalandırın. 7.4 Böyle bir haritalandırmanın sonuçlarını gösterme yöntemlerinden, tam çevre tekniği genellikle tavsiye edilir ve hem uygulaması hem de anlaşılması kolaydır. Tekniğin tam açıklaması için bakınız; Ek X1. 7.5 Hazırlık: 7.5.1 Kazı yüzeyi haritalandırmadan hemen önce su veya basınçlı hava ile temizlenmelidir. Temizliğin doğal materyaller üzerindeki potansiyel hasar verme etkilerine dikkat edin. 7.5.2 Duvarlardaki yerleştirme ve nirengi noktalarını haritalandırmadan hemen önce uygun aralıklarla işaretleyin. 7.5.3 Eğer ilk destekler güvenlik için gerekli ise, bunları haritalandırmadan önce yerleştirin. Ayrıca, haritalandırılacak bölgede yeterli hava akımı bulunmalıdır. 7.5.4 Yer altı jeoteknik haritalandırmasını yapanlar işlevsel olarak bağımsız ve haritalandırma sırasında tek başına yeterli olmalıdır. 7.6 Spesifik Haritalandırma Prosedürleri 7.6.1 Uygun bir ölçekte ardışık olarak numaralandırılmış alt sayfaları hazırlayın (Not 2). Alt sayfaları ölçme esaslarına bağlayın.
Not 2 – 1:100 haritalandırma ölçeğinin tanımlama ve belgeme için yeterli olduğu tecrübe ile görülmüştür. 7.6.2 Haritalandırmadan önce genel kayaç türlerinin açıklamasını veya anahtar kelimelerini girin. 7.6.3 Yaklaşık 10 ft (3m) uzunluğunda haritalandırma artımı kullanın (Not 3) Bölüm 8’de listelenmiş bilgileri kaydedin ve tanımlayın. Standart haritalandırma sembollerini kullanın (Bkz. Şekil 1). Açıklığın performansını en çok etkileyen jeoteknik özellikler hakkında not tutun. Not 3 – Bu en az görsel bozulmalı tek bakış için uygun bir mesafedir. 7.6.4 Aşırı kazı ve potansiyel istikrarsızlık alanlarının lokasyonunu ve özelliklerini kaydedin. 7.6.5 Zemin desteği türlerini kaydedin ve pozisyonlarını haritalandırın. 7.6.6 Kazım yüzeyinde ortaya çıktıklarında süreksizlik izlerini serbest çizim ile haritalandırın. Bakınız Şekil 2. 7.6.7 Sahada kullanılan sayfalardaki verileri ofiste asıl sayfalara geçirin. 7.6.8 İlk haritalandırmayı gözden geçirin, yeni ve eski belge arasında uyumluluğunu kontrol edin. 8. Haritalandırmanın Detayları 8.1 Haritalandırma- Bütün haritalandırmalar şunları içermelidir: 8.1.1 Bütün gözlemlerin tarihi, 8.1.2 Numune lokasyonları, 8.1.3 Fotoğraf lokasyonları, 8.1.4 Bütün detaylı haritalandırma veya taslak çizimlerinin taslakların lokasyonları. 8.1.5 Grafik ölçeği ve ölçeğin açıklayıcı sözlü bildirimi. 8.1.6 Sembol açıklamaları ve kuzey oku. 8.2 Süreksizlik Haritalandırılması- Süreksizlik (kaya kusuru) haritalandırması her bir sistem için aşağıdaki unsurları içermelidir:
8.2.1 Türü (eklem, fay, yatak, dilinim ve benzeri), 8.2.2 Yönü (Not 4), 8.2.2.1 Düzlemsel- Tabaka yönü veya azimut dalımı ve dalım açısı, 8.2.2.2 Doğrusal- Yön ve dalış. Not 4 – Oryantasyonların çeşitliliği çoklu gözlem gerektirir. 8.2.3 Pürüzlülük (küçük ölçek), 8.2.4 Düzlemsellik (geniş ölçek), 8.2.5 Menfez genişliği (değerlerin modu ve dizisi),
ŞEKİL 1. Haritalandırma Sembolleri
8.2.6 Boşluklama (minimum, ortalama, maksimum), 8.2.7 Sonlandırma türü (Bakınız, Şekil 3), 8.2.8 İz uzunluğu ve 8.2.9 Dolgu (dağılım, kompozisyon, doku (Uygulama D2488) ıslaklık derecesi). 8.3 Kaya Kütlesi Tepki Haritalandırması- Kaya kütlesi haritalandırması ve tasviri şunları içermelidir: 8.3.1 Zemin çökmesinin aşırı kazısı(lokasyon, derinlik, nicelik, sebep; eğer inşaat için gerekli ise çapraz kesitler sağlayın). 8.3.2 Duyulabilir kayaç sesi, levhalaşma, kaya patlaması gibi gerilim boşalma özellikleri (Not 5) Not 5 – Kaya patlamaları için ayrılan kayanın hacmini tahmin edin. 8.3.3 Kayan zemin, sıkışan ve taşan zemin ,(lokasyon, tasvir, materyalin hacmi ve gerçekleşme süresi). Not 6 – Tablo 1’deki terimler nervür mesafesi veya yüklenici tarafından kullanılan desteğin miktarına bakılmaksızın tünel kayalarına uygulanır. 8.3.4 İstikrarsız bloklar ve sökülmeler (lokasyon, tasvir, boyut ve gerçekleşme süresi). 8.4 Kaya Tasvirleri – Kaya tasvirleri şunları içermelidir: 8.4.1 Kaya türü; aplitik, porfirik, çörtlü gibi niteleme sıfatları; ayrıca, eğer biliniyorsa, formasyon ismi kullanılmalıdır. 8.4.2 Renk ve dizi. 8.4.3 Tane boyutu ve dizisi.
Şekil 1. (Devamı)
8.4.4 Öne çıkan mineraller veya kaya parçaları; çimentolanma türü. 8.4.5 Kaya Kusurları: 8.4.5.1 Eklemler – Açık veya kapalı, dolgu türü, çimentolanma, davranışlar, boşluklar, öne çıkan dizilerin sayısı ve yönü. 8.4.5.2 Faylar – Tür (dalım-kayma, normal, ters, itki, çarpma-kayma), davranış, yerdeğiştirme, dolgu (milonit , breşya) bölgenin kalınlığı. 8.4.5.3 Aşınma ve Çözünme – Mekanik ve kimyasal aşınma, hidrotermal başkalaşım, oksidasyon. 8.4.6 Kayaç Yapıları: 8.4.6.1 Tortul – Katmanlı, masif, mercekli, çimentolanma derecesi, çapraz tabakalaşma, akış yönü, parça şekilleri. Fosilleri tanımlayın. 8.4.6.2 Metamorfik – Migmatit, katalistik, şistli, gnays, yapraksı. Metamorfizm derecesini tanımlayın. 8.4.6.3 Magmatik – Afanitik, porfirik, zonlu, damar kayacı, sokulum püskürük, akma bandı. 8.4.7 Kayaç Durumu – Dayanım, katılık, davranış; yumuşak veya sert (bkz, 8.4.7.1 ve 8.4.7.2). Yıkanma iyi duruyor (çamur yok), ortalama iyi duruyor veya kötü duruyor (kayda değer çamurlaşma ve sökülme). Bazı kullanışlı kayaç durumu kısaltmaları için 3.3 e bakınız. 8.4.7.1 Kayaç Sertlik Ölçeği, bakınız Tablo 1. 8.4.7.2 Terzaghi’nin kaya, aşınmış kaya ve toprağı ayırmak için kullanılan kılavuzu, bakınız Tablo 2. 8.5 Akışkanların Tasviri – Akışkanların (sıvı, gaz) tasviri ve haritalandırması şunları içermelidir: 8.5.1 Akışkanın cinsi ve lokasyonu; tatbik edilebilir düzenlemeler ile birlikte gazların tanımlanması ve sınıflandırılması için detektörler gerekebilir. 8.5.2 Akış hızı (aşağıda gösterildiği gibi). Hacimsel akışı ve varyasyonlarını hesaplayın: 8.5.2.1 Kuru – Kayaç yüzeyinde görülebilir su yok; dokununca kuru.
8.5.2.2 Rutubet – Kayaç yüzeyinde su mevcut ancak akmıyor; dokununca ıslak. ŞEKİL 2. Jeolojik Verinin Projelendirilmesi 8.5.2.3 Islak – Kayaç yüzeyi suyla kaplanmış. 85.2.4 Damlayan- Su sık ve sürekli damlıyor. 8.5.2.5 Yağmurlu – Su yağmur yağıyormuş gibi akıyor. 8.5.3 Yerel inşaat alanlarından akışkan atık veya pompalama oranı bölgeleri ve uç tahliye noktaları. 8.5.4 Sıcaklık. 8.5.5 Birincil kaynak ve eğer biliniyorsa muhtemel orijini.
8.5.6 Koku, kabarcıklar, renk, temizlik. 8.5.7 Buz birikmeleri. 8.5.8 Efloresans, lekeler, çökelmeler ve diğer birikmeler. 8.6 Mühendislik ve İnşaat Özellikleri – Mühendislik ve inşaat özelliklerinin tasvirinin gereklilikleri aşağıdaki unsurları içermelidir: 8.6.1 Takviye ve desteklerin türü, lokasyonu ve yönü. 8.6.2 Kullanılan kazı metotlarının lokasyonu. 8.6.3 Kazıdan dolayı ortaya çıkan kaya yüzeyi özellikleri (kalan patlama deliği izleri, patlama kaynaklı kırıklar, mekanik kazıcının kesici izleri). 8.6.4 Oyuk ve girintilerin kazıldığı şekli ile tasviri. 8.6.5 Keşif için açılan sondaj deliği ve şaftların durumu ve lokasyonu. 8.6.6 Jeoteknik enstrümentasyon türü, lokasyonu ve oryantasyonu. 9. Rapor 9.1 Jeoteknik haritalandırma ve özeti, intikal mektubu, özet ve ilave ek materyalleri içerebilir. 9.2 Tavsiye edilen rapor taslağı aşağıdaki gibidir:
ŞEKİL 3. Süreksizlik Sonlandırma Türleri 9.2.1 Giriş: 9.2.1.1 Haritalandırmanın amacı. 9.2.1.2 Projenin tanımı. 9.2.1.3 Denetleyici(ler)in, haritalandıran(lar)ın isim(ler)i ve onların bağlantıları. 9.3 Rapor için tavsiye edilen çizimler şu şekildedir: 9.3.1 Gerekli tam çevresel veya diğer harita kaydı. Bakınız, EK X1. 9.3.2 Enkesit. 9.3.3 Blok diyagram. 9.3.4 Yarım küresel projeksiyonlara veya kutupsal diyagramlara çizilmiş süreksizlik oryantasyonları. 9.3.5 Diğer diyagramlar. 9.3.6 Fotoğraf ve/veya video kaydı. 10. Anahtar Kelimeler
10.1 yer altı açıklığı tasarımı; inşai yer altı kazıları; dilinim düzlemleri; süreksizlikler; kazı alanı; alın; fay zonları; jeoteknik haritalandırma; haritalandırma; madenler; kaya; kaya kütlesi tepki haritalandırması; yüzey altı açıklıkları; yüzey analizi; yer altı çevreleri; yer altı kazıları (inşaat/maden) EK (Zorunlu Olmayan Bilgi) X1. YER ALTI AÇIKLIKLARININ TAM ÇEVRESEL HARİTALANDIRILMASI X1.1 Giriş X1.1.1 Bir yer altı kazısı sırasında açığa çıkan tüm jeolojik özelliklerin kaydının çevresel metodu Birleşik Devletler Ordusu Mühendislik Teşkilatı Omaha Astbölgesi tarafından geliştirilmiştir. Metot ilk olarak H.A. Jack tarafından tanımlanmış ve daha sonra 1110-1-37 Mühendislik Teknik Tezkeresinde sunulmuştur. Bu ek özetin bu iki önceki makalede anlatımının özeti niteliğindedir. X.1.1.2 Tam çevresel jeolojik haritalandırma metodu için temel harita yer altı açıklığının duvar yüzeyinin tamamının üstten görünüş ile “çevresinin açılması” ve elde edilir. Böylelikle, yer altı açıklığı yüzeyinde açığa çıkan jeolojik özellikler “gerçek pozisyonlarında” haritalandırılabilirler. Çevresel metodu kullanmak diğer jeolojik veri görüntülemesi metotları ile ilişkilendirilebilecek muhtemel hataları ve görsel perspektif problemlerini minimize eder. X1.1.3 Çevresel jeolojik haritalandırma metodu kolay, kullanışlı ve ister dairesel ister at nalı veya düzensiz şekillerde olsun, geniş-ve küçük- çaplı tünel, şaft ve galerilere uygulanabilir. X1.2 Prosedür X1.2.1 Tam çevresel jeolojik haritalandırma tekniklerini uygulamak için atılacak ilk adım temel haritayı geliştirmektir. Yer altı açıklığının hafriyat hattı tasarım ve inşaat belgeleri ve planda sunulduğu şekilde temel haritayı oluşturmak için kullanılmalıdır. İnşaatın açıklık şeklinde meydana getirdiği değişikliklere uygun hale getirmek için bazı değişiklikler yapılabilir. Bu haritaların ölçeği, haritalandırma sırasında elde edilecek bilginin amacı ve kullanımının gerektirdiği detay düzeyine uygun olmalıdır. Genelde 1 in. = 10 ft ölçeği en kullanışlı olandır. Boşluklu süreksizlikleri olan kompleks jeolojilere sahip geniş alanlar için,
daha büyük bir ölçek, örneğin, 1in. = 5 ft daha uygun olabilir. Şekil X1.1-X1.3 ve Şekil 2, değişik şekilleri olan farklı yer altı yapılarının çevresel haritalandırmasında kullanılan temel haritaların gelişmiş taslaklarıdır. Örneğin, Şekil X1.1’de gösterilen dairesel bir tünelde, tünelin çatısı gelişmiş taslağın ortasında gösterilmiştir ve invört planın hem sol hem de sağ kenarlarında gösterilmiştir. X1.2.2 Kayaç türü, kayaç türleri arasındaki tüm dokanaklar, ve kaya kütlesi süreksizlikleri dahil Jeoloji, yer altı açıklığının çevresinde görüldüğü perspektif lokasyonlarında, gelişmiş taslağa aktarılabilir. Haritalandırma sırasında, harita üzerindeki görünüm genelde içten dışa doğrudur. Alternatif görünüm, yani, kaya kütlesinin açıklığı, açıklığın dışından sardığı görünüm, haritalandırılmış veriyi şeffaf harita tabanlarına aktarıp haritayı yer altı açıklığının boyutsal olarak doğru bir modeline sararak elde edilebilir. X1.2.3 Tam çevresel haritalandırma metodu, üç boyutlu perspektifin, yer altı açıklıklarına yerleştirilen metal ve elektronik sistemlerden etkilenen cep pusulaları kullanılmadan tabaka yönü ve dalımların değerlendirilmesine olanak verdiği düzlemsel veya kesit haritalarında avantaj sağlar. KAYNAKÇA
Kayaçlardaki Geniş Yer altı Açıklıklarının Jeoteknik Haritalandırılması

More Related Content

Kayaçlardaki Geniş Yer altı Açıklıklarının Jeoteknik Haritalandırılması

  • 1. KayaçlardakiGenişYeraltıAçıklıklarının JeoteknikHaritalandırılması için StandartKılavuz Bu standart sabit 4879 tanımı altında hazırlanmıştır; tanımdan hemen sonraki sayı asıl onaylanma yılını veya revizyon durumunda son revizyon yılını gösterir. Parantez içindeki sayı son onaylanma yılını gösterir. Üstsimge epsilon (ɛ) son onaylanma veya revizyondan sonraki bir düzeltmeyi ifade eder. GİRİŞ Bu kılavuz ister yeni ister mevcut olsun, düzenli veya düzensiz bölümlü olabilen, bir insanın ulaşabileceği kadar geniş olan, karşılaşılan koşul ve özelliklerin bir kaydını gerektiren hem inşaat hem de maden yer altı kazılarında kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Jeoteknik haritalandırmanın detayları, haritalandırılan özelliklere ve bilginin kullanım amacına bağlı olacaktır. Bu kılavuz kapsamındaki bilgiler, kazı yüzeyindeki gözlemler ve ölçümlere dayalıdır; jeofiziksel ölçümler dahil edilmemiştir. Genel olarak, tutarlı çıkarımlar elde edebilmek için ilgili yerin özellikleri ile ilgili yeterli bilgi toplanmalıdır. Bu kılavuza uyarak haritalandırma yapmak; tasarım, stabilite analizi, Jeoteknik tahminlerin doğrulanması, bakım ve gözlem, inşaatın sürekli kaydedilmesi için veri tabanı oluşturmak için faydalıdır. Bu kılavuz tek başına, saha araştırması veya cevher araması için model geliştirme veya onaylanması için yerel detaylı kesin bilgilerin toplanması için yöntem sağlamaz. 1. Kapsam 1.1 Bu kılavuz inşaat veya maden amaçlı yapılan geniş açıklıkların haritalandırılması prosedürleri önerir. 1.2 Haritalandırma kazı yüzeyindeki kayaç kütlesinin durumunun tanımlanması ve belgelendirilmesini sağlar. 1.3 Haritalandırma kazı sırasında veya sonrasında gerçekleştirilebilir; ancak, eğer mümkünse haritalandırma, inşaat aktivitesi başlayıp yüzey koşullarını özellikle de herhangi önemli bir jeolojik özelliği kapatıp veya engellenmeden gerçekleştirilmelidir. 1.4 Haritalandırmanın detay düzeyi kullanım amacına uygun olmalıdır. Bu haritalandırma fiziksel veya matematiksel davranış modelleri geliştirmek için yapılan kapsamlı ve titiz araştırmaların yerine geçmez.
  • 2. 1.5 Kazı sırasında karşılaşılan toprak veya toprak benzeri materyaller doğru bir şekilde haritalandırılıp uygulanabilir ASTM standartlarına göre tanımlanmalıdır. 1.6 Bu kılavuzda sunulan prosedürler, aynı zamanda yüzey kazılarını haritalandırmak için de kullanılabilir. 1.7 Haritalandırma kazı geometrisinin ölçümünün yerine geçmez. 1.8 Gözlemlenen ve hesaplanan tüm değerler Uygulama D6026 da belirtilen basamaklara ve yuvarlamalara uygun olmalıdır. 1.9 inch-pound birimi olarak ifade edilen tüm değerler standart olarak alınacaktır. Parantez içinde verilen değerler sadece bilgi sağlamak için verilen ve standart olarak alınmayan SI değerlerine matematiksel dönüştürülmeleridir. 1.10 Bu kılavuz, kullanımına ilişkin, eğer varsa, bütün güvenlik önlemlerini kapsamaz. Kullanmadan önce uygun güvenlik ve sağlık uygulamalarını sağlamak ve düzenleyici kısıtlamaların uygulanabilirliğini belirlemek, bu kılavuzu kullanan kişinin sorumluluğudur. 1.11 Bu kılavuz organize bir bilgi birikimi veya seçenek dizileri sunar ve belirli bir eylem planı tavsiye etmez. Bu belge eğitim veya tecrübe yerine geçmez ve profesyonel değerlendirme ile birlikte kullanılmalıdır. Bu kılavuzda ele alınan tüm konular her durumda uygulanabilir değildir. Bu ASTM standardı sunulan profesyonel bir hizmetin yeterliliğinin değerlendirildiği özen standardını temsil etmek veya bunun yerine geçmek amacı taşımaz ve aynı şekilde, bu belge bir projenin birçok özgün yönü göz önünde bulundurulmadan uygulanmamalıdır. Bu belgenin başlığındaki “Standart” kelimesi, sadece belgenin ASTM mutabakat işlemlerine göre onaylandığı anlamına gelir. 2. Referans Belgeler 2.1 ASTM Standartları: ² D420 Guide to Site Characterization of Engineering Design and Construction Purposes (Withdrawn 2011)³ D653 Terminology Relating to Soil, Rock, and Contained Fluids D2488 Practice for Description and Identification of Soils (Visual- Manual Procedure)
  • 3. D5731 Test Method for Determination of Point Load Strength Index of Rock and Application to Rpck Strength Classifications D5873 Test Method for Determination of Rock Hardness by Rebound Hammer Method D6026 Practice for Using Significant Digits in Geotechnical Data 3. Terminoloji 3.1 Bu kılavuzda kullanılan terimlerin tanımları Terminology D653’e dayandırılır. 3.2 Bu Standarda Özel Terimlerin Tanımları: 3.2.2 giriş galerisi- bir yer altı kazısında çalışmak veya kazı yerinin drenajı için yüzeyden açılan horizontal veya horizontale yakın pasajdır(Ref (1)). 3.2.2 kayaçların başkalaşımı- fiziksel veya kimyasal etkilerden, özellikle hidrotermal solüsyon aktivitelerinden dolayı kayaçların mineralojik yapılarında meydana gelen değişimdir; ayrıca, kaya veya mineral yapısındaki ikincil bir değişikliktir. 3.2.2.1 Tartışma- Başkalaşım bazen metamorfizmin bir evresi olarak ele alınmaktadır, fakat genellikle metamorfizmden daha hafif ve yerel olduğu için ondan ayrılır (2). 3.2.3 menfez- hava, su veya çimentosuz dolgu malzemeleri içeren bir boşluğun olduğu bir süreksizliğin komşu kayaç duvarları arasındaki düşey mesafedir. 3.2.4 tepe- bir yer altı kavitesinin tepesi veya üst kısmı (Ref (1)) 3.2.5 yatak yüzeyi- iki komşu tortul kayaç yatağı arasındaki ara yüz; yatak tortul kayaçların farklı kalınlık, içerik, yapı veya renkte tabakalarının dizilimidir. Terim, magmatik ve metamorfik kayaçların tabakalı dizilimi ve yapısı için de kullanılabilir. 3.2.6 dilinim düzlemleri- kayaç veya minerallerin ayrıldığı paralel veya subparalel yüzeylerdir. D653 3.2.7 taç- bir tünelin kavisli çatısı 3.2.8 süreksizlik- bu kılavuzda kullanıldığı gibi, başka materyallerle doldurulabilen, toprak materyallerindeki ayrışma yüzeyi. 3.2.8.1 Tartışma- Süreksizlikler bağlantıları, dilinimleri, fayları, endüklenmiş çatlakları ve bazı yatak yüzeylerini, bazı foliasyon yüzeylerini ve bazı dokanakları içerir.
  • 4. 3.2.9 galeri- horizontal yer altı pasajı 3.2.10 ayna- tünel ağzının sonunda kazıya maruz kalan yüzey. (Ref 1) 3.2.11 zemin çökmesi- bir yer altı kazısında bir tavan veya duvar kitlesinin doğal veya beşeri sebeplerle çökmesidir. (Ref 1) 3.2.12 fay- kırılma yüzeyine paralel olarak kayda değer yer değiştirmenin gerçekleştiği, bir kayanın fiziksel süreksizliğinde meydana gelen doğal bir kırılmadır (Ref 2). 3.2.12.1 Tartışma- kayma terimi Jeoteknik uygulamada küçük kırılmalar için veya küçük yer değiştirmelerin gerçekleştiği kırılmalar için kullanılır. 3.2.13 zemin- Herhangi bir yer altı açıklığında, bir insanın üzerinde yürüyebildiği veya platformun yer aldığı kısmıdır. (Ref 3) 3.2.14 akışkan zemin- çukurun içine akışkan bir sıvı gibi akan, toprak materyalleri ve su karışımıdır. 3.2.15 foliasyon- katmanlı veya prizmatik materyallerin paralel dizilimi; ayrıca metamorfik kayaçlardaki mineraller şeritlerinin veya düzensiz bantlarının dizilimi; şistlenme ve bazı kayaç dilinimlerini kapsayan, kapsayıcı bir terimdir. 3.2.16 çatlak- bu kılavuzda kullanıldığı gibi, insan eliyle meydana getirilen yapay bir kırılmadır, örneğin, patlama çatlağı. 3.2.16.1 Tartışma- Bu, kayacın fiziksel süreksizliğinde meydana gelen kapsayıcı bir terimdir; çatlak ve fayları kapsar. 3.2.17 dolgu- ana kayadan daha zayıf olabilen bir kayanın süreksizliğin komşu duvarlarını birbirinden ayıran materyallerdir. 3.2.17.1 Tartışma- Tipik dolgu malzemeleri; kum, silt, kil, breş veya milonittir. Bu terim aynı zamanda ince mineral tabakalarını ve süreksizlikleri kapsar, örneğin, kuvartz ve kalsit damarlar. 3.2.18 invört- bir tünelin veya diğer yer altı açıklıklarının kavisli zeminidir. (Ref 1) 3.2.19 eklem- bir kayanın fiziksel süreksizliğinde meydana gelen krılma yüzeyine paralel küçük yer değiştirmeye sebep olan doğal bir kırılmadır. 3.2.20 aşırı kazı- istenen kazı hattı dışında bir patlamadan dolayı kırılan kayaçtır.
  • 5. 3.2.21 ayrılma- kömürdeki killi şist ayrılması gibi bir yatak içerindeki ince tortul tabakasıdır; ayrıca, bir kayanın kolayca ayrıldığı yatak yüzeyi ayrılması gibi bir yüzeydir. (Ref 2) 3.2.22 düzlemsellik- 50 mm. den büyük olan pürüz dalga boyuna gönderme yapar. Sertlikte kullanılan aynı pürüzlülük özellikleri ile tanımlanır (bkz. pürüzlülük) 3.2.23 çözülme yüzeyi- zemin açığa çıkarıldıktan bir süre sonra kemer veya duvarlardan kitle veya ince tabakaların düşmeye başlamasıdır. 3.2.23.1 Tartışma- hızlı çözünen zeminlerde süreç ekspozürden birkaç dakika sonra başlar; aksi takdirde zemin yavaş çözünürdür. 3.2.24 çatı- herhangi bir yer altı kazısının tavanıdır. (3) 3.2.25 sertlik- bir süreksizliğin topoğrafyasını tanımlar (bkz. Düzlemsellik) 3.2.25.1 Tartışma- pürüzlülük derecesi 50mm’lik veya daha küçük pürüz dalga boyuna gönderme yapar. Pürüzlülük derecesi, çıkıntıların hem yükseklik ve dalga boyları hem de açısallıkları ve gerçek ve görünür oryantasyonları ile tanımlanır. 3.2.26 kayar zemin- eğimli yerde stabil olmayan kohezyonsuz granüllü materyallerdir. 3.2.27 şaft- keşif veya kayaç, toprak ve su örneği almak, personel ve malzeme indirmek ve çıkarmak veya kazı alanını havalandırmak için açılmış, derinliğine göre nispeten küçük bir kazı alanıdır. 3.2.28 kayma- bakınız, fay. 3.2.29 gerinim hattı- bir tünel veya galerinin çatı kemeri ve yan duvarlarının bağlantısıdır. (Ref 1) 3.2.30 taşma zemini- kazı alanına plastik bir biçimde, görülebilir bir kırılma veya süreklilik kaybı olmadan taşmasıdır. 3.2.31 şişme zemini- su emerek hacmi artan ve yavaşça kazıma akan zemindir. 3.2.32 sonlandırma- eklem gibi düzlemsel bir özelliğin izinin sonu veya sonlanma formudur. 3.2.33 iz uzunluğu- eklem gibi düzlemsel bir özellik ile bir kazıda açığa çıkarılmış kaya veya toprak yüzeyi arasındaki arakesimden kaynaklı meydana gelen hattır.
  • 6. 3.2.34 tünel- her iki taraftan atmosfere açılan horizontal veya horizontale yakın yer altı pasajıdır. Bu terim genellikle galeri için kullanılır. 3.2.35 aşınma- erozyonun yer kabuğu yüzeyine yakın atmosferik ajanlara maruz kalan topraksı veya kaya materyallerin karakterini (renk, doku, içerik, metanet veya form)değiştirdiği, gevşeyen veya değişen materyalin az taşındığı veya taşınmadığı kısmını oluşturan süreç veya süreçler dizisidir; özellikle, yerinde bir atık katmanı oluşturan ve taşınma için tortu hazırlayan, kayanın fiziksel ayrışması ve kimyasal çözülmesidir. (2) 3.2.35.1 Tartışma- aşınmaların çoğu yüzeyde meydana gelir, ancak aynen atmosferik oksijenin ve yüzey sularının içeri girmesine olanak sağlayan fisürlü kayalarda olduğu gibi kayda değer derinlikte de meydana gelebilir (2). 3.3 Kısaltmalar: 3.3.1 Bazı kullanışlı kaya koşulları kısaltmaları şunlardır: 3.3.1.1 blk-bloklaşmış 3.3.1.2 br-breşya 3.3.1.3 K-kil 3.3.1.4 ez.-ezik 3.3.1.5 a.k.- ayrışmış kaya 3.3.1.6 kr-kırıklı 3.3.1.7 Ç-çakıl 3.3.1.8 g-gouge 3.3.1.9 s-sert 3.3.1.10- ek-eklem 3.3.1.11 M-silt 3.3.1.12 mas- masif 3.3.1.13 hs-hafif sert 3.3.1.14 hy-hafif yumuşak
  • 7. 3.3.1.15 pl- eklemler üzerindeki pas lekesi 3.3.1.16 S- kum 3.3.1.17 y- yumuşak 3.3.1.18 ha- hafifçe aşınmış 3.3.1.19 a- aşınmış veya çözünmüş 4. Önemi ve Kullanımı 4.1 Bu kılavuzda sunulan metotların uygulanması ile ortaya çıkarılan Jeoteknik harita aşağıdaki amaçlarla kullanılabilir daimi bir belgedir: 4.1.1 Temel jeoteknik bilgilerin derlenmesi. 4.1.2 Tasarım onaylanması. 4.1.3 İnşaat öncesi tahminlerin değerlendirilmesi. 4.1.4 Teçhizat yerleştirilmesi ve veri analizi. 4.1.5 Problemlerin ve olası problemlerin tanımlanması ve lokasyonu. 4.1.6 Masraflar ve istemlerin ayarlanması için kayıtların tedarik edilmesi. 4.1.7 Gelecek benzer projeler için kullanışlı bilginin tedarik edilmesi. 4.2 İnşaat veya güvenlik etkenleri nu kılavuzdaki tüm prosedürlerin uygulanarak haritalandırmayı kısıtlayabilir. 4.3 Güvenlik ve lojistik etkenlere bağlı olarak uygulanabilir olduğundan, açıklığın ilerleyen cephesine yakın haritalandırmanın önemli faydaları vardır. 4.4 Haritalandırmanın vurgusu kazının tüm performansını etkileyebilecek olan, öngörülen veya bulunan bu jeoteknik özellikler üzerine çekilmelidir. 4.5 Toz, su, ışık azlığı, kısıtlı ekspozürler veya diğer fiziksel faktörler haritalandırmanın niteliğini etkileyebilir. 5. Teçhizat 5.1 Mühendis bandı, 25m veya gerektiği kadar. 5.2 Su geçirmez kağıt, eğer tünel nemliliği gerektiriyorsa.
  • 8. 5.3 Kapaklı Not Panosu. 5.4 Gerekli Güvenlik Donanımı, baret gibi. 5.5 Açıölçer. 5.6 Ölçekli Cetvel. 5.7 Cep Takeometresi. 5.8 İlave Işık Kaynakları. 5.9 Kalemler. 5.10 Numune Kapları. 5.11 Kaya Balyozu. 5.12 İsteğe Bağlı Ekipman: 5.12.1 Kamera, flaş, yüksek hızlı film. 5.12.2 Su akış miktarını ölçmek için laplar veya aparatlar. 5.12.3 SchmidBeton Çekici Test Metodu D5873. 5.12.4 Nokta Yükü Test Aygıtı Test Metodu D5731. 5.12.5 Termometre. 6. Prosedür 6.1 Haritalandırma, jeoloji eğitimi almış ve yer altı haritalandırması konusunda tecrübeli kişilerce yapılmalıdır. Bu kişiler haritalandırmadan önce bölgesel ve yerel jeolojiyi gözden geçirmelidir. Jeolojik anlamda bir profesyonel haritalandırmayı denetlemeli ve haritalandırmadan sorumlu olmalıdır. 6.2 Haritalandırma işlemleri ve haritalandırma gayretinde gerekli olacak usta yardımının tedarik edilmesi inşaat planına veya tarifnamesine dahil edilmelidir. 6.3 İnşaat programı jeoteknik haritalandırma için yeterli süre tanımalıdır. 6.4 Taraflar arasında, haritalandırmanın gerekli detaylarını belirlemek için haritalandırma öncesi bir toplantı düzenlenmelidir. Detaylı olarak haritalandırılacak özelliklere ve detay düzeyinin seçimine çok özen gösterilmelidir. Kaya kitlesin ve ilgili
  • 9. özelliklerin her davranışını kaydetmeye meyilli olma, bazı durumlarda konuyla ilgili bilginin gölgelenmesine sebep olabilen konu dışı detayların birikmesine yol açabilir. 7. Haritalandırma Metotları 7.1 Haritalandırmanın amacı kaya kitlesinin ve kazı destekleri, yerinde test lokasyonu, yer altı suyu akıntıları gibi ilgili özelliklerin uygun görsel ve nicel tasvirini geliştirmektir. Bu tasvirin detayları kayaç türü, açıklığın boyutu, verinin kullanım amacı, kapsam ve projenin karmaşıklığı ile birlikte değişir. 7.2 Haritalandırmanın zamanı, kazının zamanına bağlı olarak, zamana bağlı kaya davranışından etkilenebilir (örneğin, şişme, sönme, gerilim boşalması), ancak haritalandırma en iyi ekspozür yapıldıktan sonra mümkün olduğu kadar erken yapılır. 7.3 Kazılmış tüm yüzeyleri itina ile haritalandırın. Analiz veya uygulama için önemli olduğunda açıklık zemini de haritalandırın. 7.4 Böyle bir haritalandırmanın sonuçlarını gösterme yöntemlerinden, tam çevre tekniği genellikle tavsiye edilir ve hem uygulaması hem de anlaşılması kolaydır. Tekniğin tam açıklaması için bakınız; Ek X1. 7.5 Hazırlık: 7.5.1 Kazı yüzeyi haritalandırmadan hemen önce su veya basınçlı hava ile temizlenmelidir. Temizliğin doğal materyaller üzerindeki potansiyel hasar verme etkilerine dikkat edin. 7.5.2 Duvarlardaki yerleştirme ve nirengi noktalarını haritalandırmadan hemen önce uygun aralıklarla işaretleyin. 7.5.3 Eğer ilk destekler güvenlik için gerekli ise, bunları haritalandırmadan önce yerleştirin. Ayrıca, haritalandırılacak bölgede yeterli hava akımı bulunmalıdır. 7.5.4 Yer altı jeoteknik haritalandırmasını yapanlar işlevsel olarak bağımsız ve haritalandırma sırasında tek başına yeterli olmalıdır. 7.6 Spesifik Haritalandırma Prosedürleri 7.6.1 Uygun bir ölçekte ardışık olarak numaralandırılmış alt sayfaları hazırlayın (Not 2). Alt sayfaları ölçme esaslarına bağlayın.
  • 10. Not 2 – 1:100 haritalandırma ölçeğinin tanımlama ve belgeme için yeterli olduğu tecrübe ile görülmüştür. 7.6.2 Haritalandırmadan önce genel kayaç türlerinin açıklamasını veya anahtar kelimelerini girin. 7.6.3 Yaklaşık 10 ft (3m) uzunluğunda haritalandırma artımı kullanın (Not 3) Bölüm 8’de listelenmiş bilgileri kaydedin ve tanımlayın. Standart haritalandırma sembollerini kullanın (Bkz. Şekil 1). Açıklığın performansını en çok etkileyen jeoteknik özellikler hakkında not tutun. Not 3 – Bu en az görsel bozulmalı tek bakış için uygun bir mesafedir. 7.6.4 Aşırı kazı ve potansiyel istikrarsızlık alanlarının lokasyonunu ve özelliklerini kaydedin. 7.6.5 Zemin desteği türlerini kaydedin ve pozisyonlarını haritalandırın. 7.6.6 Kazım yüzeyinde ortaya çıktıklarında süreksizlik izlerini serbest çizim ile haritalandırın. Bakınız Şekil 2. 7.6.7 Sahada kullanılan sayfalardaki verileri ofiste asıl sayfalara geçirin. 7.6.8 İlk haritalandırmayı gözden geçirin, yeni ve eski belge arasında uyumluluğunu kontrol edin. 8. Haritalandırmanın Detayları 8.1 Haritalandırma- Bütün haritalandırmalar şunları içermelidir: 8.1.1 Bütün gözlemlerin tarihi, 8.1.2 Numune lokasyonları, 8.1.3 Fotoğraf lokasyonları, 8.1.4 Bütün detaylı haritalandırma veya taslak çizimlerinin taslakların lokasyonları. 8.1.5 Grafik ölçeği ve ölçeğin açıklayıcı sözlü bildirimi. 8.1.6 Sembol açıklamaları ve kuzey oku. 8.2 Süreksizlik Haritalandırılması- Süreksizlik (kaya kusuru) haritalandırması her bir sistem için aşağıdaki unsurları içermelidir:
  • 11. 8.2.1 Türü (eklem, fay, yatak, dilinim ve benzeri), 8.2.2 Yönü (Not 4), 8.2.2.1 Düzlemsel- Tabaka yönü veya azimut dalımı ve dalım açısı, 8.2.2.2 Doğrusal- Yön ve dalış. Not 4 – Oryantasyonların çeşitliliği çoklu gözlem gerektirir. 8.2.3 Pürüzlülük (küçük ölçek), 8.2.4 Düzlemsellik (geniş ölçek), 8.2.5 Menfez genişliği (değerlerin modu ve dizisi),
  • 13. 8.2.6 Boşluklama (minimum, ortalama, maksimum), 8.2.7 Sonlandırma türü (Bakınız, Şekil 3), 8.2.8 İz uzunluğu ve 8.2.9 Dolgu (dağılım, kompozisyon, doku (Uygulama D2488) ıslaklık derecesi). 8.3 Kaya Kütlesi Tepki Haritalandırması- Kaya kütlesi haritalandırması ve tasviri şunları içermelidir: 8.3.1 Zemin çökmesinin aşırı kazısı(lokasyon, derinlik, nicelik, sebep; eğer inşaat için gerekli ise çapraz kesitler sağlayın). 8.3.2 Duyulabilir kayaç sesi, levhalaşma, kaya patlaması gibi gerilim boşalma özellikleri (Not 5) Not 5 – Kaya patlamaları için ayrılan kayanın hacmini tahmin edin. 8.3.3 Kayan zemin, sıkışan ve taşan zemin ,(lokasyon, tasvir, materyalin hacmi ve gerçekleşme süresi). Not 6 – Tablo 1’deki terimler nervür mesafesi veya yüklenici tarafından kullanılan desteğin miktarına bakılmaksızın tünel kayalarına uygulanır. 8.3.4 İstikrarsız bloklar ve sökülmeler (lokasyon, tasvir, boyut ve gerçekleşme süresi). 8.4 Kaya Tasvirleri – Kaya tasvirleri şunları içermelidir: 8.4.1 Kaya türü; aplitik, porfirik, çörtlü gibi niteleme sıfatları; ayrıca, eğer biliniyorsa, formasyon ismi kullanılmalıdır. 8.4.2 Renk ve dizi. 8.4.3 Tane boyutu ve dizisi.
  • 15. 8.4.4 Öne çıkan mineraller veya kaya parçaları; çimentolanma türü. 8.4.5 Kaya Kusurları: 8.4.5.1 Eklemler – Açık veya kapalı, dolgu türü, çimentolanma, davranışlar, boşluklar, öne çıkan dizilerin sayısı ve yönü. 8.4.5.2 Faylar – Tür (dalım-kayma, normal, ters, itki, çarpma-kayma), davranış, yerdeğiştirme, dolgu (milonit , breşya) bölgenin kalınlığı. 8.4.5.3 Aşınma ve Çözünme – Mekanik ve kimyasal aşınma, hidrotermal başkalaşım, oksidasyon. 8.4.6 Kayaç Yapıları: 8.4.6.1 Tortul – Katmanlı, masif, mercekli, çimentolanma derecesi, çapraz tabakalaşma, akış yönü, parça şekilleri. Fosilleri tanımlayın. 8.4.6.2 Metamorfik – Migmatit, katalistik, şistli, gnays, yapraksı. Metamorfizm derecesini tanımlayın. 8.4.6.3 Magmatik – Afanitik, porfirik, zonlu, damar kayacı, sokulum püskürük, akma bandı. 8.4.7 Kayaç Durumu – Dayanım, katılık, davranış; yumuşak veya sert (bkz, 8.4.7.1 ve 8.4.7.2). Yıkanma iyi duruyor (çamur yok), ortalama iyi duruyor veya kötü duruyor (kayda değer çamurlaşma ve sökülme). Bazı kullanışlı kayaç durumu kısaltmaları için 3.3 e bakınız. 8.4.7.1 Kayaç Sertlik Ölçeği, bakınız Tablo 1. 8.4.7.2 Terzaghi’nin kaya, aşınmış kaya ve toprağı ayırmak için kullanılan kılavuzu, bakınız Tablo 2. 8.5 Akışkanların Tasviri – Akışkanların (sıvı, gaz) tasviri ve haritalandırması şunları içermelidir: 8.5.1 Akışkanın cinsi ve lokasyonu; tatbik edilebilir düzenlemeler ile birlikte gazların tanımlanması ve sınıflandırılması için detektörler gerekebilir. 8.5.2 Akış hızı (aşağıda gösterildiği gibi). Hacimsel akışı ve varyasyonlarını hesaplayın: 8.5.2.1 Kuru – Kayaç yüzeyinde görülebilir su yok; dokununca kuru.
  • 16. 8.5.2.2 Rutubet – Kayaç yüzeyinde su mevcut ancak akmıyor; dokununca ıslak. ŞEKİL 2. Jeolojik Verinin Projelendirilmesi 8.5.2.3 Islak – Kayaç yüzeyi suyla kaplanmış. 85.2.4 Damlayan- Su sık ve sürekli damlıyor. 8.5.2.5 Yağmurlu – Su yağmur yağıyormuş gibi akıyor. 8.5.3 Yerel inşaat alanlarından akışkan atık veya pompalama oranı bölgeleri ve uç tahliye noktaları. 8.5.4 Sıcaklık. 8.5.5 Birincil kaynak ve eğer biliniyorsa muhtemel orijini.
  • 17. 8.5.6 Koku, kabarcıklar, renk, temizlik. 8.5.7 Buz birikmeleri. 8.5.8 Efloresans, lekeler, çökelmeler ve diğer birikmeler. 8.6 Mühendislik ve İnşaat Özellikleri – Mühendislik ve inşaat özelliklerinin tasvirinin gereklilikleri aşağıdaki unsurları içermelidir: 8.6.1 Takviye ve desteklerin türü, lokasyonu ve yönü. 8.6.2 Kullanılan kazı metotlarının lokasyonu. 8.6.3 Kazıdan dolayı ortaya çıkan kaya yüzeyi özellikleri (kalan patlama deliği izleri, patlama kaynaklı kırıklar, mekanik kazıcının kesici izleri). 8.6.4 Oyuk ve girintilerin kazıldığı şekli ile tasviri. 8.6.5 Keşif için açılan sondaj deliği ve şaftların durumu ve lokasyonu. 8.6.6 Jeoteknik enstrümentasyon türü, lokasyonu ve oryantasyonu. 9. Rapor 9.1 Jeoteknik haritalandırma ve özeti, intikal mektubu, özet ve ilave ek materyalleri içerebilir. 9.2 Tavsiye edilen rapor taslağı aşağıdaki gibidir:
  • 18. ŞEKİL 3. Süreksizlik Sonlandırma Türleri 9.2.1 Giriş: 9.2.1.1 Haritalandırmanın amacı. 9.2.1.2 Projenin tanımı. 9.2.1.3 Denetleyici(ler)in, haritalandıran(lar)ın isim(ler)i ve onların bağlantıları. 9.3 Rapor için tavsiye edilen çizimler şu şekildedir: 9.3.1 Gerekli tam çevresel veya diğer harita kaydı. Bakınız, EK X1. 9.3.2 Enkesit. 9.3.3 Blok diyagram. 9.3.4 Yarım küresel projeksiyonlara veya kutupsal diyagramlara çizilmiş süreksizlik oryantasyonları. 9.3.5 Diğer diyagramlar. 9.3.6 Fotoğraf ve/veya video kaydı. 10. Anahtar Kelimeler
  • 19. 10.1 yer altı açıklığı tasarımı; inşai yer altı kazıları; dilinim düzlemleri; süreksizlikler; kazı alanı; alın; fay zonları; jeoteknik haritalandırma; haritalandırma; madenler; kaya; kaya kütlesi tepki haritalandırması; yüzey altı açıklıkları; yüzey analizi; yer altı çevreleri; yer altı kazıları (inşaat/maden) EK (Zorunlu Olmayan Bilgi) X1. YER ALTI AÇIKLIKLARININ TAM ÇEVRESEL HARİTALANDIRILMASI X1.1 Giriş X1.1.1 Bir yer altı kazısı sırasında açığa çıkan tüm jeolojik özelliklerin kaydının çevresel metodu Birleşik Devletler Ordusu Mühendislik Teşkilatı Omaha Astbölgesi tarafından geliştirilmiştir. Metot ilk olarak H.A. Jack tarafından tanımlanmış ve daha sonra 1110-1-37 Mühendislik Teknik Tezkeresinde sunulmuştur. Bu ek özetin bu iki önceki makalede anlatımının özeti niteliğindedir. X.1.1.2 Tam çevresel jeolojik haritalandırma metodu için temel harita yer altı açıklığının duvar yüzeyinin tamamının üstten görünüş ile “çevresinin açılması” ve elde edilir. Böylelikle, yer altı açıklığı yüzeyinde açığa çıkan jeolojik özellikler “gerçek pozisyonlarında” haritalandırılabilirler. Çevresel metodu kullanmak diğer jeolojik veri görüntülemesi metotları ile ilişkilendirilebilecek muhtemel hataları ve görsel perspektif problemlerini minimize eder. X1.1.3 Çevresel jeolojik haritalandırma metodu kolay, kullanışlı ve ister dairesel ister at nalı veya düzensiz şekillerde olsun, geniş-ve küçük- çaplı tünel, şaft ve galerilere uygulanabilir. X1.2 Prosedür X1.2.1 Tam çevresel jeolojik haritalandırma tekniklerini uygulamak için atılacak ilk adım temel haritayı geliştirmektir. Yer altı açıklığının hafriyat hattı tasarım ve inşaat belgeleri ve planda sunulduğu şekilde temel haritayı oluşturmak için kullanılmalıdır. İnşaatın açıklık şeklinde meydana getirdiği değişikliklere uygun hale getirmek için bazı değişiklikler yapılabilir. Bu haritaların ölçeği, haritalandırma sırasında elde edilecek bilginin amacı ve kullanımının gerektirdiği detay düzeyine uygun olmalıdır. Genelde 1 in. = 10 ft ölçeği en kullanışlı olandır. Boşluklu süreksizlikleri olan kompleks jeolojilere sahip geniş alanlar için,
  • 20. daha büyük bir ölçek, örneğin, 1in. = 5 ft daha uygun olabilir. Şekil X1.1-X1.3 ve Şekil 2, değişik şekilleri olan farklı yer altı yapılarının çevresel haritalandırmasında kullanılan temel haritaların gelişmiş taslaklarıdır. Örneğin, Şekil X1.1’de gösterilen dairesel bir tünelde, tünelin çatısı gelişmiş taslağın ortasında gösterilmiştir ve invört planın hem sol hem de sağ kenarlarında gösterilmiştir. X1.2.2 Kayaç türü, kayaç türleri arasındaki tüm dokanaklar, ve kaya kütlesi süreksizlikleri dahil Jeoloji, yer altı açıklığının çevresinde görüldüğü perspektif lokasyonlarında, gelişmiş taslağa aktarılabilir. Haritalandırma sırasında, harita üzerindeki görünüm genelde içten dışa doğrudur. Alternatif görünüm, yani, kaya kütlesinin açıklığı, açıklığın dışından sardığı görünüm, haritalandırılmış veriyi şeffaf harita tabanlarına aktarıp haritayı yer altı açıklığının boyutsal olarak doğru bir modeline sararak elde edilebilir. X1.2.3 Tam çevresel haritalandırma metodu, üç boyutlu perspektifin, yer altı açıklıklarına yerleştirilen metal ve elektronik sistemlerden etkilenen cep pusulaları kullanılmadan tabaka yönü ve dalımların değerlendirilmesine olanak verdiği düzlemsel veya kesit haritalarında avantaj sağlar. KAYNAKÇA