Ken Lawrence Minipaper Georges Melies
- 1. Universiteit Antwerpen Duivel-doet-al Georges M辿li竪s en de Auteurtheorie Ken Lawrence Filmtheorie en Analyse Master in de Filmstudies en Beeldcultuur Prof. Ph. Meers
- 2. 1.Inleiding Georges M辿li竪s ( 8 december 1861 21 januari 1938 ) was een pionier van de vroege cinema. Nadat hij naar eigen zeggen de eerste publieke voorstelling van de cin辿matographe van de gebroeders Lumi竪re bijwoonde in Parijs besloot hij om die in zijn show in het Th辿atre Robert-Houdin te introduceren. Toen de Lumi竪res weigerden hun toestel aan M辿li竪s te verkopen ging deze laatste naar Groot-Brittanni谷 waar hij een projectietoestel kocht van Robert William Paul. Amper enkele maanden voelde hij de behoefte om zelf films te produceren. Hij bouwde de projector om tot een camera en bracht aan een sneltempo films uit. Van die uitzonderlijke productie is slechts een deel bewaard gebleven, maar enkele films, onder andere Voyage dans la Lune uit 1902, zijn de filmgeschiedenis ingegaan. Deze paper beoogt het oeuvre van M辿li竪s te analyseren in het kader van de auteurtheorie. Kunnen we M辿lies als auteur beschouwen? Zijn er m.a.w. bepaalde stilistische of thematische elementen die doorheen zijn oeuvre terugkeren? Was M辿li竪s volledig of vrijwel volledig zelf verantwoordelijk voor zijn producties? Eerst wordt kort het theorethisch kader geschetst. Nadien volgt de toepassing waarin onderzocht wordt of M辿li竪s als auteur kan worden bestempeld. Tenslotte volgt een algemene conclusie. 2.Theoretisch kader De analyse vertrekt eerst en vooral vanuit de Franse invulling van het begrip auteur. In deze visie is een auteur iemand die persoonlijke films maakt. Hiermee bedoelt men films die volledig de stempel van de cineast dragen. De filmmaker is verantwoordelijk voor het hele creatieve proces, vanaf het schrijven van het scenario tot het monteren van het gefilmde materiaal. Er zal ook aandacht worden besteed aan de Britse variant van de auteurtheorie, het auteur- structuralism. Dit is een minder persoonsgerichte benadering die vertrekt vanuit bepaalde structuren in het werk van een cineast. De auteur/cineast is dan niet langer een concrete persoon, maar een katalysator van een bepaalde vorm die hij tot uiting brengt. 1
- 3. 3.Toepassing Om M辿li竪s een auteur te noemen zouden er eerst en vooral op het niveau van de stijl of het niveau van de thematiek bepaalde elementen moeten zijn die men typisch kan noemen voor M辿li竪s. Bij M辿li竪s ligt de validiteit van een claim op auteurschap zeker en vast op het niveau van de stijl. Een tweede kenmerk dat moet worden onderzocht betreft de mate waarin de filmmaker zelf verantwoordelijk is voor zijn werk. M辿li竪s maakte actualit辿s reconstitut辿es, politieke satires, reclame-filmpjes, erotische films, melodramas en avontuurlijke actiefilms. Toch wordt hij vooral herinnerd omwille van zijn fantasierijke sprookjes en zijn trucagefilms. Vooral in deze films zijn er stilistische elementen terug te vinden die typerend zijn voor de M辿li竪s films. Eerst en vooral baden de films in een theatrale stijl met een statisch camerastandpunt. Ten tweede benutten de acteurs de diepte niet, maar staan ze allen op een rijtje naast elkaar. Een derde stilistisch element betreft de overgang van de ene naar de andere sc竪ne die steeds via een dissolve gebeurt. Het vierde en stilistisch belangrijkste kenmerk van de films van M辿li竪s is het gebruik van trucages. M辿li竪s maakt veelvuldig gebruik van de stop-subsitutie-techniek om plotse verdwijningen, verschijningen en transformaties mogelijk te maken. Hij past ook de techniek van de meervoudige belichting toe om droomsc竪nes in beeld te brengen of schilderijen te doen spreken. Tenslotte kan hij bepaalde objecten astronomische proporties doen krijgen door de afstand tussen het object en de camera te wijzigen. Buiten deze stijlelementen moet ook aandacht worden besteed aan de wijze waarop de films van M辿li竪s tot stand kwamen. Tussen 1896 en 1912 bracht M辿li竪s meer dan vijfhonderd films uit. Hij stond niet alleen in voor het schrijven, het regisseren, het ontwerpen van de decors, het uitwerken van de trucages en het produceren van de films, in de meeste van zijn werken. nam hij ook nog eens de hoofdrol op zich. In 1993 bracht het Nederlands Film Museum een tekst opnieuw uit die M辿li竪s zelf schreef over zijn vak als filmmaker. Hij vertelt daarin dat hij reeds aan het prille begin van zijn carri竪re gefascineerd raakte door wat hij de ontwikkelingen en methodes van de artistieke cinematografie noemt. Hij vindt ze de meest aantrekkelijke en interessante van alle kunstvormen. Gepassioneerd vertelt hij dat dit buitengewone vak zowel de toneelkunst, tekenkunst, schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur, mechanica en allerlei vormen van 2
- 4. handenarbeid ( ... ) in gelijke mate gebruikt. M辿li竪s wist zich inderdaad in al deze disciplines te redden en cre谷erde aldus eigenhandig zijn verhaalwerelden. Een andere invalshoek voor de auteurtheorie is de Britse invulling van het begrip. Men heeft het dan over het auteur structuralism. Als men de probleemstelling op deze manier benadert komt men terecht bij het r辿alisme fantastique als de vorm die door M辿li竪s tot uiting werd gebracht. Het r辿alisme fantastique is een schijnbaar realisme. Aanvankelijk geven zijn films de indruk dat de kijker in een theater zit en er een film wordt vertoond over wat er zich daar afspeelt. M辿li竪s begint met goochelarij die ook op een podium kan, maar voegt gaandeweg alsmaar meer trucages toe die enkel via het medium film kunnen worden gerealiseerd. M辿li竪s is inderdaad de katalysator van deze vorm. Hij streefde voortdurend naar het realistisch weergeven van het ongelooflijke, het onvoorstelbare. In zijn eigen woorden klinkt het: aan de meest fantastische dromen en aan de meest onwaarschijnlijke uitvindingen van de verbeelding een schijn van werkelijkheid (... ) geven. Ja, het moet gezegd: je moet hier absoluut het onmogelijke realiseren, want je fotografeert en vertoont het immers!!! 4.Conclusie Om van een auteur te spreken op de manier die Fran巽ois Truffaut voor ogen heeft, moet men op twee zaken letten. Enerzijds dienen er in het werk van de cineast bepaalde stilistische of thematische elementen te zijn die een zeker mate van consistentie vertonen. Anderzijds moet deze cineast volledig zelf instaan voor zijn producties. Uit de analyse blijkt dat bij M辿li竪s aan beide vereisten voldaan is en hij dus een auteur kan worden genoemd. In de Britse invulling van het auteurschap, het auteur structuralism ligt de nadruk meer op een reeks structuren die samen een geheel vormen waarvan de auteur dan de katalysator is. Bij M辿li竪s vindt dit zijn weerklank in het r辿alisme fantastique. M辿li竪s speelde in op het idee van de fotografische werkelijkheid, evenals op het manipuleren van en het ingrijpen in die werkelijkheid. Via beide invalshoeken komen we tot hetzelfde besluit: M辿li竪s is een auteur. Dat is ook de conclusie van Elizabeth Ezra in haar diepgaande studie over de filmmaker: He was an auteur in every sense, and his work paved the way for future auteurs.. 3
- 5. 5.Bibliografie Chevrie, M., 1986, Tour de Cartes, Cahiers du Cin辿ma, n属387, September 1986, p.40 45 Ezra, E., 2000, French Film Directors Georges M辿li竪s, Manchester University Press Fisher, B. e.a., 1989, A 100 Year Start on Tomorrow, American Cinematographer, n属70/7, juli 1989, p.12a Foto uit M辿li竪s Un Homme dIllusions, 1961 Georges M辿li竪s, IMDB pagina, on-line beschikbaar op: http://www.imdb.com/name/nm0617588/ Hogue, P., 1995, At Large in the Century of M辿li竪s, Film Comment, Vol. 3 遜, maart-april 1995, p.16 M辿li竪s, G., 1993, Kunst en Vliegwerk, NFM Themareeks n属17, mei 1993, p.4 30 4