ºÝºÝߣ

ºÝºÝߣShare a Scribd company logo

Koncepcje Powstawania Zaburze¨½ Psychicznych I Ich Terapii

?Download as DOC, PDF?
?
carola
carola
1 of 11
Downloaded 10 times
Koncepcje powstawania zaburze¨½ psychicznych i ich terapii Psychoanaliza - Psychoanaliza Freuda ? ?ycie psychiczne cz?owieka jest pochodn? wrodzonej konstytucji biologicznej. ? Kieruj? nim pop?dy. ? Gdy pop?dy nie s? zaspokojone powstaj? konflikty psychiczne, kt¨®re s? podstaw? ? zaburzonego zachowania. ? Kilka modeli psychiki ??cznie wyja?nia powstawanie zaburze¨½. Psychoanaliza Freuda ¨C model strukturalny psychiki ? Id to pop?dy. Kieruje si? zasad? przyjemno?ci. D??y do zaspokojenia potrzeb: seksualnych i agresywnych. ? Ego to rozum. Kieruje si? zasad? rzeczywisto?ci. Pozwala na zaspokojenie potrzeb id, o ile jest to bezpieczne, albo pozwala na zaspokojenie w po?redniej, bezpiecznej formie. Jego dzia?anie zale?y od proces¨®w poznawczych: rozumowanie, planowanie, pami??. ? Superego to sumienie i sfera warto?ci. Psychoanaliza Freuda ¨C model topograficzny psychiki ? Procesy psychiczne s?: ? ?wiadome ? przed?wiadome ? nie?wiadome. Psychoanaliza Freuda ¨C model dynamiczny psychiki ? U pod?o?a zachowania dzia?aj? dwa pop?dy ¨C ? seksualny i agresji ? Energia biologiczna pop?d¨®w ulega transformacji na psychiczn? i warunkuje zachowania Podstaw? zaburze¨½ psychicznych - nieu?wiadamiany konflikt psychiczny ? Pop?dy d??? do zaspokojenia i napotykaj? na zakazy ze strony rodzic¨®w i zagro?enie kar? za z?amanie regu? spo?ecznych. ? Powstaje konflikt: d??enie do zaspokojenia i l?k przed separacj?, kastracj?, l?k pierwotny, ?e b?dzie si? przyt?oczonym instynktown? stymulacj? lub l?k przed poczuciem winy, gdy ?amie si? regu?y, kt¨®re s? uwewn?trznione. ? Ego kontroluje wyra?anie impuls¨®w instynktowych d???cych do zaspokojenia. U?ywa do tego mechanizm¨®w obronnych ? Mechanizmy obronne ego chroni? przed l?kiem i pozwalaj? na bezpieczn?, niebezpo?redni? gratyfikacj? impuls¨®w. ? Obrony przed u?wiadomieniem sobie seksualnych i agresywnych impuls¨®w dzia?aj? bez u?wiadamiania sobie ich dzia?ania. ? Za?o?eniem jest, ?e je?li osoba nie jest ?wiadoma d??enia do zaspokojenia, to nie mo?e na podstawie d??enia dzia?a?. Mechanizmy obronne ego ? Mechanizmy obronne to schemat uczu?, my?li lub zachowa¨½, kt¨®re wyst?puj? bez ?wiadomej ch?ci ich u?ycia i powstaj? w reakcji na zagro?enie psychiczne. Przeznaczone s? do ukrycia lub usuni?cia konflikt¨®w lub stresor¨®w wywo?uj?cych l?k. ? Niekt¨®re mechanizmy, jak projekcja rozszczepienie, acting ¨Cout s? nieadaptacyjne. ? Inne, jak t?umienie, zaprzeczenie mog? by? albo adaptacyjne, albo nie, w zale?no?ci od stopnia ich nasilenia i braku elastyczno?ci. ? Mechanizmy, jak sublimacja i humor s? adaptacyjne.
? ILUSTRACJA POSZCZEG?LNYCH MECHANIZM?W OBRONNYCH ? Kobieta, lat 38. Wysz?a za m?? gdy mia?a 30 lat. Obydwoje z m??em chcieli mie? dzieci. Siedem lat temu zasz?a w ci??? i poroni?a, a ponownie w ci??? nie zasz?a. W wieku lat 38 stwierdzono u niej nowotw¨®r we wczesnym stadium i zosta?a poddana operacji usuni?cia macicy, co oznacza, ?e nie b?dzie mog?a mie? dzieci. Zawsze czu?a si? gorsza od siostry, kt¨®ra ma czworo dzieci i przyznano jej nagrod? za ?dobry kontakt z dzie?mi¡±. Konflikt dotyczy instynktownych pragnie¨½, oczekiwa¨½ zwi?zanych z rodzicielstwem, rzeczywisto?ci, potrzeb os¨®b bliskich. Poni?sze przyk?ady ilustruj? mo?liwe reakcje kobiety na operacj?. MECHANIZMY OBRONNE ?PSYCHOTYCZNE¡± ? Te mechanizmy wyst?puj? powszechnie u zdrowych os¨®b: u dzieci poni?ej 5 roku ?ycia oraz u doros?ych podczas gdy marz? i fantazjuj?. ? Polegaj? na zmienianiu nieakceptowanej rzeczywisto?ci w akceptowan?. Mechaznizmy obronne psychotyczne - ILUZYJNA PROJEKCJA (delusional projection ) ? Polega na percepcji w?asnych uczu? w innej osobie i dzia?ania na podstawie tej percepcji np. iluzja paranoidalna. ? Np. kobieta uwa?a, ?e szpital prowadz? rasi?ci, kt¨®rzy pr¨®buj? podda? j? sterylizacji. Pr¨®buje skontaktowa? si? telefonicznie z FBI, aby powiadomi? ich o ludob¨®jstwie, jakie ma miejsce w szpitalu. Odmawia przyjmowania ?rodk¨®w u?mierzaj?cych b¨®l, twierdz?c, ?e jest to eksperymentalny lek kontroluj?cy my?li. Mechanizmy obronne psychotyczne ¨C ZAPRZECZENIE ( denial) ? Mechanizm ten opiera si? na u?ywaniu fantazji jako g?¨®wnego substytutu innych ludzi ¨C w szczeg¨®lno?ci tych, kt¨®rych brak si? odczuwa. ? Np. Kobieta w?druje po szpitalu w poszukiwaniu swojego dziecka. Przez telefon zamawia w¨®zek dla dziecka oraz ubranka i prosi o dostarczenie ich do domu. Nie odczuwa b¨®lu pooperacyjnego. mechanizmy obronne psychotyczne- ZNIEKSZTA?CENIE ( distortion ) ? Zniekszta?canie zewn?trznej rzeczywisto?ci, aby dopasowa? j? do w?asnych potrzeb i pragnie¨½. ? Np. kobieta trzeciego dnia po operacji oznajmia, ?e nale?y do wsp¨®lnoty ?Christian Scientist¡± i natychmiast wypisuje si? ze szpitala. Oznajmia ponadto, ?e musi ju? wr¨®ci? do domu, poniewa? wraz z m??em planuj? wycieczk? na Bermudy w najbli?szy weekend. (Podczas gdy ich doch¨®d nie pozwala? na drogie wycieczki). Dodaje za ?miechem, ?e potrzebuj? urlopu, aby dokona? wiosennego sadzenia. MECHANIZMY OBRONNE ?NIEDOJRZA?E¡± ? Te mechanizmy powszechnie stosuj? osoby pomi?dzy 3 a 15 rokiem ?ycia oraz osoby z zaburzeniami osobowo?ci, wyst?puj? tak?e u os¨®b doros?ych w toku psychoterapii psychoanalitycznej. ? Usuwaj? l?k wywo?any mo?liwo?ci? nawi?zania intymnych relacji lub utraty takich relacji. Obserwator ocenia je jako spo?ecznie niepo??dane. Mechanizmy obronne niedojrza?e PROJEKCJA ( projection ) ? Polega na przypisywaniu nieakceptowanych przez siebie uczu? innym ludziom. ? Np. kobieta z powodu wyst?pienia niegro?nej pooperacyjnej infekcji pisze listy do gazet, obwiniaj?ce szpital o z?e warunki sanitarne. Oskar?aj?c lekarza o nie wykonanie wcze?niej cytologicznego badania, kt¨®re ujawni?oby nowotw¨®r, zagrozi?a, ?e wkroczy na drog? s?dow?, poniewa? lekarz zaniedba? swoje obowi?zki.
mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C FANTAZJA SCHIZOIDALNA ( schizoid fantasy ) - ? Mechanizm ten polega na fantazjowaniu i odsuwaniu si? od ludzi w poszukiwaniu samotno?ci. Celem jest rozwi?zanie lub unikni?cie konflikt¨®w i uzyskanie gratyfikacji. ? Fantazjowanie jest po??czone z unikaniem intymno?ci oraz z u?ywaniem ekscentrycznych zachowa¨½, aby zrazi? do siebie ludzi. Osoba stosuj?ca ten mechanizm nie traktuje fantazji jako rzeczywisto?ci i nie dzia?a w oparciu o nie. ? Fantazje s?u?? zaspokojeniu niespe?nionych potrzeb zwi?zanych z interpersonalnymi kontaktami oraz ukrywaniu agresywnych lub seksualnych impuls¨®w. Istotnym sk?adnikiem tego mechanizmu jest ?prymitywna idealizacja¡±. ? Np. Kobieta prosi piel?gniark? o nie wpuszczanie do niej odwiedzaj?cych, poniewa? powoduj?, ?e czuje si? smutna. Czyta wielokrotnie czasopismo dla rodzic¨®w. Chodzi na oddzia? noworodk¨®w zastanawiaj?c si? i fantazjuj?c o tym, jak nazwa?aby ka?de z dzieci, gdyby by?o jej. ?piewa ko?ysanki. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C HIPOCHONDRIA ( hypochondriasis ) ? Polega na transformacji zarzut¨®w i pretensji do innych powsta?ych w wyniku utraty bliskiej osoby, samotno?ci, nieakceptowanych agresywnych impuls¨®w, kt¨®re najpierw s? kierowane do siebie, a nast?pnie przybieraj? form? narzekania z powodu odczuwania b¨®lu, chor¨®b somatycznych i neurastenii. ? Ten mechanizm pozwala jednostce obarczy? innych w?asnym b¨®lem lub dyskomfortem, zamiast bezpo?rednio przedstawi? potrzeby, albo skar?y? si?, ?e nie zaspokajaj? potrzeby zale?no?ci (cz?sto niewyra?onej). ? Np. Kobieta martwi si?, ?e nowotw¨®r zaatakowa? r¨®wnie? w?z?y ch?onne i m?czy odwiedzaj?cych liczeniem malutkich guzk¨®w w pachwinach oraz na szyi. Kiedy w odwiedziny przysz?? jej siostra, pacjentka oskar?y?a j? o nadmierne i bezustanne opiekowanie si? swoimi dzie?mi i zaniedbywanie siostry , kt¨®ra mo?e umrze? na nowotw¨®r. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C ZACHOWANIE BIERNO ¨C AGRESYWNE ( passive ¨C aggresive behavior ) ? Jest to agresja skierowana do innych, wyra?ana niebezpo?rednio i nieefektywnie przez bierno??. ? Zachowanie bierno-agresywne cechuj? niepowodzenia, zwlekanie oraz choroby, kt¨®re wp?ywaj? negatywnie na otoczenie bardziej ni? na osob? je przejawiaj?c?. Jednostka pos?uguj?ca si? tym mechanizmem mo?e r¨®wnie? prezentowa? g?upie i prowokacyjne zachowania, w celu zwr¨®cenia na siebie uwagi oraz b?aznowa? ¨C aby unikn?? wchodzenia w takie interakcje, kt¨®re wymagaj? wsp¨®?zawodnictwa. ? Np. Kiedy sta?ysta, podczas zak?adania kropl¨®wki, nie trafi? prosto w ?y?? kobieta u?miechn??a si? do niego, kaza?a si? nie martwi? i powiedzia?a: ? Kiedy jest si? tylko studentem medycyny, musi by? trudno wykonywa? rzeczy poprawnie¡±. W nocy nie mog?a spa? i widzia?a, ?e sko¨½czy?a si? kropl¨®wka, O 4 rano piel?gniarka to zobaczy?a i zawo?a?a sta?yst?, aby zmieni? chorej kropl¨®wk?. Pacjentka powiedzia?a weso?o, ?e nie wzywa?a wcze?niej piel?gniarki do zmiany kropl¨®wki, poniewa? wie, jak bardzo s? wszyscy w szpitalu zaj?ci. mechanizmy obronne niedojrza?e - ACTING ¨C OUT ? Bezpo?rednia ekspresja impuls¨®w i nie?wiadomych ?ycze¨½ , aby unikn?? u?wiadomienia sobie uczu?, kt¨®re im towarzysz?. Polega na sta?ym poddawaniu si? impulsom i natychmiastowym roz?adowywaniu ich, aby unikn?? napi?cia, kt¨®re gdyby nie by?o roz?adowane natychmiast, sko¨½czy?oby si? wyra?eniem impuls¨®w.
? Przejawia si? w zachowaniach motorycznych, przest?pczych, aktach impulsywnych, wybuchach z?ego humoru, podejmowanych w celu unikni?cia u?wiadamiania sobie uczu?. Obejmuje te? u?ywanie lek¨®w, czerpanie przyjemno?ci z niepowodzenia, zadawanie sobie fizycznego b¨®lu przez uszkadzanie cia?a w celu zmniejszenia napi?cia - l?ku lub depresji. ? Np. Kobieta z przyk?adu kr¨®tko po opuszczeniu szpitala zdradzi?a swojego m??a z czteroma m??czyznami w ci?gu jednego miesi?ca, z czego dw¨®ch pozna?a w hotelowych kafejkach a jeden by? osiemnastoletnim ch?opcem na posy?ki. Przedtem, poza m??em, nie wykazywa?a zainteresowania m??czyznami. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C ROZSZCZEPIENIE ( dissociation ) ? Tymczasowa zmiana w zakresie cech charakteru lub poczucia to?samo?ci, aby unikn?? odczuwania niepokoju. Jest synonimem zaprzeczenia i ?omnipotencji¡±. ? Np. Obudziwszy si? z narkozy kobieta nie czu?a ?alu ¨C zamiast tego mia?a prze?ycia religijne. Po wyj?ciu ze szpitala powiedzia?a wszystkim swoim znajomym, ?e b¨®l pozwoli? jej uzyska? poczucie wsp¨®lnoty ze wszystkimi cierpi?cymi lud?mi. Mia?a poczucie, ?e ma szcz??cie, poniewa? zosta?a wyr¨®?niona przez Boga przez to, ?e nowotw¨®r zosta? wykryty tak szybko i ?e operacja si? uda?a. MECHANIZMY OBRONNE ?NEUROTYCZNE¡± ? Powszechnie wyst?puj? u ludzi mi?dzy 3 a 90 rokiem ?ycia, u os¨®b z zaburzeniami neurotycznymi oraz u os¨®b, kt¨®re s? pod wp?ywem ci??kiego stresu w doros?ym ?yciu. Zmieniaj? uczucia oraz spos¨®b wyra?ania instynktownych impuls¨®w. Obserwatorzy uznaj? je za indywidualne, dziwne cechy charakteru, albo neurotyczne blokady. mechanizmy obronne neurotyczne ¨C WYPIERANIE ( repression ) ? Zapominanie lub nieu?wiadamianie sobie impuls¨®w z pewnych cz??ci cia?a. My?l jest zapomniana a uczucie cz?sto pozostaje. Zapominaniu cz?sto towarzyszy zachowanie symboliczne, kt¨®re sugeruje, ?e to, co zosta?o poddane represji, nie zosta?o tak naprawd? zapomniane. ? Wypieranie zapobiega ekspresji i percepcji impuls¨®w i uczu?. Je?li po stracie kogo? bliskiego cz?owiek szlocha i nie pami?ta z czyjego powodu, jest to wypieranie, je?li zaprzecza, ?e p?acze lub twierdzi, ?e osoba nie?yj?ca ?yje, jest to zaprzeczenie, je?li zaprzecza, ?e jest smutny, jest to rozszczepienie. ? Np. Kobieta stwierdzi?a, ?e nie pami?ta, jak nazywa si? operacja, kt¨®rej zosta?a poddana, z wyj?tkiem, ?e dotyczy?a ?niewielkiego kawa?ka czego? w brzuchu¡±. Zapomnia?a¡¯ r¨®wnie? o pierwszej wizycie kontrolnej po operacji. Po powrocie do domu wybuch?a p?aczem, kiedy st?uk?a niedrogi wazon na kwiaty w kszta?cie amfory i nie wiedzia?a, dlaczego p?aka?a. mechanizmy obronne neurotyczne - PRZEMIESZCZENIE ( displacement ) ? Skierowanie uczu? do wzgl?dnie mniej istotnych os¨®b, ni? te osoby, kt¨®re te uczucia wywo?a?y. ? Np. Kobieta zainteresowa?a si? tulipanami i ?onkilami, kt¨®re s? hodowane na szpitalnym oknie. Mimo, ?e nigdy nie zapyta?a lekarza o przebieg leczenia, to martwi?a si? o ple?¨½, kt¨®ra pojawi?a si? na cebulkach kwiatk¨®w. Wiedz?c, ze hobby jej chirurga to ogrodnictwo, wielokrotnie prosi?a go o rady dotycz?ce tego, co si? rozwija na cebulkach kwiat¨®w. mechanizmy obronne ?neurotyczne¡± - REAKCJA UPOZOROWANA (Reaction formation )
? ?wiadome uczucie i /lub zachowanie, kt¨®re jest przeciwne do nieakceptowanych, instynktownych impuls¨®w ¡®id¡¯. ? Troszczenie si? o kogo?, podczas gdy samemu chce si?, aby to o niego kto? si? troszczy?, nienawi?? do kogo? lub czego?, podczas gdy si? tego kogo? lubi, lubienie nielubianego rywala lub nieprzyjemnego obowi?zku. ? Np. Kobieta w dyskusjach z swoimi m?odszymi znajomymi argumentuje, ?e powinni ogranicza? liczb? dzieci. Ponadto ¡®przypomina¡¯ sobie, ?e zawsze ba?a si? b¨®lu zwi?zanego z porodem i m¨®wi, ?e mia?a szcz?cie, ?e zosta?a uwolniona od znoszenia tego. mechanizmy obronne ?neurotyczne¡± INTELEKTUALIZACJA ( intellectualization ) ? - My?lenie o instynktownych pragnieniach w spos¨®b formalny i oboj?tny, co powoduje ?e te pragnienia pozostaj? nieu?wiadomione. ? Intelektualizacja zawiera przesadne zwracanie uwagi na przedmioty nieo?ywione, w celu unikni?cia intymnych stosunk¨®w z lud?mi; albo zwracanie uwagi na zewn?trzn? rzeczywisto??, aby unikn?? wnikania we w?asne uczucia, albo przywi?zywanie uwagi do ma?o znacz?cych szczeg¨®?¨®w, aby unikn?? widzenia ca?o?ci sprawy. ? Np. Kobieta przeczyta?a du?o pozycji m¨®wi?cych o nowotworze macicy i zada?a lekarzowi wiele pyta¨½ dotycz?cych natury operacji. Zapozna?a si? w szczeg¨®?ach ze sposobami zapobiegania pooperacyjnej infekcji i gojenia pooperacyjnej rany. W szpitalu odkry?a nowe ¡®hobby¡¯ ¨C uczenie si? medycznych termin¨®w. MECHANIZMY OBRONNE ?DOJRZA?E¡± ? Powszechnie wyst?puj? u os¨®b pomi?dzy 12 a 90 rokiem ?ycia. Integruj? rzeczywisto??, stosunki mi?dzyludzki oraz uczucia. Obserwator uznaje je za zalety. Pod dzia?aniem silnego stresu osoba mo?e zmieni? je na mniej dojrza?e mechanizmy. Mechanizmy obronne dojrza?e ¨C ALTRUIZM ( Altruism ) ? Pomoc innym wprawdzie zast?pcza, ale konstruktywna i przynosz?ca pod?wiadome ( instynktowne ) gratyfikacje. Altruizm obejmuje: ?agodn? i konstruktywn? reakcj? upozorowan?, empati?, filantropi? oraz s?u?enie innym, kt¨®re jest nagradzane. ? Np. kobieta miesi?c po operacji organizuje grup? kobiet, kt¨®re przesz?y operacj? piersi i macicy, aby odwiedza? i pomaga? pacjentkom poddawanym operacjom ginekologicznym. Udzielaj? informacji, daj? rady, pocieszaj?. Na podstawie w?asnego do?wiadczenia odpowiadaj? na pytania i l?ki nowych pacjentek. mechanizmy obronne dojrza?e ¨C HUMOR ( Humor ) ? Jawna ekspresja w?asnych uczu?, kt¨®ra nie powoduje uczucia dyskomfortu i nie ma niekorzystnego wp?ywu na innych. Podobnie jak nadzieja, humor pozwala na znoszenie a zarazem koncentracj? na czym? trudnym do zniesienia. ? Dowcipkowanie zawiera dystrakcj? lub przemieszczenie od trudnej sprawy. Humor pozwala skupi? uwag? i poradzi? sobie z tym, co jest zbyt trudne do zniesienia. ? Np. Kiedy przeczyta?a w czasopi?mie ?Playboy¡± definicj? zabiegu usuni?cia macicy: ?wyrzucenie noside?ek a pozostawienie kojca ¡±, ?mia?a si? tak bardzo, ?e a? ?zy lecia?y jej z oczu i bola? j? brzuch. Zaskoczonej jej reakcj? piel?gniarce wyja?ni?a: ?Ta wszystko jest cholernie ironiczne¡±. mechanizmy obronne dojrza?e- T?UMIENIE ( suppression ) - ? Zdolno?? do utrzymywania wszystkich komponent¨®w konfliktu w umy?le, op¨®?nienia dzia?ania, uczuciowej reakcji, lub my?lenia o charakterze martwienia si?.
? T?umienie jest p¨®??wiadom? decyzj?, aby op¨®?ni? skoncentrowanie uwagi na u?wiadomionym konflikcie lub impulsie. Mechanizm ten zawiera szukanie dobrych stron w ka?dej sytuacji, minimalizowanie dyskomfortu, nieokazywanie emocji, postaw? stoick?, oraz ?liczenie do dziesi?ciu¡± zanim si? zareaguje. Obrazuje go postawa: stwierdzenie ?Pomy?l? o tym jutro¡± i pami?tanie, aby pomy?le? o tym jutro. ? Np. Kobieta w szpitalu przeczyta?a utwory Marka Aureliusza oraz Eklezjastesa. Bardzo stara?a si? ukry? przed m??em wiecznie mokr? od ?ez chusteczk?. Nigdy nie narzeka?a, chocia? zabiegi by?y bolesne, np. podczas usuwania szw¨®w. Wiedz?c, ?e smuc? j? wszelkie fotografie i rysunki przedstawiaj?ce dzieci, rozda?a nieprzeczytane egzemplarze ulubionego magazynu, w kt¨®rym by?y artyku?y m¨®wi?ce o tym, jak nale?y dba? o dziecko. mechanizmy obronne dojrza?e ¨C ANTYCYPACJA ( anticipation ) ? Realistyczne przewidywanie lub planowanie wyst?pienia psychicznego dyskomfortu w przysz?o?ci. ? Np. Spokojnie i praktycznie rozmawia?a z lekarzem o przebiegu leczenia po operacji, otwarcie wyrazi?a ?al, ?e nie b?dzie mia?a dzieci, z drugiej za? strony przed operacj? martwi?a si? o mo?liwe pooperacyjne komplikacje chirurgiczne i p?aka?a z powodu niemo?no?ci urodzenia dziecka. mechanizmy obronne dojrza?e - SUBLIMACJA ( sublimation ) ? Niebezpo?rednia albo os?abiona ekspresja instynkt¨®w, z kt¨®r? nie wi??? si? niekorzystne konsekwencje lub utrata przyjemno?ci. Sublimacja zawiera zar¨®wno ekspresj? agresji przez gry, sporty, hobby, wyra?enie impuls¨®w instynktowych w os?abionej formie - romantyczne zaloty. ? W sublimacji uczucia s? uznawane za w?asne, modyfikowane i kierowane ku wa?nej osobie lub celowi, dzi?ki czemu osi?ga si? zaspokojenie instynktownych d??e¨½, chocia?by w niewielkim stopniu. ? Np. Kobieta bardzo si? ucieszy?a z kartek z ?yczeniami powrotu do zdrowia, kt¨®re dosta?a od dzieci swojej siostry i zgodzi?a si? uczy? przedszkolaki w niedzielnej szk¨®?ce oraz opublikowa?a wiersz w gazecie ukazuj?cej si? w jej mie?cie rodzinnym o s?odko ¨C gorzkich urokach bycia ¡®bezdzietn? cioci?¡¯. Fazy rozwoju psychoseksualnego ¨Cpsychoanaliza Freuda ? Faza oralna. Przez 18 pierwszych miesi?cy ?ycia pop?d seksualny i agresywny koncentruje si? na okolicy ust. Ta okolica jest ?r¨®d?em przyjemno?ci seksualnej. Adekwatne zaspokojenie pop?du seksualnego zale?y od dawania piersi lub butelki z pokarmem. ? Fiksacja energii na tej fazie ma miejsce gdy (1) rodzice deprywuj?cy potrzeby i dziecko szuka oralnego zaspokojenia, kt¨®rego nigdy nie otrzyma?o; (2) rodzice nazbyt zaspak?j?cy - wtedy dziecko stara si? utrzyma? nagradzaj?ca sytuacj?. ? Konflikt = oralne potrzeby i l?k przed separacj? i u?ycie niedojrza?ych mechanizm¨®w obronnych. ? Zaprzeczenie potrzebom oralnym, kt¨®re nie zosta?y zaspokojone lub niezaspokojeniu. ? Rozszczepienie z?ych do?wiadcze¨½ zwi?zanych z niezaspokojeniem potrzeb. ? Projekcja to, co jest z?ym do?wiadczeniem postrzega si? w ludziach. ? Osobowo?? oralna boi si?, wycofania mi?o?ci lub opuszczenia. ? Faza analna. Od 18 miesi?ca ?ycia do 3 lat. Kiedy tworzy si? napi?cie w p?cherzu i w odbycie dziecko chce natychmiastowej redukcji napi?cia i spotyka si? z zakazem = matka chce, aby wstrzyma?o natychmiastow? redukcj? napi?cia. Z drugiej strony zmusza je do uwolnienia napi?cia, podczas gdy ono nie ma potrzeby uwolnienia.
? Fiksacja energii na tej fazie, gdy (1) rodzice zbyt wymagaj?cy i (2) zbyt pob?a?liwi. ? Konflikt = pragnienia uwolnienia napi?cia, wtedy kiedy je odczuwa i niech?? do uwolnienia napi?cia, kiedy go nie odczuwa i l?k przed kar? ? Konflikt prowadzi do u?ycia obron: reakcja upozorowana polega na do?wiadczaniu przeciwnych uczu? do tych, kt¨®re naprawd? do?wiadcza; lubi to, czego nie lubi. Izolacja ¨Cmy?li o funkcji wydalania jako o mechanicznym dzia?aniu. Intelektualizacja ¨Canalizuje logicznie do?wiadczenie, neutralizuj?c emocje. ? Faza falliczna ¨C 3 ¨C6r.?. Pragnienia seksualne dotycz? obiekt¨®w seksualnych pragnie¨½. W przypadku ch?opca konflikt dotyczy uczu? do matki i l?ku przed kastracj? ze strony ojca. Nast?puje identyfikacja z regu?ami ojca ojcem w nadziei, ?e uniknie kastracji. C¨®rki odwracaj? si? od matek (matka pierwotnym obiektem zaspakaj?cym pop?d seksualny ch?opca i dziewczynki), uwa?aj?c, ?e je oszuka?y, nie daj?c penisa. I zwracaj? si? ku ojcu, aby uczestniczy? w posiadaniu fallusa ojca. ? Nadmierne odrzucenie pragnie¨½ seksualnych przez rodzica i nadmierne zaspokojenie prowadzi do fiksacji energii na tej fazie. ? Konflikt polega na d??eniu do zaspokojenia pragnie¨½ seksualnych przez rodzica p?ci przeciwnej i l?ku przed kastracj?. ? Mechanizmem obronnym przed u?wiadamianiem sobie impuls¨®w seksualnych skierowanych ku rodzicowi p?ci przeciwnej i l?ku przed kar? ze strony rodzica tej samej p?ci jest wyparcie. Dziecko jest nie?wiadome fantazji na temat rodzica p?ci przeciwnej. Czuje si? wolne od pragnienia kazirodztwa i konsekwencji kazirodztwa ¨C kastracji. ? Faza latencji 6-11 ? Faza genitalna ¨C pragnienia seksualne skierowane do adekwatnych obiekt¨®w. Konflikty z poprzednich faz rozwoju pozostaj? i wyznaczaj? cechy charakteru (charakter oralny , analny , falliczny lub mieszany). Konsekwencje konfliktu wypartego w dzieci¨½stwie w doros?ym ?yciu psychoanaliza Freuda ? Konflikt doznawany w dzieci¨½stwie pozostaje nieu?wiadamiany i dlatego pozostaje nierozwi?zany w ?yciu doros?ym. ? Istnienie nieu?wiadamianego konfliktu powoduje zwi?zanie energii psychicznej na obronie przed u?wiadomieniem sobie wypartych impuls¨®w. Wtedy mniej energii zostaje do radzenia sobie z stresorami w doros?ym ?yciu. ? Im wcze?niejszej fazy rozwoju nieu?wiadamiany konflikt dotyczy, tym mniej dojrza?e mechanizmy obronne osoba stosuje. Konflikt wyparty w dzieci¨½stwie ¨C pod?o?em objaw¨®w w doros?ym ?yciu psychoanaliza Freuda ? 1. Je?li w doros?ym ?yciu ma miejsce wydarzenie stresuj?ce, osoba reaguje na to wydarzenie tak, jak reagowa?a wobec rodzica w sytuacji, gdy wyst?pi? impuls d???cy do wyra?enia si? i l?k przed kar?. ? Reaguje tak, jakby np. wyra?enie agresji grozi?o jej odrzuceniem lub pragnienie zakazanego seksu grozi?o kastracj?. ? W efekcie - Powtarza do?wiadczenie tego samego konfliktu. ? 2. Wzrasta l?k, ?e impulsy si? wydostan? spod kontroli, i kara b?dzie mia?a miejsce. ? 3. Wtedy nasila si? obrona ego. Ego tworzy symptomy jako obron? przed nieakceptowanym impulsami i dzieci?cym l?kiem przed kar? lub poczuciem winy. Funkcja objaw¨®w ¨C psychoanaliza Freuda ? 1. Objawy s?u?? jako obrona przeciw nieakceptowanym impulsom
? Np. Objawy neurastenii ¨C kto? proponuje kobiecie romans. To aktywuje konflikt: impuls seksualny i l?k przed kar?. Kobieta powtarza reakcj? z dzieci¨½stwa. Objawy powoduj?, ?e czuje si? zm?czona i nie podejmuje ?adnej aktywno?ci . ? 2. Objawy mog? pe?ni? funkcj? tak?e niebezpo?redniego wyra?enia impuls¨®w. ? i wtedy s? oporne na zmian?. Koncepcja leczenia ¨C Proces zmiany w psychoanalizie polega na wzro?cie ?wiadomo?ci i na korekcyjnym do?wiadczeniu emocjonalnym ? Zasad? terapii jest sprawi?, aby to, co nie?wiadome sta?o si? ?wiadome. ? 1. Pacjent ma sobie u?wiadomi? zjawisko nie?wiadomego przeniesienia na analityka. ? W kontakcie z analitykiem, kt¨®ry jest bierny i nie okazuj?cy uczu?, jak pusty ekran i spotyka si? codziennie z pacjentem, nast?puje przeniesienie impuls¨®w i uczu? skierowanych pierwotnie do rodzic¨®w na analityka (nazywa si? to nerwic? przeniesieniow?). ? Taka reakcja jest wyrazem oporu przed u?wiadomieniem sobie, ?e impulsy s? naprawd? skierowane do rodzica. ? Pacjent w ten spos¨®b zaspokaja impulsy skierowane pierwotnie do rodzica przemieszczaj?c je z rodzica na terapeut?. ? Pacjent ma wyrazi? impulsy wobec terapeuty; poniewa? nie spotka si? z kar?, stanowi to korekcyjne do?wiadczenie emocjonalne. ? 2. Pacjent ma sobie u?wiadomi?, ?e stosuje op¨®r wobec pozbycia si? objaw¨®w; spowodowany tym, ?e nie chce do?wiadczy? konfliktu oraz tym, ?e pozwalaj? one na cz??ciowe uwolnienie nieakceptowanych impuls¨®w. ? 3. Pacjent ma sobie u?wiadomi?, ?e z perspektywy cz?owieka doros?ego impulsy nie s? gro?ne ? 4. Pacjent ma sobie u?wiadomi?, ?e mo?e u?y? lepszych obron , aby je kontrolowa? i pozwoli? sobie, aby je wyrazi? w dojrza?y spos¨®b. Techniki doprowadzania do ?wiadomo?ci nie?wiadomych konflikt¨®w - Wolne skojarzenia ? Wolne skojarzenia prowadz? do my?li, uczu?, fantazji i ?ycze¨½, kt¨®re wyra?aj? instynkty. ? Zarazem wyst?puje op¨®r przed u?wiadomieniem sobie, ?e impulsy d??? do wyra?enia si?, poniewa? wyra?enie ich jest zwi?zane z l?kiem przed kar? lub przed poczuciem winy. ? Analityk nawi?zuje relacj? wsp¨®?pracy z t? cz??ci? ego, kt¨®ra jest racjonalna. I chce si? uwolni? od cierpienia. I kt¨®ra wierzy, ?e gdy zrobi to, o co prosi analityk doprowadzi to do uwolnienia si? od cierpienia. ? I na tej podstawie prosi o to, aby pacjent zachcia? wypowiada? wolne skojarzenia. Techniki doprowadzania do ?wiadomo?ci nie?wiadomych konflikt¨®w ¨C konfrontacja klaryfikacja ? Terapeuta stosuje technik? informacji zwrotnej dotycz?cej przeniesienia ? Cel - Uczyni? ?wiadomym nie?wiadome znaczenie reakcji przeniesienia. ? 1. Konfrontacja - og¨®lna ? Np. konfrontacja zjawiska przeniesienia na analityka ? Analityk: ?Wydaje mi si?, ?e jest pan na mnie z?y¡± albo ?wydaje mi si?, ?e ma pan wobec mnie seksualne emocje¡±. ? 2. Klaryfikacja - szczeg¨®?owa ? Np. klaryfikacja przeniesionej z?o?ci do matki na analityka. ? Analityk: ?¡­I co by pan zrobi? ze mn? wtedy¡±? ? Pacjent: ¡± Wtar?bym pana w ziemi? i do??czy?by pan do mojej matki¡±. Techniki doprowadzania do ?wiadomo?ci nie?wiadomych konflikt¨®w ¨C Interpretacja
? Polega na tym, ?e analityk przypisuje znaczenie i przyczyny do reakcji przeniesienia na niego impuls¨®w i emocji skierowanych pierwotnie do rodzic¨®w. ? Analityk wyja?nia, ?e reakcja na niego jest powt¨®rzeniem reakcji wobec rodzic¨®w w dzieci¨½stwie: ?reaguje pan na mnie jakbym by? rodzicem¡±. ? Interpretacje dotycz?ce dzieci?cych konflikt¨®w powoduj? regresj? do stadi¨®w rozwoju, w kt¨®rych powsta? konflikt. ? Weryfikacja , ?e interpretacja jest prawdziwa ¨C Gdy po interpretacji zmniejsza si? op¨®r przeciwko u?wiadomieniu sobie zagra?aj?cych impuls¨®w i nast?puje ich uwolnienie wobec terapeuty. ? Interpretacja jest powtarzana i pacjent sobie u?wiadamia, ?e te intensywne uczucia i impulsy reprezentuj? konflikty dzieci?ce i nie s? skierowane do analityka, ale do rodzic¨®w. Efekt interpretacji - Przepracowanie ? Przepracowanie ¨C proces stopniowego uzyskiwania wgl?du w wyniku powtarzania przez analityka interpretacji oporu i przeniesienia. ? Pacjent staje si? ?wiadomy obron, w tym roli objaw¨®w. ? Staje si? ?wiadomy istnienia impuls¨®w i tego, jak si? wyra?aj?; w tym jako objawy. ? Przestaje si? ba? przejawiania impuls¨®w, poniewa? do?wiadczy?, ?e w relacji przeniesieniowej wyrazi? je wobec analityka i nie spotka?a go kara (korekcyjne do?wiadczenie emocjonalne). ? Wie, ?e mo?e sobie pozwoli?, aby je wyrazi? bez l?ku i poczucia winy, oraz tego, ?e s? lepsze sposoby kontrolowania impuls¨®w. ? Porzuca wi?c niedojrza?e obrony i objawy. ? U?ywanie nowych obron i wzrost ?wiadomo?ci uwa?a si? za strukturaln? zmian? w osobowo?ci. ? Energia kt¨®ra by?a zwi?zana w konflikcie jest dost?pna ego jednostki do radzenia sobie z realnymi sytuacjami. Rozw¨®j psychoanalizy - Teoria relacji z obiektem- Fairbairn, Kernberg, Kohut ? Akcentuje donios?? rol? relacji mi?dzy Ja i obiektami jako zasad? organizacji ?ycia cz?owieka. ? Relacje z obiektem s? umys?owymi reprezentacjami siebie i ludzi (obiekt¨®w). ? Tworz? si? w relacji z osob? znacz?c? /opiekuj?c? si? i wp?ywaj? na kszta?t relacji w ?yciu doros?ym. ? Akcentuje mechanizmy obronne: identyfikacji projekcyjnej, rozszczepienia, wyparcia, projekcji. ? Sugeruje, ?e psychoanaliza tradycyjna jest u?yteczna w wyja?nianiu przyczyn i leczeniu nerwic. Proponuje r¨®?ni?ce si? wyja?nienie przyczyn i leczenie zaburze¨½ osobowo?ci. TEORIA RELACJI Z OBIEKTEM ¨C STADIA ROZWOJU ¨Ctworzenie si? reprezentacji relacji z lud?mi i poczucia to?samo?ci ? 1.Pierwsze miesi?ce ?ycia. Dziecko nie odr¨®?nia siebie od obiektu (normalny autyzm). Fiksacja na tej fazie powoduje niemo?no?? przywi?zania si? do ludzi i stworzenia organizacji umys?owej na skutek braku wyobra?enia siebie. ? 2. Kolejne dwa do siedmiu miesi?cy. Pomieszanie w umy?le dziecka co jest Ja, a co jest obiektem (stadium symbiozy). ? Osoba znacz?ca do?wiadczana jako mniej zagra?aj?ca, gdy dziecko i ona s? jedno?ci?. Fiksacja na tej fazie powoduje tzw. symbiotyczn? psychoz?. ? 3. Odr¨®?nienie si? od obiektu. Oddzielne postrzeganie siebie i obiektu.
? ¡öAby poradzi? sobie z przyt?aczaj?cym w jego odbiorze rodzicem, u?ywa mechanizmu rozszczepienia. Gdy rozszszepi wyobra?enie rodzica, np. z?ej matki, mniej si? matki boi. Dziecko rozszczepia z?e wyobra?enia siebie (np.Ja z?y) i zmniejsza w ten spos¨®b l?k przed kar? ze strony osoby znacz?cej. ¡öStosuje mechanizm introjekcji i uwewn?trznia rozszczepione obiekty Ja i osoby znacz?cej. Dziecko przechodzi od jednego sposobu my?lenia i dzia?ania do drugiego wyra?aj?c kolejno cz??ci siebie. ¡öFiksacja na tej fazie i pozostawienie rozszczepionych wyobra?e¨½ siebie nieakceptowanych (np. Ja z?y) poza reprezentacj? Ja, powoduje poczucie rozszczepienia poczucia siebie. Stres wywo?uje poczucie rozpadania si? na cz??ci. 4. Integracja (oko?o dw¨®ch lat). Integracja w obr?bie wyobra?e¨½ siebie i rodzica podzielonych na dobre i z?e, w jedno wyobra?enie ambiwalente siebie i jedno ambiwalentne wyobra?enie rodzica. ? Reprezentacje Rodzic i Ja postrzegane jako oddzielne i zwi?zane zarazem. ? Dziecko uczy si? wi?za? z lud?mi bez l?ku utraty autonomii. ? Poczucie to?samo?ci wymaga integracji wyobra?e¨½ siebie z?ych i dobrych w jedno. ? To?samo?? idealna ma dwie cechy: pewno?? siebie i szacunek do siebie. ? Jest ?r¨®d?em poczucie bezpiecze¨½stwa. ? Osoba jest zarazem autonomiczna i w relacji. Teoria relacji z obiektem Kohut ¨C rodzaj potrzeb niezaspokojonych w przypadku osobowo?ci narcystycznej i propozycja leczenia ? Dzieci maj? potrzeb? , aby rodzic je odzwierciedla? (stymulacja rozwoju Ja) i ?eby idealizowa? rodzica (model dla przysz?ego rozwoju Ja). ? Osobowo?? narcystyczna powstaje w sytuacji deprywacji potrzeb odzwierciedlania przez rodzic¨®w i idealizowania rodzic¨®w. ? Szuka uwagi, d??y, aby by? w centrum uwagi. ? Szuka os¨®b z presti?em lub w?adz?, aby je podziwia? . Czuje si? wtedy bardziej warto?ciowa. ? Poniewa? jest skoncentrowana na sobie, nie wytwarza przeniesienia. ? Propozycja leczenia ? Terapeuta ma zaspokoi? pewne niezaspokojone narcystyczne potrzeby ¨C odzwierciedla? przez okazywanie bezwarunkowej akceptacji i pozwoli? si? idealizowa? przez odkrycie si? (nie by? ?pustym ekranem¡± tak, jak to jest w terapii Freuda). ? Wtedy dopiero rozwinie si? przeniesienie reakcji pierwotnie skierowanych do rodzica na terapeut? i wtedy jest u?yteczna interpretacja, pokazuj?ca, jak osoba organizuje sobie ?ycie wok¨®? d??enia do zaspokojenia narcystycznych potrzeb . Teoria relacji z obiektem Kerneberg ¨C wyja?nienie przyczyn i propozycja leczenia osobowo?ci z pogranicza ? Konsekwencj? stosowania tradycyjnej metody Freuda interpretacji przeniesienia jest rezygnacja pacjenta z zaburzeniem osobowo?ci z pogranicza. ? W przypadku tego zaburzenia przeniesienie polega na do?wiadczeniu terapeuty jako rozszczepionego ?z?ego rodzica¡±. ? L?k przed opuszczeniem do?wiadczany w relacji z osob? znacz?c? sprawia, ?e pacjent nie nawi?zuje wi?zi i zrezygnuje z terapii. ? Propozycja leczenia ? 1. Ustali? granice i nie dopuszcza? do wy?adowania agresji
? (acting ¨Cout) wobec terapeuty. Niemo?no?? zastosowania acting ¨Cout wywo?uje l?k. Sklaryfikowa? znaczenie acting- out. ? 2. Interpretacja po??czona ze wsparciem emocjonalnym prowadzi do u?wiadomienia sobie przez pacjenta rozczepionych cz??ci w obr?bie wyobra?enia siebie i w obr?bie wyobra?enia osoby znacz?cej. Rozw¨®j psychoanalizy psychologia ego ? Motywem dzia?ania cz?owieka jest adaptacja w otoczeniu. ? Ego s?u?y nie tylko opanowywaniu konflikt¨®w: pop?dy i l?k. ? Ego s?u?y te? adaptacji do rzeczywisto?ci ? Cz??? proces¨®w ego jest wolnych od konflikt¨®w (pop?dy i l?k) i s?u?y adaptacji w otoczeniu.Np. uczeniu si? odr¨®?niania kolor¨®w i nauczeniu si? j?zyka ? W fazie latencji np. rozwija si? pracowito?? Je?li nie rozwinie si?, spowoduje poczucie nieadekwatno?ci w p¨®?niejszym ?yciu . ? W fazie adolescencji rozwija si? to?samo?? ego. ? W stadium m?ody doros?y procesy ego s?u?? rozwojowi intymno?ci w relacjach. Rozw¨®j psychoanalizy terapia kr¨®tkoterminowa wywodz?ca si? z psychoanalizy ? Wi?kszo?? pacjent¨®w nie wymaga d?ugoterminowej psychoanalizy, trwaj?cej lata. ? Kr¨®tkoterminowa terapia (oko?o 20-40sesji) wywodz?ca si? z psychoanalizy: ? ¡öPlanuje si? terapi? wed?ug potrzeb pacjenta. Np. czy trzeba wzmocni? ego, czy u?wiadomi? impulsy id, czy zmieni? warunki ?ycia. ? ¡öU?ywa techniki interpretacji a nie u?ywa techniki wolnych skojarze¨½ (poniewa? u?ycie tej techniki powoduje, ?e terapia nie ma ?adnego planu i toczy si? bez ustrukturowania i jest d?uga -latami). ? ¡ö Koncentruje si? na objawie i d??y do u?wiadomienia konfliktu le??cego u pod?o?a objawu. ? ¡ö Nie zak?ada zmiany osobowo?ci (tradycyjna psychoanaliza zak?ada zmian? struktury osobowo?ci). ? ¡öProwadz?cy terapi? jest aktywny i dyrektywny (w psychoanalizie tradycyjnej jest bierny i niedyrektywny). ? ¡öSesje raz w tygodniu lub dwa razy (tradycyjna psychoanaliza sesje codziennie, co powoduje uzale?nienie pacjenta i nerwic? przeniesieniow?). ? ¡öPrzeniesienie kontrolowane ¨C d??y si? do wyst?pienia pozytywnego przeniesienia (w tradycyjnej psychoanalizie nerwica przeniesieniowa,tj. przeniesienie intensywne i pozytywne i negatywne). Przy pozytywnym przeniesieniu pacjent przyjmuje rady, np. wycofa? si? z destrukcyjnego zwi?zku. Przeniesienie jest kontrolowane przez u?ycie interpretacji dotycz?cej tylko bie??cej sytuacji, a nie dzieci¨½stwa. ? ¡öu?ywa si? przeciwprzeniesienia (reakcja uczuciowa terapeuty na zachowanie wobec niego pacjenta). Analizuje i decyduje, czy wyra?enie tych uczu? b?dzie u?yteczne dla pacjenta. Np. pacjent mia? odrzucaj?cego ojca i mo?e zareagowa? na terapeut? negatywnym przeniesieniem, wtedy lepiej, gdy terapeuta wyrazi pozytywne emocje wobec niego, bo w ten spos¨®b uchroni relacj? od wyst?pienia negatywnego przeniesienia.

More Related Content

Koncepcje Powstawania Zaburze¨½ Psychicznych I Ich Terapii

  • 1. Koncepcje powstawania zaburze¨½ psychicznych i ich terapii Psychoanaliza - Psychoanaliza Freuda ? ?ycie psychiczne cz?owieka jest pochodn? wrodzonej konstytucji biologicznej. ? Kieruj? nim pop?dy. ? Gdy pop?dy nie s? zaspokojone powstaj? konflikty psychiczne, kt¨®re s? podstaw? ? zaburzonego zachowania. ? Kilka modeli psychiki ??cznie wyja?nia powstawanie zaburze¨½. Psychoanaliza Freuda ¨C model strukturalny psychiki ? Id to pop?dy. Kieruje si? zasad? przyjemno?ci. D??y do zaspokojenia potrzeb: seksualnych i agresywnych. ? Ego to rozum. Kieruje si? zasad? rzeczywisto?ci. Pozwala na zaspokojenie potrzeb id, o ile jest to bezpieczne, albo pozwala na zaspokojenie w po?redniej, bezpiecznej formie. Jego dzia?anie zale?y od proces¨®w poznawczych: rozumowanie, planowanie, pami??. ? Superego to sumienie i sfera warto?ci. Psychoanaliza Freuda ¨C model topograficzny psychiki ? Procesy psychiczne s?: ? ?wiadome ? przed?wiadome ? nie?wiadome. Psychoanaliza Freuda ¨C model dynamiczny psychiki ? U pod?o?a zachowania dzia?aj? dwa pop?dy ¨C ? seksualny i agresji ? Energia biologiczna pop?d¨®w ulega transformacji na psychiczn? i warunkuje zachowania Podstaw? zaburze¨½ psychicznych - nieu?wiadamiany konflikt psychiczny ? Pop?dy d??? do zaspokojenia i napotykaj? na zakazy ze strony rodzic¨®w i zagro?enie kar? za z?amanie regu? spo?ecznych. ? Powstaje konflikt: d??enie do zaspokojenia i l?k przed separacj?, kastracj?, l?k pierwotny, ?e b?dzie si? przyt?oczonym instynktown? stymulacj? lub l?k przed poczuciem winy, gdy ?amie si? regu?y, kt¨®re s? uwewn?trznione. ? Ego kontroluje wyra?anie impuls¨®w instynktowych d???cych do zaspokojenia. U?ywa do tego mechanizm¨®w obronnych ? Mechanizmy obronne ego chroni? przed l?kiem i pozwalaj? na bezpieczn?, niebezpo?redni? gratyfikacj? impuls¨®w. ? Obrony przed u?wiadomieniem sobie seksualnych i agresywnych impuls¨®w dzia?aj? bez u?wiadamiania sobie ich dzia?ania. ? Za?o?eniem jest, ?e je?li osoba nie jest ?wiadoma d??enia do zaspokojenia, to nie mo?e na podstawie d??enia dzia?a?. Mechanizmy obronne ego ? Mechanizmy obronne to schemat uczu?, my?li lub zachowa¨½, kt¨®re wyst?puj? bez ?wiadomej ch?ci ich u?ycia i powstaj? w reakcji na zagro?enie psychiczne. Przeznaczone s? do ukrycia lub usuni?cia konflikt¨®w lub stresor¨®w wywo?uj?cych l?k. ? Niekt¨®re mechanizmy, jak projekcja rozszczepienie, acting ¨Cout s? nieadaptacyjne. ? Inne, jak t?umienie, zaprzeczenie mog? by? albo adaptacyjne, albo nie, w zale?no?ci od stopnia ich nasilenia i braku elastyczno?ci. ? Mechanizmy, jak sublimacja i humor s? adaptacyjne.
  • 2. ? ILUSTRACJA POSZCZEG?LNYCH MECHANIZM?W OBRONNYCH ? Kobieta, lat 38. Wysz?a za m?? gdy mia?a 30 lat. Obydwoje z m??em chcieli mie? dzieci. Siedem lat temu zasz?a w ci??? i poroni?a, a ponownie w ci??? nie zasz?a. W wieku lat 38 stwierdzono u niej nowotw¨®r we wczesnym stadium i zosta?a poddana operacji usuni?cia macicy, co oznacza, ?e nie b?dzie mog?a mie? dzieci. Zawsze czu?a si? gorsza od siostry, kt¨®ra ma czworo dzieci i przyznano jej nagrod? za ?dobry kontakt z dzie?mi¡±. Konflikt dotyczy instynktownych pragnie¨½, oczekiwa¨½ zwi?zanych z rodzicielstwem, rzeczywisto?ci, potrzeb os¨®b bliskich. Poni?sze przyk?ady ilustruj? mo?liwe reakcje kobiety na operacj?. MECHANIZMY OBRONNE ?PSYCHOTYCZNE¡± ? Te mechanizmy wyst?puj? powszechnie u zdrowych os¨®b: u dzieci poni?ej 5 roku ?ycia oraz u doros?ych podczas gdy marz? i fantazjuj?. ? Polegaj? na zmienianiu nieakceptowanej rzeczywisto?ci w akceptowan?. Mechaznizmy obronne psychotyczne - ILUZYJNA PROJEKCJA (delusional projection ) ? Polega na percepcji w?asnych uczu? w innej osobie i dzia?ania na podstawie tej percepcji np. iluzja paranoidalna. ? Np. kobieta uwa?a, ?e szpital prowadz? rasi?ci, kt¨®rzy pr¨®buj? podda? j? sterylizacji. Pr¨®buje skontaktowa? si? telefonicznie z FBI, aby powiadomi? ich o ludob¨®jstwie, jakie ma miejsce w szpitalu. Odmawia przyjmowania ?rodk¨®w u?mierzaj?cych b¨®l, twierdz?c, ?e jest to eksperymentalny lek kontroluj?cy my?li. Mechanizmy obronne psychotyczne ¨C ZAPRZECZENIE ( denial) ? Mechanizm ten opiera si? na u?ywaniu fantazji jako g?¨®wnego substytutu innych ludzi ¨C w szczeg¨®lno?ci tych, kt¨®rych brak si? odczuwa. ? Np. Kobieta w?druje po szpitalu w poszukiwaniu swojego dziecka. Przez telefon zamawia w¨®zek dla dziecka oraz ubranka i prosi o dostarczenie ich do domu. Nie odczuwa b¨®lu pooperacyjnego. mechanizmy obronne psychotyczne- ZNIEKSZTA?CENIE ( distortion ) ? Zniekszta?canie zewn?trznej rzeczywisto?ci, aby dopasowa? j? do w?asnych potrzeb i pragnie¨½. ? Np. kobieta trzeciego dnia po operacji oznajmia, ?e nale?y do wsp¨®lnoty ?Christian Scientist¡± i natychmiast wypisuje si? ze szpitala. Oznajmia ponadto, ?e musi ju? wr¨®ci? do domu, poniewa? wraz z m??em planuj? wycieczk? na Bermudy w najbli?szy weekend. (Podczas gdy ich doch¨®d nie pozwala? na drogie wycieczki). Dodaje za ?miechem, ?e potrzebuj? urlopu, aby dokona? wiosennego sadzenia. MECHANIZMY OBRONNE ?NIEDOJRZA?E¡± ? Te mechanizmy powszechnie stosuj? osoby pomi?dzy 3 a 15 rokiem ?ycia oraz osoby z zaburzeniami osobowo?ci, wyst?puj? tak?e u os¨®b doros?ych w toku psychoterapii psychoanalitycznej. ? Usuwaj? l?k wywo?any mo?liwo?ci? nawi?zania intymnych relacji lub utraty takich relacji. Obserwator ocenia je jako spo?ecznie niepo??dane. Mechanizmy obronne niedojrza?e PROJEKCJA ( projection ) ? Polega na przypisywaniu nieakceptowanych przez siebie uczu? innym ludziom. ? Np. kobieta z powodu wyst?pienia niegro?nej pooperacyjnej infekcji pisze listy do gazet, obwiniaj?ce szpital o z?e warunki sanitarne. Oskar?aj?c lekarza o nie wykonanie wcze?niej cytologicznego badania, kt¨®re ujawni?oby nowotw¨®r, zagrozi?a, ?e wkroczy na drog? s?dow?, poniewa? lekarz zaniedba? swoje obowi?zki.
  • 3. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C FANTAZJA SCHIZOIDALNA ( schizoid fantasy ) - ? Mechanizm ten polega na fantazjowaniu i odsuwaniu si? od ludzi w poszukiwaniu samotno?ci. Celem jest rozwi?zanie lub unikni?cie konflikt¨®w i uzyskanie gratyfikacji. ? Fantazjowanie jest po??czone z unikaniem intymno?ci oraz z u?ywaniem ekscentrycznych zachowa¨½, aby zrazi? do siebie ludzi. Osoba stosuj?ca ten mechanizm nie traktuje fantazji jako rzeczywisto?ci i nie dzia?a w oparciu o nie. ? Fantazje s?u?? zaspokojeniu niespe?nionych potrzeb zwi?zanych z interpersonalnymi kontaktami oraz ukrywaniu agresywnych lub seksualnych impuls¨®w. Istotnym sk?adnikiem tego mechanizmu jest ?prymitywna idealizacja¡±. ? Np. Kobieta prosi piel?gniark? o nie wpuszczanie do niej odwiedzaj?cych, poniewa? powoduj?, ?e czuje si? smutna. Czyta wielokrotnie czasopismo dla rodzic¨®w. Chodzi na oddzia? noworodk¨®w zastanawiaj?c si? i fantazjuj?c o tym, jak nazwa?aby ka?de z dzieci, gdyby by?o jej. ?piewa ko?ysanki. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C HIPOCHONDRIA ( hypochondriasis ) ? Polega na transformacji zarzut¨®w i pretensji do innych powsta?ych w wyniku utraty bliskiej osoby, samotno?ci, nieakceptowanych agresywnych impuls¨®w, kt¨®re najpierw s? kierowane do siebie, a nast?pnie przybieraj? form? narzekania z powodu odczuwania b¨®lu, chor¨®b somatycznych i neurastenii. ? Ten mechanizm pozwala jednostce obarczy? innych w?asnym b¨®lem lub dyskomfortem, zamiast bezpo?rednio przedstawi? potrzeby, albo skar?y? si?, ?e nie zaspokajaj? potrzeby zale?no?ci (cz?sto niewyra?onej). ? Np. Kobieta martwi si?, ?e nowotw¨®r zaatakowa? r¨®wnie? w?z?y ch?onne i m?czy odwiedzaj?cych liczeniem malutkich guzk¨®w w pachwinach oraz na szyi. Kiedy w odwiedziny przysz?? jej siostra, pacjentka oskar?y?a j? o nadmierne i bezustanne opiekowanie si? swoimi dzie?mi i zaniedbywanie siostry , kt¨®ra mo?e umrze? na nowotw¨®r. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C ZACHOWANIE BIERNO ¨C AGRESYWNE ( passive ¨C aggresive behavior ) ? Jest to agresja skierowana do innych, wyra?ana niebezpo?rednio i nieefektywnie przez bierno??. ? Zachowanie bierno-agresywne cechuj? niepowodzenia, zwlekanie oraz choroby, kt¨®re wp?ywaj? negatywnie na otoczenie bardziej ni? na osob? je przejawiaj?c?. Jednostka pos?uguj?ca si? tym mechanizmem mo?e r¨®wnie? prezentowa? g?upie i prowokacyjne zachowania, w celu zwr¨®cenia na siebie uwagi oraz b?aznowa? ¨C aby unikn?? wchodzenia w takie interakcje, kt¨®re wymagaj? wsp¨®?zawodnictwa. ? Np. Kiedy sta?ysta, podczas zak?adania kropl¨®wki, nie trafi? prosto w ?y?? kobieta u?miechn??a si? do niego, kaza?a si? nie martwi? i powiedzia?a: ? Kiedy jest si? tylko studentem medycyny, musi by? trudno wykonywa? rzeczy poprawnie¡±. W nocy nie mog?a spa? i widzia?a, ?e sko¨½czy?a si? kropl¨®wka, O 4 rano piel?gniarka to zobaczy?a i zawo?a?a sta?yst?, aby zmieni? chorej kropl¨®wk?. Pacjentka powiedzia?a weso?o, ?e nie wzywa?a wcze?niej piel?gniarki do zmiany kropl¨®wki, poniewa? wie, jak bardzo s? wszyscy w szpitalu zaj?ci. mechanizmy obronne niedojrza?e - ACTING ¨C OUT ? Bezpo?rednia ekspresja impuls¨®w i nie?wiadomych ?ycze¨½ , aby unikn?? u?wiadomienia sobie uczu?, kt¨®re im towarzysz?. Polega na sta?ym poddawaniu si? impulsom i natychmiastowym roz?adowywaniu ich, aby unikn?? napi?cia, kt¨®re gdyby nie by?o roz?adowane natychmiast, sko¨½czy?oby si? wyra?eniem impuls¨®w.
  • 4. ? Przejawia si? w zachowaniach motorycznych, przest?pczych, aktach impulsywnych, wybuchach z?ego humoru, podejmowanych w celu unikni?cia u?wiadamiania sobie uczu?. Obejmuje te? u?ywanie lek¨®w, czerpanie przyjemno?ci z niepowodzenia, zadawanie sobie fizycznego b¨®lu przez uszkadzanie cia?a w celu zmniejszenia napi?cia - l?ku lub depresji. ? Np. Kobieta z przyk?adu kr¨®tko po opuszczeniu szpitala zdradzi?a swojego m??a z czteroma m??czyznami w ci?gu jednego miesi?ca, z czego dw¨®ch pozna?a w hotelowych kafejkach a jeden by? osiemnastoletnim ch?opcem na posy?ki. Przedtem, poza m??em, nie wykazywa?a zainteresowania m??czyznami. mechanizmy obronne niedojrza?e ¨C ROZSZCZEPIENIE ( dissociation ) ? Tymczasowa zmiana w zakresie cech charakteru lub poczucia to?samo?ci, aby unikn?? odczuwania niepokoju. Jest synonimem zaprzeczenia i ?omnipotencji¡±. ? Np. Obudziwszy si? z narkozy kobieta nie czu?a ?alu ¨C zamiast tego mia?a prze?ycia religijne. Po wyj?ciu ze szpitala powiedzia?a wszystkim swoim znajomym, ?e b¨®l pozwoli? jej uzyska? poczucie wsp¨®lnoty ze wszystkimi cierpi?cymi lud?mi. Mia?a poczucie, ?e ma szcz??cie, poniewa? zosta?a wyr¨®?niona przez Boga przez to, ?e nowotw¨®r zosta? wykryty tak szybko i ?e operacja si? uda?a. MECHANIZMY OBRONNE ?NEUROTYCZNE¡± ? Powszechnie wyst?puj? u ludzi mi?dzy 3 a 90 rokiem ?ycia, u os¨®b z zaburzeniami neurotycznymi oraz u os¨®b, kt¨®re s? pod wp?ywem ci??kiego stresu w doros?ym ?yciu. Zmieniaj? uczucia oraz spos¨®b wyra?ania instynktownych impuls¨®w. Obserwatorzy uznaj? je za indywidualne, dziwne cechy charakteru, albo neurotyczne blokady. mechanizmy obronne neurotyczne ¨C WYPIERANIE ( repression ) ? Zapominanie lub nieu?wiadamianie sobie impuls¨®w z pewnych cz??ci cia?a. My?l jest zapomniana a uczucie cz?sto pozostaje. Zapominaniu cz?sto towarzyszy zachowanie symboliczne, kt¨®re sugeruje, ?e to, co zosta?o poddane represji, nie zosta?o tak naprawd? zapomniane. ? Wypieranie zapobiega ekspresji i percepcji impuls¨®w i uczu?. Je?li po stracie kogo? bliskiego cz?owiek szlocha i nie pami?ta z czyjego powodu, jest to wypieranie, je?li zaprzecza, ?e p?acze lub twierdzi, ?e osoba nie?yj?ca ?yje, jest to zaprzeczenie, je?li zaprzecza, ?e jest smutny, jest to rozszczepienie. ? Np. Kobieta stwierdzi?a, ?e nie pami?ta, jak nazywa si? operacja, kt¨®rej zosta?a poddana, z wyj?tkiem, ?e dotyczy?a ?niewielkiego kawa?ka czego? w brzuchu¡±. Zapomnia?a¡¯ r¨®wnie? o pierwszej wizycie kontrolnej po operacji. Po powrocie do domu wybuch?a p?aczem, kiedy st?uk?a niedrogi wazon na kwiaty w kszta?cie amfory i nie wiedzia?a, dlaczego p?aka?a. mechanizmy obronne neurotyczne - PRZEMIESZCZENIE ( displacement ) ? Skierowanie uczu? do wzgl?dnie mniej istotnych os¨®b, ni? te osoby, kt¨®re te uczucia wywo?a?y. ? Np. Kobieta zainteresowa?a si? tulipanami i ?onkilami, kt¨®re s? hodowane na szpitalnym oknie. Mimo, ?e nigdy nie zapyta?a lekarza o przebieg leczenia, to martwi?a si? o ple?¨½, kt¨®ra pojawi?a si? na cebulkach kwiatk¨®w. Wiedz?c, ze hobby jej chirurga to ogrodnictwo, wielokrotnie prosi?a go o rady dotycz?ce tego, co si? rozwija na cebulkach kwiat¨®w. mechanizmy obronne ?neurotyczne¡± - REAKCJA UPOZOROWANA (Reaction formation )
  • 5. ? ?wiadome uczucie i /lub zachowanie, kt¨®re jest przeciwne do nieakceptowanych, instynktownych impuls¨®w ¡®id¡¯. ? Troszczenie si? o kogo?, podczas gdy samemu chce si?, aby to o niego kto? si? troszczy?, nienawi?? do kogo? lub czego?, podczas gdy si? tego kogo? lubi, lubienie nielubianego rywala lub nieprzyjemnego obowi?zku. ? Np. Kobieta w dyskusjach z swoimi m?odszymi znajomymi argumentuje, ?e powinni ogranicza? liczb? dzieci. Ponadto ¡®przypomina¡¯ sobie, ?e zawsze ba?a si? b¨®lu zwi?zanego z porodem i m¨®wi, ?e mia?a szcz?cie, ?e zosta?a uwolniona od znoszenia tego. mechanizmy obronne ?neurotyczne¡± INTELEKTUALIZACJA ( intellectualization ) ? - My?lenie o instynktownych pragnieniach w spos¨®b formalny i oboj?tny, co powoduje ?e te pragnienia pozostaj? nieu?wiadomione. ? Intelektualizacja zawiera przesadne zwracanie uwagi na przedmioty nieo?ywione, w celu unikni?cia intymnych stosunk¨®w z lud?mi; albo zwracanie uwagi na zewn?trzn? rzeczywisto??, aby unikn?? wnikania we w?asne uczucia, albo przywi?zywanie uwagi do ma?o znacz?cych szczeg¨®?¨®w, aby unikn?? widzenia ca?o?ci sprawy. ? Np. Kobieta przeczyta?a du?o pozycji m¨®wi?cych o nowotworze macicy i zada?a lekarzowi wiele pyta¨½ dotycz?cych natury operacji. Zapozna?a si? w szczeg¨®?ach ze sposobami zapobiegania pooperacyjnej infekcji i gojenia pooperacyjnej rany. W szpitalu odkry?a nowe ¡®hobby¡¯ ¨C uczenie si? medycznych termin¨®w. MECHANIZMY OBRONNE ?DOJRZA?E¡± ? Powszechnie wyst?puj? u os¨®b pomi?dzy 12 a 90 rokiem ?ycia. Integruj? rzeczywisto??, stosunki mi?dzyludzki oraz uczucia. Obserwator uznaje je za zalety. Pod dzia?aniem silnego stresu osoba mo?e zmieni? je na mniej dojrza?e mechanizmy. Mechanizmy obronne dojrza?e ¨C ALTRUIZM ( Altruism ) ? Pomoc innym wprawdzie zast?pcza, ale konstruktywna i przynosz?ca pod?wiadome ( instynktowne ) gratyfikacje. Altruizm obejmuje: ?agodn? i konstruktywn? reakcj? upozorowan?, empati?, filantropi? oraz s?u?enie innym, kt¨®re jest nagradzane. ? Np. kobieta miesi?c po operacji organizuje grup? kobiet, kt¨®re przesz?y operacj? piersi i macicy, aby odwiedza? i pomaga? pacjentkom poddawanym operacjom ginekologicznym. Udzielaj? informacji, daj? rady, pocieszaj?. Na podstawie w?asnego do?wiadczenia odpowiadaj? na pytania i l?ki nowych pacjentek. mechanizmy obronne dojrza?e ¨C HUMOR ( Humor ) ? Jawna ekspresja w?asnych uczu?, kt¨®ra nie powoduje uczucia dyskomfortu i nie ma niekorzystnego wp?ywu na innych. Podobnie jak nadzieja, humor pozwala na znoszenie a zarazem koncentracj? na czym? trudnym do zniesienia. ? Dowcipkowanie zawiera dystrakcj? lub przemieszczenie od trudnej sprawy. Humor pozwala skupi? uwag? i poradzi? sobie z tym, co jest zbyt trudne do zniesienia. ? Np. Kiedy przeczyta?a w czasopi?mie ?Playboy¡± definicj? zabiegu usuni?cia macicy: ?wyrzucenie noside?ek a pozostawienie kojca ¡±, ?mia?a si? tak bardzo, ?e a? ?zy lecia?y jej z oczu i bola? j? brzuch. Zaskoczonej jej reakcj? piel?gniarce wyja?ni?a: ?Ta wszystko jest cholernie ironiczne¡±. mechanizmy obronne dojrza?e- T?UMIENIE ( suppression ) - ? Zdolno?? do utrzymywania wszystkich komponent¨®w konfliktu w umy?le, op¨®?nienia dzia?ania, uczuciowej reakcji, lub my?lenia o charakterze martwienia si?.
  • 6. ? T?umienie jest p¨®??wiadom? decyzj?, aby op¨®?ni? skoncentrowanie uwagi na u?wiadomionym konflikcie lub impulsie. Mechanizm ten zawiera szukanie dobrych stron w ka?dej sytuacji, minimalizowanie dyskomfortu, nieokazywanie emocji, postaw? stoick?, oraz ?liczenie do dziesi?ciu¡± zanim si? zareaguje. Obrazuje go postawa: stwierdzenie ?Pomy?l? o tym jutro¡± i pami?tanie, aby pomy?le? o tym jutro. ? Np. Kobieta w szpitalu przeczyta?a utwory Marka Aureliusza oraz Eklezjastesa. Bardzo stara?a si? ukry? przed m??em wiecznie mokr? od ?ez chusteczk?. Nigdy nie narzeka?a, chocia? zabiegi by?y bolesne, np. podczas usuwania szw¨®w. Wiedz?c, ?e smuc? j? wszelkie fotografie i rysunki przedstawiaj?ce dzieci, rozda?a nieprzeczytane egzemplarze ulubionego magazynu, w kt¨®rym by?y artyku?y m¨®wi?ce o tym, jak nale?y dba? o dziecko. mechanizmy obronne dojrza?e ¨C ANTYCYPACJA ( anticipation ) ? Realistyczne przewidywanie lub planowanie wyst?pienia psychicznego dyskomfortu w przysz?o?ci. ? Np. Spokojnie i praktycznie rozmawia?a z lekarzem o przebiegu leczenia po operacji, otwarcie wyrazi?a ?al, ?e nie b?dzie mia?a dzieci, z drugiej za? strony przed operacj? martwi?a si? o mo?liwe pooperacyjne komplikacje chirurgiczne i p?aka?a z powodu niemo?no?ci urodzenia dziecka. mechanizmy obronne dojrza?e - SUBLIMACJA ( sublimation ) ? Niebezpo?rednia albo os?abiona ekspresja instynkt¨®w, z kt¨®r? nie wi??? si? niekorzystne konsekwencje lub utrata przyjemno?ci. Sublimacja zawiera zar¨®wno ekspresj? agresji przez gry, sporty, hobby, wyra?enie impuls¨®w instynktowych w os?abionej formie - romantyczne zaloty. ? W sublimacji uczucia s? uznawane za w?asne, modyfikowane i kierowane ku wa?nej osobie lub celowi, dzi?ki czemu osi?ga si? zaspokojenie instynktownych d??e¨½, chocia?by w niewielkim stopniu. ? Np. Kobieta bardzo si? ucieszy?a z kartek z ?yczeniami powrotu do zdrowia, kt¨®re dosta?a od dzieci swojej siostry i zgodzi?a si? uczy? przedszkolaki w niedzielnej szk¨®?ce oraz opublikowa?a wiersz w gazecie ukazuj?cej si? w jej mie?cie rodzinnym o s?odko ¨C gorzkich urokach bycia ¡®bezdzietn? cioci?¡¯. Fazy rozwoju psychoseksualnego ¨Cpsychoanaliza Freuda ? Faza oralna. Przez 18 pierwszych miesi?cy ?ycia pop?d seksualny i agresywny koncentruje si? na okolicy ust. Ta okolica jest ?r¨®d?em przyjemno?ci seksualnej. Adekwatne zaspokojenie pop?du seksualnego zale?y od dawania piersi lub butelki z pokarmem. ? Fiksacja energii na tej fazie ma miejsce gdy (1) rodzice deprywuj?cy potrzeby i dziecko szuka oralnego zaspokojenia, kt¨®rego nigdy nie otrzyma?o; (2) rodzice nazbyt zaspak?j?cy - wtedy dziecko stara si? utrzyma? nagradzaj?ca sytuacj?. ? Konflikt = oralne potrzeby i l?k przed separacj? i u?ycie niedojrza?ych mechanizm¨®w obronnych. ? Zaprzeczenie potrzebom oralnym, kt¨®re nie zosta?y zaspokojone lub niezaspokojeniu. ? Rozszczepienie z?ych do?wiadcze¨½ zwi?zanych z niezaspokojeniem potrzeb. ? Projekcja to, co jest z?ym do?wiadczeniem postrzega si? w ludziach. ? Osobowo?? oralna boi si?, wycofania mi?o?ci lub opuszczenia. ? Faza analna. Od 18 miesi?ca ?ycia do 3 lat. Kiedy tworzy si? napi?cie w p?cherzu i w odbycie dziecko chce natychmiastowej redukcji napi?cia i spotyka si? z zakazem = matka chce, aby wstrzyma?o natychmiastow? redukcj? napi?cia. Z drugiej strony zmusza je do uwolnienia napi?cia, podczas gdy ono nie ma potrzeby uwolnienia.
  • 7. ? Fiksacja energii na tej fazie, gdy (1) rodzice zbyt wymagaj?cy i (2) zbyt pob?a?liwi. ? Konflikt = pragnienia uwolnienia napi?cia, wtedy kiedy je odczuwa i niech?? do uwolnienia napi?cia, kiedy go nie odczuwa i l?k przed kar? ? Konflikt prowadzi do u?ycia obron: reakcja upozorowana polega na do?wiadczaniu przeciwnych uczu? do tych, kt¨®re naprawd? do?wiadcza; lubi to, czego nie lubi. Izolacja ¨Cmy?li o funkcji wydalania jako o mechanicznym dzia?aniu. Intelektualizacja ¨Canalizuje logicznie do?wiadczenie, neutralizuj?c emocje. ? Faza falliczna ¨C 3 ¨C6r.?. Pragnienia seksualne dotycz? obiekt¨®w seksualnych pragnie¨½. W przypadku ch?opca konflikt dotyczy uczu? do matki i l?ku przed kastracj? ze strony ojca. Nast?puje identyfikacja z regu?ami ojca ojcem w nadziei, ?e uniknie kastracji. C¨®rki odwracaj? si? od matek (matka pierwotnym obiektem zaspakaj?cym pop?d seksualny ch?opca i dziewczynki), uwa?aj?c, ?e je oszuka?y, nie daj?c penisa. I zwracaj? si? ku ojcu, aby uczestniczy? w posiadaniu fallusa ojca. ? Nadmierne odrzucenie pragnie¨½ seksualnych przez rodzica i nadmierne zaspokojenie prowadzi do fiksacji energii na tej fazie. ? Konflikt polega na d??eniu do zaspokojenia pragnie¨½ seksualnych przez rodzica p?ci przeciwnej i l?ku przed kastracj?. ? Mechanizmem obronnym przed u?wiadamianiem sobie impuls¨®w seksualnych skierowanych ku rodzicowi p?ci przeciwnej i l?ku przed kar? ze strony rodzica tej samej p?ci jest wyparcie. Dziecko jest nie?wiadome fantazji na temat rodzica p?ci przeciwnej. Czuje si? wolne od pragnienia kazirodztwa i konsekwencji kazirodztwa ¨C kastracji. ? Faza latencji 6-11 ? Faza genitalna ¨C pragnienia seksualne skierowane do adekwatnych obiekt¨®w. Konflikty z poprzednich faz rozwoju pozostaj? i wyznaczaj? cechy charakteru (charakter oralny , analny , falliczny lub mieszany). Konsekwencje konfliktu wypartego w dzieci¨½stwie w doros?ym ?yciu psychoanaliza Freuda ? Konflikt doznawany w dzieci¨½stwie pozostaje nieu?wiadamiany i dlatego pozostaje nierozwi?zany w ?yciu doros?ym. ? Istnienie nieu?wiadamianego konfliktu powoduje zwi?zanie energii psychicznej na obronie przed u?wiadomieniem sobie wypartych impuls¨®w. Wtedy mniej energii zostaje do radzenia sobie z stresorami w doros?ym ?yciu. ? Im wcze?niejszej fazy rozwoju nieu?wiadamiany konflikt dotyczy, tym mniej dojrza?e mechanizmy obronne osoba stosuje. Konflikt wyparty w dzieci¨½stwie ¨C pod?o?em objaw¨®w w doros?ym ?yciu psychoanaliza Freuda ? 1. Je?li w doros?ym ?yciu ma miejsce wydarzenie stresuj?ce, osoba reaguje na to wydarzenie tak, jak reagowa?a wobec rodzica w sytuacji, gdy wyst?pi? impuls d???cy do wyra?enia si? i l?k przed kar?. ? Reaguje tak, jakby np. wyra?enie agresji grozi?o jej odrzuceniem lub pragnienie zakazanego seksu grozi?o kastracj?. ? W efekcie - Powtarza do?wiadczenie tego samego konfliktu. ? 2. Wzrasta l?k, ?e impulsy si? wydostan? spod kontroli, i kara b?dzie mia?a miejsce. ? 3. Wtedy nasila si? obrona ego. Ego tworzy symptomy jako obron? przed nieakceptowanym impulsami i dzieci?cym l?kiem przed kar? lub poczuciem winy. Funkcja objaw¨®w ¨C psychoanaliza Freuda ? 1. Objawy s?u?? jako obrona przeciw nieakceptowanym impulsom
  • 8. ? Np. Objawy neurastenii ¨C kto? proponuje kobiecie romans. To aktywuje konflikt: impuls seksualny i l?k przed kar?. Kobieta powtarza reakcj? z dzieci¨½stwa. Objawy powoduj?, ?e czuje si? zm?czona i nie podejmuje ?adnej aktywno?ci . ? 2. Objawy mog? pe?ni? funkcj? tak?e niebezpo?redniego wyra?enia impuls¨®w. ? i wtedy s? oporne na zmian?. Koncepcja leczenia ¨C Proces zmiany w psychoanalizie polega na wzro?cie ?wiadomo?ci i na korekcyjnym do?wiadczeniu emocjonalnym ? Zasad? terapii jest sprawi?, aby to, co nie?wiadome sta?o si? ?wiadome. ? 1. Pacjent ma sobie u?wiadomi? zjawisko nie?wiadomego przeniesienia na analityka. ? W kontakcie z analitykiem, kt¨®ry jest bierny i nie okazuj?cy uczu?, jak pusty ekran i spotyka si? codziennie z pacjentem, nast?puje przeniesienie impuls¨®w i uczu? skierowanych pierwotnie do rodzic¨®w na analityka (nazywa si? to nerwic? przeniesieniow?). ? Taka reakcja jest wyrazem oporu przed u?wiadomieniem sobie, ?e impulsy s? naprawd? skierowane do rodzica. ? Pacjent w ten spos¨®b zaspokaja impulsy skierowane pierwotnie do rodzica przemieszczaj?c je z rodzica na terapeut?. ? Pacjent ma wyrazi? impulsy wobec terapeuty; poniewa? nie spotka si? z kar?, stanowi to korekcyjne do?wiadczenie emocjonalne. ? 2. Pacjent ma sobie u?wiadomi?, ?e stosuje op¨®r wobec pozbycia si? objaw¨®w; spowodowany tym, ?e nie chce do?wiadczy? konfliktu oraz tym, ?e pozwalaj? one na cz??ciowe uwolnienie nieakceptowanych impuls¨®w. ? 3. Pacjent ma sobie u?wiadomi?, ?e z perspektywy cz?owieka doros?ego impulsy nie s? gro?ne ? 4. Pacjent ma sobie u?wiadomi?, ?e mo?e u?y? lepszych obron , aby je kontrolowa? i pozwoli? sobie, aby je wyrazi? w dojrza?y spos¨®b. Techniki doprowadzania do ?wiadomo?ci nie?wiadomych konflikt¨®w - Wolne skojarzenia ? Wolne skojarzenia prowadz? do my?li, uczu?, fantazji i ?ycze¨½, kt¨®re wyra?aj? instynkty. ? Zarazem wyst?puje op¨®r przed u?wiadomieniem sobie, ?e impulsy d??? do wyra?enia si?, poniewa? wyra?enie ich jest zwi?zane z l?kiem przed kar? lub przed poczuciem winy. ? Analityk nawi?zuje relacj? wsp¨®?pracy z t? cz??ci? ego, kt¨®ra jest racjonalna. I chce si? uwolni? od cierpienia. I kt¨®ra wierzy, ?e gdy zrobi to, o co prosi analityk doprowadzi to do uwolnienia si? od cierpienia. ? I na tej podstawie prosi o to, aby pacjent zachcia? wypowiada? wolne skojarzenia. Techniki doprowadzania do ?wiadomo?ci nie?wiadomych konflikt¨®w ¨C konfrontacja klaryfikacja ? Terapeuta stosuje technik? informacji zwrotnej dotycz?cej przeniesienia ? Cel - Uczyni? ?wiadomym nie?wiadome znaczenie reakcji przeniesienia. ? 1. Konfrontacja - og¨®lna ? Np. konfrontacja zjawiska przeniesienia na analityka ? Analityk: ?Wydaje mi si?, ?e jest pan na mnie z?y¡± albo ?wydaje mi si?, ?e ma pan wobec mnie seksualne emocje¡±. ? 2. Klaryfikacja - szczeg¨®?owa ? Np. klaryfikacja przeniesionej z?o?ci do matki na analityka. ? Analityk: ?¡­I co by pan zrobi? ze mn? wtedy¡±? ? Pacjent: ¡± Wtar?bym pana w ziemi? i do??czy?by pan do mojej matki¡±. Techniki doprowadzania do ?wiadomo?ci nie?wiadomych konflikt¨®w ¨C Interpretacja
  • 9. ? Polega na tym, ?e analityk przypisuje znaczenie i przyczyny do reakcji przeniesienia na niego impuls¨®w i emocji skierowanych pierwotnie do rodzic¨®w. ? Analityk wyja?nia, ?e reakcja na niego jest powt¨®rzeniem reakcji wobec rodzic¨®w w dzieci¨½stwie: ?reaguje pan na mnie jakbym by? rodzicem¡±. ? Interpretacje dotycz?ce dzieci?cych konflikt¨®w powoduj? regresj? do stadi¨®w rozwoju, w kt¨®rych powsta? konflikt. ? Weryfikacja , ?e interpretacja jest prawdziwa ¨C Gdy po interpretacji zmniejsza si? op¨®r przeciwko u?wiadomieniu sobie zagra?aj?cych impuls¨®w i nast?puje ich uwolnienie wobec terapeuty. ? Interpretacja jest powtarzana i pacjent sobie u?wiadamia, ?e te intensywne uczucia i impulsy reprezentuj? konflikty dzieci?ce i nie s? skierowane do analityka, ale do rodzic¨®w. Efekt interpretacji - Przepracowanie ? Przepracowanie ¨C proces stopniowego uzyskiwania wgl?du w wyniku powtarzania przez analityka interpretacji oporu i przeniesienia. ? Pacjent staje si? ?wiadomy obron, w tym roli objaw¨®w. ? Staje si? ?wiadomy istnienia impuls¨®w i tego, jak si? wyra?aj?; w tym jako objawy. ? Przestaje si? ba? przejawiania impuls¨®w, poniewa? do?wiadczy?, ?e w relacji przeniesieniowej wyrazi? je wobec analityka i nie spotka?a go kara (korekcyjne do?wiadczenie emocjonalne). ? Wie, ?e mo?e sobie pozwoli?, aby je wyrazi? bez l?ku i poczucia winy, oraz tego, ?e s? lepsze sposoby kontrolowania impuls¨®w. ? Porzuca wi?c niedojrza?e obrony i objawy. ? U?ywanie nowych obron i wzrost ?wiadomo?ci uwa?a si? za strukturaln? zmian? w osobowo?ci. ? Energia kt¨®ra by?a zwi?zana w konflikcie jest dost?pna ego jednostki do radzenia sobie z realnymi sytuacjami. Rozw¨®j psychoanalizy - Teoria relacji z obiektem- Fairbairn, Kernberg, Kohut ? Akcentuje donios?? rol? relacji mi?dzy Ja i obiektami jako zasad? organizacji ?ycia cz?owieka. ? Relacje z obiektem s? umys?owymi reprezentacjami siebie i ludzi (obiekt¨®w). ? Tworz? si? w relacji z osob? znacz?c? /opiekuj?c? si? i wp?ywaj? na kszta?t relacji w ?yciu doros?ym. ? Akcentuje mechanizmy obronne: identyfikacji projekcyjnej, rozszczepienia, wyparcia, projekcji. ? Sugeruje, ?e psychoanaliza tradycyjna jest u?yteczna w wyja?nianiu przyczyn i leczeniu nerwic. Proponuje r¨®?ni?ce si? wyja?nienie przyczyn i leczenie zaburze¨½ osobowo?ci. TEORIA RELACJI Z OBIEKTEM ¨C STADIA ROZWOJU ¨Ctworzenie si? reprezentacji relacji z lud?mi i poczucia to?samo?ci ? 1.Pierwsze miesi?ce ?ycia. Dziecko nie odr¨®?nia siebie od obiektu (normalny autyzm). Fiksacja na tej fazie powoduje niemo?no?? przywi?zania si? do ludzi i stworzenia organizacji umys?owej na skutek braku wyobra?enia siebie. ? 2. Kolejne dwa do siedmiu miesi?cy. Pomieszanie w umy?le dziecka co jest Ja, a co jest obiektem (stadium symbiozy). ? Osoba znacz?ca do?wiadczana jako mniej zagra?aj?ca, gdy dziecko i ona s? jedno?ci?. Fiksacja na tej fazie powoduje tzw. symbiotyczn? psychoz?. ? 3. Odr¨®?nienie si? od obiektu. Oddzielne postrzeganie siebie i obiektu.
  • 10. ? ¡öAby poradzi? sobie z przyt?aczaj?cym w jego odbiorze rodzicem, u?ywa mechanizmu rozszczepienia. Gdy rozszszepi wyobra?enie rodzica, np. z?ej matki, mniej si? matki boi. Dziecko rozszczepia z?e wyobra?enia siebie (np.Ja z?y) i zmniejsza w ten spos¨®b l?k przed kar? ze strony osoby znacz?cej. ¡öStosuje mechanizm introjekcji i uwewn?trznia rozszczepione obiekty Ja i osoby znacz?cej. Dziecko przechodzi od jednego sposobu my?lenia i dzia?ania do drugiego wyra?aj?c kolejno cz??ci siebie. ¡öFiksacja na tej fazie i pozostawienie rozszczepionych wyobra?e¨½ siebie nieakceptowanych (np. Ja z?y) poza reprezentacj? Ja, powoduje poczucie rozszczepienia poczucia siebie. Stres wywo?uje poczucie rozpadania si? na cz??ci. 4. Integracja (oko?o dw¨®ch lat). Integracja w obr?bie wyobra?e¨½ siebie i rodzica podzielonych na dobre i z?e, w jedno wyobra?enie ambiwalente siebie i jedno ambiwalentne wyobra?enie rodzica. ? Reprezentacje Rodzic i Ja postrzegane jako oddzielne i zwi?zane zarazem. ? Dziecko uczy si? wi?za? z lud?mi bez l?ku utraty autonomii. ? Poczucie to?samo?ci wymaga integracji wyobra?e¨½ siebie z?ych i dobrych w jedno. ? To?samo?? idealna ma dwie cechy: pewno?? siebie i szacunek do siebie. ? Jest ?r¨®d?em poczucie bezpiecze¨½stwa. ? Osoba jest zarazem autonomiczna i w relacji. Teoria relacji z obiektem Kohut ¨C rodzaj potrzeb niezaspokojonych w przypadku osobowo?ci narcystycznej i propozycja leczenia ? Dzieci maj? potrzeb? , aby rodzic je odzwierciedla? (stymulacja rozwoju Ja) i ?eby idealizowa? rodzica (model dla przysz?ego rozwoju Ja). ? Osobowo?? narcystyczna powstaje w sytuacji deprywacji potrzeb odzwierciedlania przez rodzic¨®w i idealizowania rodzic¨®w. ? Szuka uwagi, d??y, aby by? w centrum uwagi. ? Szuka os¨®b z presti?em lub w?adz?, aby je podziwia? . Czuje si? wtedy bardziej warto?ciowa. ? Poniewa? jest skoncentrowana na sobie, nie wytwarza przeniesienia. ? Propozycja leczenia ? Terapeuta ma zaspokoi? pewne niezaspokojone narcystyczne potrzeby ¨C odzwierciedla? przez okazywanie bezwarunkowej akceptacji i pozwoli? si? idealizowa? przez odkrycie si? (nie by? ?pustym ekranem¡± tak, jak to jest w terapii Freuda). ? Wtedy dopiero rozwinie si? przeniesienie reakcji pierwotnie skierowanych do rodzica na terapeut? i wtedy jest u?yteczna interpretacja, pokazuj?ca, jak osoba organizuje sobie ?ycie wok¨®? d??enia do zaspokojenia narcystycznych potrzeb . Teoria relacji z obiektem Kerneberg ¨C wyja?nienie przyczyn i propozycja leczenia osobowo?ci z pogranicza ? Konsekwencj? stosowania tradycyjnej metody Freuda interpretacji przeniesienia jest rezygnacja pacjenta z zaburzeniem osobowo?ci z pogranicza. ? W przypadku tego zaburzenia przeniesienie polega na do?wiadczeniu terapeuty jako rozszczepionego ?z?ego rodzica¡±. ? L?k przed opuszczeniem do?wiadczany w relacji z osob? znacz?c? sprawia, ?e pacjent nie nawi?zuje wi?zi i zrezygnuje z terapii. ? Propozycja leczenia ? 1. Ustali? granice i nie dopuszcza? do wy?adowania agresji
  • 11. ? (acting ¨Cout) wobec terapeuty. Niemo?no?? zastosowania acting ¨Cout wywo?uje l?k. Sklaryfikowa? znaczenie acting- out. ? 2. Interpretacja po??czona ze wsparciem emocjonalnym prowadzi do u?wiadomienia sobie przez pacjenta rozczepionych cz??ci w obr?bie wyobra?enia siebie i w obr?bie wyobra?enia osoby znacz?cej. Rozw¨®j psychoanalizy psychologia ego ? Motywem dzia?ania cz?owieka jest adaptacja w otoczeniu. ? Ego s?u?y nie tylko opanowywaniu konflikt¨®w: pop?dy i l?k. ? Ego s?u?y te? adaptacji do rzeczywisto?ci ? Cz??? proces¨®w ego jest wolnych od konflikt¨®w (pop?dy i l?k) i s?u?y adaptacji w otoczeniu.Np. uczeniu si? odr¨®?niania kolor¨®w i nauczeniu si? j?zyka ? W fazie latencji np. rozwija si? pracowito?? Je?li nie rozwinie si?, spowoduje poczucie nieadekwatno?ci w p¨®?niejszym ?yciu . ? W fazie adolescencji rozwija si? to?samo?? ego. ? W stadium m?ody doros?y procesy ego s?u?? rozwojowi intymno?ci w relacjach. Rozw¨®j psychoanalizy terapia kr¨®tkoterminowa wywodz?ca si? z psychoanalizy ? Wi?kszo?? pacjent¨®w nie wymaga d?ugoterminowej psychoanalizy, trwaj?cej lata. ? Kr¨®tkoterminowa terapia (oko?o 20-40sesji) wywodz?ca si? z psychoanalizy: ? ¡öPlanuje si? terapi? wed?ug potrzeb pacjenta. Np. czy trzeba wzmocni? ego, czy u?wiadomi? impulsy id, czy zmieni? warunki ?ycia. ? ¡öU?ywa techniki interpretacji a nie u?ywa techniki wolnych skojarze¨½ (poniewa? u?ycie tej techniki powoduje, ?e terapia nie ma ?adnego planu i toczy si? bez ustrukturowania i jest d?uga -latami). ? ¡ö Koncentruje si? na objawie i d??y do u?wiadomienia konfliktu le??cego u pod?o?a objawu. ? ¡ö Nie zak?ada zmiany osobowo?ci (tradycyjna psychoanaliza zak?ada zmian? struktury osobowo?ci). ? ¡öProwadz?cy terapi? jest aktywny i dyrektywny (w psychoanalizie tradycyjnej jest bierny i niedyrektywny). ? ¡öSesje raz w tygodniu lub dwa razy (tradycyjna psychoanaliza sesje codziennie, co powoduje uzale?nienie pacjenta i nerwic? przeniesieniow?). ? ¡öPrzeniesienie kontrolowane ¨C d??y si? do wyst?pienia pozytywnego przeniesienia (w tradycyjnej psychoanalizie nerwica przeniesieniowa,tj. przeniesienie intensywne i pozytywne i negatywne). Przy pozytywnym przeniesieniu pacjent przyjmuje rady, np. wycofa? si? z destrukcyjnego zwi?zku. Przeniesienie jest kontrolowane przez u?ycie interpretacji dotycz?cej tylko bie??cej sytuacji, a nie dzieci¨½stwa. ? ¡öu?ywa si? przeciwprzeniesienia (reakcja uczuciowa terapeuty na zachowanie wobec niego pacjenta). Analizuje i decyduje, czy wyra?enie tych uczu? b?dzie u?yteczne dla pacjenta. Np. pacjent mia? odrzucaj?cego ojca i mo?e zareagowa? na terapeut? negatywnym przeniesieniem, wtedy lepiej, gdy terapeuta wyrazi pozytywne emocje wobec niego, bo w ten spos¨®b uchroni relacj? od wyst?pienia negatywnego przeniesienia.