ݺߣ

ݺߣShare a Scribd company logo

Koncept predavanja o nozemozi - Ekrem Karahodžić

•Download as PPT, PDF•
•
Elma Ringišpil
Elma Ringišpil
1 of 32
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić Drage kolege pčelari, želim s vama razmijeniti iskustva i mišljenja i tako dopuniti svoja znanja o zaraznoj, prikrivenoj i opasnoj bolesti odraslih pčela – nozemozi. 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić BOLESTI PČELABOLESTI PČELA NOZEMOZA 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić I - OPĆENITO O NOZEMOZII - OPĆENITO O NOZEMOZI Nozemoza je zarazna parazitska bolestNozemoza je zarazna parazitska bolest odraslih medonosnih pčela, veoma čestoodraslih medonosnih pčela, veoma često prikrivena, a na našim pčelinjacima jakoprikrivena, a na našim pčelinjacima jako zastupljena.zastupljena. 1. Vrsta bolesti Nozemoza je crijevna parazitska zarazna bolest. 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Varamo li se da su naše pčelinjeVaramo li se da su naše pčelinje zajednice zdrave?zajednice zdrave? - Naizgled zdrave pčelinje zajednice ostvaruju i do 30% manje prinose, a pčelari ne mogu uočiti da su njihove pčelinje zajednice oboljele od Nozemoze... - Čak i kada dobiju pozitivan nalaz na Nozemozu sumnjaju u njega i ne poduzimaju bilo kakve radnje, smatrajući i dalje da su njihove pčelinje zajednice zdrave. ONE TAKO I DJELUJU: jako su razvijene. Međutim, te zajednice, ako dočekaju jesen, vjerovatno neće prezimiti.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 2. Uzročnik bolesti (Nosema apis) - Bolest izaziva mikroorganizam Nosema apis (Zander, 1909.) i Nosema ceranae (Fries i sur. 1996.) Profesor, doktor zoologije Enoh Zander je 1909. godine prvi odredio uzročnika bolesti. Razvoj i razmnožavanje uzročnika bolestiRazvoj i razmnožavanje uzročnika bolesti Nosema apis razvija se i razmnožava nevjerovatnom brzinom u stanicama epitela srednjeg crijeva medonosne pčele, dok Nosema ceranae invadira i druge organe i tkiva pčele (Malphigieve cjevčice, masno tijelo i žljezdano tkivo). 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 3. Pojava bolesti i manifestacije3. Pojava bolesti i manifestacije - Bolest se može pojaviti u svim životnim periodima razvoja pčelinje zajednice, a najlakše se uočava krajem zime i početkom proljeća. - Pčele kraće žive. - Pčele uzimaju sve veće količine hrane, a osjećaju sve veću glad. - Pčele ne luče dovoljno mliječi pa se ishrana larvi pogoršava. - Leglo se smanjuje. - Izležene pčele su loše odnjegovane pa su neotporne na druge bolesti, naročito virusne. - Manje sakupe meda. 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Prenošenje i širenje bolesti Ko, kako i zašto prenosi i širi spore ? - Radilice putem vode, hrane, zaletanja i izmeta. - Trutovi putem izmeta i zaletanja. - Matica putem izmeta. - Rojevi putem pridruživanja pčela iz drugih zajednica. - Pčelar manipulacijom ramovima i alatom. Rasprostranjenost bolesti Širom pčelinjeg svijeta medonosne pčele. Oblik bolesti Bolest može imati akutan i kroničan oblik, a najčešće se javlja u akutnom obliku. Da li će i kada akutni oblik prerasti u kronični ovisi od mnogo faktora: - prirodna dužini života pčelinjih jedinki (ljetne ili zimske pčele), - kvalitetu i kvantitetu njihove ishrane, - gajenja legla i mogućnosti općenja pčela s prirodom, uslovi života i rada pčela. NAPOMENA: Bolest ljeti jenjava usljed umanjene reinfekcije (česti izleti, kraći život i dr.)
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba a) Akutni oblik bolesti Teško se uočava, naročito ljeti. Pčelar u početnom stadiju teško otkriva bolest, a DOBAR pčelar po prvim znakovima upućuje svoju pažnju na definiranje i otkrivanje bolesti. b) Kronični oblik bolesti Lahko se uočava, ali se u pravilu ne liječi.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba 4.4. Tok bolestiTok bolesti zavisi od:zavisi od: - stepena zaraženosti - životnih uslova -  godišnjeg doba   Pčelinja zajednica sama se ne može osloboditi uzročnika.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba II PREPOZNAVANJE NOZEMOZEII PREPOZNAVANJE NOZEMOZE Pojavu nozemoze u zajednici i njen početni razvoj ne obilježavaju karakteristični simptomi (znakovi, obilježja) po osnovu kojih bi pčelar, na samom početku nastajanja mogao uočiti pojavu bolesti. Bolest se uočava:Bolest se uočava: - Kada se u zajednici pojavi više karakterističnih znakova. - Kada usljed bolesti pođu umirati pčele pa se u bolesnoj zajednici povećava broj oboljelih pčelinjih jedinki. Akutni oblik nozemoze teško je uočiti, a najlakše se uočava u rano proljeće kada se odjednom pojavi više njenih prepoznatljivih znakova. Kronični oblik nozemoze lako se uočava. Zajednica je dobro zaražena, bolest je uznapredovala i zajednica je oslabila pa se uočava više njenih prepoznatljivih znakova.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić   Prepoznavanje nozemoze u životnim periodima pčela: a. U periodu priprema pčelinjih zajednica za zimu b. U periodu prezimljavanja c. U periodu intenzivnog razvoja i d. U periodu medobranja Znakovi Nozemoze: a. U staništu b. Izvan staništa 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Karakteristični znaciKarakteristični znaci uu životnim periodima pčela:životnim periodima pčela: U periodu priprema pčelinje zajednice za zimu  - mali broj pčela u odnosu na veličinu legla, - veća je količina otvorenog meda (hrane), - male zalihe hrane, - nesrazmjerno mali broj pčela njegovateljica na leglu u odnosu na broj pčela koje se nalaze na medu. - Posebni su znaci kod stimulativnog prihranjivanja i dohranjivanja pčela.  U periodu prezimljavanja pčela  - na podnici veliki broj mrtvih pčela, - u prvom dijelu ovog perioda usljed bolesti umire manji broj radilica, - u drugom dijelu ovog perioda (januar i februar) umire veći broj pčela, a mogu se zapaziti tragovi pčelinjeg izmeta, - veoma često, a najčešće po polaganju prvih jaja, umire matica. - pčele su dezorjentisane, gnijezdo se dislocira i pčelinja zajednica se raspada.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba U periodu intenzivnog razvoja i medobranja (pčele svakodnevno opće s prirodom) - oboljele radilice svoje aktivnosti naizgled normalno obavljaju - usporen razvoj pčela, - manji prinosi meda, - ponašanja pčela izvan i u staništu, - tragovi u staništu i izvan staništa (naročito mrtvih pčela)
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Znakovi nozemoze na pčelinjim jedinkamaZnakovi nozemoze na pčelinjim jedinkama - pčele su slabo aktivne - postaju prije vremena sabiračice (manje efikasne i produktivne) - zaposjedaju hranu više, a leglo manje - više troše hranu - pražnjenje debelog crijeva je učestalo (praktično iznose med kojeg nisu mogle probaviti) - oblik zatka je tubast - zadnja tri segmenta su dobro razdjeljena - kod mlađih pčela hitinski omotač blista kao i dlačice, a njihov zadak (trbuh) je naduvan - isprovocirana na ubod, sporo prodire bodeže svoje žaoke - srednje crijevo je u sredini znatno prošireno (kod zdravih pčela debljina crijeva jednaka je po čitavoj dužini) - boja stjenki sr. crijeva je mliječno bijela, a kod zdravih tamnocrvena - boja izmeta nije specifičan znak bolesti, - najčešće, izmet je rijedak.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Znakovi nozemoze u staništuZnakovi nozemoze u staništu - Zajednici uglavnom nedostaje hrane. - Veća je količina otvorenog meda (hrane). - Stanice saća su nepravilno popunjene medom. - Otvoreni med odaje svijetlu boju (boju čiste suze, cakli se). - Stanice saća su vlažne, odaju utisak da su zamašćene. - Tragovi izmeta na ramovima (najčešće na satonošama). - Tragovi izmeta na saću (lakše uočiti na djevičanskom). - Tragovi izmeta na mednim poklopcima. - Tragovi izmeta u stanicama saća i na rubovima. - Tragovi izmeta na podnoj daski. - Tragovi izmeta na unutrašnjim stijenkama staništa (najčešće prednjoj). - Tragovi izmeta na vanjskim stijenkama staništa (najčešće prednjoj). - Nesrazmjeran broj pčela u odnosu na veličinu legla. - Ispupčeni medni poklopci. - Mrtve pčele na podnici zimi. - Mrtve pčele na podnici ljeti (gledati prvo jutarnje izletanja pčela).
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Znakovi nozemoze izvan staništaZnakovi nozemoze izvan staništa -Ujutro, prije izletanja pčela, na letu oboljelih zajednica uočava se jedan broj mrtvih pčela (dvije, tri, pet, pa i znatno više). - Pčele “pješaci” gmižu ispred staništa u pravcu istoka. - Pčele gmižu i tako se udalje 20-30 metara (areol umiranja). - Prve izletnice iz staništa iznose mrtve, ali i teško bolesne pčele. - Pčele nogama izlaze iz staništa i padaju na zemlju. - Poslije dugotrajnih kiša na letu je dosta mrtvih pčela kao i na podnici. - Pčele na vanjskim stjenkama staništa. - Tragovi izmeta na poletnoj daski (razlikovati tragove propolisa). - Tragovi izmeta na vanjskim stranama staništa.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Moguće greške u prepoznavanjuMoguće greške u prepoznavanju nozemozenozemoze Bolest se može zamijeniti sa: - Trovanjem pčela - Lošim životnim uslovima - Varozom - Virusnim oboljenjima
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Dijagnosticiranje nozemozeDijagnosticiranje nozemoze   Utvrđuje se laboratorijskim pretragama. Način oNačin odabiranjdabiranjaa uzorakauzoraka
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba IIIIII LIJEČENJE NOZEMOZELIJEČENJE NOZEMOZE Propisana je zakonska obaveza sprečavanja, tj. širenja i liječenja ove veoma zarazne i kod medonosnih pčela veoma raširene bolesti. Liječenje pretpostavlja zaustavljanje razvoja bolesti, liječenje pčelinjih jedinki i eliminaciju uzročnika iz staništa. 
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Zaustavljanje razvoja i prenošenja bolestiZaustavljanje razvoja i prenošenja bolesti   - Oboljelu pčelinju zajednicu isključiti iz proizvodnje. - Zajednicu “dovesti na mjeru”. - Smanjiti leto. - Špricom dozirati ljekoviti sirup (20 ml) ulicama direktno po pčelama. - Utopljenje. - Ventilacija. - Nepotpuna dezinfekcija (Nozecid, Nosestat i sl.)
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Liječenje pčelinjih jedinkiLiječenje pčelinjih jedinki Lijekovi djeluju ISKLJUČIVO u želucu pčele, a pčelama se daju: - U običnom ili oplemenjenom sirupu, - U običnoj ili oplemenjenoj pogači (šećerno-medna ili šećerno-mliječna), - U praškastoj smjesi, - U vodenoj suspenziji i - U obliku paste.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Eliminiranje uzročnika iz pčelinjeEliminiranje uzročnika iz pčelinje zajednice OBAVLJA SE U FAZAMA.zajednice OBAVLJA SE U FAZAMA. Zahtijeva složene aktivnosti pčelara. Prisustvo pčela, legla i hrane ograničava potpunu eliminaciju. Potpuno eliminiranje obavlja se termičkim postupcima ili hemijskim sredstvima. Postupno i u fazama, a postupak traje do 25 dana. Sve vrijeme pčelinja zajednica mora biti pod terapijom.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Prva fazaPrva faza - Izmjestiti zajednicu u čisto dezinfikovano stanište    (pčele i ramove zaposjednute leglom). - Dodati ljekoviti sirup sa sirutkom u pristupačnim hranilicama. - Izvrcati med. - Izvršiti potpunu dezinfekciju starog staništa i saća. - Prevjesiti zajednicu (na ramovima). DDrruguga fazaa faza - - Oduzimanje ramova prevješenih u prvoj fazi.Oduzimanje ramova prevješenih u prvoj fazi. - - Zamjena matice.Zamjena matice.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PotpunaPotpuna (neživa) dezinfekcija(neživa) dezinfekcija staništastaništa Termički postupci 60o C u neprekidnom vremenskom trajanju više od 24 časa  Hemijski postupci sirćetne kiseline od 80%
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba LIJEČENJE NOZEMOZE   1.     Zaustavljanje razvoja i prenošenja bolesti     a. Nepotpuna dezinfekcija 2.     Liječenje pčelinjih jedinki     a. Lijekovi     b. Dodavanje lijekova           - u običnom sirupu,           - u šećerno-mliječnom sirupu,           - u šećerno-mednom tijestu (pogača),           - u šećerno-mliječnom tijestu (pogača). 3.     Eliminiranje uzročnika iz pčelinje zajednice     a. Prva faza            - Postupak prevješavanja     b. Druga faza            - Oduzimanje prevješenih ramova            - Zamjena matice 4.     Potpuna dezinfekcija     a. Termički postupci     b. Hemijski postupci 5.     Prognoza 6.     Preventiva
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PREVENTIVA   OSNOV  preventivnog djelovanja na sprečavanju pojave nozemoze jeste  stvaranje optimalnih uslova za normalan život i razvoj pčelinjih zajednica tokom cijele godine, a naročito u periodu njihovog prezimljavanja.  1.     Držati optimalno razvijene i zdrave  pčelinje zajednice u svim         životnim  periodima. 2.     Pripremu pčelinjih zajednica  za zimu izvršiti na vrijeme     a. sa kvalitetnom i kvantitenom hranom,     b. sa što više mladih i neiscrpljenih pčela     c. eliminisati saće starije od 3 godine          (Staro saće je tamno i teško, a staro može biti i djevičansko           koje je lagano i žuto).  3.     Slabe zajednice i nukleuse ne treba uzimljavati. 4.     Slabe a oboljele zajednice se NE SPAJAJU sa PROIZVODNIM (jakim),          niti se s njima ojačavaju. 5.     Nakon zime slabe pčelinje zajednice posebno tretirati, a         naročito slabe eliminirati.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba 6.     Održavati higijenu na pčelinjaku     a. Uredan pčelinjak,      b. Higijenske pojilice (nisu bare napravljene u zemlji          ili nekoj vrsti posuda),     c. Dezinfekcija podnice (podnice sa mrežom),      d. Dezinfekcija tijela, ramova i saća,     e. Dezinfekcija alata,     f. Staro saće na ramovima topiti parnim topionikom. 7.    Oprezno manipulirati ramovima sa izgrađenim saćem     a. Praznim,     b. Sa malo meda. 8.   Pčelinjak postavljati na suha, osunčana mjesta u zavjetrini. 9.   Uspostaviti dobru ventilaciju u pčelinjem staništu.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba 10.   Izbjegavati     a. Mala leta     b. Mini oplodnjake     c. Paketne rojeve     d. Selidbe pčela danju     e. NEPOTREBNA uznemiravanja pčela 11.  Mijenjati matice (seleći pčelari svake godine, stacionirani          svake druge) 12.   Ne nabavljati pčele i matice drugih rasa i sojeva 13.   Rano otkriti bolest       a. Redovno slati uzorke na analizu     b. Uredno voditi evidenciju (koja je ujedno zdravstveni          karton svake pčelinje zajednice)
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PREPORUKA PČELARIMA SA VELIKIM PČELINJACIMA    Izbjegavati sve rizike;     a. Držati samo jake pčelinje zajednice.     b. Poduzimati rigorozne mjere eliminiranja RIZIČNIH zajednica        (Lakše je spriječiti nego liječiti, manji su troškovi liječenja).     c. Na svom pčelinjaku ne držati tuđu pčelarsku opremu.      d. Pčele seliti noću.      e. Ne biti sebičan u prenošenju svog znanja.     f. Ne misliti da to što ti znaš “samo ti znaš”.     g. Ne poklanjati i ne prodavati vještačke rojeve pravljene         od slabih zajednica.      h. Ne prodavati stare matice koje  i sam želiš zamijeniti.                  -     Ako poklanjaš halalom pokloni.                  -     Ako prodaješ dobro naplati.     i. Uvažavaj druge pčelare, a naročito polaznike.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PrognozaPrognoza Pčelinja zajednica nije izliječena ako smo samo izliječili pčelinje jedinke. Potpunim i postupnim tretiranje pčelinje zajednice, naročito ako je pravilno izveden postupak prevješavanja i dezinfekcije pa još izvšena i zamjena matice pčelinja zajednica je izliječena a njeno stanište je oslobođeno spora Noseme apis i Noseme ceranae.
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Dragi pčelari, neka vam je medno!

More Related Content

Koncept predavanja o nozemozi - Ekrem Karahodžić

  • 1. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić Drage kolege pčelari, želim s vama razmijeniti iskustva i mišljenja i tako dopuniti svoja znanja o zaraznoj, prikrivenoj i opasnoj bolesti odraslih pčela – nozemozi. 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
  • 2. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić BOLESTI PČELABOLESTI PČELA NOZEMOZA 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
  • 3. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić I - OPĆENITO O NOZEMOZII - OPĆENITO O NOZEMOZI Nozemoza je zarazna parazitska bolestNozemoza je zarazna parazitska bolest odraslih medonosnih pčela, veoma čestoodraslih medonosnih pčela, veoma često prikrivena, a na našim pčelinjacima jakoprikrivena, a na našim pčelinjacima jako zastupljena.zastupljena. 1. Vrsta bolesti Nozemoza je crijevna parazitska zarazna bolest. 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
  • 4. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Varamo li se da su naše pčelinjeVaramo li se da su naše pčelinje zajednice zdrave?zajednice zdrave? - Naizgled zdrave pčelinje zajednice ostvaruju i do 30% manje prinose, a pčelari ne mogu uočiti da su njihove pčelinje zajednice oboljele od Nozemoze... - Čak i kada dobiju pozitivan nalaz na Nozemozu sumnjaju u njega i ne poduzimaju bilo kakve radnje, smatrajući i dalje da su njihove pčelinje zajednice zdrave. ONE TAKO I DJELUJU: jako su razvijene. Međutim, te zajednice, ako dočekaju jesen, vjerovatno neće prezimiti.
  • 5. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 2. Uzročnik bolesti (Nosema apis) - Bolest izaziva mikroorganizam Nosema apis (Zander, 1909.) i Nosema ceranae (Fries i sur. 1996.) Profesor, doktor zoologije Enoh Zander je 1909. godine prvi odredio uzročnika bolesti. Razvoj i razmnožavanje uzročnika bolestiRazvoj i razmnožavanje uzročnika bolesti Nosema apis razvija se i razmnožava nevjerovatnom brzinom u stanicama epitela srednjeg crijeva medonosne pčele, dok Nosema ceranae invadira i druge organe i tkiva pčele (Malphigieve cjevčice, masno tijelo i žljezdano tkivo). 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
  • 6. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 3. Pojava bolesti i manifestacije3. Pojava bolesti i manifestacije - Bolest se može pojaviti u svim životnim periodima razvoja pčelinje zajednice, a najlakše se uočava krajem zime i početkom proljeća. - Pčele kraće žive. - Pčele uzimaju sve veće količine hrane, a osjećaju sve veću glad. - Pčele ne luče dovoljno mliječi pa se ishrana larvi pogoršava. - Leglo se smanjuje. - Izležene pčele su loše odnjegovane pa su neotporne na druge bolesti, naročito virusne. - Manje sakupe meda. 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
  • 7. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Prenošenje i širenje bolesti Ko, kako i zašto prenosi i širi spore ? - Radilice putem vode, hrane, zaletanja i izmeta. - Trutovi putem izmeta i zaletanja. - Matica putem izmeta. - Rojevi putem pridruživanja pčela iz drugih zajednica. - Pčelar manipulacijom ramovima i alatom. Rasprostranjenost bolesti Širom pčelinjeg svijeta medonosne pčele. Oblik bolesti Bolest može imati akutan i kroničan oblik, a najčešće se javlja u akutnom obliku. Da li će i kada akutni oblik prerasti u kronični ovisi od mnogo faktora: - prirodna dužini života pčelinjih jedinki (ljetne ili zimske pčele), - kvalitetu i kvantitetu njihove ishrane, - gajenja legla i mogućnosti općenja pčela s prirodom, uslovi života i rada pčela. NAPOMENA: Bolest ljeti jenjava usljed umanjene reinfekcije (česti izleti, kraći život i dr.)
  • 8. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba a) Akutni oblik bolesti Teško se uočava, naročito ljeti. Pčelar u početnom stadiju teško otkriva bolest, a DOBAR pčelar po prvim znakovima upućuje svoju pažnju na definiranje i otkrivanje bolesti. b) Kronični oblik bolesti Lahko se uočava, ali se u pravilu ne liječi.
  • 9. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba 4.4. Tok bolestiTok bolesti zavisi od:zavisi od: - stepena zaraženosti - životnih uslova -  godišnjeg doba   Pčelinja zajednica sama se ne može osloboditi uzročnika.
  • 10. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba II PREPOZNAVANJE NOZEMOZEII PREPOZNAVANJE NOZEMOZE Pojavu nozemoze u zajednici i njen početni razvoj ne obilježavaju karakteristični simptomi (znakovi, obilježja) po osnovu kojih bi pčelar, na samom početku nastajanja mogao uočiti pojavu bolesti. Bolest se uočava:Bolest se uočava: - Kada se u zajednici pojavi više karakterističnih znakova. - Kada usljed bolesti pođu umirati pčele pa se u bolesnoj zajednici povećava broj oboljelih pčelinjih jedinki. Akutni oblik nozemoze teško je uočiti, a najlakše se uočava u rano proljeće kada se odjednom pojavi više njenih prepoznatljivih znakova. Kronični oblik nozemoze lako se uočava. Zajednica je dobro zaražena, bolest je uznapredovala i zajednica je oslabila pa se uočava više njenih prepoznatljivih znakova.
  • 11. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić   Prepoznavanje nozemoze u životnim periodima pčela: a. U periodu priprema pčelinjih zajednica za zimu b. U periodu prezimljavanja c. U periodu intenzivnog razvoja i d. U periodu medobranja Znakovi Nozemoze: a. U staništu b. Izvan staništa 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba
  • 12. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Karakteristični znaciKarakteristični znaci uu životnim periodima pčela:životnim periodima pčela: U periodu priprema pčelinje zajednice za zimu  - mali broj pčela u odnosu na veličinu legla, - veća je količina otvorenog meda (hrane), - male zalihe hrane, - nesrazmjerno mali broj pčela njegovateljica na leglu u odnosu na broj pčela koje se nalaze na medu. - Posebni su znaci kod stimulativnog prihranjivanja i dohranjivanja pčela.  U periodu prezimljavanja pčela  - na podnici veliki broj mrtvih pčela, - u prvom dijelu ovog perioda usljed bolesti umire manji broj radilica, - u drugom dijelu ovog perioda (januar i februar) umire veći broj pčela, a mogu se zapaziti tragovi pčelinjeg izmeta, - veoma često, a najčešće po polaganju prvih jaja, umire matica. - pčele su dezorjentisane, gnijezdo se dislocira i pčelinja zajednica se raspada.
  • 13. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba U periodu intenzivnog razvoja i medobranja (pčele svakodnevno opće s prirodom) - oboljele radilice svoje aktivnosti naizgled normalno obavljaju - usporen razvoj pčela, - manji prinosi meda, - ponašanja pčela izvan i u staništu, - tragovi u staništu i izvan staništa (naročito mrtvih pčela)
  • 14. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Znakovi nozemoze na pčelinjim jedinkamaZnakovi nozemoze na pčelinjim jedinkama - pčele su slabo aktivne - postaju prije vremena sabiračice (manje efikasne i produktivne) - zaposjedaju hranu više, a leglo manje - više troše hranu - pražnjenje debelog crijeva je učestalo (praktično iznose med kojeg nisu mogle probaviti) - oblik zatka je tubast - zadnja tri segmenta su dobro razdjeljena - kod mlađih pčela hitinski omotač blista kao i dlačice, a njihov zadak (trbuh) je naduvan - isprovocirana na ubod, sporo prodire bodeže svoje žaoke - srednje crijevo je u sredini znatno prošireno (kod zdravih pčela debljina crijeva jednaka je po čitavoj dužini) - boja stjenki sr. crijeva je mliječno bijela, a kod zdravih tamnocrvena - boja izmeta nije specifičan znak bolesti, - najčešće, izmet je rijedak.
  • 15. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Znakovi nozemoze u staništuZnakovi nozemoze u staništu - Zajednici uglavnom nedostaje hrane. - Veća je količina otvorenog meda (hrane). - Stanice saća su nepravilno popunjene medom. - Otvoreni med odaje svijetlu boju (boju čiste suze, cakli se). - Stanice saća su vlažne, odaju utisak da su zamašćene. - Tragovi izmeta na ramovima (najčešće na satonošama). - Tragovi izmeta na saću (lakše uočiti na djevičanskom). - Tragovi izmeta na mednim poklopcima. - Tragovi izmeta u stanicama saća i na rubovima. - Tragovi izmeta na podnoj daski. - Tragovi izmeta na unutrašnjim stijenkama staništa (najčešće prednjoj). - Tragovi izmeta na vanjskim stijenkama staništa (najčešće prednjoj). - Nesrazmjeran broj pčela u odnosu na veličinu legla. - Ispupčeni medni poklopci. - Mrtve pčele na podnici zimi. - Mrtve pčele na podnici ljeti (gledati prvo jutarnje izletanja pčela).
  • 16. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Znakovi nozemoze izvan staništaZnakovi nozemoze izvan staništa -Ujutro, prije izletanja pčela, na letu oboljelih zajednica uočava se jedan broj mrtvih pčela (dvije, tri, pet, pa i znatno više). - Pčele “pješaci” gmižu ispred staništa u pravcu istoka. - Pčele gmižu i tako se udalje 20-30 metara (areol umiranja). - Prve izletnice iz staništa iznose mrtve, ali i teško bolesne pčele. - Pčele nogama izlaze iz staništa i padaju na zemlju. - Poslije dugotrajnih kiša na letu je dosta mrtvih pčela kao i na podnici. - Pčele na vanjskim stjenkama staništa. - Tragovi izmeta na poletnoj daski (razlikovati tragove propolisa). - Tragovi izmeta na vanjskim stranama staništa.
  • 17. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Moguće greške u prepoznavanjuMoguće greške u prepoznavanju nozemozenozemoze Bolest se može zamijeniti sa: - Trovanjem pčela - Lošim životnim uslovima - Varozom - Virusnim oboljenjima
  • 18. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Dijagnosticiranje nozemozeDijagnosticiranje nozemoze   Utvrđuje se laboratorijskim pretragama. Način oNačin odabiranjdabiranjaa uzorakauzoraka
  • 19. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba IIIIII LIJEČENJE NOZEMOZELIJEČENJE NOZEMOZE Propisana je zakonska obaveza sprečavanja, tj. širenja i liječenja ove veoma zarazne i kod medonosnih pčela veoma raširene bolesti. Liječenje pretpostavlja zaustavljanje razvoja bolesti, liječenje pčelinjih jedinki i eliminaciju uzročnika iz staništa. 
  • 20. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Zaustavljanje razvoja i prenošenja bolestiZaustavljanje razvoja i prenošenja bolesti   - Oboljelu pčelinju zajednicu isključiti iz proizvodnje. - Zajednicu “dovesti na mjeru”. - Smanjiti leto. - Špricom dozirati ljekoviti sirup (20 ml) ulicama direktno po pčelama. - Utopljenje. - Ventilacija. - Nepotpuna dezinfekcija (Nozecid, Nosestat i sl.)
  • 21. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Liječenje pčelinjih jedinkiLiječenje pčelinjih jedinki Lijekovi djeluju ISKLJUČIVO u želucu pčele, a pčelama se daju: - U običnom ili oplemenjenom sirupu, - U običnoj ili oplemenjenoj pogači (šećerno-medna ili šećerno-mliječna), - U praškastoj smjesi, - U vodenoj suspenziji i - U obliku paste.
  • 22. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Eliminiranje uzročnika iz pčelinjeEliminiranje uzročnika iz pčelinje zajednice OBAVLJA SE U FAZAMA.zajednice OBAVLJA SE U FAZAMA. Zahtijeva složene aktivnosti pčelara. Prisustvo pčela, legla i hrane ograničava potpunu eliminaciju. Potpuno eliminiranje obavlja se termičkim postupcima ili hemijskim sredstvima. Postupno i u fazama, a postupak traje do 25 dana. Sve vrijeme pčelinja zajednica mora biti pod terapijom.
  • 23. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba Prva fazaPrva faza - Izmjestiti zajednicu u čisto dezinfikovano stanište    (pčele i ramove zaposjednute leglom). - Dodati ljekoviti sirup sa sirutkom u pristupačnim hranilicama. - Izvrcati med. - Izvršiti potpunu dezinfekciju starog staništa i saća. - Prevjesiti zajednicu (na ramovima). DDrruguga fazaa faza - - Oduzimanje ramova prevješenih u prvoj fazi.Oduzimanje ramova prevješenih u prvoj fazi. - - Zamjena matice.Zamjena matice.
  • 24. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PotpunaPotpuna (neživa) dezinfekcija(neživa) dezinfekcija staništastaništa Termički postupci 60o C u neprekidnom vremenskom trajanju više od 24 časa  Hemijski postupci sirćetne kiseline od 80%
  • 25. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba LIJEČENJE NOZEMOZE   1.     Zaustavljanje razvoja i prenošenja bolesti     a. Nepotpuna dezinfekcija 2.     Liječenje pčelinjih jedinki     a. Lijekovi     b. Dodavanje lijekova           - u običnom sirupu,           - u šećerno-mliječnom sirupu,           - u šećerno-mednom tijestu (pogača),           - u šećerno-mliječnom tijestu (pogača). 3.     Eliminiranje uzročnika iz pčelinje zajednice     a. Prva faza            - Postupak prevješavanja     b. Druga faza            - Oduzimanje prevješenih ramova            - Zamjena matice 4.     Potpuna dezinfekcija     a. Termički postupci     b. Hemijski postupci 5.     Prognoza 6.     Preventiva
  • 26. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PREVENTIVA   OSNOV  preventivnog djelovanja na sprečavanju pojave nozemoze jeste  stvaranje optimalnih uslova za normalan život i razvoj pčelinjih zajednica tokom cijele godine, a naročito u periodu njihovog prezimljavanja.  1.     Držati optimalno razvijene i zdrave  pčelinje zajednice u svim         životnim  periodima. 2.     Pripremu pčelinjih zajednica  za zimu izvršiti na vrijeme     a. sa kvalitetnom i kvantitenom hranom,     b. sa što više mladih i neiscrpljenih pčela     c. eliminisati saće starije od 3 godine          (Staro saće je tamno i teško, a staro može biti i djevičansko           koje je lagano i žuto).  3.     Slabe zajednice i nukleuse ne treba uzimljavati. 4.     Slabe a oboljele zajednice se NE SPAJAJU sa PROIZVODNIM (jakim),          niti se s njima ojačavaju. 5.     Nakon zime slabe pčelinje zajednice posebno tretirati, a         naročito slabe eliminirati.
  • 27. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba 6.     Održavati higijenu na pčelinjaku     a. Uredan pčelinjak,      b. Higijenske pojilice (nisu bare napravljene u zemlji          ili nekoj vrsti posuda),     c. Dezinfekcija podnice (podnice sa mrežom),      d. Dezinfekcija tijela, ramova i saća,     e. Dezinfekcija alata,     f. Staro saće na ramovima topiti parnim topionikom. 7.    Oprezno manipulirati ramovima sa izgrađenim saćem     a. Praznim,     b. Sa malo meda. 8.   Pčelinjak postavljati na suha, osunčana mjesta u zavjetrini. 9.   Uspostaviti dobru ventilaciju u pčelinjem staništu.
  • 29. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PREPORUKA PČELARIMA SA VELIKIM PČELINJACIMA    Izbjegavati sve rizike;     a. Držati samo jake pčelinje zajednice.     b. Poduzimati rigorozne mjere eliminiranja RIZIČNIH zajednica        (Lakše je spriječiti nego liječiti, manji su troškovi liječenja).     c. Na svom pčelinjaku ne držati tuđu pčelarsku opremu.      d. Pčele seliti noću.      e. Ne biti sebičan u prenošenju svog znanja.     f. Ne misliti da to što ti znaš “samo ti znaš”.     g. Ne poklanjati i ne prodavati vještačke rojeve pravljene         od slabih zajednica.      h. Ne prodavati stare matice koje  i sam želiš zamijeniti.                  -     Ako poklanjaš halalom pokloni.                  -     Ako prodaješ dobro naplati.     i. Uvažavaj druge pčelare, a naročito polaznike.
  • 30. Ekrem Karahodžić Tešanj - Vlašić 061/785-366 pcelamed@bih.net.ba PrognozaPrognoza Pčelinja zajednica nije izliječena ako smo samo izliječili pčelinje jedinke. Potpunim i postupnim tretiranje pčelinje zajednice, naročito ako je pravilno izveden postupak prevješavanja i dezinfekcije pa još izvšena i zamjena matice pčelinja zajednica je izliječena a njeno stanište je oslobođeno spora Noseme apis i Noseme ceranae.