Konposizioa
- 2. Musika-hizkuntzak notak konbinatzen ditu abe estiak sortzeko, ahozko hizkuntzak le- trak, silabak eta hitzak lotzen ditu esaldiak sortzeko, eta, bi horien moduan, hizkun- tza plastikoak ikusizko elementuak (puntuak, lerroak eta planoak, testurak) ordenatzen ditu, arte-adierazpenak eratzeko. Antolaketa-proz zesu horri konposizio esaten diogu. Konposatzeko, kontuan hartu behar dira alderdi hauek: aukeratutako eszena edo motiboa kokatuko dugun euskarria, o formak marrazteko erabiliko dugun egitura irudiaren eta atzealdearen arteko kontrast edo homogeneotasuna. tea Irudietan, forma batzuk dira eszenaren protagonista, eta beste batzuk atzealdea antolatzen azaltzen dira. Zure ustez, zein iruditan nabarmentzen dira gehien lehenengo motako formak eta ez bigarrenak? Clara Gangutiaren hiri-paisaian, zein formak ematen dute atentzio handiena? Zein konposiziotan nabarmentzen dira lerro okerrak lerro zuzenak b i k baino gehiago?
- 3. 1. FORMATUA Formatu esaten diogu lan plastikoa egiteko er rabiltzen den gainazal edo euskarriaren forma, tamaina eta orientazio espazialari. Formatu lauak Hainbat motatako formatu lauak daude: angeluzuzena, karratua a, zirkulua, obaloa eta hirukia. ■ Formatu angeluzuzen bertikalak oreka- eta goratze-sentsazioa sortzen du. ■ Formatu angeluzuzen horizontalak, egonkortasuna, sendotasu eta una finkotasuna ■Formatu karratuak erdira eramaten du begirada, eta oreka ego onkorraren efektua sortzen du. ■ Zirkulu formatuak mugimendu inguratzailea eta esekidura-mug gimendua sortzen du. Formak flotatzen dabiltzala dirudi. Obaloak, berriz, fo ormak biltzen ditu barruan, eta lasaitasun-sentsazioa sortzen du. ■ Hiruki formatuak ez die formei zabaltzen uzten goiko zatian, ba aina egonkortasun handia ematen du, aldiz, oinarrian. Manetek formatu angeluzuzen horizontalaren bidez egin zuen margolan hau. Forma erakargarrienak beheko aldean jarrita daude, eta kokapen horrek egonkortasun-sentsazioa ematen dio. Hiru dimentsioko formatuak Hiru dimentsioko formatuekf ormatu lauen antzeko onentazio espazialak dituzte, baina forma bolumetnkoen ezaugarriak dituzte. Fresko-pintura hau egiteko, Goyak 5,5 metroko diametroko formatu esferikoa aukeratu zuen. Neurri hori du ermita batean kokatuta dagoen kupula honen oinarriak. Pertsonaiak barandari eutsita ageri dira, eta, hala, giro irreala lortzen du. Giro horrek bertigo-sentsazioa ematen du.
- 4. Formatu irregularrak Dinamismo- eta askatasun-efektua sortzen dute. Haur eta gazteentzako publizitate-mezuetan eta komikietako binetetan erabiltzen dituzte, batez ere. Urrezko laukizuzena Urrezko laukizuzena garai guztietako pintore eta arkitekto Askok erabili izanduten formatua da.Gaur egungo diseinu grafikoan ere askotan erabiltzen dute. Grazia klasikoan ezarritako matematika-arauetan oinarrituta dago, formatu honen bidez harmonia eta egonkortasun sentsazioa bidez, harmonia- egonkortasun-sentsazioa ematen da. a aldeko ABCD karratua marrazten da, eta aldearen erdibitzailea egiten da. M-n zentroa eta MC-n erradioa duen arku bat marrazten da. Arkuak a aldea mozten du, F puntuan. a/b zenbakiari (1,6 inguru neurtzen du) urrezko zenbaki esaten zaio, eta Φ letraz izendatzen da. ABEF laukizuzena urrezko laukizuzena da, neurriek erlazio hau , Betetzen baitute: Canaletto: Liburutegiaren nguruko kaia, 1740 inguruan. in
- 5. 2. KONPOSIZIO -ESKEMA Aukeratutako gaiaren elementuak espazio batean kokatzen ditugu, eta espazio hori antolatzeko erabiltzen diren lerro nagusiak dira konposizio eskema konposizio-eskema. Trazatu hori osagai hauek osatzen dute, oro har: Irudi geometrikoak: poligonoak, zirkuluak, obaloak... Elkarren artean lotura duten lerro zuzen, oker eta hautsiak. Sare modular soilak edo konplexuak. Konposizio-eskema bat soila edo konposatua izan daiteke, eskema osatzen duten lerro kopuruaren arabera. Konposizio-eskema soilak Irudi geometriko batez edo lerro batez edo hainbat lerroz osatuta eg ohi dira. gon Ikusi eskema arruntenetako batzuk.
- 6. Konposizio-eskema konposatuak Bi eskema soil edo gehiago konbinatuta edo lerro multzo bat libreki konbinat ta erat en da konposi io eskema konbinatuta eratzen konposizio-eskema konposatua. Batzuetan zaila da lan batek zer konposizio-eskema duen zehaztea; izan ere, irudiek eta espazioek norabide eta mugimendu ugari izaten dituzte, Hala ere, arreta handiz begiratuz gero, eskema soilak edo nabarmentzeko moduko zenbait norabide gainjarrita daudela ohartuko gara.
- 7. 3. KONPOSIZIO-ERRITMOAK Artearen eremu guztietan, konposizio-elementuak era jakin batera antolatzen dira; elementuen artean errepikapenak, txandakatzeak, hazkundeak eta ettenak ezartzeko moduan, hain zuzen ere. Musikak denborak eta soinuak konbinatzen ditu; dantzak mugimendu fisikoak; eta plastikak, formak k, eta koloreak koloreak. Soinu- edo ikus-mugimendua osatzen duten formen seg gida erritmodunari erritmo esaten zaio. Adierazpen plastikoan, erntmoak honela sailkatzen dira: ■Formaren arabera: zuzenak, hautsiak, kurbatuak eta iz zurtuak. ■ Espazioan duten antolaketaren arabera: jarraituak, t txandakakoak, etenak eta aorakorrak. Erritmoen adierazkortasuna Ikusizko erritmo bakoitzak mota jakin bateko adierazkortasuna e ematen die arte-konposizioei. ■ Erritmo zuzenek seriotasun- eta ordena-efektua sortzen dute e. ■Erritmo hautsiak urduritasuna, dinamismoa eta oldarkortasuna adierazteko erabiltzen dira. ute. ■ Erritmo kurbatuek mugimendu leunaren efektua sustatzen du ■Erritmo izurtuek mugimendu-efektua handitzen dute. ■ Erritmo jarraituak monotonoak dira. ■Txandakako erritmoek mugimendu kontrolatua adierazten dute. ■ Erritmo etenak mugimendu-askatasuna adierazteko erabitzen dira. n ■ Erritmo gorakorrek handitu egiten dute sakontasun-efektua. g g
- 8. Erritmo-eskemak Erritmo Erritmo kurbatua hautsia Eta izurtua Eta izurtua Pablo Gargallo: Profeta handia,1933 Vincent van Gogh: Gari-soroa eta altzifreak (zatia), 1888
- 9. 4. IKUS-OREKA Ikusizko elementuak ardatz baten bi aldeetan jartzen badira, eta ald de biek berdin erakartzen badute begirada, oreka simetrikoa edo egon nkorra da, eta ordena- eta atseden-efektua sortzen du. Konposizio horiei konposizio estatiko esaten diegu. Ardatzaren alde batean eta bestean dauden eremuek ez badute ikusizko indar bera, oreka asimetrikoa edo ezegonkorra da, eta malgutasun- eta bizitasun-efektua sortzen du. Konposizio honei konposizio dinamiko esaten diegu. Konposizio bateko irudi protagonistak irudizko ardatzaren alde ba- tean jartzen badira, irudizko pisu bakarra osatuz, konposizioak ge- hieneko ezegonkortasun-maila du. Kasu honetan, konposizioa desorekan dagoeLa esaten dugu. Balantzaren legea Balantzaren legea oreka ezegonkorra duten konposizioetan ikusizko pisu uak orekatzeko erabiltzen den metodoa da. Koloreak, tamainak eta egiturak anto- latzen dira, begirada ia indar berarekin erakar dezaten irudizko ardatzare alde en banatan kokatuta dauden eremuek. Horretarako, erdiko ardatzetik gertu jartzen u dira ikusizko pisu handiena duten elementuak, eta urrun txikienak.
- 10. Herenen legea Diseinu Di i grafikoan eta publizitatean askotan erabiltzen d fik t bli it t k t bilt den prozedura da herenen legea, formatu angeluzuzenetan iku- sizko indarrak orekatzeko . Hautatutako formatua hirutan zatitzen da luzeran eta aLtueran . Gehien erakartzen duten eremuak edo ikusizko pisu handie- nekoak zatien ebaketetatik gertu edo haien gainean jartzen di- ra. Eremu horiei indar-puntu edo interesgune esaten zaie. Ikusi konposizio honetan hainbat ebaketaren gainean kokatuta daudela indar-puntuak, eta zatietako batzuek eszena guztien konposizio-nukleo txikiakdauzkatela. Urrezko laukizuzenetik eratorritako zatiketak Badira beste hainbat zatiketa, konposizioa orekatzeko indar-puntuak kokatzeko; besteak beste, urrezko laukizuzenean eta eratorritako beste laukizuzen batzuetan oinarritutakoak.