2. INDEX Concepto de lingua flexiva Categorías latinas Linguas sintéticas versus analíticas Recapitulación Flexión nominal: xénero e número Flexión nominal: o caso As declinacións Flexión pronominal: os pronomes persoais Flexión verbal: categorías Enunciado dos verbos, as conxugacións A orde de palabras A concordancia Bibliografía
3. CONCEPTO DE LINGUA FLEXIVA Palabras con flexión: Lexemas : parte invariable, aporta significado básico. Morfemas : modificacións do lexema, aportan significado gramatical. rein- -ar, -ó, -ar-ei, -o, -e, an...; don- -o, -a, -os, -as...” + + Adverbio, preposición, conxunción, interxección Substantivo, adxectivo, pronome, artigo, verbo Palabras invariables ( sin flexión ) Palabras variables ( con flexión )
4. CATEGORÍAS LATINAS * Só afecta aos pronomes persoais Adverbio, preposición, conxunción, interxección INVARIABLES Número, persoa, tempo, modo, voz Verbo Xénero, número, caso e *persoa Pronome Xénero, número e caso Substantivo / adxectivo VARIABLES CATEGORÍAS GRAMATICAIS CATEGORÍAS FUNCIONAIS LATIN
5. CATEGORÍAS LATINAS: O CASO Categorías funcionais : clasificación basada na función que exercen na oración Categorías gramaticais : clasificación basada nas nocións gramaticais que aportan O latín non ten categoría funcional de artigo A categoría de “ caso ” < latín “ casus ” O latín ten unha categoría gramatical, o caso , non presente nas linguas romances. O caso afecta ás categorías funcionais do: Substantivo Adxectivo pronomes. O caso expresa a función sintáctica da palabra na oración. Caso : cada unha das formas que pode adoptar unha palabra Declinación : conxunto ordeado dos casos. (κλινω= “caer”) Desinencias : morfemas casuais (cada unha das diferentes terminacións das palabras)
6. LINGUAS SINTÉTICAS versus ANALÍTICAS Significado Función sintáctica Significado Función sintáctica Tarquini us Superb us Rom am non amat Rom a Tarquini um Superb um non amat Nominativo Suxeito Ac= O.D. Verbo Nom. Sux. Acusativo = Obxecto directo Verbo Adv. Adv. “ a Tarquinio” Tarquini-um LINGUA ANALÍTICA LINGUA SINTÉTICA
7. RECAPITULACIÓN Nominal Pronominal verbal FLEXIÓN Afecta a Subst / Adxectivos Pronomes verbos CATEGORÍA FUNCIONAL Declinación Declinación Conxugación PROCEDEMENTO Por medio de
8. FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS DE XÉNERO E NÚMERO -Xénero: Indoeuropeo: criterio vitalista Animadas Inanimadas Latín: criterio sexualista Masculino Feminino Neutro ( ne + utrum ) Linguas romances: isto, eso, lo, aquilo ,etc. Número: singular e plural Antigo dual : restos latinos ( ambo , duo )
9. FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS: O CASO ( a, unha ) rosa ¡rosa! ( a, unha ) rosa ( da, dunha ) rosa á, para ( a, unha ) rosa Con, por, na, nunha… rosa Ros a Ros a Ros am Ros ae Ros ae Ros a Suxeito e atributo Chamada,interpelación Obxecto Directo Compl.do nome Obxecto Indirecto Compl. Circunstancial Nominativo (nom.) Vocativo (voc.) Acusativo (Ac.) Xenitivo (Xen.) Dativo (Dat.) Ablativo (Abl) Traducción Ex. Función Casos
10. FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS: O CASO (II) O latín non ten artigo Vocativo > elemento externo á oración: “ terra ” Acusativo: traducción (prep. “a” + nome persoa o ente personificado) Quero “ un libro ” / “ a unha persoa ” Prep. + acusativo >compl. Circustancial Per montes (a través dos montes, polos montes) Ablativo Instrumental ( con ) Locativo ( en ) Separativo ( dende ) Aposición: no mesmo caso que o termo ao que explica Predicativo: predicativo do suxeito (Nominativo) Predicativo do obxecto directo (Acusativo)
11. FLEXIÓN NOMINAL: CATEGORÍAS GRAMATICAIS: A DECLINACIÓN Declinación : conxunto ordenado dos casos (das variantes que admite un substantivo, adxectivo ou pronome) 5 modelos de declinación en latín Tema: terminación do lexema. Clasifica as distintas declinacións. Tema + morfemas casuais > alterado por modificacións fonéticas Tarquinio- + s > Tarquinius (+ evidente no xenitivo plural) -e Di e -rum -u Exercit u -um Cons / -i Re g -um Civ i -um -o Popul o -rum -a terr a -rum TEMA 5ª 4ª 3ª 2ª 1ª DECL.
12. AS CINCO DECLINACIÓNS No diccionario: Rosa,ae Dominus, i No diccionario: ( modificación nom > xen.) Latus, eris ( lat u s, lat e ris ) Nomen, inis ( nom e n, nom i nis ) Rosa, ros ae Populus, popul i Rex, regis / piscis, pisc is Exercitus, exercit us Dies, di ei - ae - i - is - us - ei -a -o cons / -i -u -e 1ª 2ª 3ª 4ª 5ª ENUNCIADO (Nom.sing, Xen, sing.) XEN. SING. TEMA DECL.
13. FLEXIÓN PRONOMINAL Categorías funcionais con flexión: Substantivos, adxectivos > flexión nominal Verbos > flexión verbal Pronomes > flexión pronominal Categorías gramaticais da flexión pronominal: “ Xénero ”, “ número ” e “ caso ” pronomes persoais > “ número ”, “ caso ” e “ persoa ” Pervivencia noutras linguas: Eu, me, min (galego) Yo, me, mi (castelán) I, me (inglés) Je, me, moi (francés) Ich, mich, mir (alemán) Exemplo: Os pronomes persoais
14. DECLINACIÓN DOS PRONOMES PERSOAIS DE 1ª E 2ª PERSOA Categorías gramaticais de Número , Caso e Persoa . “ PLURAL ” “ SINGULAR ” Vos Vos Vos Vestrum / i Vobis Vobis (vobiscum) Nos --- Nos Nostrum / i Nobis Nobis (nobiscum) Nominativo Vocativo Acusativo Xenitivo Dativo Ablativo Tu Tu Te Tui Tibi Te (tecum) Ego --- Me Mei Mihi Me (mecum) Nominativo Vocativo Acusativo Xenitivo Dativo Ablativo 2ª “ PERSOA ” 1ª “ PERSOA ” “ CASOS ”
15. A FLEXIÓN VERBAL Flexión verbal > conxugación 5 Categorías gramaticais: Persoa, número, tempo, modo e voz nt ba voca DESINENCIA MORFEMA TEMPORAL-MODAL TEMA Persoa / número/ voz Tempo / modo Significado léxico
16. CATEGORÍAS GRAMATICAIS TEMA DE PRESENTE TEMA DE PERFECTO TEMA DE PRESENTE TEMA DE SUPINO Pret. Perfecto Pret. Pluscuam. Pretérito perfecto Pretérito plusc. Futuro perfecto Presente Futuro Presente Pretérito imperf. Presente Pretérito imperf. Futuro imperfecto IMPERATIVO SUBXUNTIVO INDICATIVO FORMAS PERSOAIS ACTIVA ACTIVA PASIVA PASIVA
17. Categoría gramatical “ Persoa ” Formas persoais / non persoais Categoría gramaticas “ Número ” Substantivos verbais carecen de “ número ” Linguas romances e latín Non hai total coincidencia nos sistemas verbais. Polo xeral teñen máis tempos e modos: Castelán: pretérito perfecto simple / composto Galego e castelán: modo condicional ou hipotético Carecen dalgún tempo latino (futuro de imperativo) Xerundivo Participìo Infinitivo Xerundio Supino ADXECTIVOS VERBAIS SUBSTANTIVOS VERBAIS FORMAS NON PERSOAIS
18. ENUNCIADO DOS VERBOS vocat -um Vocav -i Voca -re Voca -s Voc -o supino 1ª pers. Sing. Pretér. Perf. de indicativo Voz Activa Infinitivo presente activo 2ª pers. Sing. Presente de Indicativo Voz Activa 1ª pers. Sing. Presente de Indicativo Voz Activa TEMA DE SUPINO TEMA DE PERFECTO TEMA DE PRESENTE
19. AS CONXUGACIÓNS Voc ā t-um Vis-um Miss-um Aud ī t-um Voc ā v-i Vid-i Mis-i Aud ī v-i Voco, voc ā s, voc ā re Video, vides, vid ē re Mitto, mittis, mitt ĕ re Audio, audis, aud ī re -a -e -cons / ĭ / u -i 1ª 2ª 3ª 4ª TEMA SUPINO TEMA PERFECTO TEMA PRESENTE TEMA CONX.
20. ORDE DE PALABRAS Desinencias casuais > orde + libre Romulus amat Romam, Romam Romulus amat, Romam amat Romulus Estrutura ascendente (= inglés) Verbo ao final: Servius Tullius exercitum instituit . ISIC: International Student Identity Card Complementación nominal (adxectivos e c.nome en xenitivo) antes do substantivo Horatius Cocles magna virtute pontem defendit Romae reges Black car (inglés) Complementos verbais antes do verbo (OD, OI, etc) Tarquinius Superbus Servium Tullium succedit. Galego, castelán (estrutura descendente ) carnet de indentidad internacional de estudiante Coche negro
21. A CONCORDANCIA Número e persoa Rómulo foi o primeiro rei Sux (3ª sg.) / V. (3ª sg) Número e persoa Romulus primus rex fuit Nom.sux. (3ª sg.) V. (3ª sg.) Suxeito e verbo Xénero e número ( Atrib. Adx .) Tarquinio era soberbio Sux. ( m.sg.) Atrib. (m.sg.) Non concordancia ( Atrib. Subs ) As tumbas dos etruscos eran o seu orgullo Sux (f.pl) / Atrib. (m.sg) Xenero, núm. e caso ( Atrib. Adx. ) Tarquinius superbus erat (m,sg,N.) Nom.sux Nom.atr . Caso ( O Atrib. é un Substantivo ) Tuscorum tumuli gloria sua erant (m.pl.N) Nom. Sux. Nom.Atrib. (f.sg.N.) Suxeito e atributo Xénero e número Rosa branca (fem.sg) Xénero, número e caso Alba rosa (fem.sg.Nom.) Substantivo e adxectivo EN GALEGO E CASTELÁN EN LATÍN
