Lecture №7
- 4. Мотиваци - хүн өөрийн болон
байгууллагынхаа нэгдмэл зорилгод
хүрэхийн тулд өөрийгөө болон бусдыг
өдөөн түлхэх үйл ажиллагаа.
- 7. • Хүмүүсийг урамшуулахын тулд хүний хэрэгцээ,
сонирхолыг харгалзах нь чухал.
• Хүн зорилгодоо хүрэх замаар өөрийн хэрэгцээгээ
хангах, улмаар дараагийн шинэ хэрэгцээгээ илрүүлэн
цаашид хүрэх зорилгоо тодорхойлох маягаар
тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулдаг.
- 8. Мотивацийн орчин үеийн онол
• Агуулгын онол нь хүний дотоод хэрэгцээнд
тулгуурлан мотивацийг тайлбарладаг. Гол
төлөөлөгчид нь Абрахам Маслоу, Дэвид
Маклеленда, Фрэдрих Герцберг нар юм.
• Процессийн онол гэдэг нь хүний танин
мэдэхүй аливаа үзэгдэл үйл явц, гадны
нөлөөлөлийг хүлээн авах байдалд тулгуурлан
тайлбарладаг. Уг онолын гол төлөөлөгч нь
Портер Лоулер юм.
- 12. Маклелендын хэрэгцээний онол
Дээд шатны хэрэгцээнд тулгуурлсан мотивацийн онолын өөр нэг
загварыг Дэвид Маклеленда дараах 3 хэрэгцээ байдаг гэж үзсэн.
• Эрх мэдэлтэй байх
• Бүтээмжтэй байх (амжилтын)
• Аль нэг зүйлд татагдаж байх (хамаарлын)
- 13. • Эрх мэдэлтэй байх хэрэгцээ нь бусдад нөлөөлөх
хүслээр илэрхийлэгддэг. Маслоугийн хэрэгцээний
шатлалын хүрээнд ийм хэрэгцээ байхгүй ч гэсэн энэ
нь хүндлүүлэх ба өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээтэй
холбоотойгоор илэрдэг. Амьдрал дээр эрх мэдлийн
хэрэгцээ хүчтэй илэрсэн хүн ихэвчлэн удирдлагын
хүрээнд ажилладаг байна.
- 14. • Бүтээмжтэй байх хэрэгцээ энэ нь хүндлүүлэх ба
өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээнүүдийн завсарт байдаг
байна. Хүний амжилтыг тунхагласанаар энэ хэрэгцээ
хангагдахгүй харин амжилттай дуусгах үйл явцаар
хангагддаг.
- 15. • Хамаарлын хэрэгцээ энэ хэрэгцээ нь хүмүүс танил
нөхөдтэй байх танилын харьцаа тогтох бусдад тусламж
үзүүлэх сонирхлоор илэрдэг. Энэ хэрэгцээг заримдаа
холбогдох хүчин зүйлийн хэрэгцээ ч гэж бас нэрлэдэг.
Хамаарлын хэрэгцээ ихтэй хүмүүсийг
идэвхижүүлэхийн тулд тэдэнд нийгэм, олон нийтийн
чанартай ажил үүрэг, эрх мэдлийг санал болгох
хэрэгтэй.
- 19. Герцбергийн хоёр хүчин зүйлийн онол
1950-иад оны үед Америкийн судлаач Фредерик Герцберг өөрийн
ажилтануудынхаа хамт нэг томоохон чий будгийн пүүсийн 200
инженер, конторын албан хаагчдаас
ажил үүргээ биелүүлсэний дараа хэдийд сэтгэл санаа тань амар
болдог тухай
ажил үүргээ гүйцэтгэсэний дараа хэдийд сэтгэл санаа тань тавгүй
болдог тухайгаа дэлгэрэнгүй бичнэ үү” гэсэн асуултуудад
хариулахыг хүссэн байна.
- 20. Герцбергийн хоёр хүчин зүйлийн онол
• Герцберг судалгааны үр дүндээ тулгуурлан “Эрүүл ахуйн хүчин
зүйлс”, “Мотиваци” гэсэн хоёр ойлголтыг тодорхойлсон байна.
Эрүүл ахуйн хүчин зүйл нь ажил хийж байгаа орчин харин
мотиваци бол уг ажлын шинж чанар агуулгатай холбоотой гэж
тодорхойлжээ.
• Герцбергийн тодорхойлсоноор эрүүл ахуйн хүчин зүйл байхгүй
эсвэл хангалттай түвшинд байхгүй бол хүн ажилдаа сэтгэл
ханамжгүй байх болно. Ингэснээр хүний мотивийг бууруулна гэж
үзсэн.
- 22. Мотивацын процессын онолууд
Хүн тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд
хүчин чармайлтаа хэрхэн хуваарилах үйл
хөдлөлөө хэрхэн сонгохтой холбоотой
асуудлыг дараах 3 гол онолоор
тайлбарладаг. Үүнд:
• Хүлээлтийн онол
• Шударга ёсны онол
• Портер Лоулер нарын загвар
- 23. Хүлээлтийн онол
• Энэ онолын гол төлөөлөгч нь Виктор Врум юм.
Тэрээр хүний үйл явцын мотив нь зөвхөн хэрэгцээ
биш гэж үзээд хүн үйл ажиллагаанд нь тодорхой
зүйлийг хүсэн хүлээж оролцдог гэж үздэг. Хүлээлт нь
болж байгаа үйл явцын үр дүнг урьдчилан таамаглаж
өөртөө ямар нөлөөтэй болохыг тодорхойлохыг хичээх
үйл явц.
• Жишээ нь: оюутнууд сургуулиа амжилттай дүүргээд
аль нэг газар сайн ажиллаж амьдралаа
төвхнүүлэхийг хүсдэг. Хүлээлтийн онолоор дараах 3
харьцааг авч үзсэн.
• Хөдөлмөр зарцуулалт-үр дүн
• Үр дүн-урамшуулал
• Урамшуулал-урам
- 24. Шударга ёсны онол
• Энэ онолоор хүмүүс зорилгодоо хүрэхийн тулд хүчин
чармайлтаа хэрхэн хуваарилах, чиглүүлэхийг
хуваарилдаг. Шударга ёсны онолоор хүмүүс гаргасан
хүчин чармайлтынхаа төлөө хүртсэн урамшууллаа
бусад хүмүүстэйгээ харьцуулдаг ба харьцуулалтаар
хэрэв тэгш бус байдал илэрвэл сэтгэл ханамжгүй
байдалд ордог гэж үздэг. Сэтгэл ханамжгүй байдалд
орсон хүн тэрхүү тэнцвэргүй байдлыг арилгахын тулд
нэг бол урамшууллыг өөрчлөхийг хүснэ, эсвэл тухайн
урамшууллын хэмжээнд тохируулан үйл
ажиллагааныхаа эрчмийг сулруулж болно.
• Уг онолын гол агууллаг нь хүмүүс урамшуулал
шагналыг өөрийн хөдөлмөрийн бодит үр дүнд
багадсан гэж үзвэл үйл ажиллагааныхаа эрчмийг
сулруулдаг гэсэн дүгнэлт юм.
- 25. Портер Лоулерийн загвар
• Энэ загвар нь үр дүнтэй хөдөлмөрөөр
хэрэгцээ хангагдана гэж үздэг. Энэ загварт
зарцуулсан хүчин чармайлт, ойлголт хүрсэн
үр дүн, урамшуулал ханамжийн түвшин гэсэн
5 хувьсагч байна.
• Портер Лоулерын онолоор бол хүрсэн үр
дүнд ажилтны хүчин чармайлт түүний авъяас
чадвар зан чанарын онцлог өөрийн үүрэг
ролио ухамсарласан байдал нөлөөлнө.
