�ݺ�ߣ

Opracowanie:
Prof. nadzw. dr hab. Rafał Kubiak
Zakład Nauki o Przestępstwie UŁ
Zakład Prawa Medycznego UM w Łodzi
Lekarski obowiązek niesienia
pomocy a prawo pacjenta
do samostanowienia
Voluntas aegroti suprema lex est (?)

Uwagi
wprowadzające
RAFAŁ KUBIAK © Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta
do samostanowienia

AGENDA WYSTĄPIENIA
1. Lekarski obowiązek niesienia pomocy
2. Prawo do samostanowienia, podejmowania decyzji terapeutycznych
3. Stan wyższej konieczności jako okoliczność rozstrzygająca konflikt
między obowiązkami niesienia pomocy i poszanowania autonomii
pacjenta
4. Konstrukcja zgody domniemanej i przymus leczenia
5. Podjęcie leczenia a sprzeciw pacjenta:
a) konstrukcja testamentu życia
b) ratowanie samobójców
c) sprzeciw wobec leczenia powodowany przekonaniami religijnymi
(konfesyjnymi) np. sprzeciw Świadków Jehowy wobec podawania
im krwi
do samostanowienia

Zakres lekarskiego obowiązku
niesienia pomocy
do samostanowienia

Źródła obowiązku niesienia pomocy
– normy deontologiczne
Przyjmując z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów
nadany mi tytuł lekarza i w pełni świadomy związanych z nim
obowiązków przyrzekam: […]
- służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu;
- według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać
chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic takich jak:
rasa, religia, narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne,
mając na celu wyłącznie ich dobro i okazując należny im szacunek;
[…]
Przyrzeczenie lekarskie
Powołaniem lekarza jest ochrona życia i zdrowia ludzkiego,
zapobieganie chorobom, leczenie chorych oraz niesienie ulgi w
cierpieniu […]
Art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej
do samostanowienia

– normy prawne
Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych
odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy
medycznej.
Art. 6. ust. 1. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń
zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia.
Art. 7. ust. 1. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
Podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia
zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego
udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia
lub zdrowia.
Art. 15 ustawy o działalności leczniczej
do samostanowienia

Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym
przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować
niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub
ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach
niecierpiących zwłoki.
Art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty
Pielęgniarka i położna są obowiązane, zgodnie z posiadanymi
kwalifikacjami zawodowymi, do udzielenia pomocy w każdym przypadku,
gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować stan nagłego
zagrożenia zdrowotnego.
Art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15.07.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej
– normy prawne
do samostanowienia

Zakres odpowiedzialności karnej za nieudzielenie
pomocy
Jeśli lekarz jest gwarantem i nie udziela pomocy może ponieść
odpowiedzialność za skutkowe przestępstwo przeciwko zdrowiu
lub życiu popełnione przez zaniechanie.
1) Nieumyślne spowodowanie śmierci – art. 155 K. k. (kara pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5);
2) Nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – art. 156
§ 2 K. k. (kara pozbawienia wolności do lat 3);
3) Nieumyślne spowodowanie lekkiego lub średniego uszkodzenia ciała –
art. 157 § 3 K. k. (grzywna, kara ograniczenia wolności albo kara
pozbawienia wolności do roku);
4) Nieumyślne narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia
lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – art. 160 § 3 K. k. (grzywna, kara
ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do roku).
do samostanowienia

Art. 162 K.k. – dotyczy lekarzy, którzy nie są gwarantami.
Odpowiedzialność karną z art. 162 § 1 kk może ponieść
lekarz jedynie wtedy, gdy nie ciąży na nim obowiązek
troszczenia się o osobę zagrożoną. Jeżeli zaś lekarz w
konkretnym przypadku był tzw. gwarantem bezpieczeństwa
osoby zagrożonej na swym zdrowiu lub życiu, to
odpowiedzialność karną należy rozważać na płaszczyźnie
art. 160 § 2 kk lub art. 160 § 3 kk.
Wyrok SN z dnia 28.04.2000 r., sygn. akt: V KKN 318/99, LEX nr 50985
Zakres odpowiedzialności karnej za nieudzielenie
pomocy
do samostanowienia

Prawo do samostanowienia –
autonomia pacjenta
do samostanowienia

Lekarz z wszelką słusznością żądać może od chorych
spełnienia wszystkiego, co dla zdrowia tych ostatnich,
wedle jego przekonania jest pożyteczne
art. 11 Zasad Obowiązków i Praw Lekarzy przyjętych przez Warszawskie
Towarzystwo Lekarskie w 1884 r.
Ewolucja unormowań dotyczących zgody pacjenta
do samostanowienia

„Jak ma postąpić chirurg, jeżeli w toku operacji okaże się, że jedynie
przetoczenie krwi może uratować życie choremu? […] Bez wahania
wówczas przetoczyłbym krew choremu znajdującemu się w uśpieniu,
mimo udzielenia mu obietnicy niedokonania tego, a personel
uczestniczący w operacji zobowiązałbym kategorycznie do
nieujawniania tego faktu”.
J. Bogusz, Zasady deontologiczne związane z postępami wiedzy lekarskiej [w:]
T. Kielanowski (red.), Etyka i deontologia lekarska, Warszawa 1985, s. 98. .
„Gdyby jednak chodziło o sytuację, w której zgodnie z naszym
przekonaniem – wobec nagłości i ciężkości stanu – jedynie najszybsze
przetopczenie mogłoby uratować dziecko […] a rodzice mimo wnikliwej
perswazji zgody nie wyrażają, wówczas bez obecności i wiedzy
rodziców należy krew przetoczyć mimo uprzedniej obietnicy, że się tego
nie uczyni”.
Tamże, s. 99.
Poglądy na temat wykonania zabiegu
bez zgody pacjenta
do samostanowienia

„Każdy, kto może być jeszcze użyteczny dla społeczeństwa, jest
wobec niego zobowiązany zachować życie i utrzymać zdolność
do służby. Odnosi się to zarówno do zobowiązanego do służby
wojskowej, kobiety w wieku rodnym, rodziców jako żywicieli i
wychowawców dzieci, jak i też do już starego działacza
państwowego, uczonego, wynalazcy, który jest jeszcze zdolny i
dlatego zobowiązany wnosić narodowi swój niezastąpiony
wkład. Na tym polega idealny, ale też praktyczny obowiązek
ogółu utrzymania życia i zdolności do pracy takich ludzi, nawet
także przez przymusowe przełamanie ich sprzeciwiającej się
woli.”
Cyt. za: A. Zoll, Odpowiedzialność karna lekarza za niepowodzenie w leczeniu,
Warszawa 1988, s. 19.
Poglądy na temat wykonania zabiegu
bez zgody pacjenta
do samostanowienia

Art. 41. 1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą.
Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na
zasadach i w trybie określonych w ustawie.
Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego,
rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim
życiu osobistym.
Konstytucja RP
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć […]
pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony
przewidzianej w innych przepisach.
Art. 23 Kodeksu cywilnego
Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.
Art. 189. § 1. Kodeksu karnego
Współczesne regulacje chroniące wolność człowieka
do samostanowienia

Współczesne regulacje dotyczące zgody pacjenta
1. art. 19 ustawy z dnia 30.08.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej
(tekst jedn. Dz. U. z 2007 r., Nr 14, poz. 89, z późn. zm.);
2. art. 21 i nast. ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia
psychicznego (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 882, z późn. zm.);
3. art. 31-35 ustawy z dnia 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza
dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2018 poz. 617, z późn. zm.);
4. art. 9-12 i art. 15-19 ustawy z dnia 6.11.2008 r. o prawach
pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r.
poz. 1318, z późn. zm.).
do samostanowienia

Normy etyczne i deontologiczne
dotyczące zgody pacjenta
Nie można przeprowadzać interwencji medycznej bez swobodnej i
świadomej zgody osoby jej poddanej.
art. 5 i nast. Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec
zastosowań biologii i medycyny. Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie
Postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze wymaga
zgody pacjenta. Jeżeli pacjent nie jest zdolny do świadomego
wyrażenia zgody, powinien ją wyrazić przedstawiciel ustawowy
lub osoba faktycznie opiekująca się pacjentem.
art. 15 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej
do samostanowienia

Przepisy karne chroniące autonomię pacjenta
Art. 266. Kto dokonuje zabiegu leczniczego na innej osobie bez
wymaganej na to jej zgody lub zgody innej osoby uprawnionej
albo wbrew jej sprzeciwowi, podlega karze pozbawienia wolności
do lat 2 lub grzywny.
Projekt Kodeksu karnego z 1963 r., Komisja Kodyfikacyjna przy Ministrze Sprawiedliwości,
Projekt Kodeksu Karnego, Warszawa 1963, s. 54.
Art. 192. § 1. Kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.
§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Kodeks karny z 1997 r.
do samostanowienia

Statystyka
do samostanowienia
Źródło: www.policja.pl
Rok
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Liczba
postępowań
wszczętych
6 9 6 8 7 6 7 6 6 6 6 6 6 6 5 2 1 9 8

Stan wyższej konieczności
jako okoliczność
rozstrzygająca konflikt
między obowiązkami
niesienia pomocy
i poszanowania autonomii
pacjenta
do samostanowienia

§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego
niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem,
jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone
przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w
warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości
oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
wymierzenia.
§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma
szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo
osobiste.
§ 5. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na
sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony.
Art. 26 Kodeksu karnego
Przypadki wykonania zabiegu bez zgody pacjenta
Możliwość powołania się na stan wyższej konieczności
do samostanowienia

1. Powołanie się na stan wyższej konieczności jest nie do pogodzenia z zasadą
poszanowania autonomii pacjenta i czyni ją iluzoryczną;
2. Może dojść do zjawiska tzw. równi pochyłej, polegającego na tym, że przymus
leczenia stałby się regułą przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych;
3. Wykorzystanie konstrukcji stanu wyższej konieczności przerzucałoby całkowity
ciężar odpowiedzialności za podjęte decyzje terapeutyczne na lekarzy;
4. Powstaje niebezpieczeństwo instrumentalnego traktowania życia i zdrowia, a
lekarza jako obrońcy interesu społecznego, co może zaburzyć relacje między
lekarzem a pacjentem;
5. Konstrukcja stanu wyższej konieczności pozwala na rozstrzygnięcie kolizji dóbr
należących do dwóch podmiotów. W przypadku zaś zabiegów leczniczych,
dobra te (zdrowie i wolność) należą do tej samej osoby. Prawo karne nie zna zaś
instytucji uszczęśliwiania ludzi wbrew ich woli.
Za: E. Zielińska, Odpowiedzialność zawodowa lekarza i jej stosunek do
odpowiedzialności karnej, Warszawa 2001, s. 378-379.
do samostanowienia

- Kolizja obowiązków
Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na
sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony.
Art. 26 § 5 K. k.
Możliwość powołania się na kolizję obowiązków wystąpi, gdy:
1. zagrożenie będzie dotyczyło dwóch lub więcej pacjentów;
2. konieczne będzie zastosowanie przymusu bezpośredniego w celu
ochrony życia lub zdrowia pacjenta, a ten z powodu zaburzeń
psychicznych spowodowanych czynnikami somatycznymi nie
będzie w stanie wyrazić swej woli;
3. konieczne będzie przyjęcie do szpitala w warunkach punktu 2.
do samostanowienia

Zgoda domniemana
i przymus leczenia
do samostanowienia

Wykonanie zabiegu bez zgody osoby uprawnionej –
zgoda domniemana
Zgoda domniemana znajduje zastosowanie w
sytuacji, gdy pacjent jest wyłącznie kompetentny do
wyrażenia swego stanowiska, lecz nie może tego
uczynić ze względu na stan, w jakim się znajduje (np.
jest nieprzytomny) oraz, gdy prawo wymaga zgody
zastępczej albo kumulatywnej, a brak jest podmiotu,
który mógłby jej udzielić ewentualnie nie można się z
nim porozumieć.
do samostanowienia

zgoda domniemana
do samostanowienia
Zabiegi proste (art. 33 UZL)
1. Pacjent wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej
2. Ze względu na swój stan nie może wyrazić zgody
3. Nie ma przedstawiciela ustawowego
4. Lekarz powinien skonsultować się z innym lekarzem (w miarę
możliwości)
5. Lekarz dokonuje wpisu do dokumentacji medycznej

zgoda domniemana
do samostanowienia
Zabiegi operacyjne i o podwyższonym ryzyku dla pacjenta (art. 34 ust. 7 i 8
UZL)
1. Oczekiwanie na zgodę właściwego sądu opiekuńczego groziłaby
pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała
lub ciężkiego rozstroju zdrowia
2. Lekarz powinien, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza,
w miarę możliwości tej samej specjalności
3. Po wykonaniu zabiegu lekarz informuje pacjenta oraz jego przedstawiciela
ustawowego lub opiekuna faktycznego albo sąd opiekuńczy
4. Lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji wraz z uzasadnieniem w
dokumentacji medycznej

Wykonanie zabiegu poza zakresem wyrażonej zgody (art. 35 UZL)
do samostanowienia
1. W trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody
leczniczej lub diagnostycznej wystąpią nowe okoliczności
2. nieuwzględnienie tych okoliczności groziłoby pacjentowi
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim
rozstrojem zdrowia
3. Brak możliwości niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego
przedstawiciela ustawowego
4. Dopuszczalna jest zmiana zakresu zabiegu bądź metody leczenia lub
diagnostyki tylko w sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności
5. Po wykonaniu zabiegu lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji w
dokumentacji medycznej
6. Lekarz informuje pacjenta, przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
faktycznego albo sąd opiekuńczy

Przypadki przymusowego leczenia
 Art. 24 i nast. ustawy z dnia 26.10.1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – leczenie osób uzależnionych od
alkoholu
 Art. 30 ustawy z dnia 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii – leczenie
osób uzależnionych od narkotyków
 Art. 21 i nast. ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia
psychicznego – leczenie osób chorych psychicznie
 Art. 34 i nast. ustawy z dnia 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu
zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – leczenie chorób zakaźnych
 Rozdział X Kodeksu karnego – stosowanie przymusowej terapii lub terapii
uzależnień w ramach tzw. środków zabezpieczających, stosowanych
wobec sprawców czynów zabronionych
 Art. 118 Kodeksu karnego wykonawczego – przymusowe leczenie osób
osadzonych
do samostanowienia

Podjęcie leczenia
a sprzeciw pacjenta
do samostanowienia

Zgoda antycypacyjna –
Ma charakter zgody warunkowej. Pacjent zostaje uprzedzony o
ewentualnej konieczności wykonania danego zabiegu (np. poszerzenia
pola operacyjnego) i akceptuje ją, jeśli spełnione zostaną przesłanki
medyczne, których zajście powoduje niezbędność danej czynności.
Oświadczenie pro futuro (na przyszłość) –
Polega na ujawnieniu swojej woli abstrakcyjnie, w oderwaniu od
konkretnego przypadku, danego planowanego zabiegu. Zainteresowany
przekazuje w nim swoją wolę na wypadek, gdyby zaistniała potrzeba
wykonania czynności medycznej, a on nie byłby w stanie zająć wówczas
stanowiska.
Tzw. testament życia
do samostanowienia

Oświadczenie pacjenta wyrażone na wypadek utraty przytomności,
określające wolę dotyczącą postępowania lekarza w stosunku do
niego w sytuacjach leczniczych, które mogą zaistnieć, jest dla
lekarza – jeżeli zostało złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny
– wiążące
Postanowienie SN z 27 października 2005 r. Sygn. akt III CK 155/05, Orzecznictwo
Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006, Nr 7–8, poz. 137.
Należy brać pod uwagę wcześniej wyrażone życzenia osoby
zainteresowanej co do interwencji medycznej, jeżeli w chwili jej
przeprowadzania nie jest ona w stanie wyrazić swojej woli.
Art. 9 konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec
zastosowania biologii i medycyny.
do samostanowienia

Projekt ustawy o ochronie genomu ludzkiego i embrionu ludzkiego oraz
Polskiej Radzie Bioetycznej i zmianie innych ustaw wniesiony pod
obrady Sejmu 25 sierpnia 2009 r., druk sejmowy nr 3467.
Wprowadza ona do ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw
Pacjenta nowe artykuły 16a i 16b, regulujące konstrukcję tzw.
„testamentu życia” (Patiententestament, testament de vie, living will,
advanced directives).
Należy brać pod uwagę wcześniej wyrażone życzenia pacjenta co do
świadczenia zdrowotnego, jeżeli w chwili jego przeprowadzenia nie jest
on w stanie wyrazić swojej woli
Art. 5 ust. 3 projektu ustawy o podstawowych prawach i wolnościach człowieka
w dziedzinie zastosowań biologii i medycyny oraz o utworzeniu Polskiej Rady
Bioetycznej (projekt ten wpłynął do Sejmu 28.08.2009 r., druk sejmowy nr 3468)
do samostanowienia

Konstrukcja ta oparta jest na następujących przesłankach:
 Zakres zastosowania tej konstrukcji był jednak ograniczony tylko do przypadków
podtrzymywania życia, które zostało bezpośrednio zagrożone w wyniku ciężkiej choroby
nieuleczalnej.
 Zainteresowany może wyrazić sprzeciw w stosunku do udzielania świadczeń zdrowotnych w
przyszłości.
 Sprzeciw musi zostać złożony dobrowolnie i świadomie.
 Wymagana jest forma pisemna.
 Podmiotem uprawnionym do jego wyrażenia będzie wyłącznie osoba pełnoletnia.
 Osoba wyrażająca sprzeciw powinna być uprzednio poinformowana o ciężkiej chorobie
nieuleczalnej, na którą cierpi.
 Sprzeciw zostaje wpisany do Centralnego Rejestru Biomedycznego.
 O dokonaniu wpisu informowany będzie sam zainteresowany lub jego przedstawiciel
ustawowy.
 Wpisane dane będą przechowywane w Rejestrze przez 5 lat od dnia śmierci osoby, której
sprzeciw dotyczył.
 Pacjent byłby uprawniony do wycofania sprzeciwu w każdym czasie.
 Lekarz będzie uprawniony do wystąpienia do Rejestru o ustalenie, czy istnieje w nim wpis
dotyczący sprzeciwu danego pacjenta. Informacja taka powinna być udostępniana
niezwłocznie.
 Wyrażenie sprzeciwu ma być ponadto odnotowywane w dokumentacji medycznej pacjenta.
do samostanowienia

Targnięcie się na własne życie
– problem ratowania samobójców
Przymus bezpośredni wobec osób z
zaburzeniami psychicznymi, przy
wykonywaniu czynności przewidzianych w
niniejszej ustawie, można stosować tylko
wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego
upoważnia albo osoby te dopuszczają się
zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu
własnemu lub innej osoby […]
Art. 18 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o ochronie
zdrowia psychicznego
Art. 34 ust. 3 UZL
– zezwolenie sądu
opiekuńczego
Samobójca nieprzytomny
Art. 34 ust. 7 i 8 UZL
– wykonanie zabiegu bez zgody
Samobójca przytomny
Ratowanie samobójców
do samostanowienia

Sprzeciw Świadków Jehowy wobec podawania krwi
Jeżeli kto z domu Izraela albo spośród przybyszów, którzy
osiedlili się między nami będzie spożywał jakąkolwiek krew,
zwrócę oblicze moje przeciwko temu człowiekowi
spożywającemu krew i wyłączę go spośród jego ludu. Bo życie
całe jest we krwi, a Ja dopuściłem ją dla was [tylko] na ołtarzu,
aby dokonywała przebłagania za wasze życie, ponieważ krew jest
przebłaganiem za życie. Dlatego dałem nakaz Izraelitom: Nikt z
was nie będzie spożywał krwi”.
Cyt. z Biblii Tysiąclecia. Księga Kapłańska (17, 10–12).
do samostanowienia

1. W przypadku pełnoletnich i kompetentnych do wyrażenia
zgody pacjentów, lekarz powinien uszanować ich wolę i
zaniechać podawania krwi.
2. Jeśli pacjent jest nieprzytomny możliwe jest podjęcie
leczenia (w tym z użyciem podania krwi) w warunkach art.
33 lub art. 34 ust. 7 i 8 ustawy o zawodach lekarza i lekarza
dentysty.
do samostanowienia

małoletnim lub osobom ubezwłasnowolnionym
Prawo do swobody praktyk religijnych nie zawiera w sobie
wolności wystawiania dziecka na śmierć.
Orzeczenie SN Massachusetts z 1944 r.
Rodzice niechcący się poddać leczeniu mogą stać się
męczennikami, lecz nie mają takiego prawa wobec dzieci.
Orzeczenie Sądu federalnego w Illinois z 1980 r.
do samostanowienia

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga
dobro dziecka i interes społeczny.
Art. 95 § 3. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Pozbawienie albo ograniczenie władzy rodzicielskiej
Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej
przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w
sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd
opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy
rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z
rodziców.
Art. 111 § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
do samostanowienia

W przypadku, odmowy przez przedstawiciela ustawowego zgody na zabieg
możliwe jest przełamanie jego sprzeciwu zgoda sądu opiekuńczego.
Dotyczy to sytuacji, gdy:
 ma zostać przeprowadzony zabieg operacyjny lub o
podwyższonym ryzyku dla pacjenta;
 zabieg jest niezbędny dla usunięcia niebezpieczeństwa utraty przez
pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego
rozstroju zdrowia lekarz.
Art. 34. ust. 6. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty
Sądem opiekuńczym właściwym miejscowo dla udzielania zgody na
wykonywanie czynności medycznych jest sąd, w którego okręgu
czynności te mają być wykonane.
Art. 32. ust. 10. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty
do samostanowienia

Jeżeli przedstawiciel ustawowy żąda pacjenta, którego stan zdrowia
wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych, można odmówić
wypisania do czasu wydania w tej sprawie orzeczenia przez właściwy ze
względu na miejsce udzielania świadczeń zdrowotnych sąd opiekuńczy [...]
Sąd zawiadamia się niezwłocznie o:
 odmowie wypisania ze szpitala
 przyczynach odmowy.
Art. 29 ust. 2 i 3 ustawy o działalności leczniczej
Wypisanie, jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, następuje:
[…] na żądanie pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego;
Art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o działalności leczniczej
do samostanowienia

Podsumowanie
do samostanowienia

PODSUMOWANIE
1. Na lekarzu ciążą równolegle obowiązki udzielenia pomocy oraz
poszanowania autonomii pacjenta.
2. Polskie prawo nie zawiera kompleksowej regulacji wskazującej na sposób
postępowania lekarza, gdy wymagane jest wykonanie zabiegu ratującego
życie lub zdrowie, a chory odmawia zgody na taką interwencję medyczną.
3. Dla rozstrzygnięcia konfliktu między obowiązkami niesienia pomocy i
poszanowania autonomii pacjenta nie powinna być stosowana
konstrukcja stan wyższej konieczności.
4. Niekiedy na podjęcie decyzji przez lekarza pozwala powołanie się na
konstrukcję zgody domniemanej albo przepisy określające przesłanki
przymusu leczenia.
5. Pożądane jest jednoznaczne uregulowanie zasad postępowania lekarza w
przypadku konfliktu między obowiązkami niesienia pomocy i
poszanowania autonomii pacjenta, które pozwoliłoby na szybkie podjęcie
decyzji terapeutycznych w warunkach dynamiki i pilności zabiegu
medycznego.
do samostanowienia

Nie wszystkie kwestie dadzą się
rozstrzygnąć w prawie do końca.
Pozostaje pewien „luz” pozostawiony
sumieniu lekarza i jego decyzji.
A. Zoll, Zaniechanie leczenia – aspekty prawne, PiM, 2000, Nr 5, s. 36.
Dziękuję za uwagę.
do samostanowienia

�ݺ�ߣ

Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia

More Related Content

Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia