Levansam saigonlong
- 1. 1 THEO D畉U TH畛I GIAN: SI GN LNG L棚 Vn S但m M畛t th畛i, m畛t n董i ch畛n no 坦, trong 畛i s畛ng ng担n ng畛 d但n gian l畉i n畉y sinh ra m畛t s畛 ti畉ng l坦ng, m畛t s畛 thnh ng畛, m畛t c但u h叩t nh畉i theo c但u h叩t ch鱈nh ph畉m, h畉u h畉t l 畛 ch但m bi畉m, t畉o n棚n n畛 c動畛i, hay c坦 khi l 畛 rn e, t狸m s畛 hon thi畛n trong cu畛c s畛ng, ch炭ng ch畛 s畛ng m畛t th畛i r畛i t畛 bi畉n m畉t, nh動畛ng ch畛 cho o畉n 畛i ti畉ng l坦ng kh叩c 畉n thay th畉. Do 坦, vi畛c ghi ch炭ng l畉i 畛 畛c vui ch董i hay ph畛c v畛 nghi棚n c畛u vn h畛c d但n gian, ch畛 c坦 gi叩 tr畛, khi ghi r探 畛nh v畛 畛a l箪 v th畛i gian. T畛 nh動 Si G嘆n vo th畉p ni棚n 60, th畛nh hnh m畛t ch湛m ti畉ng l坦ng s畛c m畉y 畛 thay n坦i b畉t l畛c hay chuy畛n kh担ng th畛. Ph畛 bi畉n 畉n n畛i, m畛t nh畉c s挑 達 ch畛n lm 畛 ti cho m畛t bi h叩t 動畛ng ph畛 S畛c m畉y m bu畛n, bu畛n chi b畛 i T叩m. Nh畛ng c但u chuy畛n thu畛c lo畉i ti畉ng l坦ng 坦 xu畉t hi畛n vo th畛i bu畛i qu棚 h動董ng chi畉n tranh bu畛n phi畛n; s畛c m畉y 達 tr畛 thnh b炭t hi畛u c畛a m畛t chuy棚n m畛c phi畉m lu畉n tr棚n b叩o, sau 坦 m畛t k畛 thu畉t gia s畉n xu畉t c嘆i 担t担 達 ch畉 ra m畛t i畛u c嘆i 担t担, b畉m c嘆i l k棚u vang tr棚n ph畛 m畛t d嘆ng nh畉c c嘆i auto 9 n畛t t鱈nh t鱈nh t竪 t竪, t竪 ti t竪 ti t辿, lm cho 動畛ng ph畛 cng n叩o lo畉n h董n. Tr動畛c 坦 c滴ng t畛 bi ca Di畛m x動a c畛a Tr畛nh C担ng S董n m sinh ra c畛m t畛 ti畉ng l坦ng x動a r畛i Di畛m 董i, m畛i khi c坦 ai l畉p l畉i m畛t 嘆i h畛i no 坦, m ng動畛i nghe mu畛n g畉t phng i. Th畛i c叩c v滴 tr動畛ng m畛i du nh畉p Si G嘆n nh動 M畛 Ph畛ng, Baccara, Th叩p Ng, th狸 d但n ch董i g畛i Ti-p叩n t畛c ng動畛i i畛u ph畛i nh坦m v滴 n畛, b畉ng ti畉ng b坦ng Cai g, g畛i c畉nh s叩t l "m達 t", v狸 police (c畉nh s叩t) hay mang c叩i d湛i cui, ti畉ng T但y l matraque, 畛c tr畉i thnh m達 t. C滴ng t畛 th畛i thu畛c 畛a, ti畉ng T但y ch畉 ra ti畉ng l坦ng 但m Vi畛t r畉t nhi畛u nh動: g叩c-dang t畛c thu棚 ng動畛i lm b畉o v畛; ti畉ng Ph叩p gardien 畛c tr畉i ra thnh g叩c-dang. C滴ng nh動 n坦i de c叩i 鱈t t畛c l湛i xe arriere; ti畛n b畛i d動畛ng ng動畛i ph畛c v畛 ti畉ng Ph叩p: pour-bois 但m b畛i g畛i ti畛n boa, sau ny ch畉 ra l ti畛n bo.
- 2. 2 C滴ng th畛i Ph叩p thu畛c, Si G嘆n c坦 nhi畛u c叩ch n坦i m 畉n nay kh担ng ai bi畉t nguy棚n do. T畛 nh動 g畛i ng但n hng l nh bng, g畛i s畛 b動u i畛n l nh d但y th辿p, mua tem d叩n bao th動 g畛i l con c嘆, c嘆n n畉u g畛i 担ng c嘆 l ch畛 c畉nh s叩t tr動畛ng m畉y qu畉n 畛 thnh ph畛, g畛i th畉y c嘆 t畛c l c叩c 担ng ch畛a morasse c叩c t嘆a b叩o do ch畛 correcteur, nh動ng n坦i c嘆 m畛i l tay m担i gi畛i ch畉y vi畛c, n ti畛n c嘆 th狸 c滴ng gi畛ng nh動 ti畛n bo, nh動ng ch畛 ny ch畛 d湛ng cho d畛ch v畛 m担i gi畛i. Th畛i kinh t畉 m畛i ph叩t tri畛n, i xe auto g畛i l i x畉 h畛p, i xe ng畛a g畛i l i auto h鱈, 畉n th畛i xe m叩y n畛 畉m o, i xe 畉p g畛i l xe i畉c, i ngh畛 m叩t V滴ng Tu g畛i l i c畉p, i khi棚u v滴 g畛i l i bum, i t叩n t畛nh ch畛 em g畛i l i chim g叩i, i ng畉m ch畛 em tr棚n ph畛 g畛i l i ngh畛, g畛i ch畛 vng l kho畉n", g畛i qu畉n l qu畛n, g畛i b畛 qu畉n 叩o m畛i l 畛 d鱈a-v鱈a. i ch董i bi t畛 s畉c c叩c b g畛i l i x嘆e, i 叩nh ch畉n g畛i l m炭a qu畉t, i ch董i bi m畉t ch動畛c c叩c 担ng g畛i l i thoa, i u畛ng bia g畛i i nh畉u, i h畛t t坦c g畛i i h炭i cua. C坦 m畛t c畛m ti畉ng l坦ng t畛 Hu畉 kho畉ng 1920 - 1950 du nh畉p Si G嘆n, 坦 l i 畉u d畉u, t畛c c叩c chng trai n di畛n i ngh畛 v畛i 畉u tr畉n kh担ng m滴 n坦n, 畛 c叩i m叩i t坦c ch畉i d畉u brillantine l叩ng c坦ng, d湛 n畉ng ch畉y m畛. Tuy畛t v畛i g畛i l h畉t s畉y, qu棚 m湛a ch畉m ch畉p g畛i l 但m l畛ch", h叩ch d畛ch t畛 cao g畛i l "ch畉nh". Ti畛n b畉c g畛i l "畛a", c坦 th畛i trong gi畛i b畛i 畛i th動畛ng kh叩o c但u "kh畛a l達o a 畛a" c坦 ngh挑a 担ng kh叩ch gi 坦 l畉m ti畛n, kh担ng gi畛 l畛i h畛a g畛i l "x湛", "x湛 t狸nh", t畛c c畉p b畛 r畛i t畛 b畛 ngang. Lm ti畛n ai g畛i l "b畉t 畛a", n c畉p l "ch担m ch畛a", t動董ng t畛 nh動 "nh叩m tay" hay "c畉m nh畉m" nh畛ng th畛 kh担ng ph畉i c畛a m狸nh. Gh辿 qua lng s但n kh畉u c畉i l動董ng h叩t b畛i, ng動畛i Si G嘆n g畛i l lng "hia m達o", c坦 m畛t s畛 ti畉ng l坦ng ng動畛i ngoi lng c坦 khi nghe kh担ng hi畛u. T畛 nh動 g畛i "k辿p ch畉u", c坦 ngh挑a l o k辿p 坦 tuy c滴ng ti s畉c nh動ng v狸 m畛t l箪 do no 坦 kh担ng 動畛c nh畉p bi棚n ch畉 g叩nh h叩t, 棚m 棚m h畛 c滴ng x叩ch valyse trang ph畛c ph畉n son 畉n ng畛i caf辿 c坦c tr動畛c r畉p hay t炭c tr畛c b棚n c叩nh g, 畛 畛i, ng畛 nh畛 c坦 o k辿p ch鱈nh no tr畛c tr畉c kh担ng 畉n r畉p 動畛c, th狸 k辿p ch畉u thay th畉 vo ngay. "K辿p ch畉u" ph畉i thu畉n th畛c r畉t nhi畛u tu畛ng 畛 au 但u ch畛a 坦.
- 3. 3 o ch鱈nh chuy棚n 坦ng vai s畉u th畉m g畛i l "o th動董ng", k辿p ch鱈nh chuy棚n 坦ng vai hung tn g畛i l "k辿p 畛c". C坦 m畛t c畛m ti畉ng l坦ng xu畉t ph叩t t畛 hai n董i, m畛t l c畉i l動董ng r畉p h叩t, hai l quanh c叩c t嘆a so畉n b叩o ch鱈, 坦 l "caf辿 la... ghi t畛c u畛ng caf辿 thi畉u ghi s畛... Vo lng b叩o m ti畉ng l坦ng ng動畛i Si G嘆n x動a g畛i "nh畉t tr狸nh". N畉u thi畉u tin l畉y m畛t tin c滴 nh動ng ch動a ng b叩o 畛 ng l畉p ch畛 tr畛ng, g畛i l "tin kho ti棚u, c叩c lo畉i tin v畛 v畉n dm d嘆ng t畛 qu棚 ra t畛nh g畛i l "tin ch坦 c叩n xe", tin quan tr畛ng ch畉y t鱈t l畛n g畛i l "tin v董-辿t" vedette, nh畉t t畛 ti li畛u di ra thnh m畛t bi g畛n g畛i l lu畛c bi", ch畉p nhi畛u th担ng s畛 kh叩c ngu畛n ra m畛t bi g畛i l "xo bi", truy畛n t狸nh c畉m d畉m d畛 g畛i l "ti畛u thuy畉t 3 xu", c叩c t畉p ch鱈 b狸nh d但n xoi m坦i 畛i t動 g畛i l "b叩o l叩 c畉i". Lng nh畉t tr狸nh k畛 nh畉t l loan tin th畉t thi畛t, l坦ng g畛i l "tin ph畛a", nh動ng trong "tin ph畛a" c嘆n c坦 hai m畉ng ch畉p nh畉n 動畛c 坦 l loan tin thm d嘆 c坦 ch畛 鱈ch, l坦ng g畛i l "tin ballons" t畛c th畉 qu畉 b坦ng thm d嘆, hay tin thi ua n坦i d畛i ch畛 動畛c xu畉t hi畛n vo 畉u th叩ng t動, g畛i l "tin C叩 th叩ng T動". C坦 畉n b畉y ti畉ng l坦ng 畛 thay cho t畛 ch畉t. 坦 l "t畛ch", "hai nm m動董i", "m畉c chemise g畛", "i auto b動董n", "v畛 ch畉u di棚m ch炭a", "i bu担n tr叩i c但y" hay "vo nh畛 t畛鰍, "nh畛 t畛" thay cho ngh挑a 畛a v "s畛 d叩ch" thay cho s畛 m畛t... 畛u 畉nh h動畛ng t畛 ng担n ng畛 minh h畛a theo ng動畛i Hoa nh畉p c動. Th畛i i畛m truy畛n v phim ki畉m hi畛p c畛a Kim Dung n坦i chung l chuy畛n T畉u th畛nh hnh, ng動畛i Si G嘆n 達 ch畉 ra nhi畛u ti畉ng l坦ng, nh動 ai di d嘆ng g畛i l "v嘆ng vo Tam Qu畛c", ai n坦i chuy畛n phi hi畛n th畛c g畛i l "chuy畛n T畛 Thi棚n", t鱈nh n坦ng n畉y g畛i l "Tr動董ng Phi". M畛t s畛 t棚n nh但n v畉t i畛n h狸nh c畛a Kim Dung 動畛c d湛ng 畛 ch畛 t鱈nh c叩ch c畛a m畛t ng動畛i no 坦. T畛 nh動 g畛i ai l "Nh畉c B畉t Qu畉n" t畛c 叩m ch畛 ng動畛i ng畛y qu但n t畛, g畛i l "on Ch畛nh Thu畉n" t畛c 叩m ch畛 n 担ng a t狸nh c坦 nhi畛u v畛 b辿... Si G嘆n l 畉t c畛a d但n nh畉p c動 t畛 x畛, n董i tha h動董ng vn h坦a b畛n ph動董ng, n棚n ng担n ng畛 cng th棚m phong ph炭, trong 坦 ti畉ng l坦ng c滴ng "n theo" m ra 畛i. Th畛i M畛 畉n th狸 m畛t ti畉ng "OK Salem", m c叩c tr畉 b畛i 畛i v畛a ch畉y v畛a la 畛 xin 担ng M畛 i畉u thu畛c. Th畛i g畛i s炭ng l "s辿n" hay "ch坦 l畛a", d但n ch董i mi畛t v動畛n g畛i "c担ng t畛 B畉c Li棚u" c嘆n hi畛u 動畛c, Si G嘆n xu畉t hi畛n c畛m t畛 "d但n ch董i c畉u ba c畉ng" th狸 th畉t kh担ng bi畉t do 但u? C坦 l畉 c畉u ba c畉ng c坦 t棚n Pallicao, l棚u ngh棚u 3 c畉ng cao nh動 d叩ng v畉 cowboy trong c叩c phim b畉n s炭ng, n棚n m畛i g畛i "d但n ch董i c畉u ba c畉ng"? 坦 c滴ng l l炭c c叩c ti畉ng l坦ng nh動 "d但n x b叩t", "anh ch畛 b畛", "main jouer" tay ch董i ra 畛i, ch畉y xe ua g畛i l "anh h湛ng xa l畛", b畛 b畉t g畛i l "t坦", vo t湛 g畛i l "x畛 kh叩m. B畛 h畛c g畛i l "c炭p cua", b畛 s畛 lm i ch董i g畛i l "th畛 l畉n", thi h畛ng g畛i l "b畉ng g坦t". C滴ng do scandal chng nh畉c s挑 n畛i ti畉ng kia d畉n em d但u l ca s挑 K.Ng. qua Nh B竪 n ch竪, 畛 ngo畉i t狸nh trong t炭p l畛u c畛 b畛 b畉t, t畛 坦 "i n ch竪" tr畛 thnh ti畉ng l坦ng v畛 hnh vi ngo畉i t狸nh tr畛n ra ngo畉i 担. C滴ng c坦 m畛t s畛 ti畉ng l坦ng do n坦i l叩i m ra nh動 "ch 畛 nh担m" t畛c "ch担m 畛 nh, "chai hia" t畛c chia hai chai bia b棚n bn nh畉u, n坦 c湛ng h畛 v畛i "c動a 担i. L坦ng th畛i s畛 lo畉i ny c坦 "t担 ba l但y i x担 x鱈ch le" t畛c "T但y ba l担 i xe x鱈ch l担". Trong ti畉ng l坦ng c嘆n ch畉t ch畛a 但n t狸nh. H畛a s挑 chuy棚n
- 4. 4 v畉 tranh s董n mi 畛 ti l叩 hoa sen xu畉t th但n x畛 Ca Tr湛 hay than "bu畛n nh動 ch畉u c畉n", hay c坦 ng動畛i than phi畛n v狸 c但u n辿 tr叩nh tr叩ch nhi畛m v畛i hai ti畉ng "lu bu" 畛 th畉t h畛a, nay c嘆n c坦 ng動畛i nh畉n th棚m "lu xu bu" n畉i l箪 do kh担ng r探 rng 畛 tr畛n vi畛c. 畛 t畉m k畉t th炭c ph畉n d畉n ny, t担i mu畛n nh畉c m畛t s畛 但m s畉c B畉c H. Nh畛ng 但m s畉c theo ch但n ng動畛i H N畛i vo Nam r畛i tr畛 thnh ti s畉n chung c畛a ng動畛i Vi畛t. B畉t qu畉 tang thnh "qu畉 t坦", g畛i chi畉c xe Honda l "con rim", g畛i t畛 gi畉y 100USD l "v辿", i n c董m b狸nh d但n g畛i l "c董m b畛i", xu畛ng ph畛 d畉o ch董i g畛i l "i b叩t ph畛", g畛i ng動畛i l畉m c畉m l "d畛 h董i"... Nh動ng l箪 th炭 nh畉t l nh畛 c畛 c畛 nh vn Nguy畛n Tu但n m Si G嘆n nay c坦 m畛t ti畉ng l坦ng hi畛n 畉i thay cho c畛m t畛 i n nh hng theo c叩ch American style - ti畛n ai n畉y tr畉. 坦 l c畛m l坦ng KAMA gh辿p b畛n ch畛 t畉t c畛a "kh担ng - ai - m畛i - ai". i KAMA ph畛 m畛t c叩i, t畛c c湛ng i n ph畛 m kh担ng ai m畛i ai, m坦n n c畛 truy畛n nh動ng 畛ng x畛 l tho畉i m叩i. Vo th畛i vn minh hi畛n 畉i, ng担n ng畛 ti畉ng Anh tr畛 thnh ph畛 bi畉n, gi畛i tr畉 達 ch畉 ra m畛t ti畉ng kh叩 vn hoa, nh動 ch棚 m畛t ai 坦 ch畉nh, c叩c c担 n坦i "lemon question" t畛c chanh h畛i - ch畉nh. (Ngu畛n: saigonecho.com)