2. A literatura latina 辿 o nome que se lle d叩 叩s
obras literarias escritas en lingua latina.
A s炭a orixinalidade 辿 posta en d炭bida xa que
os principais x辿neros literarios, 辿 dicir, a
epopea, o teatro e a poes鱈a l鱈rica ten as s炭as
ra鱈ces na literatura grega. Os autores latinos
imitaban sen ning炭n problema os autores
gregos.
Por辿n, a arte romana non foi unha copia da
grega. A arte romana foi, en todas as s炭as
manifestaci坦ns, m叩is realista que a grega.
3. A literatura latina foi nos seus comezos
unha literatura oral, exist鱈an colecci坦ns de
Carminas moito antes das obras latinas,
foron transmitidas oralmente de xeraci坦n en
xeraci坦n; destacaban as canci坦ns de xesta,
poemas de festas ou banquetes, versos
improvisados ou obscenos, e as f炭nebres
onde a modo de canto falaba das virtudes do
canto.
4. Caracter鱈sticas
Dependencia da literatura grega, tanto nos
principais x辿neros (epopea, l鱈rica e teatro)
como na mitolox鱈a. Os escritores seguen
modelos gregos e calcan mitos, dos que extraen
argumentos literarios, a鱈nda que con lixeiras
variantes.
Produci坦n dilatada no tempo, pois abrangue as
obras creadas no Imperio Romano (do s. III a.
C. ao s. V d.C.) e as escritas en lat鱈n durante a
Idade Media, ata ben entrado o Renacemento.
Preferencia polos x辿neros did叩cticos (tratados
morais, historia, oratoria, ciencia...) e unha
linguaxe sobria. Isto d辿bese ao car叩cter
pr叩ctico da 辿poca.
6. A PICA
Os dous poemas hom辿ricos, A
Il鱈ada e A Odisea, son o punto de
partida de toda a 辿pica occidental.
Os seus personaxes, os seus
metros, o seu estilo narrativo foron
imitados en primeiro lugar polos
autores romanos.
O primeiro poema 辿pico escrito en
lat鱈n foi A Odus鱈a de Livio
Andr坦nico (s. III a. C.), que foi
unha traduci坦n do grego ao lat鱈n de
A Odisea. Foi utilizado como libro
de texto nas escolas.
7. A PICA
A combinaci坦n da herdanza grega coa
tradici坦n romana produciu un tipo de poema
辿pico xenuinamente latino cuxos protagonistas
non eran heroes mitol坦xicos e deuses, sino
personaxes hist坦ricos romanos.
Nevio (finais do s. III) escribiu o Bellum
Poenicum (celebraci坦n da vitoria de Roma
sobre Cartago).
O poema Annales, de Ennio, foi considerado a
epopea nacional romana ata a aparici坦n da
Eneida de Virgilio. Era unha obra sobre a
historia de Roma, desde a s炭a fundaci坦n ata a
辿poca do autor. S坦 conservamos fragmentos
desta epopea..
8. EPOPEA
VIRXILIO (70-19 a. C.)
De orixes humildes,
foi protexido en
Roma por un nobre
chamado Mecenas.
O emperador
Augusto
encomendoulle a
composici坦n de A
Eneida, unha das
obras m叩is
admiradas e
imitadas.
9. A ENEIDA
Epopea da civilizaci坦n romana, pois conta a orixe m鱈tica de
Roma.
Virxilio atrib炭e esta orixe a Eneas, un heroe troiano que chega 叩s
costas do Lacio, fuxindo da destruci坦n de Troia polos gregos.
Estrutura: 1捉 parte: viaxes de Eneas ata chegar a Italia. 2捉 parte:
guerras de Eneas en terra it叩lica.
Comezo in media res.
Mestura h叩bil de mitolox鱈a, historia, h捉, filosof鱈a, relixi坦n,
heroicidade, sentimentos...
Complexidade psicol坦xica dos seus personaxes, m叩is humanos e
con m叩is vida que os de Homero (Eneas 辿 fiel ao destino marcado
polos deuses, a鱈nda que te単a que facer renuncias).
Dobre proxecci坦n temporal: m鱈tica e hist坦rica. Eneas 辿 un heroe,
pero ao tempo 辿 a imaxe de Augusto (herdeiro de Eneas e Venus)
que aspira a fortalecer o Imperio e a instaurar a paz.
14. POESA LRICA E DIDCTICA
Poes鱈a l鱈rica: temas amorosos, patri坦ticos,
buc坦licos e relixiosos.
Autores: Virxilio, Horacio e Catulo.
Poes鱈a did叩ctica: contido pr叩ctico
(ensinanza de normas) ou cient鱈fico.
Autores: Virxilio, Horacio e Ovidio.
Epigramas
15. A LRICA
A finais do s辿culo II a. C. xorden os primeiros
poetas propiamente l鱈ricos, agrupados noc鱈rculo de
Lutacio Catulo. Da obra destes poetas cons辿rvanse
escasos fragmentos.
No s辿culo I a.C. xorde a corrente dos poetae novi
ou neot辿ricos. Os seus poemas son breves e moi
coidados, de car叩cter subxectivo e con gran
variedade de metros e estrofas. Entre estes poetas
destaca Catulo.
16. PUBLIO VIRXILIO MARN
Entre o ano 42 a. C. e el 39 a.C., Virxilio escribiu as glogas ou
Buc坦licas, que deixan entrever os desexos de pacificaci坦n de Virxilio
en poemas que exaltan a vida pastoril.
Son dez 辿glogas que cantan a vida sinxela nun ambiente pastoril, id鱈lico.
A paisaxe buc坦lico 辿 a Arcadia, un lugar de goce, non de traballo, lugar
onde vivir en paz e en comu単坦n coa natureza
Os pastores de Virxilio non son criaturas r炭sticas, sen坦n poetas con
vstimenta pastoril.
A paisaxe campestre serve de escenario para asuntos diversos. O amor,
compartido ou contrariado, 辿 s坦 un pretexto para a poes鱈a. A el
eng叩dense asuntos mitol坦xicos e panex鱈ricos relacionados coas letras
ou a pol鱈tica. En moitos casos os pastores representan a personaxes
reais de Roma.
. Forte idealizaci坦n literaria pola linguaxe elevada.
17. VIRXILIO
Entre o 36 a. C. e o 29 a. C., compuxo as Ge坦rgicas, un
tratado de agricultura, destinado a defender a necesidade de
restablecer o mundo campesi単o tradicional en Italia.
O poema est叩 dividido en catro libros, tendo car叩cter
did叩ctico. Describe os labores desenvolvidos no campo
(recolecci坦n, semente e explica a sucesi坦n das estaci坦ns e as
s炭as caracter鱈sticas clim叩ticas). Canta a vida no campo e
trata de infundir amor 叩 terra.
20. HORACIO (65-8 a. C.)
podos (s叩tiras amables
contra vicios e costumes do
momento): destacar Da
vida no campo (t坦pico do
beatus ille ou eloxio da
tranquila vida no campo).
Odas: canta os praceres
coti叩s. Famosa aquela onde
aconsella a unha muller
que aproveite o d鱈a (carpe
diem), que goce da
xuventude, porque ser叩 tan
fugaz como o florecer
dunha rosa.
S叩tiras e Ep鱈stolas.
21. No pretendas saber, pues no est叩 permitido,
el fin que a ti y a mi, Leuc坦noe,
nos tienen asignados los dioses,
ni consultes los n炭meros Babil坦nicos.
Mejor ser叩 aceptar lo que venga,
ya sean muchos los inviernos que J炭piter
te conceda, o sea 辿ste el 炭ltimo,
el que ahora hace que el mar Tirreno
rompa contra los opuestos escollos.
S辿 prudente, filtra el vino
y adapta al breve espacio de tu vida
una esperanza larga.
Mientras hablamos, huye el tiempo envidioso.
Vive el d鱈a de hoy. Capt炭ralo.
No te f鱈es del incierto ma単ana.
22. Catulo Cayo Valerio (s. I a. C.)
Foi o verdadeiro creador da l鱈rica
romana, a鱈nda que inspirado polos
autores gregos.
A s炭a obra consta de 116 poemas
(carmina) de tres tipos:
1-60: Nugae (bagatelas). A pesar
do seu nome hai poemas moi
profundos. Est叩n compostos en
metros variados e tratan de temas
diversos.
61-68: Poemas eruditos. Abonda
neles o tema mitol坦xico e son m叩is
longos.
69-116: Epigramas en d鱈sticos
elex鱈acos. Tratan temas da vida
23. CATULO
Destacan os seus poemas amorosos:
Catulo viviu unha intensa relaci坦n con
Clodia, chamada por el Lesbia nos
seus poemas; foron uns amores
tormentosos polas continuas
infidelidades da dama. Canta o amor
f鱈sico por primeira vez na Literatura
Latina
O autobiografismo e a subxectividade
fan del un autor moi actual.
A s炭a lingua 辿 unha mestura de
elementos cultos e populares. Utiliza
ritmos novos, que toma da l鱈rica grega
24. Vivamos, Lesbia m鱈a, y amemos, y las
habladur鱈as de esos viejos tan rectos,
todas, valor辿smoslas en un solo as . Los
soles pueden morir y renacer: nosotros,
en cuanto la ef鱈mera luz se apague,
habremos de dormir una noche eterna.
Dame mil besos, luego cien, luego otros
mil, luego cien una vez m叩s, luego sin
parar otros mil, luego cien, luego,
cuando hayamos hecho muchos miles,
los revolveremos para no saberlos o
para que nadie con mala intenci坦n
pueda mirarnos de trav辿s , cuando sepa
que es tan grande el n炭mero de besos.
25. PUBLIO OVIDIO NASN (43
a. C.-17 d. C.)
Na s炭a xuventude escribiu elex鱈as de tema amoroso; no desterro
escribiu elex鱈as cheas de nostalxia.
Tema amoroso: Corina 辿 a protagonista, seguramente ficticia. As
s炭as elex鱈as amorosas non son profundas, pero son brillantes e
proporcionan moitos datos sobre a s炭a 辿poca.
Ars Amandi (A arte de amar): aos homes ens鱈naos sobre o xeito
de conquistar 叩s mulleres e 叩s mulleres dilles como seducir aos
homes.
Remedia amoris (Os remedios do amor): o poeta quere
demostrar que o mellor remedio para o infortunio amoroso 辿
namorar doutra persoa.
Medicamina faciei femineae (Cosm辿ticos para o rostro
feminino): sobre cosm辿tica.
26. OVIDIO
As ELEXAS DOLOROSAS son
os poemas que escribe no desterro
Nas Tristia (Tristezas) narra a
s炭a despedida de Roma e o exilio.
Quere xustificar os seus erros,
adula a Augusto para lograr o seu
perd坦n, manifesta a s炭a amarga
dor.
As Epistulae ex Ponto (Cartas
desde o Ponto ou P坦nticas) son
ep鱈stolas que desenvolven os
mesmos temas que as Tristia
28. OVIDIO (43 a. C.-17 d. C.)
Metamorfose: f叩bulas
mitol坦xicas nas que os
personaxes sofren algunha
transformaci坦n (Dafne en
loureiro, Narciso en flor,
Atlas en monta単a...).
Heroidas: cartas de
hero鱈nas da mitolox鱈a aos
seus amados.
29. OVIDIO
As metamorfoses 辿 un
poema en quince libros que
narra a historia do mundo
desde a s炭a creaci坦n ata a
deificaci坦n de Julio C辿sar.
Ovidio mestura mitolox鱈a e
historia.
dif鱈cil de encadrar nun
x辿nero concreto, pero 辿 una
das obras cumio da
literatura latina,
considerado un dos
mellores resumos de
mitolox鱈a grecorromana.
30. Sus fuerzas ya consumidas palideci坦 ella
y, vencida por la fatiga de la r叩pida
huida, contemplando las peneidas
ondas:
Pr辿stame, padre, dice, ayuda; si las
corrientes numen ten辿is,
por la que demasiado he complacido,
mut叩ndola pierde mi figura.
Apenas la plegaria acab坦 un
entumecimiento pesado ocupa su
organismo, se ci単e de una tenue corteza
su blando t坦rax, en fronda sus pelos, en
ramas sus brazos crecen, el pie, hace
poco tan veloz, con morosas ra鱈ces se
prende, su cara copa posee;
31. Si te cautiva la frescura de las muchachas
adolescentes, presto se ofrecer叩 a tu vista
alguna virgen candorosa; si la prefieres en la
flor de la juventud, hallar叩s mil que te
seduzcan con sus gracias, vi辿ndote
embarazado en la elecci坦n; y si acaso te
agrada la edad juiciosa y madura, cr辿eme,
encontrar叩s de 辿stas un verdadero
enjambre.
Tampoco te detengas demasiado en rizarte el cabello con el hierro o en alisarte la
piel con la piedra p坦mez; deja tan vanos ali単os para los sacerdotes que a炭llan sus
cantos frigios en honor de la madre Cibeles.
La negligencia constituye el mejor adorno del hombre. Teseo, que nunca se
preocup坦 del peinado, supo conquistar a la hija de Minos; Fedra enloqueci坦 por
Hip坦lito, que no se distingu鱈a en lo elegante,
y Adonis, tan querido de Venus, s坦lo se recreaba en las selvas. Pres辿ntate aseado, y
que el ejercicio del campo de Marte solee tu cuerpo envuelto en una toga bien hecha
y airosa. Sea tu habla suave, luzcan tus dientes su esmalte y no vaguen tus pies en el
ancho calzado; que no se te ericen los pelos mal cortados, y tanto 辿stos como la
barba entr辿galos a una h叩bil mano. No lleves largas las u単as, que han de estar
siempre limpias, ni menos asomen los pelos por las ventanas de tu nariz, ni te huela
mal la boca, recordando el f辿tido olor del macho cabr鱈o. Lo dem叩s res辿rvalo a las
muchachas que quieren agradar y para esos mozos que con horror de su sexo se
entregan a un var坦n.
ARS AMANDI
32. Quisiera pasar en silencio las estratagemas que burlan a un marido
astuto o un guardi叩n incorruptible. Casadas, temed a vuestros esposos,
que tienen el derecho de espiar vuestros pasos: es lo justo, y as鱈 lo
demandan las leyes, la equidad y el pudor; mas 多qui辿n tolera ver
sometida a esta vigilancia la liberta que ha poco redimi坦 la varilla del
pretor? Ven a mi escuela, y aprender叩s el arte de los enga単os. Aunque
te vigilen tantos corno ojos ten鱈a Argos, si te empe単as con decisi坦n te
reir叩s de todos. 多Podr叩 ning炭n guardi叩n impedirte que escribas tus
billetes en las horas que dedicas al ba単o, y que la confidenta los lleve
ocultos en el seno cubierto por un chal, o que los substraigas a la vista
metidos en el calzado o bajo la planta del pie? Y demos que se
descubran tus ardides; la misma confidenta te prestar叩 sus espaldas a
guisa de tablillas, y en la piel de su cuerpo volver叩 las respuestas. Los
signos que se trazan con leche reci辿n orde単ada burlan la perspicacia de
un lince, y se leen claramente ech叩ndoles un polvillo de carb坦n. El
mismo efecto obtendr叩s con la punta de la ca単a del h炭medo lino, y en
las tablillas, al parecer intactas, quedar叩n grabados caracteres
invisibles.
33. Estas frescas murallas triunfadoras
No te incitan a amarme, ni
aprovecha
Darte un cetro y esta alma donde
moras.
Huyes ciudad que est叩 poblada y
hecha
B炭scasla por hacer, buscas mis
da単os,
Buscas tierra, porque 辿sta te es
estrecha
Hall叩ndola despu辿s de algunos a単os,
多Qui辿n te la ha de entregar? 多qu辿
habitadores us campos han de dar a
unos extra単os?
Por fuerza has de tener otros amores
Otra Dido, otra fe que t炭
quebrantes,
Otros halagos y actos fingidores.
多Cu叩ndo ser叩 que otra ciudad
levantes semejante a Cartago,
多C坦mo podr叩s hallar adonde fueres
Mujer que te ame como te amo y quiero,
Pues excedo en amar a las mujeres?
Ardo cual arde el pino o el madero
Que es de licor o azufre mixturado,
O como incienso puesto en mi brasero.
Traigo en mis ojos siempre retratado
A Eneas, y en el alma est叩 esculpido
De noche y d鱈a el nombre de mi amado.
Mas 辿l me es sordo y mal agradecido,
Del cual huir debiera la presencia.
HEROIDAS
Carta de Dido a Eneas
y puesto en alto,
tus gentes mires c坦mo est叩n
triunfantes?
Demos que as鱈 suceda, sin que falto
tu gusto quede en cuanto
pretendieres y goces tu ciudad sin
sobresalto
34. O EPIGRAMA E A STIRA
O nome de s叩tira prov辿n do antigo termo teatral 束satura損,
que deixou de se usar no teatro para terminar definindo un
x辿nero literario que criticaba por igual persoas, clases
sociais, instituci坦ns e costumes.
Cult鱈vase especialmente no s辿culo I d.C., pola corrupci坦n das
instituci坦ns, favorecida polo Imperio.
Un subx辿nero da s叩tira 辿 o EPIGRAMA. Na s炭a orixe, era un
breve texto que se escrib鱈a para ser gravado nunha tumba
para lembranza do morto. De a鱈 pasou a ser unha peza
po辿tica de variado contido, que Marcial levou 叩 s炭a
perfecci坦n m叩xima imbu鱈ndoo dun car叩cter festivo e sat鱈rico.
35. MARCO VALERIO
MARCIAL (S. I d. C.)
A s炭a obra m叩is famosa son os seus
14 libros de 束Epigramas損.
Marcial dominaba a arte da po辿tica: os
seus versos son sinxelos pero
vigorosos. Alterna o ataque, a iron鱈a e
o sarcasmo coa tenrura e a tristura.
Critica a sociedade da 辿poca (luso,
ambici坦n e hipocris鱈a na Roma dos
Flavios).
Escribiu epigramas que loan a s炭a
terra natal (Bilbilis), con deliciosas
descrici坦ns da paisaxe; outros son
epitafios sentidos, sobre todo os
dedicados a nenos.
Capta toda a vida de Roma do 炭ltimo
cuarto do s辿culo I.
36. Caprichos de nuevo rico
Exoneras el vientre, y no te da verg端enza, en un
desgraciado bac鱈n de oro,
Baso, y bebes en copa de vidrio: cagas, por tanto,
m叩s caro.
Adem叩s de plagiario, mal recitador
El libro que recitas, Fidentino, es m鱈o;
pero cuando lo recitas mal, empieza a
ser tuyo.
C坦mo ha de ser mi chica
多Me preguntas, Flaco, c坦mo quiero y
c坦mo no quiero a mi chica? No la
quiero
ni demasiado f叩cil, ni demasiado dif鱈cil.
Una cosa intermedia entre los dos
extremos es
lo que apruebo. Ni quiero lo que
atormenta ni quiero lo que empalaga
37. DCIMO JUNIO JUVENAL
(SCULO I-II d.C.)
Escribiu 16 s叩tiras, nas que denuncia a
situaci坦n da sociedade da s炭a 辿poca: a
corrupci坦n administrativa, os abusos das
autoridades; o ru鱈do e a inseguridade das
r炭as de Roma, a perda das virtudes
cidad叩s
Juvenal utiliza recursos de oratoria e as
s炭as descrici坦ns son moi efectistas. Logra
frases dunha admirable concisi坦n e
expresividade, que conservamos hoxe
como m叩ximas, como 束mens sana in
corpore sano損, ou 束panem et circenses損.
38. TEATRO
Comedia: xorde en Roma nas cerimonias relixiosas na
honra de Ceres (deusa da agricultura). Ten car叩cter de
farsa a busca provocar o riso no espectador. Linguaxe
desenfadada e groseira.
Traxedia: desenv坦lvese dun xeito tard鱈o. Adaptaci坦ns de
traxedias gregas. Destaca S辿neca (ton macabro e
reflexi坦ns filos坦ficas). Gran influencia no teatro ingl辿s e
na dramaturxia moderna.
48. COMEDIA
PLAUTO
La olla: vello avaro que oculta
un tesouro nunha ola e as
vicisitudes que pasa cando lla
quitan. Inspira O avaro, de
Moli辿re.
Anfitri坦n: desmitificaci坦n do
nacemento de H辿rcules.
Tenta ser comprendido pola
plebe, polo que usa
personaxes tipo e elementos
ling端鱈sticos populares,
facendo uso do lat鱈n vulgar,
se 辿 preciso.
49. COMEDIA
TERENCIO
Temas: mesmos que en
Plauto, pero cunha mensaxe
educativa e moral.
Tenta chegar 叩 xente culta,
polo que utiliza unha linguaxe
m叩is refinada, maior
reflexi坦n e precisi坦n na
caracterizaci坦n psicol坦xica
dos personaxes.
Los adelfos: trata sobre a
educaci坦n na xuventude.
La suegra: sogra bondadosa
que est叩 disposta a
abandonar a s炭a casa para
que poidan vivir tranquilos o
seu fillo e a s炭a nora.
51. TRAXEDIA
Tivo moita menos importancia
que en Grecia.
SNECA: cons辿rvanse nove
traxedias inspiradas nos
grandes autores gregos, sobre
todo, Eur鱈pides (Medea, Fedra,
Agamen坦n, Edipo).
Gran carga filos坦fica no seu
teatro, actitude pol鱈tica
(concepci坦n contra o
despotismo no poder) e
subordinaci坦n da acci坦n
dram叩tica 叩 declamaci坦n dos
sentimentos e das paix坦ns.
53. ORATORIA
CICERN (106-43 a. C.)
Grande orador romano.
Sobresae en dous tipos
de discurso:
- as Catilinarias, para
desenmascarar a
conxuraci坦n de Catilina.
- as Fil鱈picas, contra
Marco Antonio.
69. PROSA HISTRICA
Xulio C辿sar:
Sobre a guerra das
Galias.
Tito Livio: Ab
urbe condita libri
(Desde a
fundaci坦n da
cidade). Historia
xeral de Roma
76. TAREFAS
Xerogl鱈ficos da literatura latina:
http://es.slideshare.net/RocioGL/jeroglficos-romanos?
Xogar en Testeando:
http://www.testeando.es/asignatura.asp?idA=31
Facer un poema ao xeito de Catulo
Escribir unha viaxe tipo La Odisea
Lectura de O achado do castro de Manuel N炭単ez
Singala
77. Texto tomado de:
http://es.slideshare.net/MeliSanMartin/literatura-r