Lurraren historioa apunteak
- 1. LURRAREN HISTORIOA 1. AKTUALISMOA ETA UNIFORMITARISMOA Charles Lyell Lurraren Historioa bi printzipiotan oinarritzen da: AKTUALISMOA ETA UNIFORMITARISMOA AKTUALISMOA: ORAINA DA IRAGANAREN GAKOA - Gaur egun, Lurra itxuratzen duten prozesuak iraganean ere gertatzen ziren. - Prozesuak dira: Higadura, bolkanismoa eta erliebearen eraketa (tolesduraren bidez) UNIFORMITARISMOA - Prozesu batzuk (Higadura eta tolesdurak) motelak direnez luzaroan gertatzen direlako dute horren ondorio handiak. Gaur egun zer dakigu? Antzinean gertatu ziren hainbat prozesu gaur egun gertatzen ez direnak: Meteoritoen eraso handia Nukleo metalikoaren eraketa Oxigeno gabeko atmosfera Prozesu motelaz gain (higadura, sedimentazioa) badaude gainera, hondamenprozesu batzuk, hala nola, bolkanismo biziko garaiak edo glaziazioen dinamikarekin lotutako uholde erraldoiak. 2. GEOKRONOLOGIA DENBORA GEOLOGIKOA NEURTZEKO ERABILTZEN DIREN TEKNIKA MULTZOAK DIRA BI MOTA DAUDE: GEOKRONOLOGIA ABSOLUTUA GEOKRONOLOGIA ERLATIBOA GEOKRONOLOGIA ABSOLUTUA ADIN ZEHATZA EZAR DIEZAIOKEGU MATERIAL BATI METODO ERRADIOMETRIKOEN BIDEZ METODO ERRADIOMETRIKOA RADIOA, URANIOA ETA PLUTONIOA ELEMENTU ERRADIOAKTIBOAK DIRA. DENBORA TARTE JAKIN BATEAN DESINTEGRATZEN DIRA BESTE ELEMENTU JAKIN BATZUK SORTUZ. DATAZIO ERRADIOMETRIKOAK MATERIAL BATEN ADINA KALKULATZEN DU BUKAERAKO ELEMENTUEN KOPURUAN OINARRITUZ GEOKRONOLOGIA ERLATIBOA BI PROZESU EDO GEHIAGO KONPARATZEN DITU GERTAERA GEOLOGIKOAK ORDENATZEN SAIATZEN DA. ZEIN GERTATU LEHENAGO ZEIN ONDOREN 3 PRINTZIPIOTAN OINARRITZEN DA
- 2. GEOKRONOLOGIA ERLATIBOEN PRINTZIPIOAK GERUZEN GAINJARTZEA ARRO SEDIMENTARIOETAN SEDIMENTU GERUZAK horizontalki METATZEN DIRA ETA BERRIENAK ZAHARRENAK ESTALTZEN DITUZTE. PROZESU GEOLOGIKOEN GAINJARTZEA TOLESDURAK, FAILAK EDO INTRUSIO MAGMATIKOAK, ERAGITEN DITUZTEN MATERIALAK BAINO PROZESU BERRIAGOAK DIRA. KORRELAZIO-PRINTZIPIOAK FOSIL BATZUK, AROAK EZBERDINTZEKO BALIOGARRIAK DIRA. GERUZA EZBERDINETAN AGERTUZ GERO GERUZA HORIEK GARAIKIDEAK DIREN SEINALE. 3. ESTRATIGRAFIA GERUZAK AZTERTZEN DITU (JATORRIA, ADINA ETA ABAR) GEOKRONOLOGIAREN PRINTZIPIOAK ERABILTZEN DITU ESTRATOA EDO GERUZAK ERLAZIONATZEKO 4. TAFONOMIA FOSILAK AZTERTZEN DITU. HONDARRA SORTU ZENETIK FOSIL BIHURTU ARTE ZER PROZESU GERTATU ZIREN JAKITEKO 5. FOSILAK FOSILA IZAKI BIZIDUN BATEN ARRASTROA EDO HAREN JARDUERAREN ARRASTROA, HARRIAN FINKATUTA. FOSILIZAZIOA MINERALIZAZIO PROZESU BAT DA NON SEDIMENTUA HARRI SEDIMENTARIO BIHURTZEN DEN fase jakin batzuk gertatzen dira. FOSILIZAZIOAREN FASEAK 1. Gorputzaren alde bigunak deskonposatzen dira. 2. Zuloak eta hezurrak sedimentuz betetzen dira eta sedimentuak gogortzen dira zementua bezala 3. Hondarretatik filtratzen den urak, mineralak disolbatuta eramaten ditu. Mineral hauek, hezurretan bai eta oskoletan ere sartzen dira mineralizazio prozesua eginez poliki- poliki. 6. DENBORA GEOLOGIKOAREN ESKALA Gure planetaren urteak (4500 milioi urteak) denbora-tarte txikiagotan banatu dira HARRIAK AZTERTUZ. Tarte edo aro horiek sortu dira hurrengo irizpideak kontutan hartuz: Azterketa geokimikoa: Harrien mineralak aztertzea. Nola? mineralak oxidatuta dauden ala ez aztertu jakiteko atmosfera nolakoa zen, espazioko elementurik duten ala ez,
- 3. Azterketa biologikoa: Fosilak aztertzea. Azterketa estratigrafikoa: Harri sedimentarioen estratuak aztertzea, diskordantziak bilatzen (geruzak metatzen dira baina ez aurreko geruzekiko paraleloan). 7. BIOESTRATIGRAFIA GEOLOGIAREN ATAL BAT DA, FOSILAK ERABILIZ, DENBORA GEOLOGIKOA ZATITU NAHI DUEN ZATIA DA. 8. LITOESTRATIGRAFIA: UNITATE GEOLOGIKOAK (harriak) DESKRIBATU ETA NOLA SORTU ZIREN ZEHAZTU NAHI DUEN GEOLOGIAREN ATALA DA. Nola? HARRIAK AZTERTUZ, GERUZA MULTZOAK ERLAZIONATUZ, HIGADURA EDO TEKTONIKAREN ERAGINEZ ZATITUTA GERATU ZIREN UNITATEAK BERRIRO ERAIKIZ. EGITURA GEOLOGIKOAK: BERRERAIKI DIREN UNITATEEI EMATEN ZAIEN IZENA DA 9. LURRAREN HISTORIOA Lurraren historioa horrela banatu da: 4 EON DAUDE GUZTIRA, (HADIKOA, ARKEROZOIKOA, PROTEROZOIKOA ETA FANEROZOIKOA) eon bakoitza eratan banatu da. Era bakoitza periodotan. Periodo bakoitza arotan eta aro bakoitza zonatan. EON ERA PERIODOA ARO ZONA EON SUPEREONA KANBRIKOAURREA (3 EON BILTZEN DITU) EON HADIKOA (zaharrena) EON ARKEROZOIKOA EON PROTEROZOIKOA EON FANEROZOIKOA (azken EONA DA baita ere laburrena) 3 eratan banatuta dago Paleozoikoa Mesozoikoa Zenozoikoa