Magdalena Parys "Tunel" - fragmenty
- 1. Victoria
- 2. Rozmowa kontrolowana Roman by marionetk w rkach swojego brata Franza Alfreda. A znowu甜 Franz Alfred by marionetk Ale waciwie to o co panu chodzi? Nie chc o tym m坦wi. Czego pan chce? Kogo to jeszcze obchodzi? Pana? A kim pan jest? Nie mam zamiaru o tym rozmawia. Nie wiem zreszt nic o tym tunelu. W 1981 uciek tamtdy ten czowiek. Budowali go dla niego zawodowcy, kt坦rych wynaj Roman. Tunel istnia podobno do 1989 roku, by solidnie zbudowany i dochodzio tam potem do wymiany na wy- sokim szczeblu. Ale nie wiem czego. Naprawd. Nie pamitam. Tak 甜e nie pogadamy sobie. Do widzenia. Co? Czyim przyjacielem? Romana i Madzi? Ja znam ich przyjaci坦, ale pana nie znam. Ja panu zaraz powiem, jakich przyjaci坦 ma Roman: jego przyjacielem by J端rgen, Klaus i Thorsten. A Madzi przyjacielem to by Roman, mo甜e troch J端rgen i niech bdzie, 甜e Franz Alfred. Pana jako sobie nie przypominam. Jak pana godno? Nic mi to nie m坦wi. Klaus by porzdnym czowiekiem, tu ma pan racje. Pan go zna? No to niech pan troch opowie o Klausie. Jak mi si spodoba, to mo甜e te甜 panu co opowiem. 141
- 3. nawet 甜ywopoty, chocia甜 na pierwszy rzut oka wygldaj tak samo, ale to nieprawda. Poka甜 panu nastpnym razem, czym si r坦甜ni. Co pan po- wie? Pan te甜 rozr坦甜nia? U mnie pod oknem ronie ligustr, tak, tak, dobrze pan rozpozna, a przy wejciu bukszpan. Ach, pan ma dziak, rozu- miem A lubi pan parki? Jak pan widzi, mam du甜y, soneczny pok坦j, ale nie lubi soca. Przy moim 坦甜ku stoi szafka, a waciwie komoda, jedyny sprzt, kt坦ry zabra- am z domu. Jedyny sprzt, kt坦rego nie kupi czowiek o imieniu Franz Zielony ludzik Alfred (ja go, odkd znalazam si Berlinie Zachodnim, nie nazywaam nigdy inaczej, jak wanie Franz Alfred. Nie Franz i nie Alfred, tylko Franz Alfred). Mam 60 lat. Mam 65 lat. Nie. Prosz to skreli. Jeszcze raz. Mam 65 lat. Po upadku muru pojechaam do babci i zabraam t komod. Przypo- Jestem star i schorowan kobiet. Dzisiaj nawet siedemdziesit lat to mina mi dziecistwo. W szufladzie trzymam pamitki po dziadku. Na ko- niedu甜o. Ale ja mam du甜o lat. Ludzie w moim wieku nosz d甜insy, bluzy modzie postawiam zdjcie matki. Nie 甜ywi 甜adnych uczu do niej, ale z kapturem, suchawki na uszach i s bardziej wysportowani od swoich adnie na nim wyglda. No niech pan sam powie Dostaam od Magda- dzieci. W tym parku niedaleko mnie, prawie wszyscy sportowcy s po leny tak ozdobn ramk. Przywioza mi j z Polski. Uznaam, 甜e trzeba szedziesitce. Jak to jacy sportowcy? Ci z tymi kijkami do nordwalkin- co w ni wo甜y, 甜eby Magdaleny nie urazi. Nie jestem sentymentalna, gu. Okna mojego pokoju wychodz na park publiczny, to widz. Zwario- mam tu na tej komodzie tylko pi zdj. Jedno Romana, drugie z Jugen- wa mo甜na, ju甜 o si坦dmej nad ranem urzdzaj wycigi. dweihe, trzecie to babka w trumnie, no i to zdjcie matki. A to jest zdjcie A pan w moim wieku chyba jest, nawet mo甜e troch starszy, co? Pan Klausa. W szufladzie mam jeszcze zdjcia dziadka i ojca, ale tych to ju甜 si nie kamufluje i nie przebiera, jak widz, ale i tak pan wyglda jak pa- wystawia nie bd. jac. Niech no tu pan podejdzie do mnie bli甜ej. No dobra, niech pan siada. Nie mam dzieci, si坦str ani braci, moja matka umara przy porodzie. Ja nie biegam, jak pan widzi. Je甜d甜 na w坦zku inwalidzkim od piciu Babka, kt坦ra mnie wychowywaa, zmara w 1991 roku. Jestem c坦rk wy- lat. Jestem sama. Nie samotna, a sama, to jest r坦甜nica, prosz mi wierzy. sokiego rang oficera su甜b specjalnych. Mieszkaam w Berlinie Wschod- Samotni odczuwaj samotno, chocia甜 maj ludzi wok坦 siebie. Tylko nim do 1980 roku. W 1980 roku ukryam si w baga甜niku ojca, wtedy ju甜 dlatego, 甜e s wok坦 nich ludzie, dostrzegaj swoj samotno. Jak pan dyplomaty, i bez jego wiedzy przedostaam si do Berlina Zachodniego. widzi, ja jestem w sanatorium i koo mnie nie ma ludzi. Sanatorium dla Nie mog powiedzie niczego wicej, chocia甜 m坦j ojciec od lat nie 甜yje. dobrze sytuowanych, pozostamy przy tej nazwie. Takie co to dobra spra- To wszystko byo tak dawno i nie tak dawno przecie甜. Niemcy to kraj po- wa dla tych, kt坦rzy maj przed sob perspektyw powrotu do domu. stpowy, osign szczyty cywilizacji i nie odbywaj si tu polowania na Wie pan, daj tu nawet dobrze je i wo甜 w坦zkiem na spacery do tego czarownice. parku, co panu m坦wiam, 甜e tam tak biegaj. To pikny park. Spora jego Po wchoniciu NRD przez Republik Federaln nikomu ju甜 nie zale- cz jest prywatna i nale甜y do naszego sanatorium. W tej czci najlepiej 甜ao na likwidacji czegokolwiek i kogokolwiek. Niemiecka Republika De- si czuj, najbezpieczniej. Znam tam ka甜de drzewo i krzak, rozr坦甜niam mokratyczna i ludzie, kt坦rzy j tworzyli, dobrzy i 添li, uczciwi i nieuczciwi, 142 143
- 4. pozbawieni to甜samoci zniknli. Jak ja na przykad. Pozosta po nas ani- mowany Piaskowy Dziadek sypicy dzieciom piasek w oczy i gr坦b Klau- sa. Wie pan, 甜e to najdu甜szy serial animowany na wiecie? Na dobranoc zawsze rozmawiam z Klausem. Wybili nam z gowy wschodnie sentymenty, ale oficjalnie zachowali savoir vivre. Dlatego zostawili nam piechura: zielonego, pomaraczowego i czerwonego, kt坦rego ostatecznie przej cay Berlin te甜 Zachodni. Ko- chany, dobry ludzik w sygnalizacji wietlnej. Franz Alfred, Roman, lodziarnia itp. Czowiek o imieniu Franz Alfred przedosta si przez granic bez wik- szych przeszk坦d, jak panu zapewne wiadomo Wyszed z tunelu, jak wszed, w przebraniu kobiecym, pod spodem mia dres. Dosta go od mo- jej babki w prezencie urodzinowym. Dobry, firmowy dres z Intershopu. P坦添niej chodzi w nim po domu. Franz Alfred nie lubi bowiem marno- trawstwa, dba te甜 bardzo o sw坦j wygld, higien osobist i o naszego psa. Wiedziaam, 甜e wyre甜yserowa swoj egzystencj jeszcze na studiach. Mia takie dzienniczki, w kt坦rych opisywa zdarzenia i ludzi. Czasem mi z nich czyta. Czyta, czyta, nagle przerywa, i czyta zn坦w par kartek dalej. Mia adne pismo i 甜aden detal nie uszed jego uwagi. Nie wtpi, 甜e i mnie powici w nim par stron. To musi by pasjonujca lektura te jego dzienniczki, bardzo 甜auj, 甜e kiedy mogam, nie poczytaam ich so- bie. Taka jestem, wie pan, czasem gapa. Czowiek o imieniu Franz Alfred by przystojny, podoba si kobietom. Powiem wicej, kobiety szalay za nim. Otacza si nimi, wykorzystywa je, chwali si nimi. Tam, gdzie by, bya te甜 i chmara kobiet. A czasem i chmara m甜czyzn. Wtedy ten czowiek mnie jeszcze nie interesowa. Znaam go od lat, uczszczalimy do tej samej podstaw坦wki. Chodzi- am z nim i jego bratem Romanem do klubu pywackiego. Roman i ja mie- limy tego samego trenera. Nasi ojcowie si przyja添nili. Roman by miy, mo甜e nie tak lalkowato adny, jak czowiek o imieniu Franz, ale po prostu miy. Mia co w sobie. Mo甜na powiedzie, 甜e si przyja添nilimy. Nigdy 144 145
- 5. mi nie dokucza, jak inni chopcy. By ode mnie modszy o trzy lata. Jak domu. P坦添niej babka robia generalne porzdki i dezynfekowaa piwnic. na sw坦j wiek wiedzia bardzo du甜o, mo甜e nawet za du甜o. Du甜o te甜 czyta. Czsto zachowywaa si dziwnie. Tak przynajmniej uwa甜a m坦j ojciec, kt坦ry uczy w naszej szkole. P坦添niej ju甜 nie uczy. Ze wzgldu na obowizki su甜bowe musia zrezyg- Lubiam je添dzi do Romana. Mieszka z rodzicami na Tucholskystrasse. nowa z pracy w szkole. M坦j ojciec zdecydowanie wola czowieka Uwielbiaam to miejsce, szare kamienice, troch brudno, byle jak i bied- o imieniu Franz Alfred. Zawsze marzy o synu i myl, 甜e widzia w nim nie, ale zaraz obok wspaniaa i jedyna Oranienburgerstrasse. Na rogu byy upragnionego mskiego potomka, kt坦rego moja matka nie zd甜ya ju甜 mu najlepsze lody w Berlinie. Szaro i nijako tego miejsca bya wrcz ma- urodzi. giczna, wyjtkowa. Nie wiem, na czym to polegao. Nic tam takiego O matce nic nie wiem. Babcia uwa甜aa ma甜estwo ojca za mezalians w kocu nie byo same kamienice. i zawsze m坦wia o swojej synowej nie inaczej jak ta kobieta. Z ojcem Wyobra甜aam sobie czsto, 甜e mieszkam z Romanem i Franzem i jes- natomiast mo甜na byo rozmawia tylko wtedy, kiedy mia czas, ale on tego tem ich siostr. Bo ich matka to bya taka prawdziwa matka. Maa, nawet czasu nie mia prawie nigdy. adna, tulia ich do siebie i oni si wcale nie wstydzili, 甜e ona ich tuli, ca- Podczas obiad坦w pitkowych, w jedynym dniu, w kt坦rym nas oficjal- uje, askocze i tarza si z nimi po pododze. Nawet jak ja tam byam. Pew- nie odwiedza, dopytywa si, jak w szkole i czy wypraam przepask z na- nie dlatego, 甜e nie bya Niemk, tylko Polk albo Wgierk. Rozmawiaa pisem FDJ. Ten scenariusz powtarza si mniej wicej co tydzie. z nimi w tym swoim jzyku, ale kiedy ja byam u nich staraa si m坦wi Tato, ja ju甜 nie nale甜 do FDJ! po niemiecku. Jaki to by jzyk? Chyba wgierski albo polski, nie wiem, Nie?! ale czy to nie jedno i to samo? Nie? Nie to samo? Wie pan, mo甜e i tam na Nie mam na to czasu! wiecie to nie to samo, ale dla mnie tu, w tym sanatorium, to to samo. Prosz?! Teraz musz wzi tabletki i nie wiem, czy mam jeszcze ochot gada. Ona tylko tak 甜artuje! przerywaa zdenerwowana babcia. Czego ja nie robiam, 甜eby zwr坦ci jego uwag na siebie! Czego pan w og坦le chce ode mnie? Kim pan jest? Ja nic nie wiem! Ojciec na co dzie mieszka na przedmieciach Berlina z now 甜on i psem. Nie lubiam psa i 甜ony. Ojciec nie nalega na spotkania, babka nie lubia w og坦le nikogo, wic 甜yam sobie spokojnie w domu, w kt坦rym dbano o moj edukacj, regularne posiki i czyst bielizn. Poza tym ro- biam, co chciaam. Ojciec by wbrew pozorom wesoym czowiekiem i opr坦cz pitkowych obiad坦w zjawia si czasem w domu babci, niezapowiedziany, z kumpla- mi, kt坦rych nam nie przedstawia. Grali w karty w piwnicy, palili cygara kubaskie i suchali muzyki. No pewnie, 甜e ich czasem podgldaam! Cie- szyam si wtedy, 甜e jest tu, a nie tam u tej kobiety i jej psa. Babka nato- miast bya wcieka. M坦wia, 甜e kiedy si doigra. Nie mam pojcia, o co jej chodzio, bo przecie甜 nie przyprowadza 甜adnych bab i nie demolowa 146 147
- 6. wsch坦d Albo wraca. Ale byam jeszcze moda i mylaam r坦甜ne rzeczy. Franz siedzia nad lekcjami i co chwila zerka w moim kierunku. By czer- wony jak burak, chyba si wstydzi. Jego ojciec le甜a pijany obok w po- koju. Franz! Franz! Co, tato? Wr坦cia? Nie, jeszcze nie! Tydzie p坦添niej To z kim rozmawiasz? Kole甜anka przysza. Nie mina minuta. Gdzie pan przepad? Ju甜 si nawet zastanawiaam, co si z panem dzieje. Franz! Tak! Byam wcieka, 甜e Roman nie zwraca na mnie uwagi, 甜e traktuje mnie Matka wr坦cia? jak zwyk kole甜ank. Brakowao mi go bardzo po tym, jak zamieszka A potem usyszaam, jak ten ojciec paka. Franz do niego pobieg, a ja z matk u babki. Widzi pan, ja nie miaam wtedy zbyt wielu przyjaci坦, szybko wyszam. Tak to byo. dlatego Roman by dla mnie taki wa甜ny. To byo prawie p坦 wieku temu. Nawet wicej. Pocztkowo mylaam, 甜e to wszystko minie, 甜e ten kolczasty drut w kocu zdejm, ale zamiast tego pojawi si mur. Ojciec m坦wi, 甜e ci Wie pan, Franz Alfred ma wiele wad i bywa czasem strasznym skurczy- z Zachodu przestan nam teraz wykrada lekarzy i prawnik坦w. Jednak bykiem, ale odziedziczy po ojcu to co, co m坦j ojciec nazywa szlachet- zd甜yli wykra mi Romana i jego matk. Byam zrozpaczona. Tak jakby nymi intencjami. Sama si dziwi, 甜e to m坦wi, ale tak byo. kto rozbi mi dom. Zosta tylko Franz (wtedy jeszcze Franz) i jego ojciec. Franz opowiada mi o wszystkim. Wiedziaam o Magdalenie i o pla- Ten ojciec du甜o pi i p坦添niej le甜a pijany kilka dni z rzdu. Jak do niego nowanej ucieczce, o tych miesznych tortach i paskich przesykach, kt坦re dzwonili, Franz m坦wi, 甜e ojciec ma nawr坦t choroby. Potem by przez przenosia w swetrze, miaam najwie甜sze wieci dotyczce kopania tu- miesic spok坦j i znowu kilka dni chla. Bo on nie pi, on chla. Ten ojciec nelu. Franz Alfred by we mnie zakochany po uszy i m坦wi mi o wszyst- nie zaszed nigdy zbyt wysoko. M坦j ojciec m坦wi, 甜e zmarnoway go szla- kim. Nie tylko mnie. O tunelu powiedzia tak甜e mojemu ojcu. chetne intencje i ta kobieta. 纏e ta kobieta zrujnowaa mu karier Tymczasem babka martwia si, 甜e przekroczyam trzydziestk i ani i zdrowie. Ta kobieta, czyli matka Romana i Franza. Ja za to uwa甜aam, myl o ma甜estwie. Ojciec nic nie m坦wi. Tak w og坦le niewiele go to 甜e mojego ojca marnowaa druga 甜ona. obchodzio, gdy miaam dwadziecia lat, dlaczego wic teraz miao, gdy Czasem myl, 甜e ojciec mia jednak troch racji. Przyszam kiedy skoczyam trzydzieci? Wie pan, midzy Franzem a moim ojcem pano- do Franza, bo wci甜 mylaam, 甜e to wszystko jaki blef i 甜e Roman waa pewna za甜yo. Franz mu ufa, a m坦j ojciec bardzo du甜o pomaga i jego matka wr坦c. Co prawda, nie syszaam, 甜eby kto ucieka na Franzowi, i to nie tylko z powodu korzyci, jakie potem czerpa z tej przy- 148 149
- 7. ja添ni. On Franza naprawd kocha jak syna, m坦wiam ju甜 panu o tym. Czasem nienawidziam Franza za to. Miaam nadziej, 甜e moje ma甜e- stwo z Franzem zbli甜y mnie do ojca. Podr坦甜 polubn zafundowa nam ojciec. Pojechalimy z Franzem do Bugarii. Ojciec pojecha z nami. Tam podjlimy pewne decyzje. Po powrocie z Bugarii powiedziaam Franzowi, 甜e w Berlinie bd szybciej ni甜 on. Nie wiedziaam tylko, 甜e a甜 tak szybko. Tak jak staam, wlazam do baga甜nika ojca. Nikt si nie dowiedzia, w jaki spos坦b przed- ostaam si do Berlina Zachodniego, ale w kocu nie dao si ukry, gdzie Dziadek jestem, i szybko o tym doniesiono komu trzeba. Ojciec musia p坦添niej pracowa nad utraconym wizerunkiem. Ale mia wpywy, wadz i jeszcze M坦j dziadek nazywa si Wilhelm Kreifeld, by literaturoznawc i pisa- co, o czym nie wiem, chyba szczcie, bo zawsze spada na cztery apy. rzem. Miernym pisarzem, tak midzy nami. Czytaam kiedy jedn z jego Jego wadza musiaa by pot甜na, skoro zawsze tak byo. ksi甜ek, pr坦bowaam nawet jeszcze jedn, ale tego w og坦le nie dao si Poza tym mia mnie, rozumie pan? Nie? Powiem tak, ojciec mnie tutaj czyta. Ojciec by innego zdania. Im jestem starsza, tym bardziej dochodz po tej stronie potrzebowa. do wniosku, 甜e m坦j ojciec te甜 nie by zbyt mdry. Dziadek otrzyma mn坦stwo odznacze i jeden order pastwowy, kt坦- Po mojej ucieczce babka zerwaa ze mn kontakt. Nie odpisywaa na moje rego nazwy nawet nie pamitam, ale kiedy go nim odznaczano, to byo listy, nie odbieraa telefon坦w. Nie dziwi jej si dzisiaj. Nic nie rozumiaa. wito, 甜e hej, wywiady, prasa, kronika filmowa, dziennik telewizyjny Wedug niej zdradziam ojca, dziadka i j. Prosz pana, to byy zote czasy dziadka. Dosta zawau serca na zje添dzie Po co wlazam do tego baga甜nika? Sama nie wiem. Zawsze miaam pisarzy. Zmar, kiedy miaam pitnacie lat. zwariowane pomysy. A mo甜e byy jakie wa甜ne powody? Babka kochaa dziadka, 甜ya dziadkiem, oddychaa dziadkiem i jestem Ka甜dy ma jakie tajemnice i koszmary nocne. Niech pan dzi ju甜 nie pewna, 甜e urodzia si jedynie po to, aby mu umila i uatwia 甜ycie. pyta. W praktyce wygldao to mniej wicej tak, 甜e dziadek caymi dniami pisa, a babcia donosia mu niadania, obiady i kolacje pod drzwi. Dziadek nie wpuszcza jej do rodka! Przed drzwiami czekaa na ni kartka z list 甜y- cze, a na niej na przykad: Wczorajszy obiad nadzwyczaj udany. Brawo! 1. Jutro na niadanie prosz o jedn pomaracz, sok marchwiowy i ry甜 o znanej konsystencji. 2. Do tego prosz o obrane jabko. Mocn czarn herbat i kiebask wie- desk z niewielk iloci musztardy. Prosz o podanie tego zestawu o godzinie 13.25. 150 151