際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Manuele therapie bij hoofdpijn: een hoofdzaak!

NVMT-symposium
NVMT-symposium

Dr. Ren辿 Castien

1 of 34
Manuele therapie bij hoofdpijn: een hoofdzaak! dr. Ren辿 Castien
Manuele therapie bij hoofdpijn: een hoofdzaak!
Hoe kan de manueel therapeut een pati谷nt met hoofdpijn classificeren, onderzoeken en behandelen? Onderscheid kunnen maken tussen: - primaire of secundaire vorm van hoofdpijn Relaties vastleggen met de cervicale wervelkolom - Range of motion, Pain Pressure Thresholds, Cranial Cervical Flexion Test, Flexion Rotation Test etc. Risk-Benefit analyse: wel/geen manipulaties
Classification International Headache Society Primaire vorm van hoofdpijn (migraine, TTH, cluster headache) Anamnese is belangrijkste diagnostisch instrument Secundaire vorm van hoofdpijn (o.a. cervicogene hoofdpijn, CMD) Anamnese + aanvullend onderzoek IHS 2013
NHG standaard Hoofdpijn (2014)
Manuele therapie en Hoofdpijn: de evidence? Studies m.b.t. hoofdpijn en manuele therapie Periode: < 2000: 56 hits in Pubmed 2000 - 2010: 160 2010- heden: 128 hits in Pubmed
Case-control studies Relaties tussen verschillende cervicale bewegingsfunctie van de nek met diverse vormen van hoofdpijn.
Case-control studies Provocatie van hoofdpijnklachten vanuit de (hoog) wervelkolom provocatie van cervicogene hoofdpijn tension-type headache en migraine Hall 2010, Watson 2012
Anamnese Lokalisatie hoofdpijn Aard van de hoofdpijn Intensiteit van de hoofdpijn Frequentie van de hoofdpijn Duur van de hoofdpijn Overgevoeligheid voor licht, geluid, geur Misselijkheid Triggers voor de hoofdpijn (o.a. beweging en houding) Medicatie (over)gebruik Slaapgedrag, visus, psychosociale factoren
Hoofdpijn app
Casus Vrouw, 42 jaar , door de huisarts verwezen naar de manueel therapeut met hoofdpijn. Screening: goede algemene gezondheid, geen generieke of regio-specifieke rode vlaggen. Tractus circulatorius: hypertensie (familiair) De hoofdpijn (NPRS 5-6) is beiderzijds aanwezig (occipitaal, pari谷taal en frontaal) (20/31 dagen) en kan dagenlang aanhouden. De pijn wordt omschreven als een zeurend, drukkend bandgevoel om het hoofd. Er is geen overgevoeligheid voor licht, geluid of geur. Soms wel misselijk. Deze hoofdpijn heeft zij sinds 10-12 jaar maar neemt zonder directe aanleiding de laatste 10 maanden toe in frequentie en intensiteit. De intensiteit van de hoofdpijn neemt toe op het einde van de dag.
Casus Als pijnstiller gebruikt zij 1, soms 2x per week paracetamol 500 mg en dagelijks 1x metoprolol. De nekpijn gaat vaak samen met de hoofdpijn en is beiderzijds ( m.trapezius descendens regio) gelokaliseerd. De hoofdpijn neemt toe als de pati谷nte lang vooroverbogen zit achter de desktop en als zij veel boven het hoofd heeft gewerkt. Heeft 3-5 x per jaar heftige hoofdpijn aan rechter zijde hoofd achter het oog (meestal 2-3 dagen, NPRS 9). Is dan misselijk (overgeven), moet in een stille, donkere ruimte gaan liggen en is dan niet in staat om te werken.
Rode vlaggen: (per)acuut ontstane, zeer heftige hoofdpijn eventueel in combinatie met nekpijn nekstijfheid/neurologische symptomen hoofdpijn met koorts (en gedaald bewustzijn) toename van hoofdpijn < 6 weken na trauma capitis (vooral bij ouderen) hoofdpijn in de zwangerschap (derde trimester) hoofdpijn en leeftijd < 6 jaar nieuwe hoofdpijn en leeftijd 50 jaar hoofdpijn met ochtendbraken; braken niet gerelateerd aan hoofdpijn Eerste episode van hoofdpijn >40 jaar Temporale pijn > 50 jaar Persisterende unilaterale hoofdpijn Hoofdpijn niet reagerend op therapie
IHS Classificatie van hoofdpijn Primaire hoofdpijn: Migraine Tension-Type Headache Cluster Infrequent, episodisch < 15 dagen Chronisch > 15 dagen langer dan 3 maanden Secundaire hoofdpijn: Cervicogene hoofdpijn -Medicatie-afhankelijke hoofdpijn- TMD?
De hoofdpijn is te classificeren als: https://www.mentimeter.com/s/c75756e03edbd28eee9f4ae1 2c6d10d7/528c196561df
Anamnese Lokalisatie hoofdpijn: beiderzijds, occipitaal, pari谷taal en frontaal Aard van de hoofdpijn: een zeurende, drukkende pijn Intensiteit van de hoofdpijn: NPRS 5-6 Frequentie van de hoofdpijn: 20/31 dagen Duur van de hoofdpijn: dagenlang Overgevoeligheid voor licht, geluid, geur: nee Misselijkheid: soms misselijk Triggers voor de hoofdpijn (o.a. beweging en houding): lang vooroverbogen zitten achter de PC en veel boven het hoofd werken Medicatie (over)gebruik: nee Slaapgedrag: nvt
Diagnostische accuratesse van diagnostische testen bij hoofdpijn G辿辿n criteriumvaliditeit bekend van fysieke testen bij cervicogene hoofdpijn Flexie Rotatie Test Joint Palpation Cluster van Jull
Innervatie hoog-cervicale segmenten Afferentie van suboccipitale musculatuur, ligamenten, gewrichten, dura en vaten verloopt via de bovenste cervicale wortels C1-2 Meeste hoog-cervicale afferentie loopt via de wortel van C2 (nervus occipitalis major) (Goadsby 2008) Convergentie van hoog-cervicale cutane, musculoskeletale, viscerale en durale afferentie ter hoogte van dorsale hoorn C1 nucleus caudalus (pars spinalis) nervus trigeminus(Kerr 1972, Hu 2005, Morch 2007)
Pathofysiologisch model Type Hoofdpijn Lokale spier- hypertonie Referred pain Perifere en/of centrale sensitisatie Episodische tension- type headache X X Chronische tension-type headache (x) X Cervicogene hoofdpijn X Migraine (X) X Let op: verhoogde (viscerale) nocisensoriek vanuit n.opthalmicus kan ook nekpijn geven! A甬 en C-vezels
Welke fysieke testen? Delphi studie met 17 internationale experts met specifieke kennis (klinisch en/of research) op het gebied van hoofdpijn
Delphi: 15 fysieke testen Forward head position Shoulder girdle muscles Active ROM CCFT/endurance Flexion Rotation Test Joint position error Skin roll test Goal orientated mvts Trigger points Joint palpation C0-3 Pressure Pain Thresholds Cervical slump EMG CMD screening Cx muscle strength
Welke testen bij welke hoofdpijn? Tension Type Headache Migraine
Welke testen bij welke hoofdpijn? Cervicogene hoofdpijn Overall score
Resultaten onderzoek Casus Range of motion CWK: Rotatie links 74 graden, rechts 82 graden Flexie Rotatie Test: links 30, rechts 36 graden. C0-1: lateroflexie: B C1-2: rotatie beiderzijds: B ThWK: CTO Th 4 beperking in extensie Joint Palpation: C1-2, C2-3, C3-4 beiderzijds pijnlijk Spierkracht nekflexoren: 14 seconden Forward head posture: 52 graden Trigger points: Trap desc+ beiderzijds, SCM+ beiderzijds occipitale musculatuur+ Provocatietest (Watson): beide testen positief links + rechts
Randomized clinical trials Effectiviteit van manuele therapie --2016: 32 RCTs naar effectiviteit MT/FT (cervicogene hoofdpijn, TTH, migraine) Relatief veel onderzoek gedaan naar manuele therapie en cervicogene hoofdpijn G辿辿n onderzoek gedaan naar manuele therapie en migraine laatste 16 jaar (?!)
Systematic reviews Manuele therapie en hoofdpijn: 28 !! Systematic Reviews Varatharajan et al. 2015, MT inclusief oefentherapie is meest effectief bij combinatie hoofd- en nekpijn Luedtke et al. 2015:
Effect van manipulatie C0-3? Tension-type headache Migraine
Effect van manipulatie C0-3? Cervicogene Hoofdpijn Geen duidelijke beschrijving over - lokalisatie - frequentie - intensiteit - richting - bij- en nawerkingen
IFOMPT en Informed Consent Naast de (bekende) contra-indicaties van manipulatie ook inventarisatie van risicofactoren voor CAD. Past history of trauma to cervical spine / cervical vessels History of migraine-type headache Hypertension Hypercholesterolemia / hyperlipidemia Cardiac disease, vascular disease, previous cerebrovascular accident or transient ischaemic attack Diabetes mellitus Blood clotting disorders / alterations in blood properties (e.g. hyperhomocysteinemia) Anticoagulant therapy Long-term use of steroids History of smoking Recent infection Immediately post partum Trivial head or neck trauma (Haneline and Lewkovich, 2005; Thomas et al, 2011) Absence of a plausible mechanical explanation for the patients symptoms.
Afweging manipulatie C0-3 Benifit Multimodale manuele therapie (manipulatie CWK) effect op intensiteit en frequentie van aantal hoofdpijndagen Toename op ROM C0-3 Afname van (hoofd)pijn Risk Hypertensie Migraine (met aura!) Roken
Besluit hoog-cervicale manipulatie https://www.mentimeter.com/s/c75756e03edbd28eee9f4ae1 2c6d10d7/ea95bf9bd005
Rectus Capitis major Alternatief: Manual Pressure Techniques? D Rectus Capitis minor
Take home message Classificatie van hoofdpijn. Anamnese! Relatie tussen functiestoornissen en hoofdpijn diagnostiek Toepassing van HVT technieken hCWK: Risk&Benefit Multi-modale behandeling meest effectief
Dank voor uw aandacht! Ren辿 Castien MT, PT, PhD

More Related Content

Manuele therapie bij hoofdpijn: een hoofdzaak!

  • 1. Manuele therapie bij hoofdpijn: een hoofdzaak! dr. Ren辿 Castien
  • 2. Manuele therapie bij hoofdpijn: een hoofdzaak!
  • 3. Hoe kan de manueel therapeut een pati谷nt met hoofdpijn classificeren, onderzoeken en behandelen? Onderscheid kunnen maken tussen: - primaire of secundaire vorm van hoofdpijn Relaties vastleggen met de cervicale wervelkolom - Range of motion, Pain Pressure Thresholds, Cranial Cervical Flexion Test, Flexion Rotation Test etc. Risk-Benefit analyse: wel/geen manipulaties
  • 4. Classification International Headache Society Primaire vorm van hoofdpijn (migraine, TTH, cluster headache) Anamnese is belangrijkste diagnostisch instrument Secundaire vorm van hoofdpijn (o.a. cervicogene hoofdpijn, CMD) Anamnese + aanvullend onderzoek IHS 2013
  • 6. Manuele therapie en Hoofdpijn: de evidence? Studies m.b.t. hoofdpijn en manuele therapie Periode: < 2000: 56 hits in Pubmed 2000 - 2010: 160 2010- heden: 128 hits in Pubmed
  • 7. Case-control studies Relaties tussen verschillende cervicale bewegingsfunctie van de nek met diverse vormen van hoofdpijn.
  • 8. Case-control studies Provocatie van hoofdpijnklachten vanuit de (hoog) wervelkolom provocatie van cervicogene hoofdpijn tension-type headache en migraine Hall 2010, Watson 2012
  • 9. Anamnese Lokalisatie hoofdpijn Aard van de hoofdpijn Intensiteit van de hoofdpijn Frequentie van de hoofdpijn Duur van de hoofdpijn Overgevoeligheid voor licht, geluid, geur Misselijkheid Triggers voor de hoofdpijn (o.a. beweging en houding) Medicatie (over)gebruik Slaapgedrag, visus, psychosociale factoren
  • 11. Casus Vrouw, 42 jaar , door de huisarts verwezen naar de manueel therapeut met hoofdpijn. Screening: goede algemene gezondheid, geen generieke of regio-specifieke rode vlaggen. Tractus circulatorius: hypertensie (familiair) De hoofdpijn (NPRS 5-6) is beiderzijds aanwezig (occipitaal, pari谷taal en frontaal) (20/31 dagen) en kan dagenlang aanhouden. De pijn wordt omschreven als een zeurend, drukkend bandgevoel om het hoofd. Er is geen overgevoeligheid voor licht, geluid of geur. Soms wel misselijk. Deze hoofdpijn heeft zij sinds 10-12 jaar maar neemt zonder directe aanleiding de laatste 10 maanden toe in frequentie en intensiteit. De intensiteit van de hoofdpijn neemt toe op het einde van de dag.
  • 12. Casus Als pijnstiller gebruikt zij 1, soms 2x per week paracetamol 500 mg en dagelijks 1x metoprolol. De nekpijn gaat vaak samen met de hoofdpijn en is beiderzijds ( m.trapezius descendens regio) gelokaliseerd. De hoofdpijn neemt toe als de pati谷nte lang vooroverbogen zit achter de desktop en als zij veel boven het hoofd heeft gewerkt. Heeft 3-5 x per jaar heftige hoofdpijn aan rechter zijde hoofd achter het oog (meestal 2-3 dagen, NPRS 9). Is dan misselijk (overgeven), moet in een stille, donkere ruimte gaan liggen en is dan niet in staat om te werken.
  • 13. Rode vlaggen: (per)acuut ontstane, zeer heftige hoofdpijn eventueel in combinatie met nekpijn nekstijfheid/neurologische symptomen hoofdpijn met koorts (en gedaald bewustzijn) toename van hoofdpijn < 6 weken na trauma capitis (vooral bij ouderen) hoofdpijn in de zwangerschap (derde trimester) hoofdpijn en leeftijd < 6 jaar nieuwe hoofdpijn en leeftijd 50 jaar hoofdpijn met ochtendbraken; braken niet gerelateerd aan hoofdpijn Eerste episode van hoofdpijn >40 jaar Temporale pijn > 50 jaar Persisterende unilaterale hoofdpijn Hoofdpijn niet reagerend op therapie
  • 14. IHS Classificatie van hoofdpijn Primaire hoofdpijn: Migraine Tension-Type Headache Cluster Infrequent, episodisch < 15 dagen Chronisch > 15 dagen langer dan 3 maanden Secundaire hoofdpijn: Cervicogene hoofdpijn -Medicatie-afhankelijke hoofdpijn- TMD?
  • 15. De hoofdpijn is te classificeren als: https://www.mentimeter.com/s/c75756e03edbd28eee9f4ae1 2c6d10d7/528c196561df
  • 16. Anamnese Lokalisatie hoofdpijn: beiderzijds, occipitaal, pari谷taal en frontaal Aard van de hoofdpijn: een zeurende, drukkende pijn Intensiteit van de hoofdpijn: NPRS 5-6 Frequentie van de hoofdpijn: 20/31 dagen Duur van de hoofdpijn: dagenlang Overgevoeligheid voor licht, geluid, geur: nee Misselijkheid: soms misselijk Triggers voor de hoofdpijn (o.a. beweging en houding): lang vooroverbogen zitten achter de PC en veel boven het hoofd werken Medicatie (over)gebruik: nee Slaapgedrag: nvt
  • 17. Diagnostische accuratesse van diagnostische testen bij hoofdpijn G辿辿n criteriumvaliditeit bekend van fysieke testen bij cervicogene hoofdpijn Flexie Rotatie Test Joint Palpation Cluster van Jull
  • 18. Innervatie hoog-cervicale segmenten Afferentie van suboccipitale musculatuur, ligamenten, gewrichten, dura en vaten verloopt via de bovenste cervicale wortels C1-2 Meeste hoog-cervicale afferentie loopt via de wortel van C2 (nervus occipitalis major) (Goadsby 2008) Convergentie van hoog-cervicale cutane, musculoskeletale, viscerale en durale afferentie ter hoogte van dorsale hoorn C1 nucleus caudalus (pars spinalis) nervus trigeminus(Kerr 1972, Hu 2005, Morch 2007)
  • 19. Pathofysiologisch model Type Hoofdpijn Lokale spier- hypertonie Referred pain Perifere en/of centrale sensitisatie Episodische tension- type headache X X Chronische tension-type headache (x) X Cervicogene hoofdpijn X Migraine (X) X Let op: verhoogde (viscerale) nocisensoriek vanuit n.opthalmicus kan ook nekpijn geven! A甬 en C-vezels
  • 20. Welke fysieke testen? Delphi studie met 17 internationale experts met specifieke kennis (klinisch en/of research) op het gebied van hoofdpijn
  • 21. Delphi: 15 fysieke testen Forward head position Shoulder girdle muscles Active ROM CCFT/endurance Flexion Rotation Test Joint position error Skin roll test Goal orientated mvts Trigger points Joint palpation C0-3 Pressure Pain Thresholds Cervical slump EMG CMD screening Cx muscle strength
  • 22. Welke testen bij welke hoofdpijn? Tension Type Headache Migraine
  • 23. Welke testen bij welke hoofdpijn? Cervicogene hoofdpijn Overall score
  • 24. Resultaten onderzoek Casus Range of motion CWK: Rotatie links 74 graden, rechts 82 graden Flexie Rotatie Test: links 30, rechts 36 graden. C0-1: lateroflexie: B C1-2: rotatie beiderzijds: B ThWK: CTO Th 4 beperking in extensie Joint Palpation: C1-2, C2-3, C3-4 beiderzijds pijnlijk Spierkracht nekflexoren: 14 seconden Forward head posture: 52 graden Trigger points: Trap desc+ beiderzijds, SCM+ beiderzijds occipitale musculatuur+ Provocatietest (Watson): beide testen positief links + rechts
  • 25. Randomized clinical trials Effectiviteit van manuele therapie --2016: 32 RCTs naar effectiviteit MT/FT (cervicogene hoofdpijn, TTH, migraine) Relatief veel onderzoek gedaan naar manuele therapie en cervicogene hoofdpijn G辿辿n onderzoek gedaan naar manuele therapie en migraine laatste 16 jaar (?!)
  • 26. Systematic reviews Manuele therapie en hoofdpijn: 28 !! Systematic Reviews Varatharajan et al. 2015, MT inclusief oefentherapie is meest effectief bij combinatie hoofd- en nekpijn Luedtke et al. 2015:
  • 27. Effect van manipulatie C0-3? Tension-type headache Migraine
  • 28. Effect van manipulatie C0-3? Cervicogene Hoofdpijn Geen duidelijke beschrijving over - lokalisatie - frequentie - intensiteit - richting - bij- en nawerkingen
  • 29. IFOMPT en Informed Consent Naast de (bekende) contra-indicaties van manipulatie ook inventarisatie van risicofactoren voor CAD. Past history of trauma to cervical spine / cervical vessels History of migraine-type headache Hypertension Hypercholesterolemia / hyperlipidemia Cardiac disease, vascular disease, previous cerebrovascular accident or transient ischaemic attack Diabetes mellitus Blood clotting disorders / alterations in blood properties (e.g. hyperhomocysteinemia) Anticoagulant therapy Long-term use of steroids History of smoking Recent infection Immediately post partum Trivial head or neck trauma (Haneline and Lewkovich, 2005; Thomas et al, 2011) Absence of a plausible mechanical explanation for the patients symptoms.
  • 30. Afweging manipulatie C0-3 Benifit Multimodale manuele therapie (manipulatie CWK) effect op intensiteit en frequentie van aantal hoofdpijndagen Toename op ROM C0-3 Afname van (hoofd)pijn Risk Hypertensie Migraine (met aura!) Roken
  • 31. Besluit hoog-cervicale manipulatie https://www.mentimeter.com/s/c75756e03edbd28eee9f4ae1 2c6d10d7/ea95bf9bd005
  • 32. Rectus Capitis major Alternatief: Manual Pressure Techniques? D Rectus Capitis minor
  • 33. Take home message Classificatie van hoofdpijn. Anamnese! Relatie tussen functiestoornissen en hoofdpijn diagnostiek Toepassing van HVT technieken hCWK: Risk&Benefit Multi-modale behandeling meest effectief
  • 34. Dank voor uw aandacht! Ren辿 Castien MT, PT, PhD

Editor's Notes

  • #10: Maak van de anamnese geen vaag gesprek maar een vraag gesprek