II Konferencja Naukowa : Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa, 15-16.04.2013 r. Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski
The 2nd Scientific Conference : Information Science in an Age of Change, April 15-16, 2013. Institute of Information and Book Studies, University of Warsaw
1 of 16
More Related Content
Metodologia badań w nauce o informacji – brakujący element / Arkadiusz Pulikowski
1. Metodologia badań w nauce o informacjiMetodologia badań w nauce o informacji
– brakujący element– brakujący element
Arkadiusz Pulikowski
Instytut Bibliotekoznawstwa
i Informacji Naukowej
Uniwersytet Śląski
Katowice
Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian IINauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian II
15-16 kwietnia 2013, Warszawa15-16 kwietnia 2013, Warszawa
2. Plan wystąpieniaPlan wystąpienia
• źródło inspiracji,źródło inspiracji,
• metodologia badań w nauce o informacji,metodologia badań w nauce o informacji,
• brakujący element w metodologii badań naukibrakujący element w metodologii badań nauki
o informacji,o informacji,
• przykłady własne i uogólnione,przykłady własne i uogólnione,
• wnioski.wnioski.
3. Inspiracja - badanie z I konf. Nauka o informacji w okresieInspiracja - badanie z I konf. Nauka o informacji w okresie
zmian:zmian: Obecność wdrożeń w publikacjach z zakresu NoIObecność wdrożeń w publikacjach z zakresu NoI
• wyniki:wyniki:
– na 152 artykuły z:na 152 artykuły z: „Journal„Journal of documentation”, „Onlineof documentation”, „Online
information review” i „Journal of knowledge management”information review” i „Journal of knowledge management”
artykuły dotyczące wdrożeń stanowiły zaledwie 6,6%artykuły dotyczące wdrożeń stanowiły zaledwie 6,6%
wszystkich badanych,wszystkich badanych,
• wnioski:wnioski:
– nie można ograniczać się do tworzenia tylko zaleceńnie można ograniczać się do tworzenia tylko zaleceń
potencjalnej użyteczności, trzeba tę użytecznośćpotencjalnej użyteczności, trzeba tę użyteczność
wprowadzać w życie,wprowadzać w życie,
– nie możemy poprzestawać na generowaniu „dobrych rad”,nie możemy poprzestawać na generowaniu „dobrych rad”,
które często nawet nie trafiają do adresata,które często nawet nie trafiają do adresata,
– wyniki badań trzeba przesyłać do potencjalnychwyniki badań trzeba przesyłać do potencjalnych
zainteresowanych, szczególnie wówczas, gdy są to grupyzainteresowanych, szczególnie wówczas, gdy są to grupy
spoza naszej dyscypliny,spoza naszej dyscypliny,
– dotyczy to także prac licencjackich i magisterskich.dotyczy to także prac licencjackich i magisterskich.
4. Metodologia badań naukowychMetodologia badań naukowych
• metodologia badań naukowych to nie tylko metodymetodologia badań naukowych to nie tylko metody
badawcze,badawcze,
• Metodologia (Cisek 2011) - sposób poznawania świata,Metodologia (Cisek 2011) - sposób poznawania świata,
akceptowany w danej dyscyplinie naukowej, obejmującyakceptowany w danej dyscyplinie naukowej, obejmujący
m.in.:m.in.:
– paradygmat, podstawowe wytyczne, założenia,paradygmat, podstawowe wytyczne, założenia,
– metody badawcze,metody badawcze,
– techniki gromadzenia danych/materiału empirycznego,techniki gromadzenia danych/materiału empirycznego,
– techniki analizy zgromadzonych danychtechniki analizy zgromadzonych danych
empirycznych,empirycznych,
– formy i standardy prezentacji wyników,formy i standardy prezentacji wyników,
– reguły uzasadniania oraz zapewniania rzetelnościreguły uzasadniania oraz zapewniania rzetelności
i intersubiektywnej sprawdzalności badań.i intersubiektywnej sprawdzalności badań.
• obejmuje więc wszystkie elementy procesu badawczego.obejmuje więc wszystkie elementy procesu badawczego.
5. Etapy badań naukowychEtapy badań naukowych
• etap I – koncepcyjny, projektowania badaniaetap I – koncepcyjny, projektowania badania
– sformułowanie problemu badawczegosformułowanie problemu badawczego,,
– sformułowanie tez (problemy-pytania szczegółowe),sformułowanie tez (problemy-pytania szczegółowe),
– sformułowanie hipotez (o ile zostały określone),sformułowanie hipotez (o ile zostały określone),
– przegląd literatury,przegląd literatury,
– wybór metod i technik badawczych.wybór metod i technik badawczych.
• etap II – realizacja badaniaetap II – realizacja badania
– przeprowadzenie badania,przeprowadzenie badania,
– porządkowanie zebranego materiału,porządkowanie zebranego materiału,
– analiza i interpretacja wyników badań,analiza i interpretacja wyników badań,
– weryfikacja hipotez,weryfikacja hipotez,
– wnioski końcowe.wnioski końcowe.
• etap III – opis badań i ich ogłoszenie najczęściej w formieetap III – opis badań i ich ogłoszenie najczęściej w formie
publikacji lub prezentacji na konferencji.publikacji lub prezentacji na konferencji.
6. Formułowanie problemu badawczegoFormułowanie problemu badawczego
• wyznacza kierunek, treść i zakres badań,wyznacza kierunek, treść i zakres badań,
• błędy popełnione przy określaniu problemu badawczegobłędy popełnione przy określaniu problemu badawczego
wpływają na dalsze badania,wpływają na dalsze badania,
• formułując problem badawczy należy przemyśleć m.in.:formułując problem badawczy należy przemyśleć m.in.:
– wykonalność rozwiązania problemu,wykonalność rozwiązania problemu,
– złożoność problemu,złożoność problemu,
– związek z własnymi zainteresowaniami,związek z własnymi zainteresowaniami,
– koszty badań,koszty badań,
– czas, jaki trzeba poświęcić na realizację badań,czas, jaki trzeba poświęcić na realizację badań,
– ważność i znaczenie rozwiązania problemu,ważność i znaczenie rozwiązania problemu,
– cel rozwiązania problemucel rozwiązania problemu..
• „„Sukcesy i sławę w nauce zawdzięcza się nie tyleSukcesy i sławę w nauce zawdzięcza się nie tyle
zręczności w rozwiązywaniu problemów, co umiejętnościzręczności w rozwiązywaniu problemów, co umiejętności
ich wybierania” (Pilchich wybierania” (Pilch 1998, s.1721998, s.172 za E.B.Wilsonem)za E.B.Wilsonem)
7. Cel rozwiązania problemuCel rozwiązania problemu
• najczęściej stawiane pytania:najczęściej stawiane pytania:
– po co i dlaczego problem należy rozwiązać?po co i dlaczego problem należy rozwiązać?
– co chcemy osiągnąć?co chcemy osiągnąć?
– jakie będą korzyści dla uprawianej dyscypliny?jakie będą korzyści dla uprawianej dyscypliny?
– dla kogo nasze wyniki mogą być użyteczne? - dla ilu?dla kogo nasze wyniki mogą być użyteczne? - dla ilu?
• to w ramach tych rozważań ulokowany jest „brakującyto w ramach tych rozważań ulokowany jest „brakujący
element”,element”,
• problemów badawczych jest nieskończenie wiele,problemów badawczych jest nieskończenie wiele,
ale nie każdy warto podejmować,ale nie każdy warto podejmować,
• określenie celu badań, stanowi kluczowe kryteriumokreślenie celu badań, stanowi kluczowe kryterium
wyboru, pozwalające odrzucić wiele problemów, którychwyboru, pozwalające odrzucić wiele problemów, których
rozwiązanie nic nie wnosi, niczemu tak naprawdę nierozwiązanie nic nie wnosi, niczemu tak naprawdę nie
służy (poza zaspokojeniem własnej ciekawości),służy (poza zaspokojeniem własnej ciekawości),
• cel badań jest pierwszym elementem abstraktucel badań jest pierwszym elementem abstraktu
ustrukturyzowanego.ustrukturyzowanego.
8. Brakujący element w metodologii badań NoI (1)Brakujący element w metodologii badań NoI (1)
• to zorientowanie badań na beneficjentów / decydentów,to zorientowanie badań na beneficjentów / decydentów,
• wytypowanie na etapie planowania badania:wytypowanie na etapie planowania badania:
– beneficjentów, którym wyniki mogą pomóc,beneficjentów, którym wyniki mogą pomóc,
– decydentów mogących zmienić opisywany fragmentdecydentów mogących zmienić opisywany fragment
rzeczywistości,rzeczywistości,
• w celu skontaktowania się z nimi:w celu skontaktowania się z nimi:
– przed badaniem właściwym, w celu jego ulepszeniaprzed badaniem właściwym, w celu jego ulepszenia
na podstawie zebranych sugestii (opcjonalne),na podstawie zebranych sugestii (opcjonalne),
– po zakończonym badaniu, w celu przekazaniapo zakończonym badaniu, w celu przekazania
wyników.wyników.
• takie postępowanietakie postępowanie
– pozwala zoptymalizować projekt badania pod kątempozwala zoptymalizować projekt badania pod kątem
określonych grup beneficjentów / decydentów,określonych grup beneficjentów / decydentów,
– ułatwia precyzyjnie wyznaczyć cel badań,ułatwia precyzyjnie wyznaczyć cel badań,
– zwiększa wartość badań.zwiększa wartość badań.
9. Brakujący element w metodologii badań NoI (2)Brakujący element w metodologii badań NoI (2)
• beneficjentami mogą być użytkownicy, pracownicybeneficjentami mogą być użytkownicy, pracownicy
naukowi, instytucje,naukowi, instytucje,
• uwzględnienie „brakującego elementu” ma zastosowanieuwzględnienie „brakującego elementu” ma zastosowanie
nie tylko do badańnie tylko do badań praktyczno-wdrożeniowych, ale równieżpraktyczno-wdrożeniowych, ale również
teoretyczno-poznawczych (tu najczęściej sprowadzateoretyczno-poznawczych (tu najczęściej sprowadza
się do promocji wyników i dyscypliny),się do promocji wyników i dyscypliny),
• projektując badanie trzeba odpowiedzieć na pytania:projektując badanie trzeba odpowiedzieć na pytania:
– komu mogą przydać się wyniki naszych badań?komu mogą przydać się wyniki naszych badań?
– kto, poza czytelnikami konkretnego czasopisma, czykto, poza czytelnikami konkretnego czasopisma, czy
uczestnikami konkretnej konferencji, powinienuczestnikami konkretnej konferencji, powinien
przeczytać o naszych badaniach?przeczytać o naszych badaniach?
– na którym etapie warto skontaktować się zna którym etapie warto skontaktować się z
beneficjentami / decydentami?beneficjentami / decydentami?
– kim są decydenci? jak do nich dotrzeć?kim są decydenci? jak do nich dotrzeć?
co mogą zmienić? jak ich do tego przekonać?co mogą zmienić? jak ich do tego przekonać?
10. Wybór decydentówWybór decydentów
• wybór decydenta jest bardzo ważny,wybór decydenta jest bardzo ważny,
• to od nich zależy to, czy beneficjenci skorzystająto od nich zależy to, czy beneficjenci skorzystają
z wyników naszych badań, oni o tym decydują,z wyników naszych badań, oni o tym decydują,
• dlatego trzeba próbować do nich dotrzeć,dlatego trzeba próbować do nich dotrzeć,
• nie zawsze wiemy kto jest decydentem, od któregonie zawsze wiemy kto jest decydentem, od którego
zależy wprowadzenie zaproponowanych przez nas zmianzależy wprowadzenie zaproponowanych przez nas zmian
- wtedy trzeba dzwonić i pytać, aż do skutku,- wtedy trzeba dzwonić i pytać, aż do skutku,
• gdy decydent zostanie namierzony, trzeba skontaktowaćgdy decydent zostanie namierzony, trzeba skontaktować
się z nim, najlepiej telefonicznie ewentualnie mailowo,się z nim, najlepiej telefonicznie ewentualnie mailowo,
• pisanie na ogólny e-mail instytucji jest mało skuteczne,pisanie na ogólny e-mail instytucji jest mało skuteczne,
• decydenci to kierownicy, dyrektorzy instytucji, którejdecydenci to kierownicy, dyrektorzy instytucji, której
dotyczą nasze badania,dotyczą nasze badania,
• najtrudniej przebić się do instytucji centralnych –najtrudniej przebić się do instytucji centralnych –
ministerialnych.ministerialnych.
11. Przykład negatywnyPrzykład negatywny
• Odsyłacze do zasobów internetowych na stronach WWWOdsyłacze do zasobów internetowych na stronach WWW
polskich bibliotek publicznych. Funkcje, rodzaje ipolskich bibliotek publicznych. Funkcje, rodzaje i
dopasowanie do potrzeb użytkowników.dopasowanie do potrzeb użytkowników. (2008)(2008)
– celem badania nie może być tylko pokazanie, że coś źlecelem badania nie może być tylko pokazanie, że coś źle
funkcjonuje, to za mało,funkcjonuje, to za mało,
– po diagnozie trzeba zaproponować środki zaradczepo diagnozie trzeba zaproponować środki zaradcze
i, co najważniejsze, przekazać te informacje doi, co najważniejsze, przekazać te informacje do
zainteresowanych,zainteresowanych,
– mogłem zebrać adresy email dyrektorów bibliotekmogłem zebrać adresy email dyrektorów bibliotek
i przesłać im wyniki, by mogli coś zmienić,i przesłać im wyniki, by mogli coś zmienić,
– mogłem zbierać zmienione adresy stron WWW bibliotekmogłem zbierać zmienione adresy stron WWW bibliotek
i przesłać je do opiekuna bazy biblioteki przesłać je do opiekuna bazy bibliotek
w EBIBie,w EBIBie,
– mogłem to przewidzieć, gdybym na etapie planowaniamogłem to przewidzieć, gdybym na etapie planowania
badania pomyślał o beneficjentach / decydentachbadania pomyślał o beneficjentach / decydentach
ii zorientował badania na nich, a nie na ustalanie faktówzorientował badania na nich, a nie na ustalanie faktów..
12. Przykład pozytywnyPrzykład pozytywny
• Widoczność publikacji naukowych w Internecie.Widoczność publikacji naukowych w Internecie. (2012)(2012)
– przesłanie wyników do Marcina Werli - Lidera Zespołuprzesłanie wyników do Marcina Werli - Lidera Zespołu
Bibliotek Cyfrowych,Bibliotek Cyfrowych,
– przesłanie wyników do Anny Komperdy - Kierownikaprzesłanie wyników do Anny Komperdy - Kierownika
redakcji serwisów EBIB,redakcji serwisów EBIB,
– przesłanie wyników do Emilii Karwasińskiej,przesłanie wyników do Emilii Karwasińskiej,
Małgorzaty Rychlik – Redakcji repozytorium AMUR,Małgorzaty Rychlik – Redakcji repozytorium AMUR,
– przesłanie wyników na forum Biblioteki 2.0,przesłanie wyników na forum Biblioteki 2.0,
– zaproszenie od Remigiusza Lisa na spotkanie zzaproszenie od Remigiusza Lisa na spotkanie z
pracownikami Działu Mediów Cyfrowych „Digitarium”pracownikami Działu Mediów Cyfrowych „Digitarium”
Biblioteki Śląskiej.Biblioteki Śląskiej.
13. Inne przykłady uogólnioneInne przykłady uogólnione
• analiza tematyczna wybranych czasopism z naszejanaliza tematyczna wybranych czasopism z naszej
dziedzinydziedziny
– wyniki zainteresują również redakcje, szczególniewyniki zainteresują również redakcje, szczególnie
czasopism zagranicznych, które inaczej nie dowiedzączasopism zagranicznych, które inaczej nie dowiedzą
się o badaniu,się o badaniu,
• wykorzystanie przez użytkowników źródeł informacjiwykorzystanie przez użytkowników źródeł informacji
w danej instytucjiw danej instytucji
– propozycje wykorzystania tej wiedzy, w celupropozycje wykorzystania tej wiedzy, w celu
optymalizacji posiadanych zasobów, skierowane dooptymalizacji posiadanych zasobów, skierowane do
decydenta i reakcja,decydenta i reakcja,
• charakterystyka nowej technologii / usługi podpatrzonejcharakterystyka nowej technologii / usługi podpatrzonej
za granicąza granicą
– znalezienie polskiej placówki, w której można jąznalezienie polskiej placówki, w której można ją
wdrożyć, choćby pilotażowo,wdrożyć, choćby pilotażowo,
• wszelkie badania użytkowników.wszelkie badania użytkowników.
14. WnioskiWnioski
• badania z zakresu NoI bardzo często dotyczą instytucji,badania z zakresu NoI bardzo często dotyczą instytucji,
firm, organizacji, których przedstawiciele nie mająfirm, organizacji, których przedstawiciele nie mają
żadnego kontaktu z naszą dyscypliną,żadnego kontaktu z naszą dyscypliną,
• trzeba informować ich o wynikach naszych badań, gdyżtrzeba informować ich o wynikach naszych badań, gdyż
oni sami do nich nie dotrą,oni sami do nich nie dotrą,
• nawet w obrębie naszej dyscypliny nie można zakładać,nawet w obrębie naszej dyscypliny nie można zakładać,
że potencjalni beneficjenci śledzą wszystkie ukazująceże potencjalni beneficjenci śledzą wszystkie ukazujące
się publikacje i przeczytają gdzieś o naszych badaniach,się publikacje i przeczytają gdzieś o naszych badaniach,
• nawiązywanie kontaktu z beneficjentami / decydentaminawiązywanie kontaktu z beneficjentami / decydentami
otwiera drogę do dalszej współpracy, gdzie inicjatoremotwiera drogę do dalszej współpracy, gdzie inicjatorem
może już być druga strona,może już być druga strona,
• dotarcie do decydentów to szansa na realną zmianędotarcie do decydentów to szansa na realną zmianę
rzeczywistości,rzeczywistości,
• o beneficjentach / decydentach trzeba myśleć już nao beneficjentach / decydentach trzeba myśleć już na
etapie formułowania celu badańetapie formułowania celu badań..
15. BibliografiaBibliografia
• Apanowicz J.:Apanowicz J.: Metodologia ogólna.Metodologia ogólna. Gdynia 2002.Gdynia 2002.
• Brzeziński J.:Brzeziński J.: Metodologia badań psychologicznych.Metodologia badań psychologicznych.
Warszawa 2004.Warszawa 2004.
• Cisek S.:Cisek S.: Metodologia jakościowa w badaniachMetodologia jakościowa w badaniach
współczesnej nauki o informacjiwspółczesnej nauki o informacji. Prezentacja z konferencji. Prezentacja z konferencji
"Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian"."Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian".
Warszawa 2011. Dostępny w Internecie:Warszawa 2011. Dostępny w Internecie:
http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-jakosciowa-w-http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-jakosciowa-w-
badaniach-wspolczesnej-nauki-o-informacji-7570815badaniach-wspolczesnej-nauki-o-informacji-7570815
• Nowak S.:Nowak S.: Metodologia badań społecznych.Metodologia badań społecznych. WarszawaWarszawa
2007.2007.
• Pilch T.:Pilch T.: Zasady badań pedagogicznych.Zasady badań pedagogicznych. Warszawa 1998.Warszawa 1998.
• Sapa R.:Sapa R.: Metodologia badań obszaru pośredniczenia wMetodologia badań obszaru pośredniczenia w
komunikacji naukowej z perspektywy nauki o informacji.komunikacji naukowej z perspektywy nauki o informacji.
Kraków 2009.Kraków 2009.