際際滷

際際滷Share a Scribd company logo

Microsoft word 6 3

Yeliz zcan
Yeliz zcan
1 of 11
Download to read offline
6. S脹n脹f niteler 117 renme Alan脹 : Madde ve Deiim 3. nite : Maddenin Tanecikli Yap脹s脹 nerilen S端re : 28 ders saati A. Genel Bak脹 renciler, 4 ve 5. s脹n脹f Fen ve Teknoloji dersinde maddenin 端巽 h但lde bulunduunu fark etmi, 脹s脹nma veya souma yoluyla maddenin h但l deitirdiini, genletiini veya b端z端ld端端n端 sezmi, saf madde ve kar脹脹m ay脹r脹m脹n脹 旦renmi durumdad脹r. Bu 端nitede ise 旦renciler, s脹k脹ma ve genleme 旦zelliklerini kar脹lat脹rarak maddelerin k端巽端k, g旦r端lemez, hareketli taneciklerden olutuunu, bu tanecikler aras脹nda boluklar bulunduunu sezecek, atom ve molek端l kavramlar脹yla ilikilendirerek element ve bileik kavramlar脹n脹 tan脹mlayacakt脹r. Ayr脹ca 端nitede 旦renciler, 旦rneklerden yola 巽脹karak maddede meydana gelen deiimleri fiziksel ve kimyasal deiim olarak s脹n脹fland脹racak, h但l deiimini tanecikli yap脹 ile ilikilendirecektir. B旦ylece 旦renciler, 7. s脹n脹fta element ve bileik kavramlar脹n脹 a巽脹klayabilmek ve atomun yap脹s脹 konusunu kavrayabilmek i巽in alt yap脹 oluturacakt脹r. rencilerin maddenin tanecikli yap脹s脹 ile ilgili ilk sezgilerini edinme aamas脹nda k端resel atom modellerini kullanmas脹 esast脹r. Bu nedenle, 端nite boyunca konu ve kavramlar脹n 旦retiminde top-巽ubuk atom modellerinden veya resimlerden faydalan脹lmal脹d脹r. nitede verilen 旦renme, 旦retim ve deerlendirme etkinlikleri 旦neri niteliindedir. retmenler fizik樽 artlar脹 da dikkate alarak t端m 旦rencilerin etkin kat脹l脹m脹n脹 salayacak uygun bir 旦renme ortam脹 haz脹rlamal脹d脹r. B. nitenin Amac脹 Bu 端nitenin amac脹; 旦rencilerin s脹k脹ma ve genleme 旦zelliklerinden faydalanarak maddelerin g旦r端nmez hareketli taneciklerden olutuunu sezmesini, maddede meydana gelen deiimleri fiziksel ve kimyasal deiim olarak s脹n脹fland脹r脹p bu deiimleri tanecikli yap脹 ile ilikilendirmesini, ayn脹 ilikileri h但l deiimleri konusunda da kurmas脹n脹 salamakt脹r. C. nitenin Oda脹 Bu 端nite, maddenin tanecikli, hareketli ve boluklu yap脹s脹 kavram脹 etraf脹nda 旦rencilerin; g旦zlem yapma, kar脹lat脹rma-s脹n脹fland脹rma, 巽脹kar脹mda bulunma, tahmin etme ve model oluturma gibi baz脹 bilimsel s端re巽 becerilerini gelitirmeye odaklanm脹t脹r. . nerilen Konu Bal脹klar脹 Maddenin Yap脹 Talar脹 - Atomlar Elementler - Bileikler Molek端ller Fiziksel Deiim Kimyasal Deiim Maddenin H但lleri ve Tanecikli Yap脹
6. S脹n脹f niteler 118 D. nitenin Kavram Haritas脹 MADDE Fiziksel Deiim Kimyasal Deiim Element Bileik urayabilir urayabilir oluur Atom Molek端l teleme Hareketi oluturur farkl脹 t端r i巽erir tek t端r i巽erir S脹v脹 Kat脹 Gaz olabilir olabilir olabilir yapmaz yapar yapar ***BU KAVRAM HARTASI SADECE RETME BLGLE DRMEK VE TE DEK KAVRAMLARI BR BT HAL DE GSTERMEK AMACIYLA VERLMTR. BU KAVRAMLAR KULLA ILARAK FARKLI KAVRAM HARTALARI DA OLUTURULABLR.
6. S脹n脹f niteler 119 E. nite Kazan脹mlar脹 ve Etkinlikler RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 1. Maddenin yap脹 talar脹 olan atom ile ilgili olarak 旦renciler; 1.1. Kat脹lar脹n, s脹v脹lar脹n ve gazlar脹n s脹k脹ma- genleme 旦zelliklerini kar脹lat脹r脹r (BSB-1, 2, 4, 5, 6). 1.2. Gazlar脹n s脹k脹ma-genleme 旦zelliklerinden, gazlarda boluk olduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar (BSB-1, 2, 8). 1.3. Maddelerin g旦r端nmez k端巽端k par巽alara b旦l端nebildiini deney yaparak fark eder (BSB-15, 16, 17, 18). 1.4. Maddelerin nereye kadar ard脹脹k b旦l端nebileceini sorgular (BSB-30, 31). 1.5. Her t端rden maddenin b旦l端nmesi zor, g旦r端lemeyecek kadar k端巽端k yap脹 talar脹ndan olutuunu belirtir (TD-5). 1.6. Maddenin, k端reye benzer yap脹 talar脹n脹 atom eklinde adland脹r脹r. Hangisi S脹k脹脹r? renci gruplar脹, s脹zd脹rmas脹z iki 脹r脹ngan脹n birine su doldurur; dierini, piston geri 巽ekilmi durumda hava dolu h但le getirir. 脹r脹ngalar脹n ine tak脹lmam脹 u巽lar脹n脹 parmaklar脹 ile kapatarak pistonu ileri itmeyi denerler. Piston b脹rak脹l脹p hava genleirken, tanecikler aras脹 boluun b端y端d端端, hava s脹k脹脹rken bunun tersinin olduu sonucuna g旦t端recek bir tart脹ma yap脹l脹r. renciler, havan脹n ve suyun s脹k脹ma 旦zelliklerini g旦zlemleyip kar脹lat脹r脹rlar. Ayr脹ca bir tahta blok veya ta 端zerine bas脹n巽 uygulanarak s脹k脹ma 旦zellii g旦zlemlenir. Maddenin 端巽 h但linin s脹k脹ma 旦zellikleri topluca irdelenir. Gazlar脹n, kat脹 ve s脹v脹lara g旦re 巽ok daha kolay s脹k脹mas脹n脹n sebebi 端zerinde tart脹ma a巽脹l脹r. retmen, gazlar脹n b端nyesinde boluk bulunmas脹 gerektii 巽脹kar脹m脹na ulamalar脹 i巽in 旦rencileri y旦nlendirir. 脹r脹nga pistonunun s脹k脹ma s脹ras脹nda geri itilmesi gaz bas脹nc脹 ile a巽脹klan脹r. Gaz bas脹nc脹n脹n, y端zeye 巽arpan g旦r端nmez par巽ac脹klardan kaynaklanm脹 olabilecei, yani gazlar脹n g旦r端nmez par巽ac脹klardan olutuu vurgulan脹r (1.1; 1.2), (BSB-3). yot Da脹l脹nca e Olur? renciler, bir behere yar脹ya kadar alkol doldurur. Alkol端n i巽ine birka巽 iyot kristali at脹p iyodun zamanla, s脹v脹 i巽inde da脹l脹p yay脹lmas脹n脹 g旦zlemler. S脹v脹ya da脹lan renkli maddenin iyot kristalinden ayr脹ld脹脹, sonu巽 olarak iyodun k端巽端k par巽alar脹n脹n kristal y端zeyinden kopup uzaklat脹脹 巽脹kar脹m脹na y旦nlendirilmi bir tart脹ma a巽脹l脹r. Ayn脹 deney s脹cak su ve eker kulan脹larak tekrarlan脹r. ekerin suya yay脹lmas脹 g旦r端lemedii h但lde kat脹 ekerin tamamen t端kenmesi ger巽einden, ekerin de suda k端巽端k par巽alara ayr脹ld脹脹 ve bu par巽alar脹n g旦r端lemeyecek kadar k端巽端k olduu 巽脹kar脹m脹na g旦t端recek y旦nlendirmeli bir tart脹ma a巽脹l脹r (1.3; 1.4; 1.5), (FTT-35). Tarih Boyunca Atom Fikri Bir demir teli art arda b旦lme ileminin, nereye kadar s端rd端r端lebilecei sorusu 旦renciler taraf脹ndan tart脹脹l脹r. retmen bu sorunun tarihsel arka plan脹n脹 anlat脹r. Her maddenin b旦l端nmesi 巽ok zor atomlardan olutuu bilgisi sunulur. Atomlar脹n k端re bi巽imli olduu vurgulan脹r (1.4;1.5; 1.7). Elmas, demir, bak脹r gibi maddelerin yap脹 modelleri veya resimleri 端zerinde atomlar g旦sterilir. Su, iyot gibi molek端l yap脹l脹 maddelerin 旦rg端 model veya resimleri 端zerinde atom k端melerine dikkat 巽ekilir. Bu k端melerdeki atomlar脹n, k端meler aras脹ndaki mesafeye g旦re birbirine daha yak脹n olduu vurgulan脹r. (1.5; 1.6, 1.7; 1.8; 2.3), (BSB-25; FTT-16). [!] 1.1 Bu kazan脹m i巽in 旦ng旦r端len s脹k脹ma 旦zellikleri kar脹lat脹rmas脹, gazlarda y端ksek oranda boluk olduu fikrini vermek i巽indir. Boluk fikrinden de ba脹ms脹z yap脹 talar脹na (molek端llere) ge巽ilecektir. Gazlar脹n bas脹nc脹 konusu 8. s脹n脹fta Kuvvet ve Hareket 端nitesinde ilenecektir. [!] Hangisi S脹k脹脹r? etkinliinde ama巽, gazlar脹n bas脹nc脹 ile ilgili kurallar脹 ve ba脹nt脹lar脹 vermek deil, gaz bas脹nc脹n脹n nedenini sezdirmektir. [!] 1.3 yodun alkolde da脹lmas脹, g旦r端nmez taneciklerden olutuu ger巽eine dorudan bir g旦nderme anlam脹 d端端nd端rmeyebilir. Ancak s脹v脹n脹n renklenmesi, iyottan bir eylerin s脹v脹ya kar脹t脹脹na, kar脹an par巽alar脹 g旦remeyiimiz de bunlar脹n g旦r端nmez olduuna iarettir. Bu a巽脹klamaya g旦re iyodun g旦r端nmez par巽ac脹klardan olutuu 巽脹kar脹m脹na gidilebilir. Etkinliin sonunda, iyodun alkoldeki 巽旦zeltisinin tent端rdiyot olduu ve bu 巽旦zeltinin mikrop 旦ld端r端c端 (antiseptik) olarak kullan脹ld脹脹 vurgulan脹p g端nl端k hayatla iliki kurulabilir. 1.5 Radyoaktiflik kavram脹na girilmeyecektir. Akran Deerlendirme Formu Proje ve poster 巽al脹mas脹 (atomun tarihsel arka plan脹 ile ilgili) . : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme ( Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
6. S脹n脹f niteler 120 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 1.7. Atom kavram脹 ile ilgili d端端ncelerin zaman i巽inde deitiini fark eder (FTT-1, 2, 3, 4, 14). 1.8. Atomlar脹n daha da k端巽端k par巽ac脹klardan olutuunu ifade eder (TD-3). H端cre Atoma G旦re ok B端y端kt端r! Soan zar脹nda h端cre konusu hat脹rlat脹l脹r. H端crenin yeteri kadar b端y端t端lmesi ile daha k端巽端k i巽 yap脹lar脹n g旦r端lebilecei belirtildikten sonra, h端cre 巽ekirdeinin de b端y端t端lmesi ile molek端llerin, onlar b端y端t端l端nce de atomlar脹n g旦r端lecei vurgulan脹p Atom b端y端t端lebilseydi ne g旦r端rd端k? sorusu tart脹maya a巽脹l脹r. Atomu g旦r端n端r boyuta kadar b端y端tmenin teknik g端巽l端端 hat脹rlat脹l脹r. Tek bir h端crede bile trilyonlarca atom olabilecei 巽脹kar脹m脹 yap脹l脹r. Atomun yap脹s脹 hakk脹ndaki bilgilerimizin b端y端t端p g旦zlemleme ile deil; dolayl脹 deneylerle anla脹ld脹脹, atomu oluturan ondan daha k端巽端k par巽ac脹klar脹n bulunduu bilgisi verilir (1.8). [!] 1.5. Bu d端zeyde esas olan, maddenin g旦r端nmez k端巽端k par巽alardan (atom) olutuu fikrini vermektir. Atomun yap脹s脹 ile ilgili k脹s脹m, 7. s脹n脹fa b脹rak脹lm脹t脹r. Atomun yap脹s脹 verilmeden de element, bileik, kar脹脹m, molek端l, fiziksel deiim ve kimyasal deiim kavramlar脹 ilenebilir. Burada b旦yle bir yakla脹m esas al脹nm脹t脹r. 1.8. 6. s脹n脹f Canl脹larda reme, B端y端me ve Gelime 端nitesi ile ilikilendirilir. [!] 1.7 Demokritus ve dier Yunan filozoflar脹 her maddenin hep ayn脹 旦zde atomlardan olutuunu d端端n端yordu. Onlar, maddelerin farkl脹 g旦r端nmesinin atomlar脹n d端zeninden ve hareketlerinden ileri geldiini 旦ne s端r端yordu. Dalton, her elementin ayr脹 tip bir atomu olduunu g旦sterdi. Dalton (1819), atomlar脹n i巽i dolu, berk ve b旦l端nmez olduu fikrindeydi. Atomdan daha k端巽端k par巽ac脹klar脹n bulunduu 50 y脹l sonra dolayl脹 yoldan kan脹tland脹. Atomlar脹n b旦l端nebildiini, Becquerel (Bekerel) ve Madam Curie (K端ri) nin 巽al脹malar脹 daha net olarak g旦stermitir. Bu noktada, atom ad脹n脹n b旦l端nmez anlam脹na geldii, asl脹nda atomlar脹n b旦l端nebildii, fakat atom teriminin h但l但 kullan脹mda olduu belirtilir. [!] 1.7 John Dalton, Madam Curie, vb. bilim adamlar脹n脹n hayatlar脹 arat脹rma konusu olarak verilebilir. [!] 1.8 Atomlar脹n zor da olsa b旦l端nd端端, atomdan daha k端巽端k par巽ac脹klar脹n bulunduu belirtilir; bu par巽ac脹klar脹n isimlerine ve 旦zelliklerine girilmez. : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme ( Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
6. S脹n脹f niteler 121 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 2. Maddelerin 旦zellikleriyle tanecikli yap脹s脹 aras脹nda iliki kurmak bak脹m脹ndan 旦renciler; 2.1. Maddelerin farkl脹 olmas脹ndan yola 巽脹karak atomlar脹n da farkl脹 olabilecei sonucuna ula脹r (BSB- 9). 2.2. Ayn脹 cins atomlardan olumu maddeleri element eklinde adland脹r脹r. 2.3. Bileik modelleri 端zerinde farkl脹 element atomlar脹n脹 ay脹rt eder (BSB-30). 2.4. Farkl脹 atomlar i巽eren saf maddeleri bileik olarak adland脹r脹r. 2.5. Basit model veya resimler 端zerinde molek端lleri g旦sterir. 2.6. Basit molek端l modelleri yapar (BSB-28). 2.7. Her molek端lde belirli say脹da atom bulunduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar. 2.8. Model 端zerinde molek端l i巽eren ve i巽ermeyen maddeleri birbirinden ay脹rt eder (BSB-30). Element mi Deil mi? renciler, atom modelleri tak脹m脹nda yer alan ayn脹 renk ve b端y端kl端kteki toplar脹 veya oyun hamurundan kendi haz脹rlad脹klar脹 旦zde toplar脹 bir araya getirerek madde modelleri 端retirler. Farkl脹 renkte/b端y端kl端kte k端relerden olumu madde bloklar脹n脹n ayn脹 maddeye ait modeller olup olamayaca脹 irdelenir. Biri demiri, biri bak脹r脹 temsil eden, madde modellerinin atomlar脹n脹n farkl脹 olaca脹 巽脹kar脹m脹 yap脹l脹r. Ayn脹 renkteki toplar, ayn脹 tip atomlara benzetilerek elementlerin bu ekilde olumu maddeler olduu vurgulan脹r. Farkl脹 atomlar kullan脹larak deiik t端rde atom i巽eren madde modelleri yap脹l脹r. rnein; iki ayr脹 atom kullan脹lm脹sa eldeki bloun tuzu veya kireci temsil ettii kabul edilebilir. Farkl脹 atomlar i巽eren maddelerin element olmad脹脹 vurgulan脹r (2.1; 2.2), (BSB-28). Molek端l Modelleri K端巽端k gruplar h但linde oturan 旦renciler, farkl脹 renkte oyun hamuru ve k端rdanlar alarak bir molek端l modeli olutururlar. Gruplar, oluturduklar脹 modelleri s脹n脹fa g旦stererek modellerini tan脹t脹rlar. renciler, her molek端ldeki atomlar脹 say脹p hangi molek端l端n basit hangisinin daha karma脹k olduunu irdelerler. ncelenen modellerin resimleri 巽izilir. Oksijen, su ve karbondioksit molek端l modelleri 旦retmen taraf脹ndan tan脹t脹l脹r. Bu modellerde ka巽 ayr脹 t端r atom bulunduu irdelenir. Molek端llerde atomlar脹n ayn脹 veya farkl脹 olabilecei vurgulan脹r. Modelleri s脹n脹fta tart脹an 旦renciler, hangi molek端lde atomlar脹n ayn脹, hangilerinde farkl脹 olduunu irdelerler. Ger巽ek molek端llerde k端rdan脹n kar脹l脹脹 olan bir balay脹c脹n脹n olmad脹脹 vurgulan脹r (2.3; 2.4; 2.5; 2.7; 2.8), (BSB-28, 30). Her Maddede Molek端l Var m脹? S脹n脹fta oluturulan gruplar脹n her birine su, demir, al端minyum, bak脹r, eker, tuz, iyot, oksijen, vb. maddelerin tanecikli yap脹lar脹n脹n sembolik g旦steriminin yer ald脹脹 k端巽端k kartlar da脹t脹l脹r. renciler bu kartlar脹 atomlar脹n gruplanma 旦zelliklerine g旦re iki gruba ay脹r脹rlar. Bu s脹n脹fland脹rmay脹 neye g旦re yapt脹klar脹n脹 s脹n脹fa sunarlar. Yap脹lan s脹n脹fland脹rman脹n doruluu 旦retmen rehberliinde tart脹脹l脹r. Bu tart脹madan baz脹 maddelerin molek端l端n端n olmad脹脹, baz脹lar脹n脹n ise molek端ler yap脹l脹 olduu 巽脹kar脹m脹na gidilir. Molek端l modellerindeki atomlar say脹l脹r. Molek端l端 olmayan maddelerde balanm脹 atomlar脹n say脹lamayacak kadar 巽ok olduu vurgulan脹r. renciler, modeller 端zerinde, molek端l端 olan ve olmayan maddelerin atomlar脹n脹n yerleimini inceler. renciler molek端l端 olan ve olmayan maddeleri ay脹r脹r (2.3; 2.5; 2.6; 2.7; 2.8), (BSB- 25; FTT-16). [!] 2.1; 2.2 Burada hidrojen, oksijen, karbon ve iyot sadece adlar脹 ile tan脹t脹lacakt脹r. Model atomlar farkl脹 renk ve b端y端kl端kte se巽ilebilir (hidrojen en k端巽端k, iyot en b端y端k). Farkl脹 elementlerin adlar脹 ve sembolleri verilmeyecek, element kavram脹 sadece model 端zerinde sezdirilecektir. Bu konudaki ayr脹nt脹l脹 bilgi 7.s脹n脹f Maddenin Yap脹s脹 ve zellikleri 端nitesine ertelenecektir. [!] 2.3 Bileiklerin sadece modelleri incelenecek; su, karbonmonoksit, karbondioksit, k端k端rtdioksit hari巽, bileik adlar脹 verilmeyecektir. Burada verilmek istenen fikir sadece bileiklerde birden 巽ok tip element (atom) bulunduu ve bunlar脹n birbirine bal脹 olduudur. 2.3; 2.8 Molek端l modellerinde ba a巽脹lar脹 ger巽ee uygun g旦sterilecek; 端巽 boyutlu, CH4, NH3 gibi modellere girilmeyecektir. [!] 2.3; 2.8 renci model 端zerinde 巽al脹脹rken hem bileiklerin hem de elementlerin molek端lleri olabileceinin vurgulanmas脹 esast脹r. Molek端ls端z bileik ve element modelleri ile bu bilgi pekitirilmelidir. Akran Deerlendirme Formu renci G旦zlem Formu : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme ( Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
6. S脹n脹f niteler 122 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 3. Fiziksel ve kimyasal deiimlerin atom-molek端l d端zeyinde a巽脹klamas脹 ile ilgili olarak 旦renciler; 3.1. Maddenin sadece g旦r端n端m端n端n deitii olaylara 旦rnekler verir (BSB-6, 8). 3.2. Bir maddenin deierek baka bir maddeye/maddelere d旦n端t端端 olaylara 旦rnekler verir (BSB-6, 8). 3.3. Fiziksel deiimlerde deien maddenin kimlik deitirmediini vurgular (BSB-6, 8, 9; TD-2). 3.4. Kimyasal deiimlerde madde kimliinin deitiini fark eder (BSB-6, 9). 3.5. Atom-molek端l modelleri ile temsil edilmi deiimlerde fiziksel ve kimyasal olaylar脹 ay脹rt eder. 3.6. ok say脹da atom ve molek端l i巽eren maddelere bakarak, saf madde ve kar脹脹m kavramlar脹n脹 atom ve molek端l d端zeyinde fark eder. Madde Ayn脹 Madde, G旦r端n端m Deiti renciler; k端p eker, ceviz i巽i, f脹nd脹k gibi maddeleri havanda ezerek; k但脹t, kurdele, kuma, vb. maddeleri keserek; mum, s端tl端 sade 巽ikolata, buz gibi maddeleri ise hafif巽e 脹s脹t脹p eriterek ilk h但lleri ile etkinliin sonunda ula脹lan h但llerini kar脹lat脹r脹rlar. Ortaya 巽脹kan her deiim; ezilme, ufalma, par巽alanma, erime, vb. eklinde adland脹r脹l脹r. B端t端n bu deiimlerde, ekerin eker, cevizin ceviz vb. lerinin de ayn脹 kald脹脹 vurgulan脹p maddenin kimlik deitirmedii belirtilir. Bu deiimlerin fiziksel deiim olduu 旦retmence belirtilir (3.1; 3.3). e di, e Oldu! renciler; k但脹t, kibrit, mum gibi maddeleri yakarak maddelerin yanmadan 旦nceki h但lleri ile yanmadan sonraki h但lleri aras脹ndaki fark脹 tart脹脹rlar. Yanma olaylar脹nda maddenin kimliinin deiip deimediini irdelerler. Ayr脹ca 巽aya limon s脹karak, yemek sodas脹na sirke damlatarak, patates veya elma dilimlerini bekleterek, yumurta kabuuna sirke damlatarak, s端te sirke katarak ger巽ekleen deiimleri g旦zlemler ve g旦zlemlerini kaydederler. Bu deiimlerin kimyasal deiim olduu 旦retmence belirtilir. Bu ve 旦nceki etkinliklerde ulat脹klar脹 sonu巽lar脹 aa脹daki gibi bir tabloda g旦sterirler (3.1; 3.2; 3.3; 3.4), (BSB-25, 27, 28). Deiim Fiziksel Kimyasal Deiimi as脹l Anlad脹k? K端p ekerin 旦端t端lmesi eker taneleri ufaland脹. aya limon s脹k脹lmas脹 ay脹n rengi deiti. Deiim Her Yerde Var renciler, kuaf旦r, itfaiye eri, a巽脹, 巽ift巽i gibi deiik meslekten olan kiilerle, mensuplar脹 ile yapt脹klar脹 i konusunda r旦portaj yaparlar. Onlar脹n yapt脹脹 ilerin hangilerinde fiziksel, hangilerinde kimyasal deiim olduunu irdelerler. Elde ettikleri bilgileri, g旦zlemlerini ve yorumlar脹n脹 s脹n脹fta sunarlar (3.1; 3.2; 3.3; 3.4), (BSB-32; FTT-34). Atomlar, Molek端ller ve Safl脹k renciler, saf maddelerin k端resel atom-molek端l modellerini ve bu modellerden oluan resimleri inceleyerek saf maddelerde hep ayn脹 birimlerin yan yana geldiini sezer. Kar脹脹m model ve resimlerinde, farkl脹 taneciklerin yan yana geldii, incelenip g旦r端l端r. Yap脹lardaki atom ve molek端llerin bileiklerde ve kar脹脹mlarda dizili d端zenlerine dikkat 巽ekilir. (3.5 3.6). 3.1-3.3 Fiziksel ve kimyasal deiimleri, maddenin kimliini korumas脹 veya deitirmesi temeline dayand脹rmak esas al脹nm脹t脹r. Atomlar aras脹 veya molek端ller aras脹 ba kopmas脹 kavram脹na girilmeyecektir. Bu deiimlerle tersinirlik-tersinmezlik ilikisi kurmak, istisnas脹 巽ok olduu i巽in uygun g旦r端lmemitir. [!] 3.3 Bu yataki 旦renci i巽in maddenin kimlii kavram脹, anlam脹 net bir kavram olmayabilir. Kimliin deitii veya ayn脹 kald脹脹 olay 旦rnekleri kullan脹larak madde balam脹nda kimlik sezgi yoluyla kavrat脹lmal脹d脹r. [!] 3.5 H但l deiimi, gaz molek端llerinin kar脹mas脹, ayn脹 gaz脹n veya s脹v脹n脹n k脹s脹mlara ayr脹lmas脹 gibi fiziksel deiimler ve elementlerden bileik oluumu, bunun tersi; bileiklerden baka bileiklerin oluumu gibi kimyasal deiimler, modellerle g旦sterilerek bu modeller 端zerinde fiziksel ve kimyasal deiimin ay脹rt edilmesi salan脹r. Kat脹lar脹n 旦端t端lmesi veya par巽alanmas脹, gaz脹n ve s脹v脹n脹n k脹s脹mlara ayr脹lmas脹na benzetilir. [!] 3.6 Bileiklerin atom-molek端l modelleri incelenirken, 4. s脹n脹f Fen ve Teknoloji dersinde (2. 端nite 6.1, 6.3 kazan脹mlar脹) verilen kendinden baka madde kat脹lmam脹 nitelemesi model 端zerinde irdelenir. Akran Deerlendirme Formu renci G旦zlem Formu Anlad脹klar脹n脹z脹 Kontrol Edin Akam Yemei Kabarc脹klar脹 zleyelim : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme (Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
6. S脹n脹f niteler 123 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 4. Maddenin h但lleri ile tanecikli yap脹 aras脹nda iliki kurmak bak脹m脹ndan 旦renciler; 4.1. Gazlar脹n genleme-s脹k脹ma 旦zelliklerinden, molek端llerinin ba脹ms脹z olduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar (BSB-6, 8). 4.2. S脹v脹lar脹n 巽ok fazla s脹k脹t脹r脹lamay脹lar脹ndan, molek端llerinin birbiri ile temas h但linde olduu sonucunu 巽脹kar脹r (BSB-30, 31; TD-3). 4.3. Akma 旦zelliklerinden yararlanarak s脹v脹 molek端lleri aras脹nda az da olsa boluk bulunduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar (BSB-6, 8). 4.4. Gazlar脹n ve s脹v脹lar脹n akma 旦zelliklerinden, molek端llerinin 旦teleme hareketi yapabildii 巽脹kar脹m脹na ula脹r (BSB -6, 8). 4.5. Kat脹larda atom ve molek端llerin 旦teleme hareketi yapmad脹脹n脹 tahmin eder (BSB- 9). Gazlarda Atom-Molek端l D端zeni renciler, ine 巽脹k脹脹 kapat脹lm脹 bo bir enjekt旦r pistonunun s脹k脹abilme 旦zelliini hat脹rlar. Hava molek端lleri birbirine dokunur durumda olsayd脹 s脹k脹ma olur muydu? sorusunu tart脹脹rlar. retmenin 旦nc端l端k ettii tart脹ma sonucunda gaz molek端llerinin ba脹ms脹z olduu 巽脹kar脹m脹 yap脹l脹r. Ayr脹ca gazlar konusu ile ilgili bir film izlettirilir veya internetten dinamik bir gaz modeli indirilerek s脹n脹fta g旦sterilebilir (4.1), (FTT-8, 16, 17). Kat脹larda ve S脹v脹larda Atomlar-Molek端ller rencilere; tahta par巽as脹, su ve hava dolu bir balon g旦sterilerek bunlar脹n 旦zelliklerini, tanecikleri d端端nerek tart脹malar脹 istenir. renciler, 端巽 gruba ayr脹larak, birinci grup kat脹, ikinci grup s脹v脹, 端巽端nc端 grup ise gaz taneciklerini canland脹r脹rlar. Her grubun canland脹rd脹脹 rolleri dier gruplar g旦zlemler. Hatal脹 bulduklar脹, d端zeltilmesi gereken davran脹lar脹 s脹n脹fta tart脹脹rlar. Tart脹malar sonunda kat脹y脹 canland脹ran 旦renciler, birbirleriyle kol kola girip sadece titreim hareketi yaparlar. S脹v脹y脹 canland脹ran 旦renciler birbirine tutunmadan s端rt端nerek 旦teleme hareketi yaparlar. Gaz脹 canland脹ran 旦renciler ise s脹n脹f脹n i巽ine da脹lacak ekilde koarak hareket ederler. Maddenin hangi h但lini canland脹ran 旦rencilerin en ba脹ml脹, hangi h但lini canland脹ran 旦rencilerin ise en ba脹ms脹z olduu irdelenir. Canland脹rmalar sonucunda, b端t端n maddelerin taneciklerden olutuu, bu taneciklerin atom veya molek端l olarak adland脹r脹ld脹脹, tanecikler aras脹ndaki boluk ve hareketliliin kat脹, s脹v脹, gaz s脹ras脹nda art脹 g旦sterdii irdelenir (4.1-4.5), (BSB-28, 30, 31, 32). [!] 4.1-4.5 Buradaki s脹k脹ma-genleme kar脹lat脹rmalar脹 var olduu bilinen atomlar脹n/molek端llerin aralar脹nda ne kadar boluk olduunu sorgulamak i巽indir. Yap脹daki tanecikler aras脹ndaki boluklar脹n, kat脹-s脹v脹-gaz h但llerle ilikisi kurulacakt脹r. [!] 4.1;4.5 Maddenin h但lleri ve molek端llerin hareketleri ile ilgili internet ortam脹ndan indirilmi veya CDde kay脹tl脹 dinamik modeller s脹n脹fta g旦sterilebilir. Akran Deerlendirme Formu renci G旦zlem Formu H但l Deiimi : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar : Ara Disiplinlerle likilendirme (Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
6. S脹n脹f niteler 124 F. nerilen retim ve Deerlendirme Etkinlikleri Etkinlik umaras脹 : 1 Etkinlik Ad脹 : Anlad脹klar脹n脹z脹 Kontrol Edin lgili Olduu Kazan脹mlar : 3.1; 3.2; 3.3; 3.4 Aa脹da verilen durumlardan her biri i巽in, fiziksel veya kimyasal olay tahmininde bulunabilir misiniz? Tabloda ilgili s端tunlara, deiimlerin t端r端n端 yaz脹n脹z. A巽脹klamalar s端tununa da tahmininizin sebebini yaz脹n脹z. Eer bir tahminde bulunam脹yorsan脹z, bunun nedenini de a巽脹klamalar s端tununda belirtiniz. Durum Fiziksel olay Kimyasal olay A巽脹klamalar B端y端k bir kaya par巽as脹, 1 mm 巽apl脹 k端resel tanecikler oluacak ekilde par巽alan脹yor. B端y端k bir kaya par巽as脹, 巽ok ince toz h但line gelinceye kadar par巽alan脹p 旦端t端l端yor. Kum, su ile 脹slat脹l脹yor. Yeni dilimlenmi elma, a巽脹k havada bekletilince kesilmi y端zeyler sar脹-k脹z脹l renk al脹yor. Kum, kire巽 ve su kar脹t脹r脹l脹p bekletilerek beton yap脹l脹yor. Yumurta, suda halanarak i巽inin kat脹lamas脹 salan脹yor. at脹 sa巽a脹ndaki kar, eriyip akarken donup buza d旦n端端yor. Hamur, piirilerek ekmek yap脹l脹yor.
6. S脹n脹f niteler 125 Etkinlik umaras脹 : 2 Etkinlik Ad脹 : Kabarc脹klar脹 zleyelim lgili Olduu Kazan脹mlar : 3.1;3.2; 3.3; 3.4 Aa脹da verilen olaylar ile ilgili g旦zlemlerinizi, olay脹n fiziksel veya kimyasal oluu ile ilgili d端端ncelerinizi ve g旦zlemlerinizin nedenini tablodaki ilgili yerlere yaz脹n脹z. Olay Kabarc脹k g旦r端yor musun? Kimyasal/ fiziksel deiim Neden b旦yle bir cevap verdiniz? Kaynayana kadar suyu 脹s脹t脹n. Bir 巽ay ka脹脹 kabartma tozu 端zerine limon s脹k脹n. Kolal脹 i巽eceklerin kapa脹n脹 a巽脹p bardaa boalt脹n. Suyun i巽ine bir sandoz tableti koyun. Bir bardak souk suyun oda s脹cakl脹脹na ulamas脹n脹 bekleyin. 50 mL suya , 10 mL pekmez ekleyin. 25 mL suya bir tatl脹 ka脹脹 maya koyarak kar脹t脹r脹n. Pekmezli 巽旦zeltiyi mayal脹 脹l脹k suyun 端zerine ekleyin. Bu kar脹脹m脹 birka巽 saat boyunca izleyerek deiimleri kaydedin.
6. S脹n脹f niteler 126 Etkinlik umaras脹: : 3 Etkinlik Ad脹 : Akam Yemei lgili Olduu Kazan脹mlar : 3.1-3.4 renciler, verilen hik但yede gizlenmi olan fiziksel ve kimyasal deiimleri bularak aa脹daki gibi d端zenledikleri bir tabloya kaydederler. Bulduklar脹 olaylar脹, neden fiziksel/ kimyasal deiim olarak nitelediklerini tart脹脹rlar. renciler, fiziksel ve kimyasal deiimler i巽eren bir hik但yeyi yazarak arkadalar脹na sunarlar. Ece okuldan geldi, 旦nce 旦devlerini yapt脹. Daha sonra mutfakta akam yemei haz脹rlayan annesinin yan脹na giderek 旦devlerini tamamlad脹脹n脹 ve ona yard脹m etmek istediini s旦yledi. Bir tarafta duran soyulmu patatesleri dilimlemeye balad脹. Annesi, akam yemei i巽in pil但v ve omlet haz脹rl脹yordu. Pil但v脹 piirmek i巽in kullanaca脹 su kaynarken pirin巽leri y脹kad脹, kaynayan suyun i巽ine biraz tuz at脹p iyice kar脹t脹rd脹. Daha sonra y脹kad脹脹 pirin巽leri bu suya ekledi. Omleti haz脹rlamak i巽in ya脹 eritti ve yumurtalar脹 k脹rd脹. Yemein pimesi devam ederken salata yapmak 端zere buzdolab脹ndan marul, domates, biber, salatal脹k ve maydanozu 巽脹kard脹 ve y脹kayarak doramaya balad脹. Ece, patatesleri dilimlemeyi bitirdikten sonra annesine patateslerin k脹zart脹lmaya haz脹r olduunu s旦yledi. Salata yapmay脹 bitiren annesi tavaya ya koyarak 脹s脹tt脹 ve patatesleri i巽ine att脹. Bir s端re sonra k脹zaran patatesleri tavadan 巽脹kard脹. Ece annesine, yemein yan脹na i巽ecek de haz脹rlamak istediini s旦yledi ve bir miktar su, biraz meyve 旦zl端 i巽ecek tozu ve birka巽 tane de buz par巽as脹n脹 s端rahiye atarak iyice kar脹t脹rd脹. Yemek de pitiine g旦re art脹k yemek masas脹n脹 haz脹rlayabilirlerdi. Annesiyle birlikte yemekleri tabaklara, i巽ecekleri de bardaklara doldurup masay脹 haz脹rlad脹lar. O s脹rada mutfaa gelen babas脹 da ekmekleri dilimlemek istedi; ancak ekmeklerin renginde bozulma olduunu ve k旦t端 koktuklar脹n脹 fark etti. Bu nedenle ekmekleri 巽旦pe att脹. Taze ekmekleri dilimleyerek masaya getirdi. Ece, odas脹nda pastel boyalar脹yla resim yapan kardeini de yemee 巽a脹rd脹 ve ailece yemeklerini yediler. Olay Fiziksel deiim Kimyasal deiim Patatesin dilimlenmesi Patatesin k脹zart脹lmas脹 . .. .. ..
6. S脹n脹f niteler 127 Kar tanesi havadayken Kar tanesi araba 端zerindeyken Kar tanesi buharlat脹脹nda Etkinlik umaras脹 : 4 Etkinlik Ad脹 : H但l Deiimi lgili Olduu Kazan脹mlar : 4.2; 4.4; 4.5 Kar ya脹yorken, havadaki kar tanesi, yeni park etmi bir araban脹n kaportas脹n脹n 端zerine d端erek, erir ve buharla脹r. Kar tanesinin yap脹s脹n脹 ve ge巽irdii deiiklikleri a巽脹klarken aa脹daki kelimeleri kullan脹n脹z. Taneciklerin d端zenini aa脹daki kutulara 巽izerek g旦steriniz. teleme Titreim Hareket D端zenli Tanecik Kat脹 S脹v脹 Gaz

More Related Content

Microsoft word 6 3

  • 1. 6. S脹n脹f niteler 117 renme Alan脹 : Madde ve Deiim 3. nite : Maddenin Tanecikli Yap脹s脹 nerilen S端re : 28 ders saati A. Genel Bak脹 renciler, 4 ve 5. s脹n脹f Fen ve Teknoloji dersinde maddenin 端巽 h但lde bulunduunu fark etmi, 脹s脹nma veya souma yoluyla maddenin h但l deitirdiini, genletiini veya b端z端ld端端n端 sezmi, saf madde ve kar脹脹m ay脹r脹m脹n脹 旦renmi durumdad脹r. Bu 端nitede ise 旦renciler, s脹k脹ma ve genleme 旦zelliklerini kar脹lat脹rarak maddelerin k端巽端k, g旦r端lemez, hareketli taneciklerden olutuunu, bu tanecikler aras脹nda boluklar bulunduunu sezecek, atom ve molek端l kavramlar脹yla ilikilendirerek element ve bileik kavramlar脹n脹 tan脹mlayacakt脹r. Ayr脹ca 端nitede 旦renciler, 旦rneklerden yola 巽脹karak maddede meydana gelen deiimleri fiziksel ve kimyasal deiim olarak s脹n脹fland脹racak, h但l deiimini tanecikli yap脹 ile ilikilendirecektir. B旦ylece 旦renciler, 7. s脹n脹fta element ve bileik kavramlar脹n脹 a巽脹klayabilmek ve atomun yap脹s脹 konusunu kavrayabilmek i巽in alt yap脹 oluturacakt脹r. rencilerin maddenin tanecikli yap脹s脹 ile ilgili ilk sezgilerini edinme aamas脹nda k端resel atom modellerini kullanmas脹 esast脹r. Bu nedenle, 端nite boyunca konu ve kavramlar脹n 旦retiminde top-巽ubuk atom modellerinden veya resimlerden faydalan脹lmal脹d脹r. nitede verilen 旦renme, 旦retim ve deerlendirme etkinlikleri 旦neri niteliindedir. retmenler fizik樽 artlar脹 da dikkate alarak t端m 旦rencilerin etkin kat脹l脹m脹n脹 salayacak uygun bir 旦renme ortam脹 haz脹rlamal脹d脹r. B. nitenin Amac脹 Bu 端nitenin amac脹; 旦rencilerin s脹k脹ma ve genleme 旦zelliklerinden faydalanarak maddelerin g旦r端nmez hareketli taneciklerden olutuunu sezmesini, maddede meydana gelen deiimleri fiziksel ve kimyasal deiim olarak s脹n脹fland脹r脹p bu deiimleri tanecikli yap脹 ile ilikilendirmesini, ayn脹 ilikileri h但l deiimleri konusunda da kurmas脹n脹 salamakt脹r. C. nitenin Oda脹 Bu 端nite, maddenin tanecikli, hareketli ve boluklu yap脹s脹 kavram脹 etraf脹nda 旦rencilerin; g旦zlem yapma, kar脹lat脹rma-s脹n脹fland脹rma, 巽脹kar脹mda bulunma, tahmin etme ve model oluturma gibi baz脹 bilimsel s端re巽 becerilerini gelitirmeye odaklanm脹t脹r. . nerilen Konu Bal脹klar脹 Maddenin Yap脹 Talar脹 - Atomlar Elementler - Bileikler Molek端ller Fiziksel Deiim Kimyasal Deiim Maddenin H但lleri ve Tanecikli Yap脹
  • 2. 6. S脹n脹f niteler 118 D. nitenin Kavram Haritas脹 MADDE Fiziksel Deiim Kimyasal Deiim Element Bileik urayabilir urayabilir oluur Atom Molek端l teleme Hareketi oluturur farkl脹 t端r i巽erir tek t端r i巽erir S脹v脹 Kat脹 Gaz olabilir olabilir olabilir yapmaz yapar yapar ***BU KAVRAM HARTASI SADECE RETME BLGLE DRMEK VE TE DEK KAVRAMLARI BR BT HAL DE GSTERMEK AMACIYLA VERLMTR. BU KAVRAMLAR KULLA ILARAK FARKLI KAVRAM HARTALARI DA OLUTURULABLR.
  • 3. 6. S脹n脹f niteler 119 E. nite Kazan脹mlar脹 ve Etkinlikler RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 1. Maddenin yap脹 talar脹 olan atom ile ilgili olarak 旦renciler; 1.1. Kat脹lar脹n, s脹v脹lar脹n ve gazlar脹n s脹k脹ma- genleme 旦zelliklerini kar脹lat脹r脹r (BSB-1, 2, 4, 5, 6). 1.2. Gazlar脹n s脹k脹ma-genleme 旦zelliklerinden, gazlarda boluk olduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar (BSB-1, 2, 8). 1.3. Maddelerin g旦r端nmez k端巽端k par巽alara b旦l端nebildiini deney yaparak fark eder (BSB-15, 16, 17, 18). 1.4. Maddelerin nereye kadar ard脹脹k b旦l端nebileceini sorgular (BSB-30, 31). 1.5. Her t端rden maddenin b旦l端nmesi zor, g旦r端lemeyecek kadar k端巽端k yap脹 talar脹ndan olutuunu belirtir (TD-5). 1.6. Maddenin, k端reye benzer yap脹 talar脹n脹 atom eklinde adland脹r脹r. Hangisi S脹k脹脹r? renci gruplar脹, s脹zd脹rmas脹z iki 脹r脹ngan脹n birine su doldurur; dierini, piston geri 巽ekilmi durumda hava dolu h但le getirir. 脹r脹ngalar脹n ine tak脹lmam脹 u巽lar脹n脹 parmaklar脹 ile kapatarak pistonu ileri itmeyi denerler. Piston b脹rak脹l脹p hava genleirken, tanecikler aras脹 boluun b端y端d端端, hava s脹k脹脹rken bunun tersinin olduu sonucuna g旦t端recek bir tart脹ma yap脹l脹r. renciler, havan脹n ve suyun s脹k脹ma 旦zelliklerini g旦zlemleyip kar脹lat脹r脹rlar. Ayr脹ca bir tahta blok veya ta 端zerine bas脹n巽 uygulanarak s脹k脹ma 旦zellii g旦zlemlenir. Maddenin 端巽 h但linin s脹k脹ma 旦zellikleri topluca irdelenir. Gazlar脹n, kat脹 ve s脹v脹lara g旦re 巽ok daha kolay s脹k脹mas脹n脹n sebebi 端zerinde tart脹ma a巽脹l脹r. retmen, gazlar脹n b端nyesinde boluk bulunmas脹 gerektii 巽脹kar脹m脹na ulamalar脹 i巽in 旦rencileri y旦nlendirir. 脹r脹nga pistonunun s脹k脹ma s脹ras脹nda geri itilmesi gaz bas脹nc脹 ile a巽脹klan脹r. Gaz bas脹nc脹n脹n, y端zeye 巽arpan g旦r端nmez par巽ac脹klardan kaynaklanm脹 olabilecei, yani gazlar脹n g旦r端nmez par巽ac脹klardan olutuu vurgulan脹r (1.1; 1.2), (BSB-3). yot Da脹l脹nca e Olur? renciler, bir behere yar脹ya kadar alkol doldurur. Alkol端n i巽ine birka巽 iyot kristali at脹p iyodun zamanla, s脹v脹 i巽inde da脹l脹p yay脹lmas脹n脹 g旦zlemler. S脹v脹ya da脹lan renkli maddenin iyot kristalinden ayr脹ld脹脹, sonu巽 olarak iyodun k端巽端k par巽alar脹n脹n kristal y端zeyinden kopup uzaklat脹脹 巽脹kar脹m脹na y旦nlendirilmi bir tart脹ma a巽脹l脹r. Ayn脹 deney s脹cak su ve eker kulan脹larak tekrarlan脹r. ekerin suya yay脹lmas脹 g旦r端lemedii h但lde kat脹 ekerin tamamen t端kenmesi ger巽einden, ekerin de suda k端巽端k par巽alara ayr脹ld脹脹 ve bu par巽alar脹n g旦r端lemeyecek kadar k端巽端k olduu 巽脹kar脹m脹na g旦t端recek y旦nlendirmeli bir tart脹ma a巽脹l脹r (1.3; 1.4; 1.5), (FTT-35). Tarih Boyunca Atom Fikri Bir demir teli art arda b旦lme ileminin, nereye kadar s端rd端r端lebilecei sorusu 旦renciler taraf脹ndan tart脹脹l脹r. retmen bu sorunun tarihsel arka plan脹n脹 anlat脹r. Her maddenin b旦l端nmesi 巽ok zor atomlardan olutuu bilgisi sunulur. Atomlar脹n k端re bi巽imli olduu vurgulan脹r (1.4;1.5; 1.7). Elmas, demir, bak脹r gibi maddelerin yap脹 modelleri veya resimleri 端zerinde atomlar g旦sterilir. Su, iyot gibi molek端l yap脹l脹 maddelerin 旦rg端 model veya resimleri 端zerinde atom k端melerine dikkat 巽ekilir. Bu k端melerdeki atomlar脹n, k端meler aras脹ndaki mesafeye g旦re birbirine daha yak脹n olduu vurgulan脹r. (1.5; 1.6, 1.7; 1.8; 2.3), (BSB-25; FTT-16). [!] 1.1 Bu kazan脹m i巽in 旦ng旦r端len s脹k脹ma 旦zellikleri kar脹lat脹rmas脹, gazlarda y端ksek oranda boluk olduu fikrini vermek i巽indir. Boluk fikrinden de ba脹ms脹z yap脹 talar脹na (molek端llere) ge巽ilecektir. Gazlar脹n bas脹nc脹 konusu 8. s脹n脹fta Kuvvet ve Hareket 端nitesinde ilenecektir. [!] Hangisi S脹k脹脹r? etkinliinde ama巽, gazlar脹n bas脹nc脹 ile ilgili kurallar脹 ve ba脹nt脹lar脹 vermek deil, gaz bas脹nc脹n脹n nedenini sezdirmektir. [!] 1.3 yodun alkolde da脹lmas脹, g旦r端nmez taneciklerden olutuu ger巽eine dorudan bir g旦nderme anlam脹 d端端nd端rmeyebilir. Ancak s脹v脹n脹n renklenmesi, iyottan bir eylerin s脹v脹ya kar脹t脹脹na, kar脹an par巽alar脹 g旦remeyiimiz de bunlar脹n g旦r端nmez olduuna iarettir. Bu a巽脹klamaya g旦re iyodun g旦r端nmez par巽ac脹klardan olutuu 巽脹kar脹m脹na gidilebilir. Etkinliin sonunda, iyodun alkoldeki 巽旦zeltisinin tent端rdiyot olduu ve bu 巽旦zeltinin mikrop 旦ld端r端c端 (antiseptik) olarak kullan脹ld脹脹 vurgulan脹p g端nl端k hayatla iliki kurulabilir. 1.5 Radyoaktiflik kavram脹na girilmeyecektir. Akran Deerlendirme Formu Proje ve poster 巽al脹mas脹 (atomun tarihsel arka plan脹 ile ilgili) . : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme ( Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
  • 4. 6. S脹n脹f niteler 120 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 1.7. Atom kavram脹 ile ilgili d端端ncelerin zaman i巽inde deitiini fark eder (FTT-1, 2, 3, 4, 14). 1.8. Atomlar脹n daha da k端巽端k par巽ac脹klardan olutuunu ifade eder (TD-3). H端cre Atoma G旦re ok B端y端kt端r! Soan zar脹nda h端cre konusu hat脹rlat脹l脹r. H端crenin yeteri kadar b端y端t端lmesi ile daha k端巽端k i巽 yap脹lar脹n g旦r端lebilecei belirtildikten sonra, h端cre 巽ekirdeinin de b端y端t端lmesi ile molek端llerin, onlar b端y端t端l端nce de atomlar脹n g旦r端lecei vurgulan脹p Atom b端y端t端lebilseydi ne g旦r端rd端k? sorusu tart脹maya a巽脹l脹r. Atomu g旦r端n端r boyuta kadar b端y端tmenin teknik g端巽l端端 hat脹rlat脹l脹r. Tek bir h端crede bile trilyonlarca atom olabilecei 巽脹kar脹m脹 yap脹l脹r. Atomun yap脹s脹 hakk脹ndaki bilgilerimizin b端y端t端p g旦zlemleme ile deil; dolayl脹 deneylerle anla脹ld脹脹, atomu oluturan ondan daha k端巽端k par巽ac脹klar脹n bulunduu bilgisi verilir (1.8). [!] 1.5. Bu d端zeyde esas olan, maddenin g旦r端nmez k端巽端k par巽alardan (atom) olutuu fikrini vermektir. Atomun yap脹s脹 ile ilgili k脹s脹m, 7. s脹n脹fa b脹rak脹lm脹t脹r. Atomun yap脹s脹 verilmeden de element, bileik, kar脹脹m, molek端l, fiziksel deiim ve kimyasal deiim kavramlar脹 ilenebilir. Burada b旦yle bir yakla脹m esas al脹nm脹t脹r. 1.8. 6. s脹n脹f Canl脹larda reme, B端y端me ve Gelime 端nitesi ile ilikilendirilir. [!] 1.7 Demokritus ve dier Yunan filozoflar脹 her maddenin hep ayn脹 旦zde atomlardan olutuunu d端端n端yordu. Onlar, maddelerin farkl脹 g旦r端nmesinin atomlar脹n d端zeninden ve hareketlerinden ileri geldiini 旦ne s端r端yordu. Dalton, her elementin ayr脹 tip bir atomu olduunu g旦sterdi. Dalton (1819), atomlar脹n i巽i dolu, berk ve b旦l端nmez olduu fikrindeydi. Atomdan daha k端巽端k par巽ac脹klar脹n bulunduu 50 y脹l sonra dolayl脹 yoldan kan脹tland脹. Atomlar脹n b旦l端nebildiini, Becquerel (Bekerel) ve Madam Curie (K端ri) nin 巽al脹malar脹 daha net olarak g旦stermitir. Bu noktada, atom ad脹n脹n b旦l端nmez anlam脹na geldii, asl脹nda atomlar脹n b旦l端nebildii, fakat atom teriminin h但l但 kullan脹mda olduu belirtilir. [!] 1.7 John Dalton, Madam Curie, vb. bilim adamlar脹n脹n hayatlar脹 arat脹rma konusu olarak verilebilir. [!] 1.8 Atomlar脹n zor da olsa b旦l端nd端端, atomdan daha k端巽端k par巽ac脹klar脹n bulunduu belirtilir; bu par巽ac脹klar脹n isimlerine ve 旦zelliklerine girilmez. : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme ( Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
  • 5. 6. S脹n脹f niteler 121 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 2. Maddelerin 旦zellikleriyle tanecikli yap脹s脹 aras脹nda iliki kurmak bak脹m脹ndan 旦renciler; 2.1. Maddelerin farkl脹 olmas脹ndan yola 巽脹karak atomlar脹n da farkl脹 olabilecei sonucuna ula脹r (BSB- 9). 2.2. Ayn脹 cins atomlardan olumu maddeleri element eklinde adland脹r脹r. 2.3. Bileik modelleri 端zerinde farkl脹 element atomlar脹n脹 ay脹rt eder (BSB-30). 2.4. Farkl脹 atomlar i巽eren saf maddeleri bileik olarak adland脹r脹r. 2.5. Basit model veya resimler 端zerinde molek端lleri g旦sterir. 2.6. Basit molek端l modelleri yapar (BSB-28). 2.7. Her molek端lde belirli say脹da atom bulunduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar. 2.8. Model 端zerinde molek端l i巽eren ve i巽ermeyen maddeleri birbirinden ay脹rt eder (BSB-30). Element mi Deil mi? renciler, atom modelleri tak脹m脹nda yer alan ayn脹 renk ve b端y端kl端kteki toplar脹 veya oyun hamurundan kendi haz脹rlad脹klar脹 旦zde toplar脹 bir araya getirerek madde modelleri 端retirler. Farkl脹 renkte/b端y端kl端kte k端relerden olumu madde bloklar脹n脹n ayn脹 maddeye ait modeller olup olamayaca脹 irdelenir. Biri demiri, biri bak脹r脹 temsil eden, madde modellerinin atomlar脹n脹n farkl脹 olaca脹 巽脹kar脹m脹 yap脹l脹r. Ayn脹 renkteki toplar, ayn脹 tip atomlara benzetilerek elementlerin bu ekilde olumu maddeler olduu vurgulan脹r. Farkl脹 atomlar kullan脹larak deiik t端rde atom i巽eren madde modelleri yap脹l脹r. rnein; iki ayr脹 atom kullan脹lm脹sa eldeki bloun tuzu veya kireci temsil ettii kabul edilebilir. Farkl脹 atomlar i巽eren maddelerin element olmad脹脹 vurgulan脹r (2.1; 2.2), (BSB-28). Molek端l Modelleri K端巽端k gruplar h但linde oturan 旦renciler, farkl脹 renkte oyun hamuru ve k端rdanlar alarak bir molek端l modeli olutururlar. Gruplar, oluturduklar脹 modelleri s脹n脹fa g旦stererek modellerini tan脹t脹rlar. renciler, her molek端ldeki atomlar脹 say脹p hangi molek端l端n basit hangisinin daha karma脹k olduunu irdelerler. ncelenen modellerin resimleri 巽izilir. Oksijen, su ve karbondioksit molek端l modelleri 旦retmen taraf脹ndan tan脹t脹l脹r. Bu modellerde ka巽 ayr脹 t端r atom bulunduu irdelenir. Molek端llerde atomlar脹n ayn脹 veya farkl脹 olabilecei vurgulan脹r. Modelleri s脹n脹fta tart脹an 旦renciler, hangi molek端lde atomlar脹n ayn脹, hangilerinde farkl脹 olduunu irdelerler. Ger巽ek molek端llerde k端rdan脹n kar脹l脹脹 olan bir balay脹c脹n脹n olmad脹脹 vurgulan脹r (2.3; 2.4; 2.5; 2.7; 2.8), (BSB-28, 30). Her Maddede Molek端l Var m脹? S脹n脹fta oluturulan gruplar脹n her birine su, demir, al端minyum, bak脹r, eker, tuz, iyot, oksijen, vb. maddelerin tanecikli yap脹lar脹n脹n sembolik g旦steriminin yer ald脹脹 k端巽端k kartlar da脹t脹l脹r. renciler bu kartlar脹 atomlar脹n gruplanma 旦zelliklerine g旦re iki gruba ay脹r脹rlar. Bu s脹n脹fland脹rmay脹 neye g旦re yapt脹klar脹n脹 s脹n脹fa sunarlar. Yap脹lan s脹n脹fland脹rman脹n doruluu 旦retmen rehberliinde tart脹脹l脹r. Bu tart脹madan baz脹 maddelerin molek端l端n端n olmad脹脹, baz脹lar脹n脹n ise molek端ler yap脹l脹 olduu 巽脹kar脹m脹na gidilir. Molek端l modellerindeki atomlar say脹l脹r. Molek端l端 olmayan maddelerde balanm脹 atomlar脹n say脹lamayacak kadar 巽ok olduu vurgulan脹r. renciler, modeller 端zerinde, molek端l端 olan ve olmayan maddelerin atomlar脹n脹n yerleimini inceler. renciler molek端l端 olan ve olmayan maddeleri ay脹r脹r (2.3; 2.5; 2.6; 2.7; 2.8), (BSB- 25; FTT-16). [!] 2.1; 2.2 Burada hidrojen, oksijen, karbon ve iyot sadece adlar脹 ile tan脹t脹lacakt脹r. Model atomlar farkl脹 renk ve b端y端kl端kte se巽ilebilir (hidrojen en k端巽端k, iyot en b端y端k). Farkl脹 elementlerin adlar脹 ve sembolleri verilmeyecek, element kavram脹 sadece model 端zerinde sezdirilecektir. Bu konudaki ayr脹nt脹l脹 bilgi 7.s脹n脹f Maddenin Yap脹s脹 ve zellikleri 端nitesine ertelenecektir. [!] 2.3 Bileiklerin sadece modelleri incelenecek; su, karbonmonoksit, karbondioksit, k端k端rtdioksit hari巽, bileik adlar脹 verilmeyecektir. Burada verilmek istenen fikir sadece bileiklerde birden 巽ok tip element (atom) bulunduu ve bunlar脹n birbirine bal脹 olduudur. 2.3; 2.8 Molek端l modellerinde ba a巽脹lar脹 ger巽ee uygun g旦sterilecek; 端巽 boyutlu, CH4, NH3 gibi modellere girilmeyecektir. [!] 2.3; 2.8 renci model 端zerinde 巽al脹脹rken hem bileiklerin hem de elementlerin molek端lleri olabileceinin vurgulanmas脹 esast脹r. Molek端ls端z bileik ve element modelleri ile bu bilgi pekitirilmelidir. Akran Deerlendirme Formu renci G旦zlem Formu : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme ( Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
  • 6. 6. S脹n脹f niteler 122 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 3. Fiziksel ve kimyasal deiimlerin atom-molek端l d端zeyinde a巽脹klamas脹 ile ilgili olarak 旦renciler; 3.1. Maddenin sadece g旦r端n端m端n端n deitii olaylara 旦rnekler verir (BSB-6, 8). 3.2. Bir maddenin deierek baka bir maddeye/maddelere d旦n端t端端 olaylara 旦rnekler verir (BSB-6, 8). 3.3. Fiziksel deiimlerde deien maddenin kimlik deitirmediini vurgular (BSB-6, 8, 9; TD-2). 3.4. Kimyasal deiimlerde madde kimliinin deitiini fark eder (BSB-6, 9). 3.5. Atom-molek端l modelleri ile temsil edilmi deiimlerde fiziksel ve kimyasal olaylar脹 ay脹rt eder. 3.6. ok say脹da atom ve molek端l i巽eren maddelere bakarak, saf madde ve kar脹脹m kavramlar脹n脹 atom ve molek端l d端zeyinde fark eder. Madde Ayn脹 Madde, G旦r端n端m Deiti renciler; k端p eker, ceviz i巽i, f脹nd脹k gibi maddeleri havanda ezerek; k但脹t, kurdele, kuma, vb. maddeleri keserek; mum, s端tl端 sade 巽ikolata, buz gibi maddeleri ise hafif巽e 脹s脹t脹p eriterek ilk h但lleri ile etkinliin sonunda ula脹lan h但llerini kar脹lat脹r脹rlar. Ortaya 巽脹kan her deiim; ezilme, ufalma, par巽alanma, erime, vb. eklinde adland脹r脹l脹r. B端t端n bu deiimlerde, ekerin eker, cevizin ceviz vb. lerinin de ayn脹 kald脹脹 vurgulan脹p maddenin kimlik deitirmedii belirtilir. Bu deiimlerin fiziksel deiim olduu 旦retmence belirtilir (3.1; 3.3). e di, e Oldu! renciler; k但脹t, kibrit, mum gibi maddeleri yakarak maddelerin yanmadan 旦nceki h但lleri ile yanmadan sonraki h但lleri aras脹ndaki fark脹 tart脹脹rlar. Yanma olaylar脹nda maddenin kimliinin deiip deimediini irdelerler. Ayr脹ca 巽aya limon s脹karak, yemek sodas脹na sirke damlatarak, patates veya elma dilimlerini bekleterek, yumurta kabuuna sirke damlatarak, s端te sirke katarak ger巽ekleen deiimleri g旦zlemler ve g旦zlemlerini kaydederler. Bu deiimlerin kimyasal deiim olduu 旦retmence belirtilir. Bu ve 旦nceki etkinliklerde ulat脹klar脹 sonu巽lar脹 aa脹daki gibi bir tabloda g旦sterirler (3.1; 3.2; 3.3; 3.4), (BSB-25, 27, 28). Deiim Fiziksel Kimyasal Deiimi as脹l Anlad脹k? K端p ekerin 旦端t端lmesi eker taneleri ufaland脹. aya limon s脹k脹lmas脹 ay脹n rengi deiti. Deiim Her Yerde Var renciler, kuaf旦r, itfaiye eri, a巽脹, 巽ift巽i gibi deiik meslekten olan kiilerle, mensuplar脹 ile yapt脹klar脹 i konusunda r旦portaj yaparlar. Onlar脹n yapt脹脹 ilerin hangilerinde fiziksel, hangilerinde kimyasal deiim olduunu irdelerler. Elde ettikleri bilgileri, g旦zlemlerini ve yorumlar脹n脹 s脹n脹fta sunarlar (3.1; 3.2; 3.3; 3.4), (BSB-32; FTT-34). Atomlar, Molek端ller ve Safl脹k renciler, saf maddelerin k端resel atom-molek端l modellerini ve bu modellerden oluan resimleri inceleyerek saf maddelerde hep ayn脹 birimlerin yan yana geldiini sezer. Kar脹脹m model ve resimlerinde, farkl脹 taneciklerin yan yana geldii, incelenip g旦r端l端r. Yap脹lardaki atom ve molek端llerin bileiklerde ve kar脹脹mlarda dizili d端zenlerine dikkat 巽ekilir. (3.5 3.6). 3.1-3.3 Fiziksel ve kimyasal deiimleri, maddenin kimliini korumas脹 veya deitirmesi temeline dayand脹rmak esas al脹nm脹t脹r. Atomlar aras脹 veya molek端ller aras脹 ba kopmas脹 kavram脹na girilmeyecektir. Bu deiimlerle tersinirlik-tersinmezlik ilikisi kurmak, istisnas脹 巽ok olduu i巽in uygun g旦r端lmemitir. [!] 3.3 Bu yataki 旦renci i巽in maddenin kimlii kavram脹, anlam脹 net bir kavram olmayabilir. Kimliin deitii veya ayn脹 kald脹脹 olay 旦rnekleri kullan脹larak madde balam脹nda kimlik sezgi yoluyla kavrat脹lmal脹d脹r. [!] 3.5 H但l deiimi, gaz molek端llerinin kar脹mas脹, ayn脹 gaz脹n veya s脹v脹n脹n k脹s脹mlara ayr脹lmas脹 gibi fiziksel deiimler ve elementlerden bileik oluumu, bunun tersi; bileiklerden baka bileiklerin oluumu gibi kimyasal deiimler, modellerle g旦sterilerek bu modeller 端zerinde fiziksel ve kimyasal deiimin ay脹rt edilmesi salan脹r. Kat脹lar脹n 旦端t端lmesi veya par巽alanmas脹, gaz脹n ve s脹v脹n脹n k脹s脹mlara ayr脹lmas脹na benzetilir. [!] 3.6 Bileiklerin atom-molek端l modelleri incelenirken, 4. s脹n脹f Fen ve Teknoloji dersinde (2. 端nite 6.1, 6.3 kazan脹mlar脹) verilen kendinden baka madde kat脹lmam脹 nitelemesi model 端zerinde irdelenir. Akran Deerlendirme Formu renci G旦zlem Formu Anlad脹klar脹n脹z脹 Kontrol Edin Akam Yemei Kabarc脹klar脹 zleyelim : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar :Ara Disiplinlerle likilendirme (Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
  • 7. 6. S脹n脹f niteler 123 RE ME ALA I: MADDE VE DEM 3. TE: MADDENN TANECKL YAPISI TE KAZA IMLAR ETK LK R EKLER AIKLAMALAR MADDETAECKLYAPISI 4. Maddenin h但lleri ile tanecikli yap脹 aras脹nda iliki kurmak bak脹m脹ndan 旦renciler; 4.1. Gazlar脹n genleme-s脹k脹ma 旦zelliklerinden, molek端llerinin ba脹ms脹z olduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar (BSB-6, 8). 4.2. S脹v脹lar脹n 巽ok fazla s脹k脹t脹r脹lamay脹lar脹ndan, molek端llerinin birbiri ile temas h但linde olduu sonucunu 巽脹kar脹r (BSB-30, 31; TD-3). 4.3. Akma 旦zelliklerinden yararlanarak s脹v脹 molek端lleri aras脹nda az da olsa boluk bulunduu 巽脹kar脹m脹n脹 yapar (BSB-6, 8). 4.4. Gazlar脹n ve s脹v脹lar脹n akma 旦zelliklerinden, molek端llerinin 旦teleme hareketi yapabildii 巽脹kar脹m脹na ula脹r (BSB -6, 8). 4.5. Kat脹larda atom ve molek端llerin 旦teleme hareketi yapmad脹脹n脹 tahmin eder (BSB- 9). Gazlarda Atom-Molek端l D端zeni renciler, ine 巽脹k脹脹 kapat脹lm脹 bo bir enjekt旦r pistonunun s脹k脹abilme 旦zelliini hat脹rlar. Hava molek端lleri birbirine dokunur durumda olsayd脹 s脹k脹ma olur muydu? sorusunu tart脹脹rlar. retmenin 旦nc端l端k ettii tart脹ma sonucunda gaz molek端llerinin ba脹ms脹z olduu 巽脹kar脹m脹 yap脹l脹r. Ayr脹ca gazlar konusu ile ilgili bir film izlettirilir veya internetten dinamik bir gaz modeli indirilerek s脹n脹fta g旦sterilebilir (4.1), (FTT-8, 16, 17). Kat脹larda ve S脹v脹larda Atomlar-Molek端ller rencilere; tahta par巽as脹, su ve hava dolu bir balon g旦sterilerek bunlar脹n 旦zelliklerini, tanecikleri d端端nerek tart脹malar脹 istenir. renciler, 端巽 gruba ayr脹larak, birinci grup kat脹, ikinci grup s脹v脹, 端巽端nc端 grup ise gaz taneciklerini canland脹r脹rlar. Her grubun canland脹rd脹脹 rolleri dier gruplar g旦zlemler. Hatal脹 bulduklar脹, d端zeltilmesi gereken davran脹lar脹 s脹n脹fta tart脹脹rlar. Tart脹malar sonunda kat脹y脹 canland脹ran 旦renciler, birbirleriyle kol kola girip sadece titreim hareketi yaparlar. S脹v脹y脹 canland脹ran 旦renciler birbirine tutunmadan s端rt端nerek 旦teleme hareketi yaparlar. Gaz脹 canland脹ran 旦renciler ise s脹n脹f脹n i巽ine da脹lacak ekilde koarak hareket ederler. Maddenin hangi h但lini canland脹ran 旦rencilerin en ba脹ml脹, hangi h但lini canland脹ran 旦rencilerin ise en ba脹ms脹z olduu irdelenir. Canland脹rmalar sonucunda, b端t端n maddelerin taneciklerden olutuu, bu taneciklerin atom veya molek端l olarak adland脹r脹ld脹脹, tanecikler aras脹ndaki boluk ve hareketliliin kat脹, s脹v脹, gaz s脹ras脹nda art脹 g旦sterdii irdelenir (4.1-4.5), (BSB-28, 30, 31, 32). [!] 4.1-4.5 Buradaki s脹k脹ma-genleme kar脹lat脹rmalar脹 var olduu bilinen atomlar脹n/molek端llerin aralar脹nda ne kadar boluk olduunu sorgulamak i巽indir. Yap脹daki tanecikler aras脹ndaki boluklar脹n, kat脹-s脹v脹-gaz h但llerle ilikisi kurulacakt脹r. [!] 4.1;4.5 Maddenin h但lleri ve molek端llerin hareketleri ile ilgili internet ortam脹ndan indirilmi veya CDde kay脹tl脹 dinamik modeller s脹n脹fta g旦sterilebilir. Akran Deerlendirme Formu renci G旦zlem Formu H但l Deiimi : S脹n脹f-Okul 巽i Etkinlik : Okul D脹脹 Etkinlik : Ders 巽i likilendirme : Dier Derslerle likilendirme : l巽me ve Deerlendirme ???: Kavram Yan脹lg脹s脹 [!]: Uyar脹 : S脹n脹rlamalar : Ara Disiplinlerle likilendirme (Ayra巽 i巽indeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazan脹m脹n脹-2. rakam ara disiplin kazan脹m脹n脹 g旦sterir.)
  • 8. 6. S脹n脹f niteler 124 F. nerilen retim ve Deerlendirme Etkinlikleri Etkinlik umaras脹 : 1 Etkinlik Ad脹 : Anlad脹klar脹n脹z脹 Kontrol Edin lgili Olduu Kazan脹mlar : 3.1; 3.2; 3.3; 3.4 Aa脹da verilen durumlardan her biri i巽in, fiziksel veya kimyasal olay tahmininde bulunabilir misiniz? Tabloda ilgili s端tunlara, deiimlerin t端r端n端 yaz脹n脹z. A巽脹klamalar s端tununa da tahmininizin sebebini yaz脹n脹z. Eer bir tahminde bulunam脹yorsan脹z, bunun nedenini de a巽脹klamalar s端tununda belirtiniz. Durum Fiziksel olay Kimyasal olay A巽脹klamalar B端y端k bir kaya par巽as脹, 1 mm 巽apl脹 k端resel tanecikler oluacak ekilde par巽alan脹yor. B端y端k bir kaya par巽as脹, 巽ok ince toz h但line gelinceye kadar par巽alan脹p 旦端t端l端yor. Kum, su ile 脹slat脹l脹yor. Yeni dilimlenmi elma, a巽脹k havada bekletilince kesilmi y端zeyler sar脹-k脹z脹l renk al脹yor. Kum, kire巽 ve su kar脹t脹r脹l脹p bekletilerek beton yap脹l脹yor. Yumurta, suda halanarak i巽inin kat脹lamas脹 salan脹yor. at脹 sa巽a脹ndaki kar, eriyip akarken donup buza d旦n端端yor. Hamur, piirilerek ekmek yap脹l脹yor.
  • 9. 6. S脹n脹f niteler 125 Etkinlik umaras脹 : 2 Etkinlik Ad脹 : Kabarc脹klar脹 zleyelim lgili Olduu Kazan脹mlar : 3.1;3.2; 3.3; 3.4 Aa脹da verilen olaylar ile ilgili g旦zlemlerinizi, olay脹n fiziksel veya kimyasal oluu ile ilgili d端端ncelerinizi ve g旦zlemlerinizin nedenini tablodaki ilgili yerlere yaz脹n脹z. Olay Kabarc脹k g旦r端yor musun? Kimyasal/ fiziksel deiim Neden b旦yle bir cevap verdiniz? Kaynayana kadar suyu 脹s脹t脹n. Bir 巽ay ka脹脹 kabartma tozu 端zerine limon s脹k脹n. Kolal脹 i巽eceklerin kapa脹n脹 a巽脹p bardaa boalt脹n. Suyun i巽ine bir sandoz tableti koyun. Bir bardak souk suyun oda s脹cakl脹脹na ulamas脹n脹 bekleyin. 50 mL suya , 10 mL pekmez ekleyin. 25 mL suya bir tatl脹 ka脹脹 maya koyarak kar脹t脹r脹n. Pekmezli 巽旦zeltiyi mayal脹 脹l脹k suyun 端zerine ekleyin. Bu kar脹脹m脹 birka巽 saat boyunca izleyerek deiimleri kaydedin.
  • 10. 6. S脹n脹f niteler 126 Etkinlik umaras脹: : 3 Etkinlik Ad脹 : Akam Yemei lgili Olduu Kazan脹mlar : 3.1-3.4 renciler, verilen hik但yede gizlenmi olan fiziksel ve kimyasal deiimleri bularak aa脹daki gibi d端zenledikleri bir tabloya kaydederler. Bulduklar脹 olaylar脹, neden fiziksel/ kimyasal deiim olarak nitelediklerini tart脹脹rlar. renciler, fiziksel ve kimyasal deiimler i巽eren bir hik但yeyi yazarak arkadalar脹na sunarlar. Ece okuldan geldi, 旦nce 旦devlerini yapt脹. Daha sonra mutfakta akam yemei haz脹rlayan annesinin yan脹na giderek 旦devlerini tamamlad脹脹n脹 ve ona yard脹m etmek istediini s旦yledi. Bir tarafta duran soyulmu patatesleri dilimlemeye balad脹. Annesi, akam yemei i巽in pil但v ve omlet haz脹rl脹yordu. Pil但v脹 piirmek i巽in kullanaca脹 su kaynarken pirin巽leri y脹kad脹, kaynayan suyun i巽ine biraz tuz at脹p iyice kar脹t脹rd脹. Daha sonra y脹kad脹脹 pirin巽leri bu suya ekledi. Omleti haz脹rlamak i巽in ya脹 eritti ve yumurtalar脹 k脹rd脹. Yemein pimesi devam ederken salata yapmak 端zere buzdolab脹ndan marul, domates, biber, salatal脹k ve maydanozu 巽脹kard脹 ve y脹kayarak doramaya balad脹. Ece, patatesleri dilimlemeyi bitirdikten sonra annesine patateslerin k脹zart脹lmaya haz脹r olduunu s旦yledi. Salata yapmay脹 bitiren annesi tavaya ya koyarak 脹s脹tt脹 ve patatesleri i巽ine att脹. Bir s端re sonra k脹zaran patatesleri tavadan 巽脹kard脹. Ece annesine, yemein yan脹na i巽ecek de haz脹rlamak istediini s旦yledi ve bir miktar su, biraz meyve 旦zl端 i巽ecek tozu ve birka巽 tane de buz par巽as脹n脹 s端rahiye atarak iyice kar脹t脹rd脹. Yemek de pitiine g旦re art脹k yemek masas脹n脹 haz脹rlayabilirlerdi. Annesiyle birlikte yemekleri tabaklara, i巽ecekleri de bardaklara doldurup masay脹 haz脹rlad脹lar. O s脹rada mutfaa gelen babas脹 da ekmekleri dilimlemek istedi; ancak ekmeklerin renginde bozulma olduunu ve k旦t端 koktuklar脹n脹 fark etti. Bu nedenle ekmekleri 巽旦pe att脹. Taze ekmekleri dilimleyerek masaya getirdi. Ece, odas脹nda pastel boyalar脹yla resim yapan kardeini de yemee 巽a脹rd脹 ve ailece yemeklerini yediler. Olay Fiziksel deiim Kimyasal deiim Patatesin dilimlenmesi Patatesin k脹zart脹lmas脹 . .. .. ..
  • 11. 6. S脹n脹f niteler 127 Kar tanesi havadayken Kar tanesi araba 端zerindeyken Kar tanesi buharlat脹脹nda Etkinlik umaras脹 : 4 Etkinlik Ad脹 : H但l Deiimi lgili Olduu Kazan脹mlar : 4.2; 4.4; 4.5 Kar ya脹yorken, havadaki kar tanesi, yeni park etmi bir araban脹n kaportas脹n脹n 端zerine d端erek, erir ve buharla脹r. Kar tanesinin yap脹s脹n脹 ve ge巽irdii deiiklikleri a巽脹klarken aa脹daki kelimeleri kullan脹n脹z. Taneciklerin d端zenini aa脹daki kutulara 巽izerek g旦steriniz. teleme Titreim Hareket D端zenli Tanecik Kat脹 S脹v脹 Gaz