Mina
1 like434 views
Gaixotasunei lotuta izaten dugu mina. Baina zer egin minez dagoenarekin? Nola arindu daiteke haren ondoeza? Gaur egun makina tratamendu daude minari aurre egiteko eta artikulu honetan, besteak beste, horietaz arituko da Jabier Agirre medikua.
Mina
- 1. 08 Jabier Agirre, UZEI 32 1 Nahi izanez gero, artikulu honi buruzko ariketa-sekuentzia badaukazu Osatuz webgunean egiterik, bilatzailean 445404 idatzita. M inaren kausak ugariak eta askotarikoak dira. Horrela, minak izan daitezke muskularrak, arti- kularrak nahiz hezurretakoak gaixotasun erreu- matologikoetan, izan daitezke traumatismoek eraginak, edo, baita haginetako minak, buruko minak (zefaleak), minbiziakeragindakominak, etab. Horietako min bakoitzak kausa diferentea du eta hain- bat motatako botikak eskatzen ditu. Horregatik, eta apur bat zentratzeko, minbiziakjota dauden gaixoek izan ohi duten minean zentratuko naiz gaurkoan, gai- tzak berak duen oihartzunagatik, batetik, eta gaixo horiek beren bizitzako azken etapetan botika-dosi altuak eta botiken asoziazioak behar izaten dituztenez, min tumorala oso adibide egokia delako, bestetik, Minbizia fase aurreratuan duten gaixoen % 60-80k mina izaten dute, maila moderatutik hasi eta larrieneta- raino. Minaren frekuentzia hezurretako minbizietan da altuena, eta leuzemietan txikiena. Dena den, minaren prebalentziak gora egiten du minbiziak aurrera egiten duen heinean, eta mina izango da, hain zuzen ere, pazientearen bizi-kalitatea gehien erasangoduen fak- toreetako bat. Sentimen eta emo- zioen mailako esperien- tzia desatseginari esaten zaio mina, eta normale- an gorputzeko ehunedo sistemetan gertatu den lesio batekin, edo gerta daitekeen lesio poten- tzial batekin lotzen da. Mina sentsazio subjekti- boa da betiere. 2 Mina1
- 2. 09Mina Nola tratatu mina duten gaixoak? Bada metodo bat, nahiko merkea izanik ere pazienteen % 70-90ean min onkologikoa desagerrarazteko eraginkorra izaten dena. Metodo hori ondorengo 5 printzipioetan oina- rritzen da: 1. Ahoz ematea.Ahal dela behintzat, biderik samurrena era- bili, inbasio-mailarik txikienekoa, aho-bidea alegia. Medikazioa ahoz ematea ezinezkoa denean, beste bide batzuk baloratu beharko dira (azalean zeharrekoa, ondestekoa, azalpekoa, edo zain barnekoa). Muskulu barnekoa ez da gomendatzen. Eta albo-ondorio larriak dituzten edo opiazeoekin erantzun eskasa ema- ten duten gaixoetan bide epidurala erabili beharko da. 2. Ordutegia betetzea.Medikazioa ordutegi jakinean eman behar da, denbora-tarte erregularrak mantenduz beti. Horrela, hurrengo dosia aurrekoaren efektua erabat desagertu aurretik emango da beti. 3. Mailakatua.Botiken erabilera modu sekuentzialean egin- go da, hiru mailako eskailera bati jarraituz (Ikus eskai- lera analgesikoa). 4. Indibidualizatua.Ez dago dosi estandarrik opiazeoen kasuan. Dosi zuzena edo egokia pazientearen mina kontrolatzen duena da. Opiazeo ahulek sabai tera- peutikoa esaten zaiona dute (dosi maximoa alegia, eta hortik gora ez da eragin analgesiko handiagorik lor- tzen). Horregatik, behin opiazeo bat eta administrazio- bide bat aukeratu direnean, dosia gehituz joan behar da erantzun egokia lortu arte, edo albo-ondorioak edo ondorio jasanezinak agertzen badira. 5. Azken xehetasunari ere arreta jartzea. ALBO-ONDORIO.-Efecto secundario. Effet secondaire. EHUN.-Tejido.Tissu. ERAGIN.-Causar.Causer. ERASAN.-Afectar.Affecter. ERRAI.-V鱈sceras.Visc竪res. GAREZUR.-Kranio.Cr叩neo.Cr但ne. MINBIZI.-C叩ncer.Cancer. ORBAIN.-Cicatriz.Cicatrice. ONDESTE.-Recto.Rectum. Zerk sortzen du mina? Lehen esan bezala, asko eta oso diferenteak dira minaren arrazoiak, baina minbiziak sorrarazitako minean zentratzen bagara, lau talde nagusi bereizi genitzake: a) Minbiziak eragindako mina Ehun bigunen inbasioa Erraibaten erasana (gibela, giltzurruna, hestea, etab.) Hezurraren erasana Nerbioen konpresioa eta/edo lesioa Garezur-barneko presioaren gehikuntza b) Minbiziari lotutako mina Muskuluetako espasmoak Linfedema Idorreria Presioko ultzerek eragindakoa c) Tratamendu antitumoralari lotutako mina Erradioterapiak eragindako mukositisa (mukosen inflamazioa) Kirurgia ostean orbainekeragindako min kronikoa (zikatriziala) d) Beste prozesu aldiberekoei lotutako mina Prozesu infekziosoak Osteoartritisa Zer-nolako mina daukat? Analgesia egokia lortzeko, ezinbestekoa da minaren balo- razio egokia egitea, min horren arrazoia ezagutu eta bere intentsitatea nola edo hala kuantifikatzeko. Oinarrizko puntua da mina nolakoa den ondo ezagutzea. Horretarako minaren historia egiterakoan, ondorengo pun- tuak hartu behar dira kontuan: Minaren mota eta intentsitatea (nola mugatzen duen gaixoaren jarduera, loaldia, etab.) Lokalizazioa eta irradiazio-zonak Minaren ezaugarriak edo berezitasunak Zein faktorek arintzen edo okerragotzen duten Zein ordutan agertzen den, etengabea edota aldian behingoa den Minaren iraupena eta eboluzioa Minarekin batera agertzen diren bestelako sintomak
- 3. 10Mina 32 Zer da eskailera analgesikoa? Mina agertuz gero, eskaileraren lehen mailara pasatuko gara: analgesiko ez-opiazeoak (parazetamola, azido azetilsalizilikoa edo aspirina, AIEEak edo antiinflamatorio ez-esteroideak) +/- koanalgesikoren bat. Minak bere horretan jarraitzen badu edo mina gehitu egiten bada, eskaileraren bigarren mailara igoko gara: opiazeo ahulak (kodeina, dihidrokodeina, dextropropoxifenoa) + analgesiko ez-opiazeoa +/- koanalgesikoa Hala ere, minak jarraitzen badu edo mina gehitu egiten bada, ez dago eskaileraren hirugarren mailara igotzea beste erremedio- rik: opiazeo indartsuak (morfina, metadona, buprenorfina) +/- analgesiko ez-opiazeoak +/- koanalgesikoa Eta tratamendua jarri arren ere, mina baldin badugu? Mina eta paziente bakoitzak tratamenduarekiko ematen duen erantzuna modu objektiboan neurtu behar da betiere. 1. Minari buruzko informazioa pazienteak berak bideratu- ko du. 2. Aurrez balidatutako eskaletan oinarrituko da (eskala horiek izan daitezke numerikoak, kategorikoak edo analogiko-bisualak). 3. Denbora-tarte erregularretan lortu beharko da. Gaur egun, hala ere, ez dago inolako arrazoirik mina duten pazienteak oinazerik jasateko, horren arrazoia min hori gaizki kontrolatzea baldin bada. Analgesiko opiazeoak Izan daitezke ahulak edota indartsuak, sabai-efekturik baduten eta errezetatzeko moduaren arabera. Ez dago dosi estandar go garririk. Eman daitezke: ahoz, forma disolbagarrian(ez daude horrela komertzializatuta, farmazialariak prestatu behar ditu), 4 ordutik behin. ahoz, forma solidoan(12 ordutik behin ematen dira) bide parenteral edo azalpekotik(alternatiba egokia dira hesteeta- ko oklusioa nahiz ahoko intolerantziaren kasuetan, edo hilzo dagoen pazientean). 4 ordutik behin edo etengabeko perfus eman behar dira. Opiazeoek albo-ondorio ugari dituzte: Tolerantzia. Jarraian erabiliz gero, eragina pixkanaka gutxituz d eta horregatik gero eta dosi handiagoak behar dira analges maila bera lortzeko. Mendekotasunfisikoa. Opiazeo bat emateari bat-batean uzten zaionean agertzen den abstinentzia-sindromeak ezaugarritz duen egoera fisiologikoa. Ez dakar adikziorik. Adikzioa.Egoera psikologiko eta portaerazkoa, ezaugarri ha dituena: gaixoak droga edo botika modu obsesiboan behar ez du botika horren erabilera inola ere kontrolatzen, eta kalt rria dela jakin arren behin eta berriz erabiltzen du. Oso gutx ematen da egoera hau minbizia duten pazienteetan. Idorreria. Prebalentzia handiko egoera opiazeoekin tratatutako pazienteetan.Eginkarienbiguntzaileak eta libratzaileak era dira, biak batera. Goragaleak eta gorakoak. Ez dira hain usuak, aldi baterakoak baizik. Sedazioa.Ohizko kontua da. Dosi konstante bat eman eta 3-5 nera desagertzen da. Sedazioa oso gogorra bada, agian dos gutxitu egin beharko da. Delirium egoera. Adineko pertsonetan bereziki. Dosi konstante b eman eta 3-5 egunera desagertu ohi da, baina iraun egiten dosia gutxitu beharko litzateke. Miokloniak, azkura eta gernu-debekua. Arraroak dira. Arnas depresioa. Oso kasu gutxitan agertzen da. EGINKARI.- Gorozki. Hez.Selles. GERNU-DEBEKU.- Retenci坦n de orina. R辿tention durine. GORAGALE.- Botalarri, botagura. Na炭sea.Naus辿e. GORAKO.-Gonbito, okada. V坦mito.Vomissement. MENDEKOTASUN.- Dependencia.Dep辿ndanse. NARRITADURA.- Suminkortasun. Irritaci坦n.Irritation. PORTAERA.-Comportamiento.Comportement. UZKURDURA.-Contracci坦n.Contractions. OMEk proposatutako minaren eskailera analgesikoa 1. Min arina ez-opiazeoak +/- koadjubanteak 2. Min moderatua opiazeo ahulak +/- ez-opiazeoak +/- koadjubanteak 3. Min larria opiazeo indartsuak +/- ez-opiazeoak +/- koadjubanteak Botika koadjubanteak (laguntzaileak) Antidepresiboak, epilepsia kontrakoak eta anestesiko lokalak Kortikoideak. Baliagarriak dira hezurretako edo nerbioetako in zio tumoralaren kasuetan, edo baita garuneko metastasiek er ko buruko mina arintzeko ere. Bentzodiazepinak. Muskuluen kontrakturak eragindako mina ko oso baliagarriak dira. Espasmolitikoak. Organo huts baten (adibidez hestearen) uzk rakeragindako minaren tratamenduan erabili ohi dira. Analgesiko ez-opiazeoak 1.Aspirina (azido azetilsalizilikoa). Oso eraginkorra da hezurretako minetan. Albo-ondorioak: urdaileko suminkortasuna edo narritadu- ra, min epigastrikoa 2.Parazetamola.Ez dauka inflamazioaren kontrako inolako eraginik. Hauxe da min arinak eta moderatuak tratatzeko aukerako botika, eta zer esanik ez, edozein arrazoi dela medio, aspirina erabiltzerik ez dagoenean. 3.Antiinflamatorio ez-esteroideak (AIEEak). Antzeko profil analgesi- koak dituzten botika ugari sartzen dira talde honetan (fenilbutazona, naproxenoa, ibuprofenoa, etab.). Bereziki egokiak dira hezurretako metastasiek eragindako minetan, eta ehun bigunen edo muskuluen inflamazioetan. Sabai terapeutikoa dute.