Nog steeds tweespalt in Voeren
- 1. Zaterdag 31 augustus 2013 www.limburger.nl horizon N O G S T E E D S tweespalt interview Een avond eerder zat burgemeester Huub Broers (61) van Voeren aan tafel met Jos辿 Happart voor een door Bel- gische media georganiseerd debat. Dat verliep vrij rustig, zegt Broers. De agressiviteit van 30 jaar geleden was er niet meer. Bovendien sprak ik hem deels niet tegen. Hij is immers republikein, separatist 辿n Europeaan. Pas toen Happart over Voeren begon, ontstond er onmin. Toen zei hij dat hij tegen elke vorm van nationalisme was omdat we tijdens de oorlog heb- ben gezien wat dat doet. Dat vond ik beledigend. Daarop antwoordde ik dat het nationalisme dat wij nu voor- staan toch wat anders is dan tijdens de oorlog. Broers is sinds 2001 burgemeester van de 4.150 inwoners tellende gemeente waar hij werd geboren. Zijn partij Voerbelangen werd elke gemeente- raadsverkiezing groter. Sinds 2010 is Broers senator voor de Nieuw-Vlaam- se Alliantie. L辿on Bancken (76) schuift aan. Begon als postmeester in s-Gravenvoeren en richtte de Harde Vlaamse Voer- kern (HVVK) op. We moesten ons verdedigen, zegt Bancken. Vlamin- gen werden gemolesteerd, konden niet meer vergaderen, optochten met carnaval werden verboden. De Waal- se actiegroepen sneden spenen bij de koeien af. Dat doe je toch niet? Wij bleven af van mensen en dieren. Ja, Bancken kreeg eens een verzoek van een maffiabaas uit Hasselt om Jos辿 Happart voor 250.000 Belgische frank te vermoorden. Maar daar gin- gen we niet op in. Hij was een tegen- strever, geen vijand. Waalsgezinde Voerenaars stellen con- tinu gepest en gediscrimineerd te worden. Niet waar, zegt Broers. De situatie is hier zelfs verbeterd in ver- gelijking met toen Franstaligen aan de macht waren. Ik ben de eerste bur- gemeester die beide talen vloeiend spreekt. Jos辿 Happart zegt dat hier honderden klachten per jaar binnen- komen. Weet je hoeveel dat er dit jaar tot nu toe zijn? Drie. Ik ben de enige ambtenaar van de burgerlijke stand. Broers bestrijdt dat de zogenoemde omzendbrieven, die de toepassing van de Taalwet in Belgi谷 verduidelij- ken, puur Vlaams zijn. De basis is een uitspraak van de tw辿辿talige ka- mer van de Raad van State. Wij heb- ben moeten vastleggen wat Walloni谷 niet doet. Daar worden geen Neder- landstalige scholen gebouwd, wij ac- cepteren dat hier Franstalige scholen staan. Broers haalt aan hoe het er volgens hem in Franstalige gemeenten aan toe gaat die faciliteiten aan Neder- landstaligen moeten leveren. Die ge- meentelijke websites zijn volledig in het Frans. Maar nergens problemen. De Vlaming past zich aan. Volgens de Waalse politieke partij was de Voerstreek vroeger voor het grootste deel Franstalig en is Broers momenteel alleen aan de macht van- wege de Nederlanders die over de grens zijn komen wonen. Niet waar. Nederlandse families woonden hier vroeger ook al. De talentelling van na de Tweede Wereldoorlog is vervalst. De onwil van R.A.L om samen te wer- ken met de Vlaamse overheid is vol- gens Broers de reden dat Voerbelan- gen nu aan de macht is. Niet samen- werken heeft ze veel geld gekost. Ik onderhandel en krijg zo geld los uit het plattelandsfonds. Bancken haalt het Verdrag van Lon- den uit 1839 aan, waarin de onafhanke- lijkheid van Belgi谷 werd erkend en Limburg werd opgesplitst in een Ne- derlands en Belgisch deel. In feite heeft die grens nooit bestaan. We wa- ren allemaal Limburgers. Voeren had destijds bij Nederlands-Limburg ge- voegd moeten worden. Broers valt hem bij. Dan vielen wij nu onder Maastricht en waren er geen proble- men geweest. Belgi谷 stelt in 1963 de taalgrens vast. Daarmee worden de tienjaarlijkse talen- tellingen afgeschaft. De uitslag daarvan bepaalde in welke taal een gemeente haar inwoners moest bedienen. Na de Tweede Wereldoorlog daalde het aantal Nederlandstaligen, terwijl fors meer mensen aangaven Frans te spreken. Die verschuiving was voer voor discussie: hoe nauwkeurig zijn de uitslagen? Door de taalgrens worden gemeenten 辿辿nta- lig, tweetalig of 辿辿ntalig met faciliteiten voor anderstaligen. Bij de vaststelling van de taalgrens wor- den 24 Waalse gemeenten (23.250 in- woners, 15.000 hectare) naar Vlaande- ren overgeheveld; 25 Vlaamse gemeen- ten (87.000 inwoners, 20.000 hectare) gaan naar Walloni谷. De zes Voerdorpen (s-Gravenvoeren, Sint-Martens-Voeren, Sint-Pieters-Voeren, Moelingen, Teuven en Remersdaal) met zon 4.300 inwoners wor- den van de provincie Luik naar Limburg overgeheveld. Het gebied wordt Neder- landstalig met faciliteiten voor Franstaligen. In 1964 doet de politieke partij Retour Li竪ge (R.A.L.) voor het eerst mee aan de ge- meenteraadsverkiezingen en wint in alle zes dorpen. In 1977 fuseren de zes dorpen tot 辿辿n gemeente Voeren. De Vlaamsgezin- de partij Voerbelangen wordt opgericht. Na de fusie ontstaan de Action Fouronnaise en Groupe H辿risson. Onder leiding van Fotos met de klok mee: demonstranten dagen de Rijkswacht op 21 oktober 1979 in stranten, en respectievelijk Jos辿 Happart en Huub Broers in vroeger jaren. Het is beledigend dat zij de situatie hier vergelijken met de Tweede Wereldoorlog Overheveling van Luik naar Limburg, actiegroepen, Leon Bancken (links) en burgemeester Huub Broers. foto Johannes Timmermans De Belgische gemeente Voeren hoort morgen vijf- tig jaar bij de provincie Limburg. De tegenstellingen tussen Vlaams- en Waalsgezinden leidden eind ja- ren zeventig en begin jaren tachtig tot geweldda- I N V O E R E N Jos辿 Happart (66) zal zich niet laten zien tijdens de festiviteiten ter ere van vijftig jaar Voeren bij Limburg. Wij leven al vijftig jaar in bezet ge- bied. Dat is voor mij geen reden tot feest. Het is eerder een trieste dag. Volgens Happart is Voeren niet over- geheveld, maar geannexeerd door Vlaanderen. Net zoals de Duitsers de- den tijdens de Eerste en Tweede We- reldoorlog. Die zeiden ook: hier gel- den onze wetten. Wat burgemeester Huub Broers de Belgische wet noemt, is een Vlaamse wet. Happart doelt op de zogenoemde omzendbrieven die de toepassing van de Taalwet in Belgi谷 verduidelijken. In de Neder- landstalige faciliteitengemeente Voe- ren moeten Franstaligen elke keer op- nieuw om documenten in het Frans vragen. Hun voorkeur wordt niet ge- registreerd. Vlaamse omzendbrie- ven, die een uitspraak van de Neder- landstalige Raad van State verduidelij- ken. Een tweetalige kamer zou niet akkoord gaan. De echte autochtone Waalse Voerenaars worden voortdu- rend vernederd. Ze moeten smeken om een formulier in hun eigen taal te krijgen. Plaats van ontmoeting is het Centre Culturel et Sportif in Sint-Mar- tens-Voeren. Na een carri竪re voor de Parti Socialiste als Europarlementa- ri谷r, Waals minister van Landbouw en voorzitter van het Waals parle- ment, woont Happart sinds vorig jaar weer in Voeren. Happart spreekt rus- tig, gedecideerd en toont weinig emo- tie. Armel Wynants, gemeenteraads- lid voor Retour Aux Libert辿s, fun- geert als tolk. Happart heeft voor en- kele in het Nederlands gestelde vra- gen echter geen vertaling nodig. Dat Happart in de jaren tachtig als burgemeester van Voeren weigerde aan te tonen dat hij Nederlands kon spreken, wil niet zeggen dat hij de taal niet machtig was. In mijn tijd als burgemeester is er nooit een klacht geweest. Ik gebruikte Neder- lands als dat nodig was. Een taal- toets weigerde Happart echter conse- quent. Ik was democratisch gekozen. Het is dan toch niet democratisch mij een examen te laten afleggen? Happart sloot zich eind jaren zeven- tig naar eigen zeggen aan bij actie- groep H辿risson vanwege zijn erva- ring als vakbondsman voor jonge Waalse landbouwers. Ze wilden het Franstalig onderwijs verdedigen, zegt Happart. Of het nodig was om ge- weld te gebruiken? Ach, de Walen gooiden stenen, zegt hij. Dat is niks vergeleken bij de plannen die de Vlaamse Militanten Orde had om mij te liquideren. Bovendien hebben wij alleen geageerd in de dorpen die ons thuis waren. Toen zijn extreemrecht- se groeperingen hier herrie komen schoppen. Duizenden mensen gooi- den van alles kapot, maar niemand kwam uit Voeren. Hoe zou de verdraagzaamheid in Voe- ren volgens Happart kunnen terugke- ren? Een regime van twee- of drieta- ligheid waarin iedereen gelijk is en dezelfde taalrechten heeft. Mensen zouden weer zonder rancune met el- kaar kunnen praten. Volgens Wynants hadden de tegen- stellingen niet zo hoog hoeven op- lopen. Als de Vlamingen zich hier to- leranter hadden opgesteld, Franstali- ge verenigingen hadden gesubsidi- eerd en de cultuur van de Waalsgezin- den hadden geholpen, dan had nie- mand zich hier druk gemaakt. Wy- nants stelt dat de overheveling naar Limburg meer problemen heeft ver- oorzaakt dan opgelost. Vroeger was iedereen hier perfect tweetalig. Kinde- ren kregen Nederlands op de basis- school en Frans op het college. Ver- der sprak men dialect. Een voorberei- dingscommissie zei voor 1963 ook: Voeren is een uitzondering, blijf daar vanaf. Was daar maar naar geluis- terd. fruitteler Jos辿 Happart willen ze met ge- weld bereiken wat met praten niet lukt: een terugkeer naar Luik. Limburgsgezin- den richten de Harde Vlaamse Voerkern op. Over en weer wordt de lokale bevol- king geterroriseerd. Tussen beide kampen vinden veel gewelddadige confrontaties plaats. In 1982 wordt Jos辿 Happart gekozen tot burgemeester van Voeren. Hij weigert ech- ter een examen Nederlands af te leggen en wordt uit zijn ambt gezet. Door tot aan de Raad van State in beroep te gaan kan hij zijn functie jarenlang blijven uitoefenen. In 1986 oordeelt de bestuursrechter dat Happart geen burgemeester meer mag zijn. De kwestie leidt eind 1987 zelfs tot de val van het zesde kabinet-Mar- tens. Happart blijft tot 1998 eerste wethouder in Voeren. In 2000 wordt Voerbelangen voor het eerst de grootste partij in Voe- ren. Huub Broers begint als burge- meester. Zijn partij heeft momen- teel tien zetels. Retour Aux Libert辿s, het inmiddels van naam veranderde Retour Li竪ge, heeft er vijf. Voeren staat dit weekend stil bij het 50-jarig jubileum. In De Voerpoort in Moelingen is een expositie te zien over De Vlaamse strijd in Voe- ren. Het volledige programma staat op www.50jaarvoerenlimburg.be een boomgaard uit om naar boven te komen, Rijkswachters grijpen twee demon- archieffotos Frits Widdershoven en Paul Mellaart Waalsgezinden leven al 50 jaar in bezet gebied, dat is geen reden tot feest gewelddadigheden en de burgemeesterskwestie Armel Wynants (links) en Jos辿 Happart. foto Diana Scheilen BELGI GraphicRobertMuts A2 A79 GEMEENTE VOEREN GEMEENTE VOEREN HEERLEN KERKRADE SIMPELVELD VAALS MAASTRICHT MARGRATEN VALKENBURG MECHELEN WITTEM VIJLEN GULPEN MEERSSEN EIJSDEN HEERLEN KERKRADE SIMPELVELD VAALS MAASTRICHT MARGRATEN VALKENBURG MECHELENEIJSDEN WITTEM GULPEN MEERSSEN VIJLEN dige confrontaties. Hoofdrolspelers uit beide kampen blikken terug en spreken over de huidige situatie. door Daan de Hulster E7 GO-E06R