Nurdan Sarıkaya
Download as DOCX, PDF2 likes706 views
-KONU 1: İŞLETİM SİSTEMLERİNİN GENEL KAVRAMLARI -KONU 2: İŞLETİM SİSTEMLERİNİN İŞLEVLERİ VE TEMEL KAVRAMLARI -KONU 3: İŞLETİM SİSTEMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ -KONU 5: İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ -KONU 6: İŞLETİM SİSTEMLERİNİN GÖREVLERİ
More Related Content
What's hot (20)
Similar to Nurdan Sarıkaya (20)
More from Nurdan Sarıkaya (10)
Nurdan Sarıkaya
- 1. KONU 1: Ä°ÅžLETÄ°M SÄ°STEMLERÄ°NÄ°N GENEL KAVRAMLARI 1. Bilgisayar Sistemlerinin Yapısı - Bir bilgisayar sistemi, iÅŸlemci ve belleÄŸi paylaÅŸmak için bir omurgaya baÄŸlanmış bulunan birçok ünite kontrol biriminden (device controllers) oluÅŸur. - Bir bilg. sistmi açıldığında, bir baÅŸlatma programına gereksinim vardır. Bu prgrmı, sistemin bütün birimlerini baÅŸlama pozisyonuna getirir. - Bu b. p. iÅŸletim sisteminin çalışmasını baÅŸlatabilmelidir. - Bunun içinde Ä°ÅŸletim Sisteminin çekirdeÄŸinde (Kernel) yer almalı ve onu belleÄŸe yerleÅŸtirmelidir. -Sonra iÅŸletim sistemi ilk iÅŸi (proses) iÅŸletmeli ve bazı iÅŸlevlerin tamamlanmasını beklemelidir. BeklediÄŸi böyle bir iÅŸlev donanım veya yazılımdan kaynaklanacak bir kesinti (interrupt) olabilir. Kesinti: Ä°ÅŸletim sisteminin o sırada yapmakta olduÄŸu iÅŸi bırakıp, kesintiyi yaratan iÅŸe (proses) anahtarlanmasıdır. Kesintiler, bir bilgisayar mimarisinin önemli bir parçasını oluÅŸturur. Her bilgisayar tasarımı kendi kesinti mekanizmasına sahiptir. Bir bilgisayar sistemi, üzerine iÅŸletim sistemi ve onun üzerine de diÄŸer yazılımların yüklenmesi ve çalıştırılmasından sonra gerekli iÅŸlevleri yerine getirir. ïƒ Bir bilgisayar sisteminin genel olarak 4 bileÅŸeni vardır: a. ¶Ù´Ç²Ô²¹²Ôı³¾ (CPU, bellek ve I/O üniteleri) b. Sistem Yazılımları • Ä°ÅŸletim Sistemi Yazılımları (Windows, Linux, Unix, Mac OS... gibi) • Compiler , • Assembler, • Linker, • Loader, • Text Editor, • Debugger, • Hizmet Yazılımları • Aygıt Sürücüler c. Derleyiciler, Uygulama Yazılımları d. Kullanıcı Yazılımları (Kullanıcıların kendi geliÅŸtirdikleri Yazılımlar)
- 2. 1. ¶Ù´Ç²Ô²¹²Ôı³¾ (1.BileÅŸen) CPU bir bilgisayar sisteminin en temel bileÅŸeni olup, bilg. sistemlerindeki disk, printer, disket, terminal vs. gibi I/O üniteleri donanım kısmını oluÅŸturmaktadır. Yazılım ise, hem bilgisayar sistemini oluÅŸturan donanım birimlerinin yönetimini hem de kullanıcıların iÅŸlerini yapmak için gerekli olan programlardır. 2. Sistem Yazılımları (2.BileÅŸen) Uygulama yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında aracılık eden yani bilgisayar sisteminin pürüzsüz bir ÅŸekilde çalışmasını saÄŸlayan yazılımlardır. Bilgisayarın kendisinin iÅŸletilmesini saÄŸlayan yazılımlardır. Sistem yazılımı çeÅŸitleri; Ä°ÅŸletim Sistemleri: Ä°ÅŸletim sistemleri kullanıcılara kaynak kullanımını ve yönetimini saÄŸlayan, donanımla irtibat kuran ortamlardır. Compiler: Kaynak dildeki programın eÅŸdeÄŸer hedef dile çevrilmesini saÄŸlayan programlardır. Assembler: Assembly diliyle yazılmış programları makine diline çevirmeyi saÄŸlayan araçtır. Linker: Nesne kodları ile duraÄŸan ya da dinamik kütüphaneler, linker ile baÄŸlanır ve böylece çalıştırılabilir program elde edilir. Loader: Linker tarafından oluÅŸturulan çalıştırılabilir dosyaları 2.il bellekten alarak 1.il belleÄŸe yükleyen ve iÅŸletim sistemi ve tarafından çalıştırılmasını saÄŸlayan yapıdır. Text Editor: Programcıların sıklıkla kullandığı program üretmeye yarayan araçtır. Debugger: Programcıya derleme esnasında hata yakaladığında, bir veya daha fazla sayıda break point koyarak, adım adım ilerlemeyi ve bu esnada deÄŸiÅŸkenlerin deÄŸerini ve durumunu görmeye olanak saÄŸlayan yararlı bir araçtır. Hizmet Yazılımları: Hizmet yazılımları, genel sistem destek iÅŸlemlerini yapmak için kullanılan programlardır. Diskleri biçimlendirmek, dosyaları kopyalamak, disklerdeki programları yedeklemek, dosya sıkıştırma, dosya transfer, klavye düzenleme, disk yüzeyini düzenleme(fdisk, partition magic), virüs temizleme gibi iÅŸlemleri yaparlar. ÇoÄŸu iÅŸletim sistemi hizmet yazılımlarının yaptığı iÅŸlerin çoÄŸunu yapmaktadır. Fakat bazı durumlarda hizmet yazılımları ayrı bir paket olarak daha güçlü özelliklerle üretilmektedir. 3. Aygıt Sürücüler: Bilgisayara veri giriÅŸi ya da veri çıkışı için kullanılan, AÄŸ kartı, CD Aygıtı, tarayıcı, yazıcı gibi aygıtların çalışmasını saÄŸlayan bilgisayar yazılımıdır. Aygıt sürücüsünde okuma, yazma, aygıtın açılıp kapatılması, hata kontrolü, günlükleme gibi iÅŸlemler olabilir. Aygıt sürücüsü kendisine iÅŸletim sistemi tarafından verilen parametreleri kontrol eder. Bu parametreler hatasız ise iÅŸlemi yerine getirir. Hatalı ise iÅŸletim sistemini bilgilendirir. Aygıt sürücüleri ve aygıtlar iÅŸletim sisteminde bir dosya gibi deÄŸerlendirilirler. Bu ÅŸekilde iÅŸletim sistemi dosyalar için uyguladığı güvenliÄŸi bu aygıtlara da uygular.
- 3. Ä°mzalı sürücü: Ä°mzalı sürücü, dijital imza içeren bir aygıt sürücüsüdür. Dijital imza, sürücü paketinin özgün içeriÄŸinin deÄŸiÅŸtirilip deÄŸiÅŸtirilmediÄŸinin yanı sıra yazılımın yayımcısını gösterebilen elektronik bir güvenlik iÅŸaretidir. Aygıt yöneticisi: Driver güncelleme, donanım ayarlarını deÄŸiÅŸtirme ve sorunlarını gidermemize yardımcı olan kısacası bilgisayarımızdaki donanımlar hakkında bizi bilgilendiren bir servistir. ïƒ Aygıt Yöneticisini Neden Kullanma GereÄŸi Duyarız? -Bilgisayarınızda takılı donanımın sorunsuz ÅŸekilde çalışıp çalışmadığını öğrenmek, -¶Ù´Ç²Ô²¹²Ôı³¾ ayarlarınızı deÄŸiÅŸtirmede, -Kullandığınız donanım sürücüsü hakkında bilgi edinmede, -GüncelleÅŸtirilmiÅŸ sürücüleri yüklemede, -Aygıtları devre dışı bırakma, etkinleÅŸtirme ve kaldırmada, - Yüklü aygıt özeti yazdırmada kullanırız. 4. Ä°ÅŸletim Sistemi Yazılımları Ä°ÅŸletim sistemi, bilgisayarın açılışı esnasında hafızaya yüklenen ve yüklendikten sonra diÄŸer yazılımların çalışması için bir temel görevi gören bir yazılımdır. Ä°ÅŸletim Sistemi, bilgisayar donanımı ile bilgisayar kullanıcısı arasında bir arayüz görevini gören programlar topluluÄŸudur. Bu p. topluluÄŸunun genel amacı, bilgisayar kullanıcılarına programlarını çalıştırabilecekleri ortamı yaratmak ve bilgisayar sisteminin etkin ve verimli olarak kullanılmasını saÄŸlamaktır. ïƒ Yaygın kullanımına göre iÅŸletim sistemleri iki ana grupta toplanabilir: -Microsoft Windows grubu(Ms Dos, Windows 95, 98, Me, 2000, XP, Vista,7) -MacOS ve UNIX benzeri i. s.ni içeren grup (Unix versiyonları, Linux, Mac OSX, Pardus sayılabilir.) 5. Ä°ÅŸletim Sisteminin Çalışması 1. Bilgisayarın güç düğmesine basıldığı anda cihaza elektrik saÄŸlanmış olunur ve ilk olarak anakart üzerinde çalışan BIOSyazılımı devreye alınır. 2. BIOS baÅŸlatıldığında bilgisayarda bulunan donanımı kontrol ederek baÅŸlatır. Bu iÅŸleme POST denilmektedir. POST iÅŸlemi tamamlandıktan sonra BIOS, MBR (Ana Önyükleme Kaydı)’ı baÅŸlatır. 3. MBR harddiskin ilk sektörüdür, hangi bilginin nerede olduÄŸu bir tablo halinde bu bölümdedir. 4. Sabit disk üzerinde hangi bölümlerin olduÄŸu bilgisi MBR’de tutulur. Her bölüm üzerinde de o bölüm hakkındaki bilgileri tutan PBR ( Bölüm Açılış Kaydı) bulunur. 5. NTLDR dosyası BOOT.INI dosyasına eriÅŸimi saÄŸlar. BOOT.INI Önyükleme ekranını getirir. Buradan baÅŸlatılmak istenilen iÅŸletim sistemi seçilir. 6. Ntdetect.com bilgisayardaki standart donanımları kontrol eder ve bunları registry ( kayıt defteri)’ye yazar. 7. Kernel/HAL: Windows çekirdeÄŸinin ve tüm donanım desteÄŸinin yüklendiÄŸi kısımdır. 8. Sürücü Yükleme: Ä°ÅŸletim Sistemi bilg.da bulunan tüm aygıtların sürücülerini yükler ve bunları kayıt defteri altına aktif olarak geçirir. 9. Ntloader komut yetkisini Windows Kernel’e devreder. 10. Windows Hizmetlerinin BaÅŸlatılması 11. Oturum Açılması 12. Ä°ÅŸletim Sisteminin BaÅŸlatılması Son aÅŸama olarak masaüstü, simgeler, otomatik baÅŸlatılan yazılımlar yüklenir. Ä°.S. baÅŸlar.
- 4. KONU 2: Ä°ÅžLETÄ°M SÄ°STEMLERÄ°NÄ°N Ä°ÅžLEVLERÄ° VE TEMEL KAVRAMLAR Ä°ÅŸletim Sisteminin Ä°ÅŸlevleri 1. Kullanıcı arabirimi tanımlamak, 2. Sistem açılışını saÄŸlamak, 3. ¶Ù´Ç²Ô²¹²Ôı³¾Ä±, kullanıcılar arasında paylaÅŸtırmak, 4. Kullanıcıların verileri paylaÅŸmasını saÄŸlamak, 5. GiriÅŸ / çıkış iÅŸlemlerini gerçekleÅŸtirmek, 6. Hataları düzeltmek, 7. Programlama arabirimi saÄŸlamak. (API) 8. Ana belleÄŸi, Harici kayıt cihazlarını, MÄ°B. i yönetmek. 10. Bilg. Sis.nin güvenliÄŸini ve kontrolünü saÄŸlamak. 11. Sistem yazılımlarını (compiler,linker,editors,utility, db management system, network software) destkler. Ä°ÅŸletim Sistemlerinin Temel Kavramları Süreç: Ä°ÅŸletim sistemleri bilgisayar programları için kaynak ayırıp çalıştırıldıkları andan itibaren programlar süreç olarak isimlendirilir. Proses: Bir proses temel olarak çalıştırılmakta olan bir programdır. Çalıştırılabilir bir program, programın verileri, program sayacı ve diÄŸer bölümlerinden oluÅŸan bir veri yapısı ÅŸeklindeki çatıdır. Ä°ÅŸ: Kullanıcıların, bilgisayar sisteminde bağımsız bir bütün olarak ve belli bir sıra dâhilinde iÅŸlenmesini istedikleri hizmetler kümesine iÅŸ denilebilir. Dosyalar: Ä°ÅŸletim Sisteminin temel bir fonksiyonu, disklerin, çevre üniteleri vs. ile ilgili özelliklerini tutmaktır. Bu özelliklerde dosyalar ve dizinler olarak tutulur Ä°stemci/Sunucu: Ör, bir dosyadan bir blok bilgi okumak için bir istek talebi olsun. Bu durumda istemci prosesi, dosya sunucusuna bir istek gönderir. File server iÅŸi yapar ve sonucu istemciye gönderir. Terminal: Modern Ä°ÅŸletim Sistemlerinde, istemci konumunda olan ve son uç olarak bulunan sistemlerdir. Boot (Yeniden BaÅŸlatma): Ä°ÅŸletim sisteminin yaptığı iÅŸler bitirilip veya kayıtları tutularak yarıda kesilip iÅŸletim sisteminin tamamen kapatılmasıdır. KONU 3: Ä°ÅžLETÄ°M SÄ°STEMLERÄ°NÄ°N TEMEL ÖZELLÄ°KLERÄ° Ä°ÅŸletim Sistemlerinin Temel Özellikleri 1.Yığın Ä°ÅŸleme Batch Processing 6.Tek Ä°ÅŸ Düzeni Monoprogramming 2.Etkili Ä°ÅŸlem Interactive Processing 7.Zaman Paylaşımı Time-Sharing Systems 3.Çevrim İçi Ä°ÅŸlem On Line Processing 8.Çok Ä°ÅŸ Düzeni Multiprogramming 4.Çevrim Dışı Ä°ÅŸlem Off Line Processing 9.Çok Görevlilik Multitasking 5.Seri Ä°ÅŸleme Serial Processing 10.Çok Kullanıcılı Sistemler Multiuser systems
- 5. 1. Yığın İşleme (Batch Processing) İşletim Sistemine, okutulan programlar Spooling sahası denilen ve disk üzerindeki özel bir alanı kapsayan bölüme sıra ile ve arka arkaya okutulup biriktirilmeye ve sonra bu saha da derlenmek ve çalıştırılmak için bekleyen programların sıra ile derleme ve çalıştırılma işlemine tabii tutulması yöntemine geçildi. İşte bu yöntem yığın işlemin temellerini atmış oldu. Yığın İşlem, bilgisayar sistemlerinin daha verimli kullanılmalarını sağlayarak, iş başına düşen sistem giderlerini azaltmıştır. Sakıncaları; - Kullanıcı işletimde oluşan hataları çözümlemek için işin sonuçlanıp sonucun kendisine dönmesini beklemek zorundadır. -Çoğu işletim ortamında işler sonuçlanmış olsalar bile çıktıların kullanıcıya ulaşması saatler sürebilmekte, buda verimliliği azaltmaktadır. 2. Etkili İşlem (Interactive İşlem) Etkileşimli işlem kullanıcılara, işlerini dinamik biçimde yönetme, çalıştırılan programların sonuçlarını doğrudan elde edip, her an müdahale edebilme olanağı sağlayan çalışma türüne ilişkin bir özelliktir. Kullanıcılar program geliştirme, metin dosyaları oluşturma, program derleme ve test etme, veri tabanı sorguları işletme, bilgisayar ağı komutları girme, internet servislerini kullanma gibi kısa süreli işlerini Etkileşimli İşlem olarak yürütürler. 3. Çevrim İçi İşlem (On Line Processing) Eğer veriler bilgisayar sistemine doğrudan bir biçimde ve işin sahibi tarafından bizatihi aktarılıyorsa yapılan uygulamaya on line p. denir. Bankacılık uygulamalarında müşteriler tarafından bankamatik cihazlarından geçekleştirilen para çekme, para gönderme, borsa işlemleri yapma gibi değişik bankacılık işlemlerine ilişkin veriler telefon hatları aracılığı ile doğrudan uygulamanın yürütüldüğü bilgisayar sistemine ulaşıyorsa o. l. p. dir. 4. Çevrim Dışı İşlem (Off Line Processing) Off L.P, On Line İşlemlerin bir noktaya kadar uygulanıp daha sonrasında Batch Processing olarak yürütüldüğü uygulamalardır. Belli bir mekan içinde bulunan bilgisayar sitemine veriler doğrudan girilmek suretiyle belli bir süre On Line olarak yürütülen otomasyon projesinde, biriktirilen veriler bir süre sonra asıl bilgisayar sistemine topluca aktarılarak işlenirse bu tür uygulamalar o. l. p. dir. 5. Seri İşleme (Serial Processing) Kullanıcının yapmak istediği işleri bilgisayar ortamına birbiri ardı sıra aktarması işlemi Seri İşleme olarak anılır. Kullanıcının, komutları ya da çalıştırmak istediği programların isimlerini klavye aracılığı ile arka arkaya girmesi yoluyla gerçekleşir. 6. Tek iş Düzeni (Monoprogramming) Monoprogramming yani tek iş düzeni, bir anda, bir işletim sisteminin yalnızca bir programı çalıştırabilmesidir. Bu yöntemde kullanıcı, CPU’ yu tümü ile tek başına kullanmaktadır. İşletimde oluşan hatalar, başka bir kullanıcıya yansımayacağı için, korunma önlemleri yalnızca İşletim Sistemi ile kullanıcı arasında ön görülür. Ancak, verimlilik düzeyi düşük bir özelliktir. PC’ ler de kullanılan MS-DOS işletim sistemi bilgisayarın CPU’ yu Monoprogramming özelliği ile kullandırmaktadır.
- 6. 7. Zaman Paylaşımı (Time-Sharing Sytstem) İşletim Sisteminde zaman paylaşımı, genel program geliştirme ortamına ek olarak, bilgisayar destekli tasarım ve metin işleme sistemlerinde yaygın olan, Multiprogramming ve Multiuser özelliklerini kapsayan bir yaklaşımdır. Multiuser sistemlerin başlıca özelliklerinden bir tanesi, özellikle Time-Sharing desteği sayesinde de iyi bir yanıt süresi göstergesi sağlamasıdır. İşletim sisteminin bu özelliği sayesinde, her kullanıcı, Mainframe sisteme tümü ile yalnız kendisi sahipmiş gibi çalışsa da, aslında time-sharing özelliği sistem kaynaklarını eşit bir şekilde kullanıcılara paylaştırma amacını taşır. Bu yaklaşımda programlara belli zaman aralıklarında CPU’ yu kullanma hakkı verilir. Bu sürenin sonunda da program, (or kullanıcı) tekrar CPU kullanma sırasının kendisine gelmesini beklemesi için, bir bekleme kuyruğuna koyulur. Zaman paylaşımlı sistemlerde bellek yönetimi, birlikte çalışan programların birbirlerinden izolasyonunu ve bellek korunmasını iyi bir şekilde sağlar. 8. Çok iş Düzeni (Multiprogramming) Çok kullanıcılı bilg. sisteminde, birçok farklı kullanıcılara ait işler aynı anda işletime alınabiliyorsa, bu işletim sistemi ortamına m.p. denir. Ör: Tek bir CPU bulunan sistem üzerinde çalışan işletim sistemi, bu sisteme aptal terminaller vasıtası ile erişen kullanıcıların programlarını aynı anda işletime alır ve her kullanıcının programına çok kısa sürelerle CPU’ yu kullandırarak bütün kullanıcıların programları aynı anda çalışıyormuş gibi olur. Ör: Sistemde örneğin 25 kullanıcı varsa ve bunların hepsi kendi programlarını çalıştırıyorsa, m.p. ortamında bunların hepsi işletime alınır, fakat çalıştırma ile kast edilen CPU’ nun o sırada, 4’ er milisaniye gibi zaman dilimlerinde bunlardan yalnızca sırası gelen bir programı işletmesi anlatılmaktadır. 9. Çok Görevlilik (Multitasking ) Bir işletim sisteminde bir kullanıcının, birden fazla sayıda prosesini aynı anda işletime alınabilmesi özelliğidir. M.t., bellekteki birkaç prosesi veriyi aynı anda işlemesi ve işlemci ile I/O ünitelerinin de bunlar arasında aynı anda kullandırılması ortamının yaratılmasıdır. Bu nedenle bir işletim sisteminde multitasking özelliği, ancak bir kullanıcının birden fazla sayıdaki kendi prosesi aynı anda işletebiliyorsa vardır. Birçok uygulamanın (programın) aynı anda çalıştırılmasıdır. 10. Çok Kullanıcılı Sistemler (Multiuser systems ) Multiprogramming’ i destekleyen işletim sistemleri, genellikle çok sayıda kullanıcının sistemi çeşitli amaçlarla kullanmalarını sağlar ki, bu sistemlere çok kullanıcılı sistemler (Multiuser System) denir. Bu özellik sayesinde her kullanıcı sisteme ayrı bir terminalden ya da bir bilgisayar ağına bağlı kendi bilgisayarından kendisine ait hesabını (userid) şifresi ile birlikte girerek sisteme erişmiş olur.
- 7. KONU 5: İŞLETİM SİSTEMİ TÜRLERİ Kontrol ettikleri bilgisayar türlerine ve destekledikleri uygulama türlerine göre işletim sistemleri genel olarak dört gruba ayrılır: 1. Gerçek zamanlı işletim sistemleri 2. Tek kullanıcı-tek görev işletim sistemi 3. Tek kullanıcı-çoklu görev işletim sistemi 4. Çoklu kullanıcı işletim sistemleri 1.Gerçek Zamanlı İşletim Sistemleri Bu işletim sistemi türü, genel olarak endüstride ve büyük işletmelerde bilgisayarları ve bilgisayarlara bağlı sistemleri kontrol etmek amacıyla kullanılır. Bu tür bir işletim sisteminde kullanıcı arayüzü kapasitesi oldukça sınırlıdır. İşlemlerin her defasında aynı biçimde ve standartta yapılmasını sağlar. Aksi takdirde hatalı üretim ortaya çıkacaktır. Ürünlerin veya hizmetlerin aksamadan ve aynı kalitede üretilebilmesini sağlamak amacıyla, farklı ve karmaşık kaynaklar eşgüdümlü olarak yönetilerek bu işlemlerin devamlılığını sağlar. 2.Tek Kullanıcı-Tek Görev İşletim Sistemleri: Bu işletim türünü kullanan bilgisayar sistemi, tek bir kullanıcının her defasında tek bir işlemi gerçekleştirmesini olanaklı kılar. Diğer işletim sistemi türlerine göre daha az karmaşık işlemlerin yapılmasında kullanılan bilgisayarları kontrol eder. Avuç-içi bilgisayarlar bunun en güzel örneğidir. 3.Tek Kullanıcı-Çoklu Görev İşletim Sistemleri: En yaygın kullanılan işletim sistemi türüdür. Çoğumuzun kullandığı masaüstü veya dizüstü bilgisayarlarda bu işletim sistemi çalışır. Windows XP işletim sistemi bu türdendir. Tek kullanıcı-tek görev türünden farkı, kullanıcının aynı anda birden fazla işlemi gerçekleştirebilmesidir. Bu işletim sistemi sayesinde bilgisayarlarda aynı anda bir çok işlemi yapabiliriz. Örneğin kelime işlemci programla bir rapor yazarken, aynı sırada İnternette bir veriyi tarayabilir veya Sunum programı ile bir sunuyu da hazırlıyor olabiliriz 4. Çoklu Kullanıcı İşletim Sistemleri: Farklı birçok kullanıcının, bilgisayar kaynaklarından aynı anda ve kesintisiz yararlanmasını sağlayan işletim sistemi türüdür. Unix gibi sistemler bu tür çoklu kullanıcı işletim sistemlerine örnek olarak verilebilir. Bu sayede, farklı işlemleri yapan pek çok kullanıcı, aynı sistemin kaynaklarını, gereksinimlerine göre birbirlerinden etkilenmeden kullanır. Çoklu kullanıcı işletim sistemi, farklı kullanıcı taleplerini kontrol eder, sıraya koyar ve farklı işlemlerin dengeli bir şekilde yapılabilmesi için sistem kaynaklarını yönetir.
- 8. KONU 6: İŞLETİM SİSTEMLERİNİN GÖREVLERİ 1.İşlem Yönetimi Bir programın işletimi sırasında birçok işlem yapılır. Modern işletim sistemleri aynı anda birçok işlemi gerçekleştirebilirler. İşlemlerin gerçekleştirildiği merkezi işlem biriminin (CPU), belleğin tek ya da sınırlı sayıda olduğunu düşünürsek birçok işlemin aynı anda yürütülmesi için işletim sistemi belli yöntemler kullanır. İşlem yönetimini sağlayan işlem yöneticisi, çalıştırılmayı bekleyen bütün işlemleri bir sıraya sokar ve belli bir anda hangi işlemin çalıştırılması gerektiğine karar verir. İşlemler, herhangi bir anda üç durumdan birinde olabilir. • Hazır: İşlem, kullanıcı tarafından gönderilmiştir, ana belleğe yerleştirilmiştir. Ve hazır kuyruğunda çalıştırılmayı beklemektedir. • Çalışıyor: İşlemcinin o anda çalıştırdığı işlemin bulunduğu durumdur. • Bekliyor: İşlem, giriş-çıkış birimlerinin veri transferi yapmasını bekliyor durumdadır. Bu transfer biter bitmez, hazır durumuna geçer. Kilitlenme: Bekleme durumundaki görevlerin, hazır görev durumuna geçebilmek için bir diğerinin sağlayacağı koşulu karşılıklı olarak beklemesidir. 2.Bellek Yönetimi Ana Belleğin işlemler arasında paylaştırılması Ana Bellek Yönetimidir. Programların ve işlenen verilerin ana bellekte yer alacakları konumlarının belirlenmesi, düzenlenmesi, izlenmesi, gerekli alanın sağlanması, bu alanın dışına taşmaların denetlenmesi gibi işlevler bellek yönetimi kapsamındadır. Ana belleğin işlemler arasında paylaştırılmasına ana bellek yönetimi ya da bellek yönetimi, işletim sisteminin bu amaçla oluşturulan kesimine de bellek yöneticisi adı verilir. Bellekte tutulan bilgiler; komutlar/operatörler ve komutların uygulanacağı veriler olmak üzere ikiye ayrılır. Ana bellekte ayrıca işletim sistemi bulunmakta ve bilgisayar kapanana kadar sürekli bellekte bulunmaktadır. 3.Giriş/Çıkış Birimleri Yönetimi Bir bilgisayar sisteminde, bütün giriş, çıkış birimleri donanım açısından değişik özelliklere sahip olduğundan, her biri ayrı yazılıma gereksinim duyarlar. Bu yazılımlara aygıt sürücü adı verilir. Sisteme yeni bir giriş-çıkış birimi eklendiği zaman, eğer işletim sisteminde o bileşen (aygıt) için gerekli yazılım yoksa işletim sistemi o aygıtla iletişim kuramaz. Bu yüzden, birim için gerekli yazılımında sisteme eklenmesi gerekir. Örneğin, bilgisayara yeni bir CD yazıcı eklenmek isteniyorsa, ilgili aygıt için gerekli aygıt sürücü yazılımı da disket ya da CD’den bilgisayar kurulmalıdır. Aksi halde aygıt düzgün çalışmayacak ya da hiç çalışmayacaktır 4.Kütük (Dosya ve Klasör) Yönetimi İşletim sisteminin bu bölümü, kullanıcıya en yakın bölümüdür. Kütük (dosya), bilgilerin içinde saklandığı birimlerdir. Her işletim sistemi, kütüklere erişimi ve kullanımını sağlar. Kullanıcı, bu kütüklere erişebilmek için, 2.il bellekteki fiziksel yerini iz ve sektör olarak bilmek zorunda değildir, sadece kütüğün adını bilmesi yeterlidir. İşletim sistemi, bu adı alarak, bu kütüğün 2.il bellekteki fiziksel yerini bulur ve kullanıcıya sunar. Her işletim sisteminin kendine özgü kütük yapısı vardır. Ayrıca her işletim sistemi kütük ve dizinleri kendine özgü yöntemlerle ikincil belleklerde saklar. Örneğin DOS işletim sistemi, FAT 16 sistemini kullanırken, Windows 98 FAT 32 ve Win NT ise NTFS sistemini kullanmaktadır.