Onkolojik Aciller
- 1. ONKOLOJİK ACİLLER Hiperkalsemi Hiperürisemi Tümör lizis sendromu Uygunsuz antidiüretik horman salınımı Hipoglisemi Vena kava süperior sendromu Medülla spinalis basısı Nötropenik sepsis Cerrahi aciller HİPERÜRİSEMİ Belirti ve bulgular: Nefropati Etyoloji: Lösemi, yüksek dereceli lenfomalar, yüksek dereceli diğer tümörler Ayırıcı tanı: Tümör lizis sendromu Tedavi: * İdrarın alkalileştirilmesi (bikarbonat) * Allopürinol po, 300-900 mg * Böbrek yetmezliği gelişmişse hemodializ NÖTROPENİK ATEŞ Ateşi 38 dereceyi geçmiş, mutlak nötrofil sayısı 500/mm3 altında olan, hastalarda 2 saat içinde psödomonasları kapsayacak şekilde ampirik antibiyotik tedavisine başlanır. CERRAHİ ACİLLER Tıkanma: İlaç toksistesi, tümörün kendisi veya metastazlarına bağlı olarak barsakta nekroz, iskemi veya yapışıklıklar sebebiyle Delinme: Tümör infiltrasyonu sebebiyle Kanama: Tümör infiltrasyonu veya trombositopeni sebebiyle Sarılık: Taş, tümör, karaciğer metastazı, siroz, viral hepatit, ilaç toksisitesi, hemoliz
- 2. HİPERKALSEMİ Semptomlar: Bulantı, kusma, konstipasyon, polidipsi, pollaküri, halsizlik, yorgunluk, uykuya meyil Bulgular: Dehidratasyon, konfüzyon, koma, böbrek yetmezliği, kardiak (bradikardi, PR uzaması, QT kısalması, aritmi) Etyoloji: Paratiroid hormonu benzeri peptitler (PTH-RP), prostoglandinler, interlökinler, transforming growth factör beta veya 1,25 dihidroksi vitamin D’e bağlı osteoklast aktivasyonu ve kemik rezorbsiyonu. Multipl myelom, kemik metastazı olan meme kanseri, yassı hücreli akciğer kanseri, yassı hücreli diğer kanserler, hodgkin-dışı lenfoma Şu tümörlerde kemik metastazı sık olmakla birlikte hiperkalsemi hemen hiç görülmez: Küçük hücreli akciğer kanseri, prostat kanseri, kolorektal kanser. Laboratuvar: Serum albümin düzeyine göre, Ca düzeyi ayarlanmalıdır Düzeltilmiş Ca (mg/dL) = ölçülen Ca + 0.8 X (4.0 – ölçülen albümin) ALP düzeyi yükselebilir, myeloma’da normaldir Klinik: Belirti ve bulgular hiperkalsemi derecesi ile orantılı değildir. Yaş, performans, metastazlar, karaciğer ve böbrek fonksiyonları prognozu belirler. Ayırıcı tanı: Primer hiperparatiroidizm, süt-alkali sendromu, familyal benign hipokalsiürik hiperkalsemi, immobilizasyon, granülomatöz hastalıklar, hipertiroidi, lityum kullanımı, adrenal yetmezlik Tedavi: * İntravenöz %0.9 NaCL ile hidrasyon (verilebiliyorsa 24 saatte 4 lt) * H2 reseptör blokörü veya tiazid grubu diüretik kullanıyorsa kesilmeli * Diürez yetersizse veya sıvı retansiyonu var ise iv furosemid * Kalsitonin 4-8 U/kg 6-8 saatte bir (etki 2-3 saatte başlar 48 saat sürer) * Bifosfanatlar (Osteoklast inhibisyonu mekanizmasıyla): Editronat, klodronat, pamidronat (60-90 mg, 3 saaatlik infüzyon, etki 24-48 saatte başlar, 3-4 hafta devam eder), Zoledronat (4 mg, 15 dk infüzyon), ibandronat 6mg, iv, 1 saatte * Galyum nitrat : Etki birkaç gün içinde başlar, 1 hafta devam eder, böbrek fonksiyonlarını bozabilir * Kortikosteroid:60-80 mg prednisolon(özellikle lenfoma ve m.myelomda) * Mitramisin (Plikamisin): Osteoklastları geri dönüşümlü zehirleyerek etki gösterir, etki 24-48 saatte ortaya çıkar, Çok nadiren gerekir * Esas hastalığın tedavisi
- 3. TÜMÖR LİZİS SENDROMU Belirti ve bulgular: Oligüri, aritmi, asidotik solunum, tetani, aritmi, hipotansiyon-şok Etyoloji: Akut lösemi, yüksek dereceli lenfomalar, germ hücreli tümör gibi yüksek dereceli tümörler Klinik: Birkaç gün önce kemoterapi uygulanmış bir hastada hiperfosfatemi, hipokalsemi, hiperpotasemi, hiperürisemi ve böbrek yetmezliği bulguları Ayırıcı tanı: Akut böbrek yetmezliği yapan diğer nedenler Tedavi: * Hidrasyon, aldığı ve çıkardığı sıvı takibi * Hiperpotasemiye yönelik iv insülin+glukoz * Hipokalsemiye yönelik olarak iv kalsiyum glukonat * Allopürinol po, 300 mg/gün * Rasburicase iv: Rekombinant ürat oksidaz. Ürik asit->Allantoin dönüşümünü katalize eder (ürik asite göre idrarda 5-10 kat daha fazla çözünürdür) 0.2 mg/kg/gün, 3-7 gün * Gerekirse acil hemodializ (Serum potasyumu >5 mEq/L, serum kreatinini >10 mg/dl, serum fosforu > 10 mg/dL, asidoz, volüm fazlalığı) Proflaksi: Yüksek dereceli tümörlü hastalarda tedavi öncesi allopürinol ve hidrasyona başlayıp kemoterapi sırasında devam edilmesi HİPOGLİSEMİ Belirti ve bulgular: Bilinç bulanıklığı, sempatik sinir sistemi aktivasyonuna bağlı taşikardi, terleme Etyoloji: İnsülin üreten pankreas adacık hücre tümörleri, yumuşak doku sarkomları, hepatoma’da görülebilir. Tedavi: İV glukoz infüzyon, diyet, kortikosteroid, glukagon, primer hastalığın tedavisi
- 4. UYGUNSUZ ANTİDİÜRETİK HORMON SALINIMI Semptomlar: Yorgunluk, iştahsızlık, miyalji ve başağrısı Bulgular: Mental durumda değişiklik ve epileptik nöbetler (beyin ödemine bağlı)olabilir Etyoloji: Küçük hücreli akciğer kanseri, beyin metastazları, bazı ilaçlar Laboratuvar: * Serum sodyumu 115 mg/dl’den az * İdrar sodyum konsantrasyonu yüksek * İdrar osmolalitesi > plasma osmolalitesi * BUN ve kreatinin normal * Su yükleme testinde yüklenen suyun %50’den azı atılır ve idrar konsantrasyonu gene yüksektir Ayırıcı tanı: Böbrek yetmezliği, diğer metabolik bozukluklar Tedavi: * Aldığı 24 saatlik sıvı miktarı 500-1000 ml ile sınırlanır * %3’lük hipertonik NaCl veya %09 izotonik NaCl ile birlikte furosemid * Sebep olabilecek ilaçların kesilmesi * Etyolojideki hastalığın düzeltilmesi
- 5. VENA KAVA SÜPERİOR SENDROMU Semptomlar: Öksürük, dispne, göğüs ağrısı, ses kısıklığı, boyun ve yüzde şişme, baş ağrısı, konfüzyon Bulgular: * Yüz boyunda ve kollarda ödem * Stridor * Boyun ve toraksın üst kesiminde belirginleşmiş kollateral venler * Konjonktivalarda ödem ve proptozis * Stupor ve konvulsiyonlar Etyoloji: Mediasteni tutan tümörler. Akciğer kanseri, Hodgkin-dışı lenfoma, diğer tümörler (Timoma, germ hücre tümörü, meme kanseri ...), Hodgkin lenfoma Tanı: Akciğer grafisi (Üst mediastende genişleme), bilgisayarlı toraks tomografisi, doku tanısı için bronkoskopi, mediastinoskopi, lenf nodu biyopsisi, torakotomi gibi girişimler Ayırıcı tanı (Neoplastik olmayan diğer sebepler): * Mediastinal fibrozis (Radyoterapi veya histoplazmozise bağlı) * Santral venöz kateter veya tromboz * Aort anevrizması * Behçet hastalığı * Bronkojenik kist * Travma Tedavi: * Hastanın başının yüksekte tutulması ve oksijen verilmesi * Steroid ve diüretik ilaçlar * Kemoterapi (Küçük hücreli akciğer kanseri ve Hodgkin-dışı lenfoma) * Radyoterapi (Küçük hücreli olmayan akciğer kanseri, histopatolojik tanının konulamaması) * Varsa santral venöz kateterin çıkarılması
- 6. MEDÜLLA SPİNALİS BASISI Semptomlar: Sırt, bel veya ense ağrısı Bacaklarda güçsüzlük ve yürüme bozukluğu. İdrar yapamama, konstipasyon Bulgular: Torakal veya lumbosakral veya servikal vertebralar üzerinde duyarlılık Alt ekstremitelerde yüzeyel duyu kaybı Derin duyu kaybı varsa ataksi Derin tendon reflekslerinde artma, babinski refleksi varlığı Glob vezikale (nörojenik mesane) Etyoloji: Ekstradural metastazlar (genellikle kan yoluyla gelir), daha az sıklıkla intradural (doğrudan spinal kanal içine yayılım) metastazlar Akciğer, meme kanserleri, lenfoma, multipl myelom ve primeri bilinmeyen metastazlar Tanı: * Nörolojik muayene * Myelografi, bilgisayarlı tomografi * Manyetik rezonans görüntülemesi * Düz vertebra grafileri Ayırıcı tanı: Spinal kord tümörleri, paraneoplastik nöropati, transvers myelit, vertebra kompresyonu Tedavi: * Deksametazon 10 mg iv, daha sonra 6 saatte bir 4 mg iv * Radyosensitif tümörler ve omurga bütünlüğü bozulmadığında radyoterapi * Omurga bütünlüğü bozuksa, doku tanısı bilinmiyorsa, daha önce radyoterapinin başarısız olduğu hastalarda cerrahi * Kemoterapiye duyarlı olduğu bilinen tümörlerde (küçük hüvreli akciğer kanseri, lenfoma, germ hücreli tümör, Ewing sarkomu vb.), cerrahi ve radyoterapi uygulanmayacaksa veya uygulanmasına rağmen gelişen nükslerde kemoterapi
- 7. MEDÜLLA SPİNALİS BASISI Semptomlar: Sırt, bel veya ense ağrısı Bacaklarda güçsüzlük ve yürüme bozukluğu. İdrar yapamama, konstipasyon Bulgular: Torakal veya lumbosakral veya servikal vertebralar üzerinde duyarlılık Alt ekstremitelerde yüzeyel duyu kaybı Derin duyu kaybı varsa ataksi Derin tendon reflekslerinde artma, babinski refleksi varlığı Glob vezikale (nörojenik mesane) Etyoloji: Ekstradural metastazlar (genellikle kan yoluyla gelir), daha az sıklıkla intradural (doğrudan spinal kanal içine yayılım) metastazlar Akciğer, meme kanserleri, lenfoma, multipl myelom ve primeri bilinmeyen metastazlar Tanı: * Nörolojik muayene * Myelografi, bilgisayarlı tomografi * Manyetik rezonans görüntülemesi * Düz vertebra grafileri Ayırıcı tanı: Spinal kord tümörleri, paraneoplastik nöropati, transvers myelit, vertebra kompresyonu Tedavi: * Deksametazon 10 mg iv, daha sonra 6 saatte bir 4 mg iv * Radyosensitif tümörler ve omurga bütünlüğü bozulmadığında radyoterapi * Omurga bütünlüğü bozuksa, doku tanısı bilinmiyorsa, daha önce radyoterapinin başarısız olduğu hastalarda cerrahi * Kemoterapiye duyarlı olduğu bilinen tümörlerde (küçük hüvreli akciğer kanseri, lenfoma, germ hücreli tümör, Ewing sarkomu vb.), cerrahi ve radyoterapi uygulanmayacaksa veya uygulanmasına rağmen gelişen nükslerde kemoterapi