Opvoedingsidealen van Rabindranath Tagore
0 likes459 views
Een biografisch artikel over een oosterse pedagoog.
Opvoedingsidealen van Rabindranath Tagore
- 1. Biografie * KRISHNA AUTAR De opvoedingsidealen v van Rabindranath Tagore (1861-1941) waren revolutionair in een periode waarin India nog in handen was van een vreemde mogend mogend-heid. Tagore hechtte veel belang aan onderwijs in de heid. moedertaal. Zijn pogingen om kunst in de onderwijs onderwijs-praktijk een structurele plek te geven zijn inspirerend. praktijk Het onderwijs moest bovendien aandacht besteden aan culturen van verre landen en kinderen niet ver ver-vreemden van de natuur. In zijn visie was de rol van de vreemden leraar in het onderwijs cruciaal. De afstand tussen de leraar en de leerling diende zo klein mogelijk te zijn. Rabindranath Rabindranath Tagore werd in 1861 geboren in een vooraanstaande familie in Kolkata. Het geslacht Tagore stond bekend om zijn bijzon-dere verdiensten op sociaal, politiek, religi-eus, literair en artistiek terrein in Bengalen en heel India. Hij groeide op in een periode waarin de hindoecultuur en de islamitische en Engelse cultuur samenvloeiden. In zijn jonge jaren kreeg hij thuis priv辿onderwijs. In het mid-delbaar onderwijs was hij een voortijdig schoolverlater. Hij had een hekel aan de ruwe discipline die daar heerste. In 1877 werd hij naar Engeland gestuurd om Engels te studeren en advocaat te worden. Toen hij naar India terugkeerde, was hij al bekend als dichter en schrijver van liederen. Hij werd internationaal beroemd toen hij in 1913 met zijn gedichten-bundel Gitanjali de Nobelprijs voor de literatuur won. Het gehele bijbehorende geldbedrag gebruikte hij voor de ontwik-keling en uitbreiding van zijn school in Bolpur, die hij Santini-katan (verblijf van de vrede) noemde. Hij werd in 1915 ko-ninklijk onderscheiden, maar retourneerde de Insignia of Knighthood aan de Britse onderkoning in India. Als patriot was hij het niet eens met de overheersing van zijn land door het Britse rijk. Tagore was op vele terreinen getalenteerd. Tijdens zijn leven werd hij vereerd en geliefd als dichter en beeldend kunstenaar, choreograaf, patriot en politiek denker, sociaal hervormer, pedagoog en filosoof. Mahatma Gandhi noemde hem een eerbiedwaardige leraar. Tagore heeft een groot aantal gedich-ten, toneelstukken, novelles, essays, korte verhalen en circa tweeduizend liederen geschreven. Hij overleed in 1941. Na zijn dood hebben India en Bangladesh liedteksten van hem voor hun volkslied gebruikt. Opvoedingsidealen Tagore stichtte zijn school Santinikatan in 1901. Twintig jaar later groeide de school uit tot de universiteit Vishva Bharati. Veel onderwijsambtenaren dachten dat Tagores experiment niet zou kunnen concurreren met andere goede scholen, omdat hij geen ervaring had met onderwijs en opvoeding. Niets bleek minder waar. Zijn school heeft onder andere Nobelprijswin-naar voor de economie Amartya Sen (1988) en de beroemde filmmaker Satyajit Ray voortgebracht. Ook Indira Ghandi, ex-premier van India, heeft op Santinikatan gestudeerd. Tagores school is gevormd naar het model van de vedische ashrams. De term vedisch is afgeleid van de vier Vedas, in het Sanskriet geschreven oude gewijde boeken van de hindoes. Kenmerkend voor deze ashrams is dat ze in het oude India midden in de natuur gevestigd waren, waar de leermeester zijn leerlingen onderricht gaf. De leermeester bouwde zijn huis aan een rivier of meer. Hier liet hij zijn vee grazen, oogstte zijn rijst en vruchten en leefde met vrouw en kinderen in een landelijke omgeving. Studenten verzamelden zich rondom de leermeester en kregen lessen. Ze moesten ook helpen met de dagelijkse huishoudelijke taken. Naast cognitieve en creatieve vakken wilde Tagore zijn studen-ten in de geest van de ashrams ook kennis bijbrengen over de schoonheid van de natuur. Kinderen moesten zich bewust zijn van hun omgeving: de bomen, vogels en dieren om hen heen. Tagore Pleiter voor kunst en natuur in het onderwijs 36 PIP Q PEDAGOGIEK IN PRAKTIJK JUNI 2014 Q PIP 37
- 2. Biografie KRISHNA AUTAR De afstand tussen leraar en leerling dient zo klein mogelijk te zijn muziek en po谷zie, het onderwijs alleen nadruk zou leggen op materi谷le kennis en de creatieve geest niet ontwikkeld zou worden. Bij de overdracht van kennis werd veelvuldig gebruik-gemaakt van het rollenspel en de socratische gespreksvoering. In het rollenspel werd aan de leerlingen gevraagd afstand te nemen van hun eigen gezichtspunt en zich te verplaatsen in het gezichtspunt van de ander. Zo werd een nauw verband gelegd tussen het stellen van socratische vragen en het ontwikkelen van inlevingsvermogen, mededogen en verbeeldingskracht. Hoe zag een schooldag eruit? Op Tagores school zaten leerlingen in de leeftijd van zes tot achttien jaar. Voor zonsopgang werden de leerlingen gewekt met liederen van Tagore. Na vijftien minuten meditatie volgde een gezamenlijk licht ontbijt. Rond half acht begonnen de lessen, niet in een klaslokaal maar in de buitenlucht of op de verandas van het gebouw. Tegen half twaalf kregen de leerlin-gen een warme maaltijd. Daarna gingen ze naar hun kamer om onder begeleiding van hun leraar te werken aan hun lessen. s Middags hadden ze les van twee tot vijf uur. De oudere kinderen werden voorbereid op het toelatingsexamen voor de universiteit. Er waren ook klassen voor techniek op het gebied van landbouw en bouwen. De school besteedde veel aandacht aan morele opvoeding, vergroting van zelfvertrouwen, zelfkri-tiek en wereldburgerschap door open te staan voor andere landen en culturen. Na het avondeten gaven sommige leerlin-gen les aan de dorpelingen en voor anderen was er tijd voor amusement. Zo vertelden leraren verhalen. Rond negen uur s avonds gingen de leerlingen slapen onder begeleiding van liederen van Tagore. Hoe was de school georganiseerd? De school kende geen schoolhoofd maar werd geleid door een uitvoerend comit辿, gekozen door de leraren. Uit hun midden werd een van de leraren gekozen als co旦rdinator. Elke leraar werd vrijgelaten in de uitwerking van zijn eigen methode. De leerlingen zagen de leraar als een oudere broer. Elke leraar en zijn echtgenote namen wisselende groepen leerlingen onder hun hoede. Wat kunnen we leren van het experiment van Tagore? Tagores idee谷n blijven interessant voor het onderwijs. Hij wilde de hele persoonlijkheid van kinderen ontwikkelen door middel van muziek, zang, dans, theater, kunst, meditatie, het * bijbrengen van liefde voor de natuur en maatschappelijke betrokkenheid. Een school moet niet alleen aandacht besteden aan de intellectuele vorming, maar ook aan de creatieve. Het huidige onderwijs besteedt maar mondjesmaat aandacht aan kunst en cultuur. Tagore heeft laten zien hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor de ontwikkeling en vorming van jonge mensen. De maatschappij heeft mensen nodig die creatief zijn en zich kunnen inleven in andere culturen. Zo zouden leerlin-gen in het voortgezet onderwijs ook kennis kunnen nemen van Tagores po谷zie en proza, en zijn toneelstukken uitvoeren. Tagore had een diep verlangen naar harmonie onder mensen. Volgens hem kon dat worden bereikt door wederzijdse toleran-tie, iets wat navolging verdient in de huidige tijd van etnische spanningen. Voorts heeft Tagore in de praktijk laten zien dat scholieren zich maatschappelijk nuttig kunnen maken door boeren in de omgeving van de school onderwijs te geven en met oplossingen te komen voor hun dagelijkse problemen. De huidige maat-schappelijke stage kan hierin inspiratie vinden. In Nederland zal het niet makkelijk zijn om lessen in de buitenlucht te geven. Daarvoor leent het klimaat zich niet, maar excursies in volks-tuinen en bossen zullen het onderwijs wel levendiger maken. Het is teleurstellend dat India niet veel geleerd heeft van de opvoedingsidee谷n van Tagore. Dat geldt ook voor de hindoe-scholen in Suriname en Nederland. Waarschijnlijk heeft zijn schoolconcept geen navolging gevonden omdat zijn methode niet beschreven is. Alleen zijn school Santinikatan werkt nog met zijn idee谷n. Voor zover bekend is er geen enkele school of educatieve instelling naar Rabindranath Tagore genoemd. * KRISHNA AUTAR studeerde pedagogiek en onderwijskunde en is eigenaar van het adviesbureau Autar Consultancy. LITERATUUR Aronson, A. (1961). Tagores Educational Ideals. International Review of Education, 7(4), 385-393. Elmhirst, L.K. (1961). Rabindranath Tagore Pioneer in Education. London: Joh n Murray. Mukherjee, K.C. (1970). Tagore Pioneer in Education. British Journal of Educational Studies, 18(1), 69-81. Nussbaum, M. (2011). Niet voor de winst. Amsterdam: Ambo. Soeroto, N. (1921). Rabindranath Tagores opvoedingsidealen. Amsterdam: Hadi Poestaka. www.visvabharati.ac.in/index.html In zijn onderwijspraktijk vervulde de leraar een voorname rol en niet de methode. Tagore was ervan over-tuigd dat goed onderwijs alleen door de leraar gegeven kan worden. Zijn slogan * Biografie was: de mens kan beter van een ander mens KRISHNA AUTAR leren. In zijn ogen moesten leraren niet alleen bekwaam zijn in de cognitieve vakken, maar ook capabel zijn op het gebied van kunst en cultuur. Ze moesten kinderen nieuwsgierig maken voor de omgeving, affiniteit heb-ben met de natuur en kinderen kunnen opvangen en opvoeden. Het kunnen werken met rollenspel en kritisch kunnen doorvra-gen was een vereiste. Tagore stichtte zijn school niet op basis van wetenschappelijk onderzoek maar op basis van intu誰tie en zijn eigen onderwijs- en opvoedingservaringen. Een tekortkoming is dat hij zijn experi-ment niet beschreven heeft, wat het voor anderen moeilijk maak-te om het onderwijs in zijn afwezigheid voort te zetten of over te nemen. Het is te begrijpen dat Tagore dat niet gedaan heeft omdat het voor hem een gevoelige kwestie was om een methode te schrijven. Hij wilde mensen juist bevrijden van de dode hand van het gezag en geen richtlijnen en algemene procedures opstel-len over hoe jonge kinderen onderwijs moeten krijgen. Hij zag onderwijs als een creatieve activiteit die improvisatie vergt van de leraar en geen panklare leerboeken en lesmetho-den bevat. Er werd daarom een beroep gedaan op het vermo-gen van de leraar om te kunnen improviseren op een manier zoals een muzikant een instrument bespeelt. Het alternatief voor het gebruik van boeken waren de openluchtklassen, de muziek, het drama en de schilderkunst. Moedertaal Tagore was een van de eersten in India die kritiek uitte op de heersende onderwijspraktijk. Hij had een hekel aan de rigide structuur, harde discipline en het reproduceren van kennis op scholen. Hij kwam op voor het belang van de moedertaal en betreurde het dat kinderen onderwijs kregen in een vreemde taal waarin zij zich moeilijk konden uiten. Hij was van mening dat onderwijs in de moedertaal de leerlingen beter zou voorbe-reiden op het lezen van Bengaalse literatuur. Bovendien wilde hij de toegang tot wetenschappelijk onderwijs niet beperken tot kinderen van de hogere klasse. Hij was voorstander van het gebruik van Indiase terminologie voor wetenschappelijke begrippen om onderzoeksbevindingen toegankelijk te maken voor een breder publiek, in het bijzon-der de dorpelingen in de omgeving van zijn school. Westerse idee谷n wees hij echter niet af. Om de toegang tot de westerse cultuur en literatuur mogelijk te maken werd daarom op zijn school ook het Engels onderwezen. Dogmas Tagore was gekeerd tegen de vele maatschappelijke dogmas en obstakels die het gevolg waren van klasse of de werking van het verouderde kastensysteem dat sociale verandering in India belemmerde. In het kastensysteem bouwden mensen een spreekwoordelijke kooi die hen van hun vrijheid beroofde maar tegelijkertijd in staat stelde zich verder te ontwikkelen. In de tijd van Tagore was het een revolutionaire gedachte om op een school zowel jongens als meisjes van alle standen en kasten toe te laten. Tagore kwam op voor de emancipatie van meisjes en vrouwen. Zo streed hij voor de verhoging van de minimale huwelijksleeftijd van meisjes, de toelating van vrou-wen tot het hoger onderwijs en gelijkwaardig burgerschap. Maatschappelijk betrokken Tagore wilde zijn school weliswaar in de natuur vestigen, maar tegelijkertijd niet isoleren van de samenleving. Hij was ook bezig met de wederopbouw van de dorpen in Bengalen. Het door hem opgerichte Institute of Rural Reconstruction streefde ernaar om het dorpsleven te verheffen. Tagore wilde wetenschappelijk onderzoek benutten om de levensstandaard van de dorpelingen te verhogen. Zijn studenten spoorde hij aan onderzoek te doen om te achterhalen wat de problemen in de dorpen waren en met oplossingen te komen. De dorpelin-gen moesten leren op eigen benen te staan. Voorts adviseerde hij zijn studenten om de directe leefomgeving en niet de droge schoolboeken en lesmethoden als primaire kennisbron te zien. Kennis was voor hem niet alleen het opslaan van feiten in het geheugen. Kennis moest nieuwe idee谷n voortbrengen voor het verbeteren van het dagelijks leven van mensen. Vakken De leerlingen kregen lessen in Sanskriet, natuurwetenschap-pen, geschiedenis, aardrijkskunde en kennis der natuur. Naast de cognitieve vakken besteedde de school veel aandacht aan creatieve, culturele en expressieve vakken om de leerlingen de mogelijkheid te bieden hun gevoelens te uiten en hun leven te verrijken. Tagore voelde goed aan dat zonder dans, drama, 38 PIP Q PEDAGOGIEK IN PRAKTIJK JUNI 2014 Q PIP 39