Ortodontiyada OPG və Sefalometriya (OPG and Cephalometry in Orthodontics)
- 1. ORTODONTİYADA OPG VƏ SEFALOMETRİYA Pirməmmədova Ləman 717a4
- 2. ORTOPANTOMOQRAFİYA Ortodontiyada həm müalicədən əvvəlki planlaşdırmada, həm də müalicənin nəticəsini qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Panoramik rentgenoqrafiyalar ağızda olan, itirilmiş və ya sayca artəq olan dişləri, onların morfologiyasını və quruluşunu, diş yaşını, onların çıxma ardıcıllığını və düzülüşünü qiymətləndirmək üçün vacibdir.
- 3. 11 yaşlı oğlanın dişlərinin çıxmasını göstərən panoram rentgen.
- 4. Yer darlığı aşağı premolyararın çıxmasının qarşısını alır.
- 5. Yuxarı molyarların yer dəyişərək yer itkisi yaratması.
- 6. Çıxmayan köpək dişlərinin panoram rentgen ilə aşkar olunması.
- 8. Daimi premolyarın anadangəlmə Գپⲹı.
- 9. Ortodontik müalicənin məqsədlərindən biri də hər bir dişin çənədə bioloji və mexaniki cəhətdən əlverişli vəziyyətdə olmasını təmin etməkdir. 1972- ci ildə Endryus "Normal tıxanmanın altı açarı" və "Optimal tıxanmanın altı açarı"nı nəşr etdi. ABO-da Şura Diplomatı Statusuna namizədlər tərəfindən müxtəlif hallar üçün əsas yeddi kateqoriya təklif edilmişdir. • Kökün əyriliyi • Tacın əyriliyi • Bukkolinqual meyl • Overjet • oklüzial kontaktlar • oklüzial əlaqə • interproksimal kontaktlar Bunlardan diş kökünün əyriliyini qiymətləndirmək üçün standart halına gəldi, bu xüsusiyyət ortodontik müalicənin uğurlu və ya uğursuz olduğunun müəyyən edilməsində əhəmiyyət kəsb edir.
- 10. Dişlərin boylama oxu okklüziya müstəvisinə perpendikulyar yerləşir.
- 11. • Üz sümükləri və dişləri geniş əhatə edir • Aşağı radiasiya dozası • Xəstənin müayinəsinin rahatlığı • Ağızlarını aça bilməyən xəstələrdə istifadə edilir • Qısa müddət tələb olunur • Periodontal xəstəliyi ümumi bir şəkildə nümayiş etdirir Ü S T Ü N L Ü K L Ə R • Fokus xaricindəki sahələr zəif görüntülənə bilər. Məsələn, damağın şişməsi, ağız dibi • Dişlərin üst-üstə düşməsi (əsasən premolyarların) • Yalnız mərkəz fokusdakı obyektlər aydın görünür. • Ön dişlərin dodaq və ya dil tərəfə kəskin meyli zamanı zəif görüntü alınır. • Müayinənin qiyməti yüksəkdir. Ç A T I Ş M A Y A N C Ə H Ə T L Ə R
- 12. P E R İ A P İ K A L B İ T E W İ N G O K K L Ü Z İ A L Periapikal rentgen bir və ya bir neçə dişi əhatə edən sahənin (diş köklərinin ucları daxil olmaqla) daha dəqiq görüntüsünü əldə etmək, periodontun sağlamlıq vəziyyətini təyin etmək, retension dişlərin tayini, çəkilmiş diş yuvalarının analizi, diş köklərinin paralelliyinə nəzarət etmək və s. məqsədlərlə çəkilir. Periapikal rentgenin ölçüsü 4,5x3 sm-dir. Bu rentgenlərin çəkilməsində bucaq ortası texnikasından istifadə olunur.
- 13. P E R İ A P İ K A L B İ T E W İ N G O K K L Ü Z İ A L Xüsusi ayaqcığı olan periapikal diş rentgenidir. Bu rentgendə yuxarı və aşağı dişlərin tacları və köklərinin 1/3-i görünür. Bitewig rentgendən daha çox terapevt stomatoloqlar istifadə edir.
- 14. P E R İ A P İ K A L B İ T E W İ N G O K K L Ü Z İ A L Periapikal rentgendən biraz daha böyükdür (5,5x7,5sm). Əngdə retensiya olunmuş dişlərin maillik bucaqarını, damaq yarığı xəstələrində əməliyyatdan əvvəl və sonrakı dəyişiklikləri, ortodontik olaraq sürətli əng genişləndirilməsi zamanı orta damaq tikişinin aralanmasını təyin etmək və s. məqsədlərlə istifadə olunur.
- 15. ‘Sefalo' baş, 'Metrik' isə ölçü deməkdir. Bu üsul rentgenoqrafik təsvirdə sümük və yumşaq toxuma kölgəlikləri üzərindəki nöqtələrə əsaslanır. Kəllə və üz sümüklərinin lateral rentgenoqrafik təsvirindən istifadə etməklə kəllə və üz sümüklərinin elmi ölçülməsi" – Moyers "Xüsusi istinad nöqtələrinə əsaslanaraq başın ölçülərinin elmi tədqiqi; yumşaq toxuma da daxil olmaqla, üzün böyüməsi və inkişafının qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunur" - Grabers S E F A L O M E T R İ Y A
- 16. Sefalometrik təsvir sistemi R E N T G E N A P A R A T I Q Ə B U L E D İ C İ S E F A L O S T A T
- 18. • Ortodontik diaqnostika və müalicə planlaşdırılmasında • Skelet və diş anomaliyalarının təsnifatında • Üz tiplərinin müəyyən edilməsində • Müalicə nəticələrinin qiymətləndirilməsində • Cərrahi müalicə və böyümə ilə bağlı dəyişiklikləri əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq S E F A L O M E T R İ Y A N I N İ S T İ F A D Ə S İ Üzün beş əsas funksional komponentinin həm üfüqi, həm də şaquli əlaqələrini qiymətləndirmək üçün: • Kəllə və kəllə əsası • Əngin skeleti • Çənənin skeleti • Üst çənə dişləri və alveolyar çıxıntı • Alt çənə dişləri və alveolyar çıxıntı S E F A L O M E T R İ Y A N I N M Ə Q S Ə D İ
- 19. L A T E R A L P O S T E R İ O – A N T E R İ O R • ortodontik böyümə təhlilində vacibdir • diaqnoz və müalicənin planlaşdırılması • terapiyanın monitorinqi • son müalicə nəticəsinin qiymətləndirilməsi Növləri
- 20. L A T E R A L P O S T E R İ O – A N T E R İ O R • Kəllə eni ilə bağlı məlumat verir • Kəllə simmetriyası • Kəllə, kəllə-üz kompleksi və ağız strukturlarının şaquli nisbətləri • Böyümə anormallıqlarını və travmaları qiymətləndirmək üçün Növləri
- 21. Sefalometrik müstəvilərin ölçülməsi və ya qurulması üçün istinad kimi xidmət edən sefaloqrammada nəzərə çarpan nöqtələrdir. • A N A T O M I K kəllənin faktiki anatomik strukturunu təmsil edir, məsələn - N, ANS, pt A, Pr, Id, pt B, Pog, Me və s. • K O N S T R U K T İ V sefaloqrammadakı anatomik strukturlardan ikincili olaraq qurulmuş və ya alınmışdır- Gn, Go, Ptm, S SEFALOMETRIK NÖQTƏLƏR
- 22. YAN SEFALOMETRİYA S Ü M Ü K T O X U M A S I N – Nasion. Alın-burun tikişinin ən öndəki nöqtəsi. S – Sella. Türk yəhəri arxasındakı boşluğun orta nöqtəsi. ANS – Anterior nasal spina. Ön burun tininin ən ön nöqtəsi. PNS – Psterior nasal spina. Arxa burun tininin ən arxa nöqtəsi. PTM – Pterygomaxilla. Qanadabənzər-əng nöqtəsi. A – Yuxarı kəsiciyə doğru enən alveol sümüyünün ön səthindəki ən içəridəki nöqtə. B – Aşağı kəsicidən aşağıya enən çənə cisminin ön səthindəyi ən içəridəki nöqtə. Pg – Pogonion. Çənə ucunun ən öndəki nöqtəsi. Me – Menton. Simfizin arxa sərhəddinin çənənin aşağı kənarı ilə kəsişmə nöqtəsi. Gn – Gnathion. Pg və Me nöqtələri arasında qalan hissənin örta nöqtəsi. D – Simfizin orta nöqtəsi. Go – Gonion. Çənə cisminin aşağı və çənə şaxəsinin arxa kənarına tamas edərək çəkilmiş xətlərin kəsişməsindən alınan bucağın bucaq ortasının , çənənin hamin nahiyədaki kanar haşiyasi ilə kəsişdiyi nöqtədir. Co – Condylion. Çənənin oynaq çıxıntısının ən yuxarı nöqtəsidir. Ar – Articulare. Çənə şaxəsinin arxa kənanı ilə kəllə əsasının aşağı kənarının kəsişmə nöqtəsidir. Or – Orbita. Gözyuvasının ən aşağı nöqtəsidir. Po – Porion. Xarici qulaq deşiyinin ən yuxarı nöqtəsidir. Ba – Basion. Böyük ənsə deşiyinin ön tərəfindəki sümüyün an arxa nöqtəsidir. İs – incision suerior. Ən öndəki yuxarı kəsici dişin kəsici nöqtəsi. As – apex superior. Ən öndəki yuxarı kəsici dişin kök ucu nöqtəsi. İi – incision inferior. Ən öndəki aşağı kəsici dişin kəsici nöqtəsi. Ai - apex inferior. Ən öndəki aşağı kəsici dişin kök ucu nöqtəsi. D . . . as is ai ii ms mi
- 23. YAN SEFALOMETRİYA Y U M Ş A Q T O X U M A G’ – Glabella. Qaşlar səviyyəsində yumşaq toxumanın ən öndəki nöqtəsi. N’ – yumşaq toxuma Nasion. Alın-burun hissədəki içəri tərəf əyriliiyin ən dərin nöqtəsi. Prn – pronasale. Burun ucunun ən uc nöqtəsi. Sn – subnasale. Burun çəpərinin yuxarı dodaqla birləşdiyi nöqtə. ULV – upprer lip vermilion. Yuxarı dodağın qırmızı qişası ilə dərinin birləşdiyi nöqtə. St – stomion. Yuxarı və aşağı dodaqların birləşmə nöqtəsi. LLV – lower lip vermilion. Aşağı dodağın qırmızı qişası ilə selikli qişanın birləşdiyi nöqtə. B’ – LLV nöqtəsindən çənə ucuna doğru gedən yumşaq toxuma əyriliyinin ən arxa nöqtəsi. Pg’ – çənə ucu yumşaq toxumanın ən öndəki nöqtəsi. Me’ – çənə ucu yumşaq toxumanın ən aşağı nöqtəsi.
- 24. H O R İ Z O N T A L V E R T İ K A L Sefalometrik müstəvilər Sella-nasion mestəvi
- 25. H O R İ Z O N T A L V E R T İ K A L Sefalometrik müstəvilər Basion-nasion müstəvi Palatal müstəvi Okklüziya müstəvisi
- 26. H O R İ Z O N T A L V E R T İ K A L Sefalometrik müstəvilər Mandibulyar müstəvi. • Çənənin aşağı sərhəddinə toxunan – Tweed analizi. • Go-dan Mo-ya qədər uzanır - Downs analizi. • Go-dan Dnə qədər uzanır - Steiners analizi.
- 27. H O R İ Z O N T A L V E R T İ K A L Sefalometrik müstəvilər • Üz müstəvisi • A-Pg xətti • Üz oxu • Estettik müstəvi
- 28. Sefalometrik analiz D O W N A N A L İ Z İ • WB Downs tərəfindən təklif edilmişdir, 1925 • Ən çox istifadə edilən sefalometrik analizlərdən biridir. • Hər iki cinsə mənsub olan 12-17 yaş qrupunda olan 20 qafqazlı şəxs üzərində aparılan tədqiqata əsaslanır. • 5-i skelet, 5-i diş parametrləri olan 10 parametrdən ibarətdir.
- 29. S K E L E T P A R A M E T R L Ə R İ D İ Ş P A R A M E T R L Ə R İ Üz bucağı • Orta dəyər 87,8°, diapazon 82-95°-dir • Üzün yuxarı hissəsinə münasibətdə mandibulanın anteroposterior yerləşməsinə işarə edir. Qabarıqlıq bucağı • Skelet profilinin qabarıqlığını və ya qabarıqlığını aşkar edir • Orta dəyər 0, Aralıq = -8,5 ilə 10 arasında • Müsbət bucaq və ya artan bucaq - alt çənəyə nisbətən qabarıq çənə protezi əsası A-B müstəvi bucağı • Orta dəyər = -4,6°, Aralıq = -9 - 0° • Üz müstəvisi ilə çənənin çənə əlaqəsinin göstəricisi Mandibulyar müstəvi bucağı • Orta dəyər = 21,9 °, Aralıq = 17 ilə 28 ° arasında Y- oxu (böyümə oxu) • Orta dəyər = 59°, diapazon = 53-66° • Şəxsin böyümə modelini göstərir • Bucaq normaldan böyük - alt çənənin şaquli böyüməsi • Normaldan kiçik bucaq -mandibulanın horizontal böyüməsi
- 30. Üz bucağı Qabarıqlıq bucağı A-B müstəvi bucağı Mandibulyar müstəvi bucağı Y- oxu (böyümə oxu)
- 31. S K E L E T P A R A M E T R L Ə R İ D İ Ş P A R A M E T R L Ə R İ Oklüzal müstəvi xətti • Orta dəyər = 9,3, Aralıq = 1,5 - 14° • FH müstəvisinə nisbətən oklüzal müstəvinin mailliyinin ölçüsünü verir Kəsici bucaq • Orta qiymət=135,4 , aralıq = 130 - 150,5 Kəsici oklüzal müstəvi bucağı • Orta dəyər = 14,5°, aralıq = 3,5 - 20° • Bucaqdakı artım aşağı kəsici dişlərin meylinin artmasına işarə edir Kəsici alt çənə müstəvisinin bucağı • Orta bucaq 1,4, diapazon =-8,5 ilə 7° arasındadır • Bucaqdakı artım aşağı kəsici dişin əyilməsinin göstəricisidir Üst kəsici diş A-Pg xəttinə qədər • Orta məsafə 2,7 mm (aralıq -1 ilə 5 mm) • Üst kəsici dişin önə meylliyi olan xəstələrdə ölçü daha çox olur.
- 32. Oklüzial müstəvi xətti Kəsici bucaq Kəsici oklüzial müstəvi bucağı Kəsici alt çənə müstəvisinin bucağı Üst kəsici diş A-Pg xəttinə qədər
- 33. Sefalometrik analiz S T E İ N E R A N A L İ Z İ • 1930-cu ildə Steiner CC tərəfindən təklif edilmişdir. • Ən az sayda ölçmə ilə maksimum məlumat vermək ideyası ilə hazırlanmışdır. • Analiz 3 hissəyə bölünür: o Skelet o Dental o Yumşaq toxuma
- 34. S K E L E T A N A L İ Z İ D E N T A L A N A L İ Z Y U M Ş A Q T O X U M A A N A L İ Z İ SNA bucağı Əngin kəllə əsasına nisbətən sagital vəziyyətini göstərir >82° - proqnatik üst çənə (Sinif 2) <82° - retroqnatik üst çənə (sinif 3) SNB bucağı Çənənin kəllə əsasına nisbətən sagital vəziyyətini göstərir >80° - çənə normadan öndə <80° - çənə normadan arxada ANB bucağı SNA bucağından SNB bucağını çəxaraq tapılır. Əng və çənənin sagital istiqamətdə bir-birinə olan vəziyyətini göstərir. -2°±2° (0°-4° aralığında) olmalıdır. Okklüziya xətti/SN bucağı Okklüziya xəttinin kəllə əsasına görə meylliyini göstərir 14° olmalıdır GoGn/SN bucağı Çənənin vertikal istiqamətdəki vəziyyətini göstərir. 31±5 (26°-36° aralığında) olmalıdır >36° - açıq dişləm <26° - dərin dişləm
- 36. S K E L E T A N A L İ Z İ D E N T A L A N A L İ Z Y U M Ş A Q T O X U M A A N A L İ Z İ Yuxarı kəsici-NA məsafəsi • Normada 4 mm olmalıdır. • Məsafənin artmasi protruziya, azalması retruziyanı göstərir Yuxarı kəsici-NA bucağı • Normada 22 olmalıdır. • Bucağın artması kəsici dişin protruziyası, azalması retruziyası deməkdir. Aşağı kəsici-NB məsafəsi Normada 4mm olmalıdır. • Məsafənin artması protruziya, azalması retruziyanı göstərir. Aşağı kəsici-NB bucağı • Normada 25° olmalıdır. • Bucağın artması kəsici dişin protruziyası, azalması retruziyası deməkdir. Kəsicilərarası bucaq • Yuxarı və aşağı mərkəzi kəsici dişlərin kəsici kənar və kök uclarına çəkilmiş xətlər arasında qalan bucaqdır. • Normada 131° olmalıdır.
- 38. S K E L E T A N A L İ Z İ D E N T A L A N A L İ Z Y U M Ş A Q T O X U M A A N A L İ Z İ S xətti Burun-dodaq əyrisinin tam ortasından çənə ucuna təmas edərək keçən xəttdir. Normada hər iki dodaq bu xəttə təmas etməlidir.