�ݺ�ߣ

1. Os romanos e a morte Álvaro P. Vilariño v.1.9 outubro 2015

2. Index Ritos funerarios • Inhumación e incineración • Urnas funerarias • Columbaria • Catacumbas Ritos funerarios (II) • Pompa funebris • As tumbas naVia Appia • Mausoleo de Augusto • Epitaﬁos latinos • Epitaﬁos famosos Actitude ante a morte • Mundo subterráneo • Lémures • Manes Aras e estelas funerarias en Galicia A morte en Internet • “Lo velan en su motora” • “El muerto parado” Léxico da morte Latinismos Requiem de Mozart Enredando Ligazóns

3. Ritos funerarios • A solemnidade no trato ao defunto sempre en función da súa clase social. • 2 tipos de ritual fúnebre (sempre extra muros, Lex XII tabularum) • incineración (+ propio de ricos e nobres) in + cinis, eris • urna, columbaria, ustrina • Inhumación (+ propio dos pobres, + frecuente a partir do s II d.C.) in + humus, i • tumbas, catacumbas. • Unha profesión: • Libitinarii (enterradores): Venus Libitina, vitare Libitinam, evadere Libitinam • Pollinctores: escravos que lavaban e perfumaban o cadáver • Escravos > fosa común • Pobres: • collegia funeraria, arbitria • columbaria  R e s t o s d e U n g u e n t a r i a , r e c i p i e n t e s d e p e r f u m e s , queimados despois dunha cremación   Urnae funeraria con restos de ósos e cinzas http://www.itusozluk.com/gorseller/libitina/90081

4. Inhumación e incineración humus,i cinis, eris Enterramento infantil (duns 9 meses de idade) en ánfora.  Época romana. S. I-II d.C. Museo Arqueolóxico de La Vila Joiosa (Alacant). Imaxe de RafaelDP en Flickro Arqueológico de La Vila Joiosa Urnas funerarias de necrópole romana. Museo do Castelo de Santo Antón, A Coruña.   Imaxe de DivesGallaecia en Flickro Arqueológico de La Vila Joiosa

5. Urnas funerarias 1ª - Roman funerary urn, Archeological Museum of Janzur, near Tripoli. Imaxe de Sebastià Giralt. 2ª - Museo archeologico, Aquileia, Roman funerary urns. Fotografía de Sebastiá Giralt 3ª - Urna funeraria e unguentario. Empúries s. I-II d.C. Fotografía de DivesGallaecia 4ª - Anfora de bebé.

9. Columbaria 1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri 2 imaxes do Columbarium Via Portuense. I metade II d.C. Museo Nazionale romano. Imaxes de Nick in Exilio en Flickr 3 imaxes de columbarios (sen determinar) 1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland

16. Catacumbas Epitaﬁo de Atimetus das catacumbas de St. Sebastian na Via Appia, Roma. Inscrición rodeada por símbolos cristiáns, unha áncora e un peixe. Catacumbas de Siracusa en Sicilia. Imaxe: web rsanzcarrera Catacumbas de San Calixto. Roma. Imaxe de Jonas Witt en Flickr

19. Ritos funerarios (II) • Cidadáns ricos e ilustres: • Conclamatio, extremum vale • Pompa funebris, praeficae, naeniae, laudatio funebris • Incineración nas necrópoles fóra da cidade: sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela), mausoleos (Augusto, Adriano) • Fosas individuais > Epitafios: identidade do falecido (nome, idade, condición social, etc.), persoa que dedica o epitafio, ton solemne ou con toques humorísticos • Loito: • vestes pullae, sacrificio do novendiale, cena novendialis • Festas e conmemoracións • Parentalia (13-21 febreiro): festas á memoria dos mortos. Feralia (derradeiro día) • Violaria, Rosaria (finais de maio): frores nos sepulcros ou urnas

20. Pompa funebris Relevo en mármore de Amiternum, Italia. 2ª metade do s. I a.C. Imaxe: fransite.net 2 Reconstrucións Pompa Funebris

23. As tumbas na via Appia Tumba de Cecilia Metela na Via Appia, s.I a.C., foi convertido en castelo na Idade Media. Imaxe de Trix en Flickr Gravado da Via Appia (reconstrución). Imaxe: wikipedia Sepulcro dos Escipións na Via Appia, s. III a.C. Imaxe wikipedia

26. Mausoleo de Augusto Mausoleo de Augusto, 29 a.C. Imaxe: wikipedia Reconstrución e planta

29. Abreviaturas Epitaﬁos latinos D. M. S. > Diis Manibus Sacratum H. S. E. > Hic Situs Est S. T.T. L. > Sit Tibi Terra Levis A > annos D > dies F > fecit B > bene M > merenti V > vivus F. C. > faciendum curavit

30. Epitaﬁos latinos Anagni 036. Tullia / Tecusa / Artemoni / coiugi / bene meren/ti / fecit CIL 06, 28963 = 10, 00771*,3 = Anagni 037. V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus/ fecit sibi et / Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) / et libertis libertabus posterisq(ue) eorum Anagni 035 P(ublius) Sulpicius / Victorinus / vixit annis V CIL 02-05, 00005. G(aius) Iulius Primus / miles veteranus / leg(ionis) X Gemina[e] / h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis) CIL 06, 17551 = Anagni 025. D(is) M(anibus) / M(arcus) Fabius Pa/catus Tetti/ae Vibiae / co(n)iugi / f(e)c(it) b(ene) m(erenti)

31. Epitaﬁos famosos

32. S. T.T. L. > Sit Tibi Terra Levis * Imaxes na prensa tralo asasinato dun membro dos Riazor Blues - Decembro 2014

33. Actitude ante a morte • A morte como feito cotiá. Esperanza de vida curta (50 anos) • O paso do mundo dos vivos ao dos mortos > un cambio de etapa máis (como o nacemento, infancia, madurez...) • Ritos obrigatorios, perfectamente estipulados. De non cumplilos o defunto no chegaría ao mundo dos mortos. • Inﬂuencia da mitoloxía grega: • obolus, Caronte • Stix, Hades, Elysium, Tartarus • Proserpina, ae e Pluto, onis (Dis Pater) • Múltiples concepcións sobre o mundo de ultratumba • Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente, para outros a alma se disipa pouco despois, e para outros vive eternamente (Cicerón) • Epicúreos: a morte era un medo máis a eliminar. Epicuro negaba a existencia do máis alá; Lucrecio: o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo. • Estoicos: a morte é lei de vida que hai que aceptar. Séneca e o seu sobriño Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o tránsito a un máis alá no que non crían. • Inﬂuenza dos espíritos dos antepasados mortos na vida dos vivos. • Larvae e Lemures > espíritos malignos. • Manes > espíritos protectores da familia.

34. Mundo subterráneo Plutón e Proserpina. Apulian Red Figure volute krater. White Sakkos Painter, ca. 320 BCE. Imaxe de Diffendale The dead is ferried across the river by Charon, fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur, near Tripoli, 1rst century. Imaxe de Sebastiá Giralt The dead arrives to the underworld, where he meets Pluto and Proserpina, fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur, near Tripoli, 1rst century. Imaxe de Sebastiá Giralt. Mapa do mundo subterráneo + gravado de Caronte

41. Imaxes de Grickle en Flickr

42. Lemures • Maio: festa das Lemuria, cerimonia que tentaba satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas súas casas. • A medianoite: • Paterfamilias facía o sinal do “Mano Fico” • percorría descalzo toda a casa mentres... • Escupía nove fabas negras para que as comesen os espectros • Perseguíase a cambio o benestar dos habitantes do fogar. Imaxe do Mano Fico. Wikipedia. Amuletos co signo do Mano Fico.

43. • Linneo, o fundador da nomenclatura binomial, deulles o nome de Lemures a estas criaturas atendendo a .... • os seus hábitos nocturnos • o seu aspecto fantasmal • os seus movementos silenciosos na escuridade • os seus ollos reﬂectantes • os seus berros de ultratumba....

44. Manes • Espíritos protectores da familia. D. M.  MESSIEDONATE  MATRI.IVSTVS  FILIVS . V . F . C D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e matri, Iustus ﬁlius v(ivus) f(aciendum) c(uravit) Museo de Estrasburgo D. M. S. > Diis Manibus Sacratum

45. D.M.  GAI IVLI MAX  MINI EMERITI LE  GIONIS VIII BNEFI  CIARIVS PROCVRATO  RIS ONESTA MISSIO  NE MISSVS ISTAME  MORIAM PROCVRA  VIT SIMILINIA PATE  RNA CONIVX CO  NIVGI KRISSIMO  MAXMINVS ICQ  VIESQVIT AVE VIA  TOR VALE VIATOR D(is) M(anibus)  Gai Iuli Max(i)mini, emeriti legionis VIII b(e)neﬁciarius  procuratoris (h)onesta missione missus, Ista(m) memoriam  procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit. Ave, viator, vale, viator * (Museo de Estrasburgo, datado no s. III d.C.)

46. Aras e estelas funerarias en Galicia Victorin/Vs / in pace/ annorv/ M CXX Museo do Castelo de Santo Antón. A Coruña. S. III, ﬁnais do IV d.C. Foto de DivesGallaecia en Flickr

47. Aras e estelas funerarias en Galicia D(is) M(anibus) S(acrum)/ PRIMIANO/ VITALES AN/ LXXV/ TETVLV/ [---] Museo do Castelo de Santo Antón. A Coruña. S. III, ﬁnais do IV d.C. Foto de DivesGallaecia en Flickr

48. Aras e estelas funerarias en Galicia D(is) M(anibus)/ G(aio) ARRUNTIO SERE/NO AN(norum) LX FLACCINI/A SEVERA MARITO/ PIENTISSIMO Museo do Castelo de Santo Antón. A Coruña. Foto de DivesGallaecia en Flickr

49. Aras e estelas funerarias en Galicia APANA • AMBO LLI • F(ilia) • CELTICA SVPERTAM(ARICA) [ ) ] • MIOBRI AN(Norum) • XXV • H(ic) • S(ita) • E(st) APANVS • FR(ater) • F(aciendum) • C(uravit) Museo Arqueolóxico de Lugo Mediados s.I d.C. Foto de Miguel Bugallo en Flickr

50. Aras e estelas funerarias en Galicia Sabinus an(norum) XX Secundio an(norum) XXII Lentinus an(norum) XX M(arci) Audasi Max(imi centurionis) leg(ionis) X gem(inae) ser(vi) h(ic) si(iti) s(unt) Estela dos “lexionarios” Museo Arqueolóxico de Pontevedra Reaproveitada na casa-torre de Bendaña (Caldas de Reis) Foto de Dives Gallaecia en Flickr

51. MEDAMVSARCISI.F HIC SITVS EST CASTELOMEIDVNIO MONVMENTVM FECERVNT ANCONDEI AMICO CARO Soterramento de Médamo Centro de Visitantes de Aquis Querquennis Foto de DivesGallaecia en Flickr

52. A morte en Internet http://www.mivoluntad.com/ http://www.todoesquelas.com/ http://www.revistaadios.es/ http://www.famousdead.com/

53. “Lo velan en su motora”

54. “El muerto parado”

55. Léxico da morte • Helenismos: tumba < τὺμβος,“túmulo” / tanatorio < θάνατος “morte” + sufixo lat. arius (lugar) necrópole < νεκρός “morto, cadáver” + πόλις “cidade” sarcófago < σαρξ, σαρκός “carne”+ φαγεῖν “comer” pompa < πομπή (latín pompa, ae: “Procesión, desfile solemne”) epitafio < ἐπι (sobre) + ταφός (tumba) • cadáver < caro data vermibus: “carne entregada ao vermes” / cado, is, ere, cecidi, cassum:“caer, sucumbir” • defunto < defunctus < defungor: “cumprir”,“pagar unha débeda”,“acabar con” • incinerar < in + cinis, eris: “cinza” • inhumar < in + humus, i: “terra” / exhumar < ex + humus, i • enterrar < in + terra, ae:“terra” • sepelio < sepelio, is, sepelire, sepultum: “sepultar, enterrar” • exequias < exsequiae, arum: “honras fúnebres” < exsequor: “seguir (ao enterramento)” • funeral < funus, eris: “cerimonia fúnebre”, “cortexo fúnebre” • columbario < columba, ae: “pomba” + sufixo lat. arius (lugar) • osario < os, ossis: “óso” + sufixo lat. arius (lugar) • lápida < lapis, idis:“pedra”

56. Latinismos R.I.P. “requiescat in pace” I.N.R.I “Iesus Nazarenus Rex Iudeaorum” in articulo mortis in memoriam rigor mortis corpore insepulto requiem (aeternam dona eis) post mortem “no momento mesmo da morte” “en memoria dunha persoa morta” “rixidez da morte” (termo forense)” “funeral co corpo do defunto sen sepultar” “misa de defuntos” “despois da morte”

57. Requiem Mozart Confutatis maledictis, flammis acribus addictis, voca me cum benedictis. Oro supplex et acclinis, cor contritum quasi cinis, gere curam mei finis. Rexeitados os malditos, entregados ás crueis chamas, chámame cos benditos. E rogo suplicante e inclinado ante ti, co meu corazón triturado coma cinza, que coides da miña fin.

58. Enredando... • O máis alá dos romanos (“O olmo dos falsos soños) • Parentalia e Feralia: a memoria dos mortos na antiga Roma (“O olmo dos falsos soños) • El Llatí i el lèxic de la mort (El Fil de les Clàssiques) • Ritos de paso. La muerte Roma I (Hortus Hesperidum) • Ritos de paso. La muerte Roma II (Hortus Hesperidum) • Menú de todos los santos (De re coquinaria) • Ritos fúnebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia) • Ritos funerarios (recompilación de ligazóns en Diigo) • Os romanos e a morte (Galería de imaxes en Pinterest)

59. Ligazóns • Personaliza o teu epitafio: http://www.tombstonebuilder.com/index.php • Salieri vs. Mozart: http://www.youtube.com/watch?v=WXUkL9t9qkI • Epitafios famosos: http://es.wikiquote.org/wiki/Epitafios • Na rede: • http://www.mivoluntad.com/ • http://www.todoesquelas.com/ • http://www.revistaadios.es/ • http://www.famousdead.com/ • http://www.epilogable.com/steven-jobs/epgbks/memories

�ݺ�ߣ

Os romanos e a morte 1.9 (*.pdf - outubro 2015)

More Related Content

Os romanos e a morte 1.9 (*.pdf - outubro 2015)