Owmabells
- 2. Angponolohiyang Pilipino ay binubuong 21 naponema: 16 katinig at 5 patinig. Tuladngwikangkastila at ingles, ang simbolong romano ay ginagamit sa palabaybayang Pilipino. Ngunitkaibasa ingles, consistent angparaanangparaanngpagbabaybaysa Pilipino.
- 3. Ang dating abakada Ang dating ABAKADA(sa Matangbalarila ay tinatawag itong Abakadang Tagalog) ay binubuong 20 letra : 15 katinig 5 patinig A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, NG, O, P, Q, R, S, T, U, W AT Y. Ang 11 letra itinuturing na mga banyaga kaya’t hindi kasamasa 20 letrang dating Abakada ay angmgass: C, CH, F, J, LL, N, Q. V, RR, X, Z. Ginagamitlamangang 11 letrangitosamganagalangpantangi, tuladng Quezon, Ilocos Norte, Villa Esperanza, Guevarra, atb.
- 4. Bagong Ortagrapiyang Filipino. Ang tatawagin nating bagong alpabeto ay ang binago o pinagyamang DATING ABAKADA, batay sa Memorandum Pangkagawaran Blg. 194, s. 1976 ng kagawaran ng Edukasyon at kultura noong Hulyo 30, 1976 Ang Bagong Ortograpiyang Filipino ay bubuuin lamang ng dalawampu't anim (26) na letra, tulad ng sa ingles, sa halip na tatlumput isa (31) Digrapo- kombinasyon ng dalawang letrang pinagsama para katawanin ang isa o dalawang tunog.
- 5. Palapantigan - Ang pantig ay binubuo ng isang salita o bahagi ng isang salita na binibigikas sa pamamagitan ng isang walang antalang bugso ng tinig. Bawat patinig sa Filipino ay may patinigna kalimitan ay may kakabit na katinig o mga katnig sa unahan, sa hulihan o sa magkabila. 1. Mga Pormasyon ng Pantig Sa matandang balarila ay apat lamang ang kinikilalang pormasyon ng pantig : a. P – pantig na binubuo ng patinig lamang, kaya’t tinatawag na payak. Halmbawa: o-o, a-a-sa, ma-a-a-ri b. KP – pantig na binubuo ng patinig na may tambal na katinig sa unahan, kaya’t tinatawag na tambal-una. Halimbawa: ba-ba-e, ta-o, gi-ta-ra
- 6. c. PK – pantig na binubuo ng pantinig na may tambal na katinig sa hulihanm kaya’t tinatawag na tamabla-huli. Halimbawa : ak-lat, su-lat, bun-dok. d. KPK – pantig na binubuo ng pantiinig na may tambal na katinig sa unahan at sa hulihan, kaya’t tinatawag na kabilaan. Halimbawa: ak-lat,su-lat, bun-dok. Ngunit sa ngayon, dahil sa ang Pilipino ay patuloy na umuunlad at samaktwid ay patuloy ring magbabago, ang apat na pormasyon ng mga pantig na tinatalakay sa itaas ay naragdagan na ng mga sumusunod: e. KKP – pantig na binubuo ng patinig na may tamal na klaster sa unahan. Halimbawa: tse-ke, dra-ku-la f. PKK – pantig na binubuo ng patinig na may tambal na klaster sa hulihan. Halimbawa: bloawt, art
- 7. g. KKPK-pantignabinubuongpatinignamay ,tambalnaklastersaunahan at katinigsahulihan. Hal.plan-tsa. trum-pe-ta. h.KPKK--pantignabinubuongpatinigna may tambalnakatinigsaunahan at klastersahulihan. Hal.nars, kard. i. KKPKK--pantignabinubuongpatinigna may tambalnaklastersaunahan at sahulihan. Hal.trans-por-tas-yon, tsart.
- 8. Mga tuntunin sa pagpapantig. Simple lamang ang mga tuntunin ng pagpapantig sa Pilipino. Narito ang ilang tuntuning dapat sundin sa pagapapantig:
- 9. A. Hindi maaaring magkaroon ngdalawa o higit pang patinig sa isang pantig. bawat isa sa nagkakasunod na patinig, Halimbawa magkatulad man o hindi, ay dapat ibilang na isang pantig halimbawa:i-i-yak, i-a-alis, ba-o. B.Kung nagkakasunod ang dalawang katinig, ang una’y ipinapantig sa patinig na sinusundan at ang ikalawa’y sob-re. Ngunit laging tandaan na ang digrapong ng ay ibinibilang na isang letra lamang o isang katinig at hindi dalawa. C.Hindi maaaring magkaroon ng higit sa dalawang katinig sa unahan o sa hulihan ng pantig. Sa ibang salita, maaari ang wala. maaari ang isa o dalawa, ngunit hindi maaari ang tatlo o higit pa. Hal: transpor-mas-yon at hindi*transp-or-mas-yon. Tandaan na ang pinag-uusapannatin ay mga ponema o makahulugang tunog na ipinakikita sa pamamagitan ng transkripsyong ponemiko at hindi ang ispelling o baybay ng isang salita.
- 10. PALAGITLINGAN Bukod sa pang karaniwang gamit sa gitling sa paghahati ng salita sa mag kasunod na taludtud, mayroon pang ilang sadyang gamit ito sa palabaybayang Pilipino, tulad ng mga sumusunod: A. Kapag ang salita ay inuulit. Halimbawa: gabi-gabi paa-paano matamis-tamis malayung-malayu dala-dalawa babaing-babae Sa dalawang huling halimbawa, mapapansingang/o/ ng malayung-malayo ay naging /u/ nang ulitin, at ang /e/ naman ay naging /i/. Tandaan na ang mga salitang alaala, paruparo, gunamgunam ay hindi gingitlingan sapagkat ang mga ito’y hindi mga salita o morpema.
- 11. B. Kapag ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang-ugat ang nilalapian ay nagsisimula sa patinig Halimbawa: mag-alis Pang-ako Mang-una pang-ulo may-aro pang-aral May mgasalita naming hindi nag-iiba ang kahulugan gitlingan man o hindi Pag-ibig o pagibigpag-asa o pagasa
- 12. C. Kapag may katagang nawawala sa pagitan ng dalawang salitang pinagsasama. Halimbawa: bahay na kubo = bahay-kubo Bulaklak sa parang = bulaklak-parang Kahoy sa bundok = kahoy bundok D. kapag ang isang panlapi ay inilalapi sa unahan ng isang nag ala ng pantangi. Halimbawa: Maka-Quezon, taga-Nueva Ecija, Pang-mahal na araw, mag-Aba Ginoong Maria
- 13. E. kapag ang panlaping ma- ay inuuna sa mga pang-uri, lalo na sa nagsisimula sa m at nagbibigay ng kahulugang maging. Halimbawa: ma-mayaman ma-malaki ma-mahirap ma-maliit F. Kapag isinusulat ang patitik ang yunit ng praksyon Halimbawa Ika-10 mag-iika-5 Ngunit hindi na ginagamita ng gitling kapag isinatitik ang bilang Ikasampu mag-iikalima
- 14. G.Kapag isinusulat na ng patitik ang yunit ng praksyon Halimbawa: Isang-katlo(1/3) kapat(3/4) tatlong- H. Kapag nananatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal. Halimbawa: Tawang-aso dalagang-bukid Barong-intsik punong-kahoy
- 15. kudlit Ginagamit ang kudlit kung may nawawalang letra o mga letra sa dalawang salitang pinag-uugnay. Halimbawa: ako at ikaw = ako’tikaw iba at iba = iba’tiba
- 16. Mga salitang hiram sa ingles. Walang suliranin kapag ang hinihiram na salita ay buhat sa kastila kapag ang hinihiram nasalita sapagkat kapwa consistent ang palabaybayan ng Pilipino at ng kastila. Subalit nag kakaroon ng suliranin kapag ang hinihiram na mga salita ay buhat sa ingles nakaramihan ay di-konsistent ang baybay. Samakatuwid ay ibang paraan ng panghihiraman ng kailangang sundi sa pagasimila sa mga salitang buhatsa Ingles. Sa ngayon ay tatlong paraan ng pagasimila ng mga salitang hinihiram sa ingles ang maaaring imungkahi:
- 17. Paraan 1.Pagkuha sakatumbassakastilanghinihiramnasalitang ingles at pagbaybayditonangayonsapalabaybayang Pilipino. Halimbawa: Ingles Kastil Pilipino Population populacion populasyon Liquid liquido likido Paraan 2. Karaniwang isinasagawa ang paraang ito kung hindi maari ang paraan 1 at (2) kung walang katutubong salita na maaring magamit bilang salin o kayumbas ng salitang ingles. Halimbawa: Ingles Pilipino Christmas Tree Krismas Tri Paraan 3. Panghiram sa salitang ingles nang walang pagbabago sa baybay. Ginagamit lamang ang paraang ito kapang hinihiram ng salita ay itinuturing na teknikal syentipiko, at pantangi (ngalan ng tao, lugar, gusali, atb). Pansinin na dito lamang nagagamit ang ang mga letrang ng Abakada. Halimbawa: Manila Zoo, chess, golf, coke, visa, Quezon City, Juan de Cruz at iba pa.
- 19. 1. Mga salitang Malumay- Binibigkas ito nang may diin sa pantig na penultima o ikalawang pantig mula sa huli. 2. Mga salitang Malumi- Tulad ng malumay,binibigkas ito nang may diin sa pantig na penultima. 3. Mga salitang Mabilis- Binibigkas ito ng tuloy-tuloy na ang diin ay nasa huling pantig. 4. Mga salitang Maragsa- Tulad ng mabilis, binibigkas ang mga ito nang tuloy-tuloy na ang diin ay nasa huling pantig.
- 20. Kahulugan ng DIIN 1. Kapag ang diin ay nasa pusisyong di-pinal ng salita,ang patinig ng pantig na may diin ay binibigkas nang higit na mahaba sa ibang patinig,at ang pagbigkas sa nasabing pantig ay nagiging higit na malakas at mataas na rin kaysa ibang pantig. 2. Kapag ang diin ay nasa pusisyong pinal,katulad halimbawa sa mga salitang mabilis at maragsa.