I studied Building Technology at the University of Technology in Delft.
In January 2010 I graduated in the lab of Climate Design. The content is showing my final graduation presentation.
3. InhoudsopgaveProbleemstellingRelevantie van het onderzoekOnderzoeksvraagDoel van het onderzoekWat is daglicht?Daglicht in onderwijsgebouwen Wat is visuele kwaliteit? RandvoorwaardenInleidingDeel I: Verkenning3
7. RELEVANTIEeen aantal redenen waarom de visuele kwaliteit in scholen beter moet !- De gebruikers- concentratie vermogen (Fielding, 2006).- comfort en gezondheid (Boyle 2003).- leerprestaties (Heschong, 1999).Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, Deel 3 Verlichting in Scholenwww.stichtingwwtoegankelijk.nlwww.parool.nlinleidingverkenning onderzoek ontwerp7
8. onderzoeksvraag“hoe kan daglicht in onderwijsruimten worden verbeterd ten behoeve van de visuele kwaliteit?”Bron:www.velux.nlChristiaan Huygens College, EindhovenRau Brede school Zuidlanden, Leeuwarden Zerodegree ArchitectureBasisschool Focus, HaarlemLiesbeth van der PolBrede school Zuidlanden, Leeuwarden Zerodegree Architecturewww.rau.nlwww.zeinstravanderpol.nlwww.bouwwereld.nlinleidingverkenning onderzoek ontwerp8
9. Doel van het onderzoekArchitectureBuilding TechnologyChristiaan Huygens College, EindhovenRau Brede school Zuidlanden, Leeuwarden Zerodegree ArchitectureBasisschool Focus, HaarlemLiesbeth van der Polinleidingverkenningonderzoekontwerp9
10. Doel van het onderzoekArchitectureBuildingTechnologyChristiaan Huygens College, EindhovenRau Brede school Zuidlanden, Leeuwarden Zerodegree ArchitectureBasisschool Focus, HaarlemLiesbeth van der Polinleidingverkenningonderzoekontwerp10
11. Doel van het onderzoekDaglichtstrategieIntegraal met het ontwerpinleidingverkenning onderzoek ontwerp11
18. WAT IS DAGLICHT?THEORIEwww.moorsmagazine.comHeldere hemelkoepelwww.moorsmagazine.comBewolkte hemelkoepelwww.bna.nlwww.moorsmagazine.comDe verschillende hemelkoepel situatiesHalf bewolke hemelkoepelinleidingverkenning onderzoek ontwerp18
19. WAT IS DAGLICHT?THEORIEwww.moorsmagazine.comIn Nederland 29-36%Frequent zonnige hemelkoepelZomer 100.000 luxWinter 25.000 luxwww.moorsmagazine.comHeldere hemelkoepelZomer 35.000 luxWinter 10.000 luxLiving daylights 01: daglicht in de architectuurwww.moorsmagazine.comBewolkte hemelkoepelwww.bna.nlZomer 50.000 luxWinter 15.000 luxDe verschillende hemelkoepel situatiesHalf bewolkte hemelkoepelinleidingverkenning onderzoek ontwerp19
20. WAT IS DAGLICHT?THEORIEwww.moorsmagazine.comHeldere hemelkoepelwww.moorsmagazine.comStreven naar 70% van het jaar werken met daglichtLiving daylights 01: daglicht in de architectuurBewolkte hemelkoepelwww.bna.nlwww.moorsmagazine.comDe verschillende hemelkoepel situatiesHalf bewolkte hemelkoepelinleidingverkenning onderzoek ontwerp20
40. stimuli voor de biologische klok- gezondheid- behaaglijk en comfortabel cognitieve functies
41. stimuleert- uitzicht en ruimtelijkheid- energiebroninleidingverkenning onderzoek ontwerp31
42. DAGLICHT IN ONDERWIJSGEBOUWENHet schoolgebouw door de jaren heenhoofdelijkonderwijs in 1781 door Matthias de Sallieth-Nederland naar schoolinleidingverkenning onderzoek ontwerp32
45. WAT IS VISUELE KWALITEIT?“hoe kan daglicht in onderwijsruimten worden verbeterd ten behoeve van de visuele kwaliteit?”inleidingverkenning onderzoek ontwerp35
46. WAT IS VISUELE KWALITEIT?“hoe kan daglicht in onderwijsruimten worden verbeterd ten behoeve van de visuele kwaliteit ?”??inleidingverkenning onderzoek ontwerp36
47. WAT IS VISUELE KWALITEIT?het vermogen van een daglichtontwerp om aan de verlichtingseisen te voldoen die voor een bepaalde taken gelden of aan een bepaalde taken zijn gesteldinleidingverkenning onderzoek ontwerp37
48. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Dit is afhankelijk van …..inleidingverkenning onderzoek ontwerp38
49. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Dit is afhankelijk van …..Mate van detail van de taakinleidingverkenning onderzoek ontwerp39
50. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Dit is afhankelijk van …..Mate van detail van de taakLeeftijd van de gebruikerinleidingverkenning onderzoek ontwerp40
51. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Dit is afhankelijk van …..Mate van detail van de taakLeeftijd van de gebruikerTijdsduur van de taakinleidingverkenning onderzoek ontwerp41
52. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Visuele prestatie&Visueel comfortinleidingverkenning onderzoek ontwerp42
53. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Visuele prestatieFysiologisch en Objectieve aspect &Visueel comfortPsychologisch en subjectief aspectinleidingverkenning onderzoek ontwerp43
54. WAT IS VISUELE KWALITEIT?Visuele prestatieFysiologisch en Objectieve aspect veldmetingen&Visueel comfortPsychologisch en subjectief aspectgebruikersonderzoekinleidingverkenning onderzoek ontwerp44
55. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUELE PRESTATIEinleidingverkenning onderzoek ontwerp45
56. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUELE PRESTATIEverlichtingssterktehorizontaalverticaalinleidingverkenning onderzoek ontwerp46
57. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUELE PRESTATIEverlichtingssterkteluminantiehorizontaalverticaalinleidingverkenning onderzoek ontwerp47
58. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUELE PRESTATIEverlichtingssterkteluminantieUniformiteitIn verlichtingssterktehorizontaalverticaalinleidingverkenning onderzoek ontwerp48
59. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUELE PRESTATIEverlichtingssterkteluminantieUniformiteitIn verlichtingssterkteLuminantieverhoudinghorizontaalverticaalinleidingverkenning onderzoek ontwerp49
60. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUEEL COMFORTinleidingverkenning onderzoek ontwerp50
61. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUEEL COMFORTverblindingdirectindirectinleidingverkenning onderzoek ontwerp51
62. WAT IS VISUELE KWALITEIT?VISUEEL COMFORTverblindingReflectiecoëfficiëntdirectspiegeldindirectdiffuusinleidingverkenning onderzoek ontwerp52
63. WAT IS VISUELE KWALITEIT?TAKEN IN HET ONDERWIJSBepaling randvoorwaardeVoor de visuele kwaliteitinleidingverkenning onderzoek ontwerp53
64. WAT IS VISUELE KWALITEIT?TAKEN IN HET ONDERWIJSLezen en schrijvenKijken naar het beeldscherm Kijken naar projectie of tv-schermLezen en overnemen wat op het bord wordt geschrevenOpletten wat de docent verteltinleidingverkenning onderzoek ontwerp54
65. WAT IS VISUELE KWALITEIT?TAKEN IN HET ONDERWIJShorizontaleverlichtingssterkteLezen en schrijvenKijken naar het beeldscherm Min 300 luxMin 300 luxKijken naar projectie of tv-schermLezen en overnemen wat op het bord wordt geschrevenOpletten wat de docent verteltMin 300 luxMin 300 luxMin 300 luxinleidingverkenning onderzoek ontwerp55
66. WAT IS VISUELE KWALITEIT?TAKEN IN HET ONDERWIJSluminantieLezen en schrijvenKijken naar het beeldscherm 2240-65 cd/m40-65 cd/mKijken naar projectie of tv-schermLezen en overnemen wat op het bord wordt geschrevenOpletten wat de docent vertelt40-100 cd/m40-100 cd/m40-100 cd/m222inleidingverkenning onderzoek ontwerp56
67. WAT IS VISUELE KWALITEIT?TAKEN IN HET ONDERWIJSdaglichtfactorUniformiteitIn verlichtingssterkteLuminantieverhoudinginleidingverkenning onderzoek ontwerp57
68. WAT IS VISUELE KWALITEIT?TAKEN IN HET ONDERWIJSdaglichtfactor3 tot 6%UniformiteitIn verlichtingssterkteLuminantieverhouding0,5x < x < 1,5xpapier:werkplek 3:1 / 1:3papier: omgeving 1:10 / 10:1punten in het gezichtsveld 1:40 / 40:1inleidingverkenning onderzoek ontwerp58
76. VELDONDERZOEKBASISSCHOLENProject: Eerste Openluchtschool voor het Gezonde Kind (Clioschool)Architect:J. DuikerPlaats:AmsterdamJaar: 1929-1930Opmerking:Eerste semi-openluchtschool voor het Gezonde Kind Project:Basisschool De BolderikArchitect:ElemansPostma en van den HorkPlaats:Heeswijk-DintherJaar:1998-2001Opmerking:oriëntatie garandeert optimale benutting van daglicht en warmtelokalen voorzien van tweeledig daglicht invalProject:VensterschoolOosterparkArchitect:OnixArchitectenPlaats:GroningenJaar:1998Opmerking: voormalige openluchtschool verbouwd tot bredeschoolScholenbouwprijs 1997Project: Basisschool de ClaercampArchitect: Hink ElderinkPlaats: GerkeskloosterJaar: 1960Opmerking: gangtype schoolinleidingverkenning onderzoek ontwerp66
77. VeldonderzoekIntegrale conclusiesdaglichtopeningenDaglicht vanuit één oriëntatieDaglicht vanuit twee oriëntatiesDaglicht vanuit meerdere oriëntatiesGeometrieOpenluchtschool voor het gezonde KindBasisschool de bolderikDe vensterschoolBasisschool de claercampinleidingverkenning onderzoek ontwerp67
89. daglichtstrategiegebruikersfactorenLet op het onderscheid tussen daglichtopeningen en ramen Voorgevel de lokaal 1.11De ClaercampVoorgevel de lokaal 1.04De BolderikPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp79
91. daglichtstrategieoriëntatieZorg voor een uniforme daglichtverdelingDaglicht vanuit één oriëntatieDaglicht vanuit meerdere oriëntatiesGemeten luminantie, de Bolderik in de winterGemeten luminantie, De Openluchtschool in de winterPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp81
92. daglichtstrategieoriëntatieZorg voor een uniforme daglichtverdelingDaglicht vanuit twee oriëntatiesGemeten luminantie, de Claercamp in de winterGemeten luminantie, de Bolderikin de winterGemeten luminantie, de Claercamp in de winterPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp82
96. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is Voor/najaar 21 septemberinleidingverkenning onderzoek ontwerp86
97. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is positioneer de daglichtopening hoog in gevel Voor/najaar 21 septemberinleidingverkenning onderzoek ontwerp87
98. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtGemeten luminantie, de Bolderik winterpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is positioneer de daglichtopening hoog in gevel PRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp88
99. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is positioneer de daglichtopening hoog in gevel vermijd onnodig grote daglichtopeningenVoor/najaar 21 septemberinleidingverkenning onderzoek ontwerp89
100. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtGemeten luminantie, De Claercamp in de winterpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is positioneer de daglichtopening hoog in gevel vermijd onnodig grote daglichtopeningenGemeten luminantiev, de Openluchttschool voor het gezonde Kind in de winterPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp90
101. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is positioneer de daglichtopening hoog in gevel vermijd onnodig grote daglichtopeningengeef horizontale daglichtopeningen de voorkeur boven verticale daglichtopeningen Voor/najaar 21 septemberinleidingverkenning onderzoek ontwerp91
102. daglichtstrategiepositieDe positie en grootte van de daglichtopeningen bepalen de richting, de reikdiepte en hoeveelheid van daglichtGemeten luminantie, de Vensterschool in de winterpositioneer geen daglichtopeningenwaar het niet nodig is positioneer de daglichtopening hoog in gevel vermijd onnodig grote daglichtopeningengeef horizontale daglichtopeningen de voorkeur boven verticale daglichtopeningen Gemeten luminantiev, de Openluchttschool voor het gezonde Kind in de winterPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp92
103. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieZorg voor een goede verhoudingen tussen de positie van de daglichtopening en de lokaaldiepteVoor/najaar 21 septemberinleidingverkenning onderzoek ontwerp93
104. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieZorg voor een goede verhoudingen tussen de positie van de daglichtopening en de lokaaldiepteGemeten luminantieverhouding, de Claercamp in de winterGemeten luminantieverhouding, de Vensterschool in de winterVerhouding tussen de daglichtopening en het lokaalPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp94
106. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieZorg dat het daglicht wordt gereflecteerdBerekende luminantie, de Bolderik 2.03, winterBerekende luminantie, de Bolderik 204, winterVergroot het reflecterendoppervlakPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp96
107. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieZorg dat het daglicht wordt gereflecteerdVergroot het oppervlakStem de façade af op daglichtVan der Linden, BouwfysicaVoor/najaar 21 septemberinleidingverkenning onderzoek ontwerp97
110. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieVoorkom verblindingGemeten luminantieverhouding, de BolderikwinterVermijd horizontale daklichten Gemeten luminantieverhouding, de Bolderik, zomerOverschrijding van de luminantie-verhouding 1:10/10:1PRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp100
112. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieVoorkom verblindingBerekende luminantie, de Bolderik, zomerBerekende luminantie, de Bolderik, zomerVermijd horizontale daklichten Gebruik verticale daklichtenBerekende DF, de Bolderik, zomerBerekende DF, de Bolderik, zomerPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp102
113. daglichtstrategieRuimtelijke geometrieVoorkom verblindingBerekende luminantie, de Bolderik, zomerBerekende luminantie, de Bolderik, zomerVermijd horizontale daklichten Gebruik verticale daklichtenBerekende DF, de Bolderik, zomerBerekende DF, de Bolderik, zomerOverschrijding Van de luminantieverhouding 1:10/10:1Betere verdeling van luminantiesPRAKTIJKVOORBEELDinleidingverkenning onderzoek ontwerp103
116. toetsingscriteria & ontwerptoolsDaglichtfactorenUniformiteit van de verlichtssterkteLuminantieLuminantie verhoudingZomer 21 juni 14:30 met bewolkte hemelkoepelwinter 21 december 14:30met bewolkte hemelkoepelinleidingverkenning onderzoek ontwerp106
117. toetsingscriteria & ontwerptoolsDaglichtfactoren4-6%Uniformiteit van de verlichtssterkteLuminantie40-100 cd/mLuminantie verhouding1:10/10:1 en 40:1/1:40Zomer 21 juni 14:30 met bewolkte hemelkoepelwinter 21 december 14:30met bewolkte hemelkoepelinleidingverkenning onderzoek ontwerp107
122. conclusiesHet is mogelijk om met eenvoudige spelregels een goede visuele kwaliteit in onderwijslokalen te krijgenDe architect behoudt door de relatief eenvoudige spelregels de ontwerpvrijheidDe spelregels dienen als leidraad en hoeven als rigide te worden gebruiktinleidingverkenning onderzoek ontwerp112
123. Bedankt voor uw aandacht!“Het binnenklimaat van scholen is zo slecht dat je je af moet vragen of het omwille van hun gezondheid wel verantwoord is om je kind naar school te sturen”Paul de Ruiter113
124. Bedankt voor uw aandacht!114vragen ?“Het binnenklimaat van scholen is zo slecht dat je je af moet vragen of het omwille van hun gezondheid wel verantwoord is om je kind naar school te sturen”Paul de Ruiter