2. ANATOMIA
• Granice: bruzda środkowa i bruzda ciemieniowo-potyliczna (zwykle
bardzo wyraźna).
• Pomiędzy bruzdą środkową a zaśrodkową - zakręt zaśrodkowy, czyli
nasza kora somatosensoryczna.
• Bruzda śródciemieniowa dzieli na górny i dolny płacik ciemieniowy.
• Płacik ciemieniowy dolny: zakręt nadbrzeżny i zakręt kątowy.
• Ku przodowi od bruzdy ciemieniowo-potylicznej znajduje się
przedklinek (który z przodu przechodzi w zakręt obręczy wokół
bruzdy podciemieniowej).
3. ZABURZENIA CZUCIA I
PERCEPCJI
• Zakręt zaśrodkowy:
pierwszorzędowa okolica
somatyczna
• Za nią znajduje się
drugorzędowa kora
asocjacyjna (kojarzeniowa)
• Uszkodzenia wywołują
bardzo złożone zaburzenia
poznawczo-percepcyjne
Fot. Tom Chadwick
8. BADANIA RAN POSTRZAŁOWYCH U
ŻOŁNIERZY PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
• Wykonywanie złożonych zadań różnicowania
sensorycznego wymaga zaangażowania okolic
skroniowych, tylnej części płata ciemieniowego i/
lub styku skroniowo-ciemieniowo-potylicznego
• Uszkodzenia w prawej półkuli: pacjenci nie potrafią
posługiwać się nożyczkami, ubrać się, zbudować
konstrukcji z klocków (mimo, że nie zgłaszają
problemów ze wzrokiem i sprawnie się poruszają!)
9. • Wrażliwość na ucisk
• Próg różnicowania dwóch punktów na skórze
• Lokalizacja dotkniętego punktu
• Czucie ułożenia (np. kończyny)
• Dotykowe rozpoznawanie przedmiotów
(sensownych i nonsensownych: np. fajka, kieliszek
vs. figury wymodelowane z masy plastycznej)
11. OCENA POŁOŻENIA BODŹCA I
AGNOZJA DOTYKOWA
• Agnozja dotykowa (astereognozja) - zaburzenie rozpoznawania
przedmiotów dotykiem
• Uszkodzenia w drugorzędowej korze somatosensorycznej
(okolica ciemieniowo-skroniowa lub kora wyspy)
• Specyficzne dla kształtu, chociaż faktura, wielkość i
chropowatość są nadal odbierane i interpretowane prawidłowo
(tu: liczy się czynnik przestrzenny)
• Warunek: sam zmysł dotyku nie jest uszkodzony! (skóra,
receptory, palce, przewodzenie, kontrola ruchu, odczuwanie
ciepła/zimna itp.)
12. BATERIA TESTÓW HALSTEADA-
REITANA
• 8 testów, $1800!
• Test Kategorii (Category Test),
208 obrazków figur (trzeba
odgadnąć zasadę, która
czasem się zmienia - analogia
do WCST). Trwa całą godzinę!
• Najbardziej wrażliwy na
uszkodzenia mózgu.
• Liczy się błędy. Powyżej 41 -
diagnozuje się uszkodzenie
(ale nie wiadomo gdzie…)
13. BATERIA TESTÓW HALSTEADA-
REITANA
• Tactual Performance Test - Pomiar dotykowej percepcji kształtów:
układanka Seguina-Goddarda - tablica z otworami i 10 wyciętych
kształtów, które trzeba odpowiednio dopasować do otworów (z
zamkniętymi oczami). Ocena rozpoznawalności kształtów i lokalizacji
oraz efektywności transferu międzypółkulowego (najpierw
wykonujemy zadanie ręką dominującą, potem drugą, potem obiema).
Po zakończeniu testu badany jest proszony o odrysowanie planu
tablicy. Koszt tej części testu to $480! (Zajmuje 15-50 min).
• Trail Making test - Test Łączenia Punktów, ocena szybkości
procesowania informacji, przeszukiwania wzrokowego,
sekwencjonowania liter i liczb. Część A - strona z 25
ponumerowanymi okręgami, część B - litery do L i liczby (połączyć
naprzemiennie). Zajmuje ok. 5-10 min.
15. BATERIA TESTÓW HALSTEADA-
REITANA
• Finger Tapping Test - bada szybkość motoryczną i jest
pomocny w ocenie lokalizacji uszkodzenia (ręka
dominująca powinna być o ok. 10% lepsza od
niedominującej). Uderzamy palcem wskazującym o miernik
najszybciej, jak możemy przez 10s (powtarzamy 5 razy).
• Rhythm Test - Test Rytmów, prezentowanych jest 30 par
dźwięków (zadanie: same or different). Ocena uwagi
słuchowej i koncentracji oraz zdolności rozróżniania
dźwięków nienależących do mowy.
16. BATERIA TESTÓW HALSTEADA-
REITANA
• Speech Sound Perception Test - Test Percepcji Dźwięków Mowy
(60 sylab - należy zaznaczyć która z zestawu zaprezentowanych
4 była na nagraniu, np. „meer” i „weem”).
• Reitan-Indiana Aphasia Screening Test - przesiewowy test afazji
• Reitan-Klove Sensory-Perceptual Examination - badanie
sensoryczno-percepcyjne obustronne ciała z wykorzystaniem
bodźców wielomodalnych (dotyk, dźwięk, ruch po prawej i po
lewej stronie), przypominanie numerów nadanych palcom
badanego (który ma zamknięte oczy) przez badającego,
wskazywanie kształtu przedmiotu, który trzyma się w dłoni
drugą dłonią (transfer półkulowy)
18. INTEGRACJA MIĘDZYMODALNA
• Kojarzenie różnych rodzajów informacji
zmysłowych
• Podstawa wyższych funkcji poznawczych
• Styk skroniowo-ciemieniowo-potyliczny (głównie
w półkuli dominującej)
19. • Pacjenci nie radzą sobie z dopasowaniem zadań
łączących zmysły:
• Słuchowo-wzrokowych (trudności z czytaniem)
• Wzrokowo-dotykowych (problemy z praksją, np.
Kopiowanie figury Rey’a)
20. AKALKULIA
• Pacjenci mogą zrozumieć i
zapamiętać problem oraz
wymyślić pewne reguły
• Nie są w stanie wykonać
niezbędnych działań
• (wiele relacji
symbolicznych utrudnia
problem, np. policz
wszystkie okrągłe kwiaty
na tym rysunku)
21. PROBLEMY JĘZYKOWE
• Relacje przestrzenne: cyfra 2 w liczbie 42 oznacza co
innego niż 2 w liczbie 24!
• Wiąże się to z dysfunkcją językową: żona brata vs. brat
żony, droga przez most vs. most przez drogę
• Trudności dotyczące konstrukcji logiczno-gramatycznych
stanowią objawy afazji semantycznej
• Dobre narzędzie:
Token Test (test Żetonów)
22. ZABURZENIA
ORIENTACJI
PRZESTRZENNEJ
• Zaburzenia oceny położenia
obiektów
• Upośledzenie
zapamiętywania miejsc
• Dezorientacja
• Trudności ze znajdowaniem
drogi na mapie
• Apraksja konstrukcyjna
• Aleksja i akalkulia
23. TRUDNOŚĆ OCENY RELACJI
PRZESTRZENNYCH
• Test Pamięci
Wzrokowej Bentona w
wersji z wielokrotnym
wyborem
• Pacjenci mają trudności
w ocenie wzajemnych
relacji przestrzennych
obiektów na obrazku
Źródło: Amieva, Gaestel, & Dartigues, Nature2006
24. • Test pałeczek (The stick test)
• Pacjentowi pokazuje się prosty układ pałeczek i prosi
o ułożenie takiej samej figury w dwóch warunkach:
gdy siedzi obok lub naprzeciwko badającego
• Test odbicia w wodzie (The poolls reflection test)
• Badany ma wybrać spośród serii obrazków ten, który
przedstawia odbicie figury wzorcowej, jakie byłoby
widoczne w wodzie.
25. ZABURZENIA ZAPAMIĘTYWANIA
MIEJSCA I LOKALIZACJI
• Niezdolność przypomnienia
sobie układu
przestrzennego (np.
rozmieszczenia pokoi w
domu)
• Niezdolność opisania relacji
geograficznych
• Trudność w znajdowaniu
właściwej drogi (chociaż
słowny opis jest
prawidłowy!)
28. AMNEZJA I AGNOZJA
TOPOGRAFICZNA
• Zaburzenia percepcyjne dotyczące umiejscowienia
obiektów i ich położenia względem siebie
• Niezdolność rozpoznawania cech otoczenia
wskutek agnozji przedmiotów
• Jednostronne zaniedbywanie przestrzeni (pacjent
nie skręca w lewo)
• Upośledzona pamięć trasy
29. TRUDNOŚCI KONSTRUKCYJNE -
APRAKSJA
• Trudne do diagnozy, niejednorodne zaburzenie
• Trudności polegają na problemach ze zmontowaniem,
połączeniem lub przyczepieniem części tak, aby utworzyły
jedną całość
Trudna do odróżnienia od
problemów wzrokowo-
przestrzennych wywołanych
innymi uszkodzeniami.
30. USZKODZENIA PRAWEJ I LEWEJ
PÓŁKULI A PROBLEMY KONSTRUKCYJNE
Prawa półkula - zaburzenia
percepcji wzrokowo-przestrzennej
Lewa półkula - zaburzenia funkcji
ruchowych
Rysunek rozsypany i
fragmentaryczny
Rysunek spójny, ale uproszczony
Utrata relacji przestrzennych Zachowane relacje przestrzenne
Błędnie ukierunkowane obiekty
na rysunku
Prawidłowo ukierunkowane
elementy
Rysowany energicznie
Rysowany powoli i z trudem -
problem z planowaniem
Dodatkowe linie, próby poprawy
rysunku
Brak szczegółów
31. ZABURZENIA SCHEMATU CIAŁA
• Anozognozja
• Agnozja ciała
• Różnicowanie lewa-prawa
(i zespół Gertsmana)
• Zaniedbywanie stronne
32. ANOZOGNOZJA
• Niezdolność dostrzegania własnej choroby
• Chory nie zdaje sobie sprawy z własnego porażenia
połowicznego lub nie zwraca na nie uwagi
• Uszkodzenia przy anozognozji są zawsze dość
szerokie
• Ok. 70% pacjentów zaprzeczających swojemu
porażeniu połowicznemu ma uszkodzenia w prawej
półkuli
33. • Pacjenci racjonalizują fakt, że nie są w stanie
posługiwać się porażonymi kończynami: mogą
mieć urojenia, że to nie ich kończyny!
• Nierozpoznawanie defektu może mieć różne
nasilenie - od bagatelizowania, przez widoczne
nieprzejmowanie się, aż do zaprzeczania.
34. ZESPÓŁ BABIŃSKIEGO
• Związany z ostrym, rozległym uszkodzeniem pochodzenia
naczyniowego
• Uszkodzenie zlokalizowane w okolicy zaśrodkowej (najczęściej
spowodowane uszkodzeniem środkowej tętnicy mózgu)
• Współwystępują:
• Porażenie połowicze (hemiplegia)
• Niedowidzenie połowicze (hemianopsja)
• Zniesienie czucia w połowie ciała (hemianestezja)
35. NIEUŚWIADAMIANIE SOBIE
CZĘŚCI CIAŁA
• Niezdolność do nazwania i umiejscowienia przez
pacjentów części własnego ciała
• Agnozja palców - utrata zdolności rozpoznawania,
rozróżniania i nazywania (a także wskazywania i
ułożenia pozycji) poszczególnych palców rąk
(zarówno własnych, jak i innych!)
• Dotknij swoich palców: serdecznego i
wskazującego lewej dłoni
36. ZESPÓŁ GERTSMANA
• Cztery składowe
• Agnozja palców
• Zaburzenia orientacji lewa-prawa
• Agrafia
• Akalkulia
• Składają się na specyficzne zaburzenie wiedzy o własnej ręce i jej
używaniu
• Występuje po zawale lewego zakrętu kątowego