P?aty potyliczne
- 1. P?ATY POTYLICZNE FUNKCJE WZROKOWO-PRZESTRZENNE ILONA KOTLEWSKA-WA?, KATEDRA KOGNITYWISTYKI UMK
- 2. ANATOMIA ? Od g車ry ograniczone bruzd? ciemieniowo- potyliczn?. ? Z boku nie ma wyra?nych granic - zlewa si? z p?atem ciemieniowym i skroniowym (styk skroniowo-ciemieniowo- potyliczny).
- 3. CYTOARCHITEKTONIKA ? Brodmann na podstawie zr車?nicowanej budowy kom車rek wyr車?ni? trzy obszary kory potylicznej (pola 17, 18, 19). ? 17 - wzd?u? bruzdy ostrogowej, przy?rodkowa powierzchnia (biegun p車?kuli) - pole pr??kowane, tu maj? zako里czenia w?車kna nerwowe przewodz?ce informacje od receptor車w wzrokowych w siatk車wce. Pierwszorz?dowa kora wzrokowa.
- 4. CYTOARCHITEKTONIKA ? Pole 18 - przypr??kowie, otacza pole 17. Drugorz?dowe pole czuciowe. Przetwarza i syntezuje informacje wzrokowe. Ma wiele po??cze里 mi?dzyp車?kulowych przez w?車kna spoid?owe z odpowiadaj?cym mu polem w drugiej p車?kuli. ? Pole 19 - oko?opr??kowie, otacza pole 18, z drugiej strony graniczy z p?atem ciemieniowym i skroniowym. Ma liczne po??czenia z innymi okolicami p車?kul m車zgowych, bierze udzia? w integrowaniu informacji wzrokowych z informacjami z uk?adu s?uchowego i innych modalno?ci. Mo?e ??czy? informacje wzrokowe z uk?adami odpowiadaj?cymi za mow? i funkcje wykonawcze. Odpowiada za pami?? wzrokow?.
- 5. BADANIE POLA WIDZENIA ? Rutynowe badanie neurologiczne: ? Metoda konfrontacji: pacjent zakrywa jedno oko, drugim patrzy w oko badaj?cego. ? Prowadz?cy badanie sprawdza r車?ne fragmenty pola widzenia: bod?ce lub ruch bod?ca wzrokowego na obrze?ach pola widzenia.
- 6. ?LEPOTA M?ZGOWA ? Jedn? z najcz?stszych przyczyn niedowidzenia po?owiczego jest niedokrwienie m車zgu wskutek zw??enia lub niedro?no?ci t?tnicy m車zgu tylnej. ? Utrata wzroku w przeciwleg?ej po?owie pola widzenia jest objawem niewystarczaj?cego zaopatrzenia w krew tylnej cz??ci jednej p車?kuli przez t?tnic? kr?gow? i podstawn?. ? Kiedy niedokrwienie obejmuje oba p?aty potyliczne nast?puje obustronne niedowidzenie po?owicze jednoimienne (hemianopsia homonima), czyli ca?kowita ?lepota.
- 7. ? ?lepota m車zgowa najcz??ciej powodowana jest epizodami naczyniowymi, dlatego wcze?niej mog? wyst?powa? okresy dezorientacji, a nawet utraty ?wiadomo?ci. ? Utrzymuj?ce si? zaburzenia ?wiadomo?ci mog? utrudnia? badanie pacjenta (czasem mog? min?? dni lub tygodnie od wyst?pienia majaczenia do pojawienia si? objaw車w wzrokowych). ? Czasami ?lepocie towarzyszy zesp車? amnestyczny wskutek obustronnego niedokrwienia przy?rodkowych powierzchni p?at車w skroniowych. ? U wi?kszo?ci pacjent車w z czasem objawy ust?puj?. Niekt車rzy pacjenci odzyskuj? wzrok ca?kowicie inni tylko cz??ciowo.
- 8. WIDZENIE MIMO ?LEPOTY (BLINDSIGHT) ? W przypadku utraty wzroku we fragmentach pola widzenia (uszkodzenie promienisto?ci wzrokowej) niekt車rzy pacjenci twierdz?, ?e nie widz? przedmiotu, jednak zachowuj? szcz?tkowe funkcje wzrokowe, np. zdolno?? widzenia ruchu. ? Niekt車re osoby s? w stanie wykrywa? i lokalizowa? bod?ce w obr?bie ?lepego pola widzenia!
- 9. ? By? mo?e procesy detekcji bod?ca zachodz? za po?rednictwem po??cze里 siatk車wki z pniem m車zgu, kt車re stanowi? podstaw? odruch車w percepcyjnych i ocznych u ssak車w - st?d chorzy s? w stanie r車?nicowa? bod?ce bez ?wiadomo?ci (nie widz?, ?e przedmioty tam s?!)
- 10. ZESP?? ANTONA - ZAPRZECZANIE ?LEPOCIE ? Przy uszkodzeniu pierwszorz?dowej kory wzrokowej pacjenci zaprzeczaj? defektom widzenia. ? By? mo?e zachowana wyobra?nia wzrokowa mo?e pobudza? spostrze?enia w zakresie innych zmys?車w, wywo?uj?c ?niby doznania wzrokowe§.
- 11. ZESP?? ANTONA I KONFABULACJE ? Na pro?b? o opisanie wygl?du jeden z pacjent車w, zwr車cony twarz? do badacza, z du?? pewno?ci? siebie opisa? jego wygl?d, ale ?adna z wymienionych cech nie zgadza?a si? z rzeczywisto?ci?! ? Pacjenci szukaj? racjonalnych wyja?nie里, np. ?Teraz jest noc, a w tym pokoju nie ma ?wiat?a§.
- 12. ADAPTACJA DO UBYTK?W W POLU WIDZENIA ? Pacjenci z po?owiczym ubytkiem pola widzenia s? w stanie dostrzec ca?y prezentowany przedmiot. ? Nawet gdy poka?emy badanemu tylko po?ow? rysunku, ale jego granica pokrywa si? w granic? pola widzenia pacjent zobaczy ca?o?? obrazu! ? Jest to zjawisko uzupe?niania pola widzenia. ?
- 13. DIAGNOZOWANIE ?LEPOTY M?ZGOWEJ ? Przy ?lepocie m車zgowej brak charakterystycznych odruch車w: ? Odruch obronny - reakcja mrugni?cia wywo?ana przez szybkie przybli?anie si? zagra?aj?cego obiektu do k?cika oka ? Odruch okoruchowy - skokowe ruchy oka, gdy patrzymy na szybko poruszaj?ce si? obiekty (np. obracaj?cy si? b?ben w paski) ? Wyst?puje zanik oczopl?su (np. przy wlaniu zimnej wody do ucha)
- 14. DIAGNOZOWANIE ?LEPOTY M?ZGOWEJ - ELEKTROENCEFALOGRAFIA ? Zwykle, gdy mamy zamkni?te oczy wyst?puje rytm alfa (9-13 Hz) w tylnej cz??ci g?owy (ma ?wiadczy? o odpr??eniu). Rytm alfa zanika, gdy otwieramy oczy - pojawia si? rytm beta. ? U os車b ze ?lepot? m車zgow? neurony w korze potylicznej nie dzia?aj? prawid?owo - nie ma reakcji na otwieranie i zamykanie oczu, a w zapisie EEG pojawiaj? si? fale wolne.
- 15. AGNOZJA WZROKOWA ? Rozpad zwi?zku pomi?dzy przedmiotami, a posiadanymi przez pacjenta poj?ciami tych przedmiot車w (obiekt車w) ? Kilka typ車w: ? Wzrokowa agnozja przedmiot車w ? Symultanagnozja ? Agnozja wzrokowo-przestrzenna ? Prozopagnozja
- 16. WZROKOWA AGNOZJA PRZEDMIOT?W ? Niezdolno?? rozpoznawania przedmiot車w wzrokowo (przy zachowanym rozpoznawaniu np. dotykowo). ? Mog? wyst?powa? trudno?ci z rysowaniem przedmiot車w z pami?ci lub opisywaniem ich. ? Przyczyna: uszkodzenie powierzchni bocznej p?ata potylicznego w p車?kuli dominuj?cej.
- 17. ? Funkcje spostrzegania s? prawid?owe - pacjenci kopiuj? rysunki oraz potra?? dopasowa? do siebie dwa identyczne przedmioty. ? Cz?sto ?atwiej jest nazwa? rzeczywisty przedmiot ni? rozpozna? go na zdj?ciu. ? Pacjenci potra?? pos?ugiwa? si? przedmiotami (np. kombinerkami), ale gdy poka?e im si? przedmiot nie potra?? okre?li? jego funkcji (to jest r車?nica w por車wnaniu do afazji amnestycznej!).
- 18. AGNOZJA SYMULTATYWNA ? Symultanazgozja - zdolno?? do zapami?tywania pojedynczych cech obiekt車w, ale brak umiej?tno?ci do oceny wi?cej ni? jednego elementu kon?guracji naraz. ? Utrudnia granie w pokera ;)
- 20. ?Tu jest ko?o＃ i drugie ko?o＃ i laska＃ i?poprzeczka＃ no, to musi by? rower.§
- 27. AGNOZJA SYMULTATYWNA ? Czasem wyst?puje psychiczny parali? spojrzenia - skupienie uwagi na jakim? obiekcie uniemo?liwia zauwa?enie innych przedmiot車w, ani nawet popatrzenie na obw車d pola widzenia!
- 28. PROZOPAGNOZJA ? Pacjenci maj? trudno?ci z identy?kacj? w obr?bie kategorii, kt車r? niew?tpliwie rozpoznaj?. ? Trudno?ci te mog? dotyczy? nie tylko twarzy, lecz r車wnie? innych kategorii percepcyjnych, takich jak krzes?a, samochody, a nawet zwierz?ta hodowlane! (okolice skroniowo-potyliczne, potyliczno-przy?rodkowe, zakr?t wrzecionowaty - zawsze obie p車?kule!)
- 29. ? Problemy z kon?guracj?: pacjent cierpi na upo?ledzenie analizy i syntezy z?o?onych kon?guracji bod?c車w wzrokowych, a rozpoznawanie twarzy poszczeg車lnych os車b jest zadaniem wymagaj?cym trudnego r車?nicowania. ? Problemy z ?ksacj? wzroku na okolicy oczu. ? Zesp車? dyskoneksji - przerwanie po??cze里 pomi?dzy wzrokow? kor? kojarzeniow? i p?atem skroniowym sprawia, ?e pami?? i percepcja wzrokowa s? upo?ledzone. ? Skutki - pacjenci potra?? powiedzie?, czy dwie twarze na zdj?ciach s? takie same, czy r車?ne, ale nie wiedz?, kto to jest (potra?? nazwa? przedmiot, ale nie rozpoznaj? go w grupie innych obiekt車w).
- 30. OMAMY I HALUCYNACJE WZROKOWE ? Objawy w p?atach potylicznych s? zwykle proste. ? Bardziej z?o?one halucynacje (obrazy ludzi przedmiot車w, scen) wskazuj? na pobudzenie w s?siednich okolicach (g?車wnie p?at skroniowy)
- 31. ELEMENTARNE OBJAWY WZROKOWE ? Punkty ? Gwiazdki ? P?omienie ? B?yski, cienie, kolory, ruch ? Ko?a ? Okr?gi ? Tr車jk?ty
- 32. ? Objawy elementarne wyst?puj? cz?sto przy napadach padaczkowych maj?cych ognisko w p?atach potylicznych.
- 33. ZESP?? CHARLESA BONNETA ? Z?o?one halucynacje wzrokowe wyst?puj?ce u os車b starszych bez objaw車w obni?enia sprawno?ci umys?u. ? S? efektem powolnego zamierania neuron車w, poszerzaj?cych si? bruzd itd. ? 11% pacjent車w w podesz?ym wieku ze s?abym wzrokiem! ? Zachowane funkcje poznawcze - pacjenci cz?sto wiedz?, ?e halucynuj?.
- 34. DRA?NIENIE PR?DEM ELEKTRYCZNYM ? Z?o?one doznania wzrokowe (obrazy postaci ludzkiej, grupy os車b) powstaj? wskutek dra?nienie okolicy skroniowej, skroniowo-potylicznej lub ciemieniowo-potylicznej. ? Dra?nienie samych p?at車w potylicznych nie wywo?uje takich dozna里. ? Dra?nienie prawej p車?kuli mo?e wywo?a? halucynacje zwi?zane z uprzednim do?wiadczeniem ?yciowym (np. ?latelista widzi znaczki pocztowe, a le?nik - las) ? Bardzo jaskrawe kolory, obraz jest a? zbyt wyra?ny.