�ݺ�ߣ

PELOPONNESISCHE E. Mos-
Burgers
OORLOGEN

500 REPUBLIEK: KLASSIEKE TIJD (500 – 338) PERZISCHE RIJK
Lucius Junius 490: Marathon (Miltiades) Darius (522-486)
Brutus: 1e 480: Thermopylae (Leonidas†) Xerxes (486-465)
consul (509) Salamis (Themistocles 490-470) Artaxerxes I (465-24)
479: Plataeae (Pausanias)
477-404: Delisch-Attische
Zeebond
c. 470-461: Cimon
c. 460-429: Pericles
461-446: Oorlog Athene Sparta
451: XII Tafelen 449: “Vrede van Callias” m Perzen
431-404: Peloponnesische Oorlog Darius II (424-404)
Pericles – Cleon – Alcibiades
404: Aigospotamoi (Lysander
Sparta)
400 396: Veji 386: Koningsvrede Artaxerxes II (404-358)
367: Leges 377-355: 2e Attische Zeebond Artaxerxes III (358-338)
Liciniae Sextiae 371: Leuctra (Epaminondas Thebe) Arses (338-336)
338: Latijnse 362: Mantinea (Epaminondas†) Darius III (336-330)
Bond † 359-336: Philippus II (Macedonië)
338: Chaeronea

OVERZICHT PERZISCHE OORLOGEN

490: Marathon
Darius – Athene/Plataeae: Grieken winnen

481: Thermopylae
Xerxes – 300 Spartanen en bondgenoten: Perzen winnen

480: Salamis
Xerxes – Athene en bondgenoten: Grieken winnen

479: Plataea
Mardonios – Grieken olv. Spartanen: Grieken winnen

GRIEKSE INVLOED NEEMT TOE

 Griekse identiteit in toenemende mate
Gedefinieerd door vergelijking met Perzen

De Barbaar/de ander vs. de Grieken
 Spartanen trekken zich terug op Peloponnesos:
Ze laten de leiding van strijd tegen de Perzen over aan
Athene.
- Sparta had geen goede vloot
- Oorlogsterrein, westkust Klein- Azie lag overzee
- Sparta wilde niet ver van huis vechten: bang voor
helotenopstand

 Athene schaart zich als hoofd van Delisch- Attische zeebond
 Tegen de Perzen (477) (o.l.v. Themistocles opgericht)

DELISCH-ATTISCHE ZEEBOND
(477-404)
Opgericht om oorlog tegen Perzië voort te
zetten en Grieken van Klein-Azië te
bevrijden
Tribuut in schepen of geld
Ontwikkeling tot archē, hegemoniaal rijk.
454: schatkist van Delos naar Athene
431-404: in oorlog met Sparta.
“Peloponnesische oorlog”
404: opgeheven op bevel van Sparta.
Pericles drijvende kracht

DE PELOPONNESISCHE OORLOGEN IN 3
FASEN
431-404 V. CHR.
 431-421: Archidamische oorlog
Bestaande spanningen tussen Athene en Sparta over
overheersing in Griekenland komen tot uitbarsting.
 Oiv. Perikles trekken de Atheners zich terug binnen de muren
(voedselinvoer over zee), Spartanen doen jaarlijkse inval in
Attica.
 430-429 Ondanks pest en dood van Perikles is deze strategie
succesvol.
 421 -413 vrede van Nikias, gevolgd door toenemende spanningen
en hervatting oorlog.
 415-413. Siciliaanse expeditie wordt fiasco voor Athene .
Dubbelhartige rol Alkibiades. Sparta gaat over tot permanente
bezetting Attica Deceliea) , en bouwt vloot met financiële steun
van Perzië.
 411-410 Oligarchische coup in Athene mislukt.
 413- 404 Dekeleïsche oorlog
De oorlog wordt besloten na blokkade van Athene (hongersnood).
Delische bond en Atheense verdedigingswerken ontmanteld.
Kortstondige instelling van oligarchische junta (de zgn 30).

OORLOG TEGEN SPARTA:
VOOR PELOPONNESISCHE OORLOG
 Loop 5e eeuw: Bond werd machtsinstrument, vooral o.l.v.
Pericles.
 Meeste lidstaten: financiële bijdrage aan bondskas op Delos:
daaruit bondsvloot en legermacht betaald.
 466-461 (Cimon)  oorlog tegen Sparta + bondgenoten
(vanwege groeiend imerpialisme van Athene)
 Athene: 12 jaar lang (461- 449  Sparta en Perzië als vijand.)

 454: Atheners (Pericles) brachten de bondskas over van Delos
naar Athene
Besteding van een deel van deze kas: voor de verfraaiing van
Athene
 449- vrede met Perzen
 446: compromisvrede met Sparta sluiten

 Na 449  strijd Spar ta afgelopen
 bond bleef bestaan
 oor spronkelijke doelstelling van strijd tegen Perzen
ver vallen.
 bondsgebied was Atheens rijk geworden
 bondgenoten gedwongen lid te blijven en te betalen van
bijdragen.
 Athene  bemoeit zich ook met interne zaken bondgenoten
- in rechtspraak en financiële aangelegenheden
- in ver schillende lidstaten bevriende democratische regeringen aan
macht.
  Athener s stichten netwerk van kolonies (kler-ouchie-en)  op
strategische punten in bondsgebied
- kolonies waren onderdelen van polis Athene, kolonisten = Atheense
Burgers  dus geen nieuwe zelfstandige stadstaten zoals in Archaische
tijd.
- kolonies  militaire steunpunten Athene 
 kolonisatie verhoogt aantal hoplieten 

ATHEENSE LEIDERS

 Atheense leiders in 5 e eeuw
 - Themistokles; 490 -470
 - Cimon: 470 -461
 - Pericles : 460 -429
 Kwamen uit aristocratische bovenlaag, maar loyaal
tegenover democratie

THEMISTOCLES
(490-470)

Themistocles (+ later Pericles) 
- streven naar Atheense overheersing over Griekenland
- zagen in dat dit in conflict zou komen met Sparta

 bouwden lange muren om Athene en havenstad
Piraeus. (Pericles bouwt derde muur)
 alles over zee vechten,
 Atheense vloot beheerste zee rondom Griekenland
 Sparta voor muren laten liggen

• Combinatie van expansionisme naar buiten +
democratische gezindheid naar binnen

CIMON
(470-461)
 Cimon
 meer behoudend
 wil Sparta ontzien, vindt democratie te radicaal
kwam ten val in 461 ;
oorlog Athene en Sparta.(466-61)

PERICLES (460-429)
J A A R L I J K S T O T S T R AT E E G G E K O Z E N 4 4 3 - 4 2 9
ROMEINSE KOPIE
VAT I C A A N S M U S E U M
• 454: Atheners (Pericles) brachten de bondskas over van
Delos naar Athene
• 449- vrede met Perzen
• 446: compromisvrede met Sparta sluiten
• 446-431: hoogtepunt machtsontplooiing, welvaart en
culturele bloei van Athene Vredesperiode met Sparta.

• Pericles liet bevolking terugtrekken binnen de Lange muren
• Atheense vloot plunderde ondertussen de kusten van
Peloponnesos->Spartaanse bevoorrading bemoeilijkt.
• Na vredesperiode: nieuwe oorlog
431: Begin Peloponnesische oorlog
• 429: dood Pericles na pest
uitgebroken binnen de Lange muren.

• Combinatie van expansionisme naar buiten + democratische
gezindheid naar binnen

STRATEGIE PERICLES
SUCCES EERSTE OORLOGSPERIODE (431-
421)
 Pericles goede voorbereiding oorlog:
- krijgskas 6000 talenten
- lange termijnstrategie ontwikkeld:
 wilde Sparta uitputten :
korte aanvallen vanuit zee
Spartanan uitlokken tot dure belegering van Ath + Piraeus.
- Attische bevolking concentreerde hij binnen de lange muren
rondom Ath + Piraeus.
- hij deed geen veldslagen op land
 Sparta had beste hoplieten + talrijke bondgenoten >
overmacht
- zwaktepunt van Spar ta  krijgskas: te weinig geld voor een
lange oorlog.
 Pericles dood: 429
+ erge epidemie 429-427
niet helemaal aan Pericles’ plan gehouden
 toch succes eerste oorlogsperiode: 431-421
 421: Athene sloot vrede (Vrede van Nikias: 421-413)

413-404: ATHENE VERLIEST
O.A. DOOR MISLUKTE EXPEDITIE SICILIË
 Tweede oorlogsperiode: 413-404 (na vredesperiode)  Athene
verloor.
Oorzaken:
- 415-413
 Athene had beste deel leger en vloot verspeeld
 overmoedige mislukte poging Sicilië te overheersen.

- Syracuse (Sicilie)  (na Athene volksrijkste Gr. Stad)
 versloeg Atheners met Spartaanse hulp.
 m.b.v de aristocratische volksmenner Alcibiades 
had Ath. Volksvergadering aangezet tot deze expeditie, maar hij
liep over naar Sparta  raad Spartanen aan:
1. vast punt in Attica te bezetten,
2. Syracuse te helpen
3. contact met Perzië te zoeken
 404: Vrede, eind oorlog

405: NEDERLAAG ATHENEN DOOR
LYSANDER (BIJ AIGOSPOTAMOI)
 Spartanen bezetten fort Decelea in Attica hinderden
landbouw in Attica en
mijbouw in zilvermijnen Laureion.
 - duizenden slaven lopen weg --. Athene miste belangrijkste
bronnen van voedsel en geld
- Perzië  kiest kant Sparta  gaf middelen voor sterke
vloot Sparta  bondgenoten van Athene verlokt over te lopen
naar Sparta.
- In het begin  Atheners nog paar zeeoverwinningen
o.l.v. Alcibiades, die weer was overgelopen (na conflicten met
Spar taanse leiders en Perzische satrapen)
 maar 405  Atheense vloot verslagen door Spartaan
Lysander bij Aigo-spota-moi (in Dardanellen)

VREDE VAN 404

Opheffing Delisch-Attische Zeebond
Neerhalen lange muren van Athene
Afschaffing democratie door Lysander.
Regime van de 30 (oligarchie).
30 mannen schrijven een nieuwe constitutie.
Boulē afgeschaft, burgerschap beperkt.
Schrikbewind o.l.v. Critias.
Opstand o.l.v. ballingen.
403: herstel democratie met goedkeuring
van Sparta

PELOPONNESISCHE OORLOG
(431-404) OVERZICHT:
 Oorlog Delisch-Attische Bond tegen Peloponnesische bond.
 Oorzaak: vrees van Sparta voor de groeiende macht van
Athene (Thucydides)
 Aanleiding: conflict om Corcyra (Korfoe)
 Belegering Athene; pestepidemie; Pericles sterft (429).
 421: vrede van Nicias
 415: mislukte expeditie tegen Sicilië . Instigatie Alcibiades.
411: oligarchische staatsgreep. Regime van de 400. Mislukt
omdat theten op de vloot oligarchie niet erkennen.
 407: Perzië helpt Sparta -> bouw Spartaanse vloot.
 405: Atheense nederlaag bij Aigospotamoi tegen Lysander
 404: vrede: Athene moest capituleren door gebrek aan
voedsel.

NA PELOPONNESISCHE OORLOG (404-
336)
 De periode 404-336 vC
 404-338 nog steeds coalitieoorlogen om hegemonie tussen
Sparta, Thebe en Athene.
 Athene  nog steeds belangrijkste marktplaats, volksrijkste
stad en voornaamste cultuurcentrum Gr.land.
 Sparta  steeds meer tekort aan Spartiaten
 De perzen
 speelden met subsidies en intriges
 Griekse bonden en poleis tegen elkaar uit gespeeld
 voorkomen dat ze zich zouden verenigen en gezamenlijk
tegen Perzië zouden eren.
- ze raakten langzamerhand achter in militaire tactiek en
ervaring op Grieken.

CORINTHISCHE OORLOG (395-386)

 396: Spartaan Agesilaus valt Klein-Azië binnen.
 Oorlog tussen Sparta <-> Athene, Thebe, Corinthe,
Argos, Perzië, e.a. 394: Perzische vloot o.l.v. Athener
Conon verslaat Sparta bij Cnidos. Perzië kiest echter zijde van
Sparta. Verdeel-en-heerspolitiek.
 386: Koningsvrede (of: vrede van Antalcidas, Spartaanse
onderhandelaar), gedicteerd door koning Artaxerxes II van
Perzië:
 Bepalingen:
 1) Griekse steden “autonoom” (dus niet onderworpen aan
andere stadstaten.
 2) Griekse steden in Klein -Azië en Cyprus onder Perzische
heerschappij.

PERZISCHE BEMOEIENIS SAMENGEVAT

 Twee fasen in Per z isc he bemoeienis met Griekenland :
1 . 1 e helf t 5 e eeuw: oorlog met Grieken
2. 413-340  verdeel –en -heer stactiek  telkens andere Griekse staten
met subsidies onder steunen .
 Voorbeeld :

 Corinthisc he oorlog (395 -386)
 Per z en steunden eer st Athene en wat afvallige bondgenoten van Spar ta
(corinthe en Thebe)  Spar ta stond nl. niet toe  dat Perzen na 404 de K -
Aziatische westkust terug zouden nemen.
- Perzen: bekostigden ca. 394 her stel van Atheense zeemacht en lange
muren  toen Athene te mac htig werd Perzen hielpen Spar ta .
- 386: Koningsvrede : Perzische koning dicteer t vrede
 Atheense her stel werd ver traagd
 Spar ta bleef machtigste staat in Gr.land  Perzen herkregen
heer schappij over Gr. Steden aan westkust K - Azië

TWEEDE ATTISCHE BOND
(377-355)
 Opgericht door Athene, tegen Sparta gericht, om te verzekeren
dat Sparta vrijheid en autonomie van de Grieken zou
respecteren. Na 371 wordt Thebe voornaamste tegenstander.
 Garanties tegen Atheense suprematie
 Sparta snel opnieuw moeilijkheden
 Verschil met eerste bond
- bondgenoten betaalden geen schatting
- bongenoten waren autonoom in interne aangelegenheid
-medezeggenschap in bondsraad over buitenlandse politiek
 Bond heeft kort gefunctioneerd na 362 trad Athene harder op
en stichtte klerouchieën in bondsgebied  belangrijkste
bondgenoten komen in opstand (357-355)  bond viel uiteen.
 357-55: bondgenoten oorlog -> einde bond

OVERHEERSING VAN THEBE
(371-362)
 382-379: Sparta bezet Thebe;
 379: volksopstand. Thebaans herstel onder
Epaminonas. Herstel Boeotische Bond.
371: Epaminondas verslaat Sparta bij
Leuctra. Thebaanse overheersing in
Griekenland.
362: Epaminondas verslagen bij Mantinea
door coalitie van Sparta, Athene, Mantinea,
Elis.

MANTINEA (362 BC)
EPAMINONDAS VERSLAGEN

OPKOMST VAN MACEDONIË

Philippus II (359 -336)
 357: pakt Amphipolis van Athene af (tijdens
bondgenotenoorlog)
 Breidt macht over Griekenland uit ( Thessalië), Olynthus (349).
 346: heilige oorlog tegen de Phociërs.
 340: Philippus II bezet Perinthus en Byzantium, Artaxerxes III
grijpt direct in (voor het eerst sinds Xerxes)
 338: Philippus verslaat coalitie van Thebe en Athene bij
Chaeronea
 337: Corinthische bond: Philippus hēgemōn. Besluit Perzië aan
te vallen. ( Geen schatting betalen
onderlinge oorlogen en revoluties uitbannen
vrij en autonoom in interne zaken)
 336: expeditie naar Klein-Azië
 336: Philippus vermoord.
Alexander de Grote (336 -323)

PHILIPPUS

 Macedoische koning Philippus II (359-336)
 moderniseerde leger naar Thebaans model
 maakte meester van goudmijnen Thracië
 bewonderde Gr. Cultuur  wilde leiding verwer ven over heel
Griekenland
 bereikte doel, gebruikmakend van onderlinge verdeeldheid
 342-338: Atheners + Thebanen proberen hem tegen te
houden  maar hun legers verslagen in 338 vC bij Chaeronea.

 Philippus 337: Corinthische bond: Macedonië + alle Griekse
staten, behalve Sparta
 Geen schatting betalen
onderlinge oorlogen en revoluties uitbannen
vrij en autonoom in interne zaken
 Waarschijnlijk wilde hij Perzië aanvallen en K- Azië
veroveren maar in 336 vermoord.  privé-ruzie

ISOCRATES (436-338)
PL EIT T E VO O R ST R IJ D T EG EN PER Z IË O N D ER AT H EEN SE
( PAN EG YR IC US ), L AT ER M AC ED O N ISC H E L EID IN G
( PH IL IPPU S EN BR IEF AAN PH IL IPPU S, 3 3 8 )

Redenaar en publicist Isocrates (436-338)
 vond vereniging van alle Grieken onder
sterke leider goed middel tegen eindeloze
oorlogen
 verovering van K-Azië  massale
kolonisatie van Grieken daar  zou veel
problemen oplossen
 pleit voor oorlog van alle Griekse staten
tegen Perzië.
- Migratie van Grieken naar Azië al op
gang gekomen
- Veel Griekse huursoldaten in Perzische
dienst
- Toenemend handelsverkeer via via
Griekse steden aan westkust van K-Azië, die
sinds 386 van Perzië waren.-->
voorafschaduwing van hellenistische tijd

DEMOSTHENES (384-322 V. CHR.)
AT H E E N S R E D E N A A R , F E L O P P O N E N T VA N P H I L I P P U S
(PHILIPPICAE) EN ALEXANDER. STREED MEE BIJ CHAERONEA.
NA NEDERLAAG IN LAMISCHE OORLOG (323-322) ZELFMOORD.

338: eind periode der vrije autonome stadstaten
- Redenaar en politicus Demosthenes(384-322)
 tegenstander van Philippus
 wilde volledige zelfstandigheid en macht Athene
handhaven.

HET RIJK VAN ALEXANDER DE
GROTE

DE HELLENISTISCHE PERIODE

Begin:
 338: Chaeronea
 336-323: Alexander de Grote . Alexander sterft te Babylon.
 331: Slag bij Gaugamela
 330: Dood van Darius III
 301: Slag bij Ipsus, Antigonus Monophthal mus sneuvelt
 280: Dood van Seleucus I, de laatste diadooch

Einde
 222: Sellasia (Antigonus III Doson verslaat Cleomenes III van Sparta)
 148: Rome maakt Macedonië tot provincie, einde Antigonidische rijk.
 64: Pompejus maakt Syrië tot provincie, einde Seleucidische rijk
 31: slag bij Actium (Oc tavianus verslaat Marcus Antonius en Cleopatra)
 30: Rome maakt Egypte tot provincie , einde van Ptolemeïsche rijk
 632: dood van Mohammed.

Rome Griekenland en Azië Egypte
Macedonië
338 338: Latijnse Bond † 338: Chaeronea Alexander
Alexander de Grote (336 / 331 -323)
Philippus III Arrhidaeus (323-317) 323:Ptolemaeus
Alexander IV (317- 310)
satraap
Antiogonus Monophthalmus (305-301)
305: koning
301: slag bij Ipsus. Antigonus † Demetrius
305 287: Lex Hortensia Antigoniden (276-148) Seleuciden (311/305-64) Ptolemeeën
275: Beneventum Seleucus I (323/05-30)
Antigonus II Gonatas (276-
264-41: 1e Pun. oorlog Antiochus I (281-261) Ptolemaeus I
239) Antiochus II (261-246) Ptol. II (283-46)
Seleucus II (246-226) Ptol. III (246-222)
Seleucus III (226-223)

218-01: 2e Pun. oorlog Antigonus III Doson (229-221) Antiochus III (223-187) Ptol IV (222-04)
222: Slag bij Sellasia 200: Antiochus verovert Syrië/Palestina
188: Vrede van Apamea

200 L. Aemilius Paullus Perseus (179-168) Seleucus IV (187-175) Ptol V (205-180)
Antiochus IV (175-164) Ptol VI (181-45)
168 168: Slag bij Pydna 168: Makkabeese opsatnd

149-46: 3e Pun. Oorlog 148: Macedonia 141 Parthen
133: Tib. Gracchus 146: Corinthe † Mithradates I

100 Marius, Sulla, Antiochus XIII

Pompejus 64 Syria +
Judaea

44 Caesar † Cleopatra VII

30 KEIZERTIJD 27 Achaea Jezus (4v-30nC) 30 Aegyptus
vC Augustus (27v-14nC)

“HET HELLENISME”

 Johann Gustav Droysen (1808-1884) Geschichte
Alexanders des Grossen (1833), Geschichte des
Hellenismus (1877).

 „„Der Name Alexander bedeutet das Ende einer Weltepoche,
den Anfang einer neuen.‟‟
 „Hellenismus‟.
 „die Verbreitung Griechischer Herrschaft und Griechischer
Bildung über die Völker ausgelebter Kulturen ‟
 Griekse èn Oosterse culturen „ausgelebte Kulturen‟.
 Hellenisme = vergrieksing (?)
 Hellenisme = mengcultuur (?)
 Hellenistische periode synthese tussen Grieks en Oosters,
bakermat voor het christendom.

DE HELLENISTISCHE STATEN CA. 240
V. CHR

HELLENISTISCHE PERIODE

 Perzische rijk en rijk van Alexander vallen uiteen in kleinere
monarchieën
 Griekse monarchieën domineren oostelijk MZ -bekken: S e l e u c i di s c he
r i j k ( A z i ë ) , P t o l e m e ï s c h e r i j k ( E g yp t e ) , A n t i g o n i d i s c h e r i j k ( M a c e d o n i ë )
 Vermenging, vergrieksing of juxtapositie?
 Stedenstichtingen: nieuwe Griekse steden; Griekse kolonies in
oude oosterse steden
 Het excentrieke in de kunst
 Godsdienst: n i e u we c u l t e n ( S e r a p i s , I s i s , Tyc h ē ) , g o d e n k o n i n g e n , k o n i n g e n
goden (heersersultus)
 Nieuwe filosofische stromingen: S t o a ( Z e n o va n C i t i u m ) , E p i c u r u s ,
C yn i s m e ( D i o g e n e s va n S i n o p e ) ; g r o e i m ys t e r i e c u l t e n .
 Verbreiding Babylonische astronomie en astrologie
 Wetenschappelijke ontdekkingen in Alexandrië
 Schaalvergroting
 Oligarchisering en hiërarchisering in Griekse steden

RI J K VE RDE E LD ON DE R Z OON S A LE X A N DER DE G ROT E :
A N T IGONIDE S , SE LE UC US I , P TOLE M AE US

�ݺ�ߣ

Peloponnesische oorlogen emb

More Related Content

Peloponnesische oorlogen emb

Editor's Notes