More Related Content
Featured (20)
Anna Stawska
- 2. KRTKA HISTORIA POLSKIEGO NEONU W LATACH 50. 60. 70. Atmosfera politycznej odwil甜y przeomu lat 1955/1956, nowe przepisy zezwalajce na stosowanie du甜ych form reklamy i decyzja wadz o neonizacji byy przyczyn bujnego rozkwitu neon坦w. Wczeniej reklama praktycznie w du甜ej postaci nie istniaa, bowiem pozwalano jedynie wacicielom lokali na zamieszczanie niewielkich szyld坦w w witrynach sklepowych. W 1955 roku w Ministerstwie Handlu Wewntrznego opracowano przepisy pozwalajce na reklamowanie towar坦w i usug. Postanowiono te甜 zao甜y pastwowe przedsibiorstwo Reklama", kt坦re zaczo dziaa w lutym 1956 roku i zajo si reklam we wszystkich jej aspektach. Wadze day przyzwolenie, natomiast prasa podchwycia temat i zachcaa do zmiany wygldu ulic na wz坦r Pary甜a, Hamburga czy Londynu, a nawet przedwojennej Warszawy. Byo to absolutn nowoci w centralnie sterowanej gospodarce PRL-u. Ministerstwo sprawowao cis kontrol nad rozwojem neonizacji. W 1958 roku powstaa Rada Programowa Reklamy, kt坦ra okrelaa szczeg坦owe wytyczne dotyczce zasad projektowania neon坦w. Regulacjom podlegay przede wszystkim kolory, liternictwo oraz kwestie techniczne, Co dzi mo甜e wydawa si niezrozumiae, 坦wczesna reklama nie miaa charakteru komercyjnego - neony stanowiy raczej dziedzin sztuki u甜ytkowej. Idea neonizacji zwizana bya wic z chci nadania Warszawie charakteru nowoczesnego, europejskiego miasta. Neony miay by elementem dekoracyjnym, dobrze wkomponowanym w przestrze miejsk, zharmonizowanym z architektur. Ich autorami byli wybitni tw坦rcy, architekci oraz graficy. W swoich projektach nawizywali do przedwojennej szkoy grafiki, kiedy to tworzenie szyld坦w i reklam przestao by rzemiosem, a stao si sztuk. Co wicej, projekty neon坦w musiay by zgodne z projektami architektonicznymi.
- 3. BIUROKRACJA Rosnca w Polsce biurokracja utrudniaa zatwierdzanie neonowych projekt坦w. W latach 60. systematycznie wydu甜aa si lista koniecznych uzgodnie, a甜 w 1969 roku nale甜ao uzyskiwa pozytywn opini i zezwolenie od: dzielnicowego architekta, waciciela budynku, projektanta budynku, konserwatora zabytk坦w (w przypadku obiektu zabytkowego), komisji Pracowni Sztuk Plastycznych, projektanta elektryka, projektanta konstruktora, kierownika technicznego wykonawcy, miejskiego wydziau architektury i specjalistycznej komisji w Urzdzie Miasta. Dopiero po zebraniu tych wszystkich pozwole mo甜na byo otrzyma zgod na budow od miejskiego wydziau architektury, co powodowao, 甜e czsto realizacja neonu moga trwa do trzech lat. Biurokracja i popularno neonowych reklam przyczyniy si do ekonomicznej niewydolnoci zakadu Reklama". Sta si on niejako ofiar wasnego sukcesu. Liczne inspekcje i niepomylnie zakoczone kontrole finansowe doprowadziy do jego likwidacji w 1971 roku. Rok p坦添niej zao甜ono w jego miejsce Stoeczne Przedsibiorstwo Instalacji Reklam wietlnych (SPIR), kt坦re dziaao pod tym szyldem do 1993 roku.
- 4. ARTYCI Pikno neon坦w, kt坦re zaczy ozdabia ulice Warszawy po 1956 roku, zawdziczamy wybitnym tw坦rcom. Dziki dokumentacji, kt坦ra si zachowaa, mo甜emy pozna autor坦w poszczeg坦lnych projekt坦w i w ten spos坦b przyczyni si do wypenienia luki w dziejach polskiego wzornictwa. Dzi nie ma ju甜 wtpliwoci, 甜e neony, cho wiele z nich si nie zachowao, na trwae weszy do historii polskiej sztuki u甜ytkowej. Warto przypomnie artyst坦w kreujcych przestrze stolicy, cho nie spos坦b wymieni ich wszystkich. Warszawskie neony projektowali wybitni architekci i graficy, midzy innymi: Jan Mucharski, Jan Bogusawski, Bohdan Gniewiewski, neoniarze" - Tadeusz Rogowski, Maksymilian Krzy甜anowski, Zbigniew Labes, a tak甜e Marek Brudnicki, Stefan Bernaciski i Ryszard Lech.
- 5. CIEMNA STRONA NEONW W pocztkowym okresie produkcji neon坦w ich jako techniczna nie bya wysoka. Niezmiennie sabym punktem bya technologia produkcji elektrod. Realizacja neonu Jubiler z ulicy Puawskiej i nie obya si bez problem坦w. Sp坦r midzy zleceniodawc a wykonawc o z jako neonu trwa a甜 p坦 roku. Neon zaprojektowano pod koniec 1956 roku z neonowym acuchem spywajcym po fasadzie budynku, co czynio go niezwykle zachwycajcym i pomysowym, jednak dosy trudnym w wykonaniu. Zdarzao si te甜, 甜e dworzec kolejowy Warszawa G坦wna na wiele dni traci liter ", co nadawao mu wyjtkowo niefortunnej wymowy. Tak甜e nadmiernie zbiurokratyzowany proces napraw neon坦w przynosi wiele problem坦w ich wacicielom. Wniosek o napraw wpywa do usugodawcy dopiero po dw坦ch tygodniach od powstania awarii. Z kolei p坦roczna gwarancja czsto bya zbyt kr坦tka, a p坦添niejsze naprawy zbyt drogie. Pomoc okaza si uruchomiony w 1961 roku przez PUR Reklama" orodek konsultacyjny przy ulicy Kubusia Puchatka 9 w Warszawie. Dy甜urowao w nim pogotowie mechanik坦w na wypadek awarii neonowych. Wprowadzono stay objazd po ulicach miast, by jak najwczeniej wyapywa wszelkie awarie i zapobiega figlom neon坦w". Jednoczenie intensywnie ulepszano rozwizania techniczne, w czym pom坦c miaa powoana w 1962 roku przy PUR Reklama" Rada Techniczna. Pracowano tam nad technologi proszkowania szka i lepsz jakoci obudowy skrzy transformatorowych. W centrali przedsibiorstwa gromadzono wszystkie wzory oraz fotografie szyld坦w w celu racjonalnego ujednolicenia profilu produkcji neon坦w. Dziki tym dziaaniom oraz zdobywanemu dowiadczeniu w trakcie produkcji poziom techniczny by coraz wy甜szy. Niestety w drugiej poowie lat 60. gorsza sytuacja gospodarcza Polski zahamowaa rozw坦j wietlnej reklamy, a pienidzy brakowao nawet na naprawy.
- 6. LATA 60. Po sprzyjajcej dla neon坦w koc坦wce lat 50., w 1960 roku pojawiy si nowe reguy dotyczce procesu neonizacji. Neony odtd miay by tylko na g坦wnych arteriach najwikszych miast w Polsce - w Warszawie przy Alejach Jerozolimskich, Marszakowskiej, Nowym Swiecie i ich przecznicach. Postanowiono, 甜e wicej bdzie neon坦w semaforowych, kt坦re w odr坦甜nieniu od neon坦w elewacyjnych montowane byy nie wzdu甜 elewacji budynku, ale w jej poprzek, co dawao bardziej spektakularny efekt. Ponadto ustalono, 甜e nale甜y produkowa wicej neon坦w w kolorach biaych i pastelowych (efekt delegacji oficjeli do Pary甜a). Wskazano, 甜e montowanie wielkich neon坦w na frontach maych sklep坦w jest niepo甜dane. Przychylnie natomiast patrzono na umieszczanie mniejszych neon坦w wewntrz sklep坦w. Postanowiono, 甜e na dachach budynk坦w przy wskich ulicach w og坦le nie nale甜y umieszcza reklam wietlnych. Stowarzyszenie Architekt坦w Polskich i Zwizek Polskich Artyst坦w Plastyk坦w ustaliy list projektant坦w upowa甜nionych do projektowania neon坦w. Zalecono r坦wnie甜, by usun tak zwanych monopolist坦w- architekt坦w", kt坦rzy projektowali budynki i neony na nich montowane - co, jak wkr坦tce si okazao - nie przysu甜yo si miejskiej estetyce. Lata 60. to tak甜e czasy dominacji PUR .Reklama". Aby unikn nieporozumie i konkurencji midzy najwikszymi producentami neon坦w: Reklam", Spojni" i,Lumenem", wadze pastwowe postanowiy odg坦rnie przydziela im zadania, a uprzywilejowany status Reklamy" zosta zatwierdzony na konferencji w 1960 roku przez Ministerstwo Handlu Wewntrznego. Zakad sta si g坦wnym wykonawc neon坦w dla pastwowych organizacji handlowych, a harmonogram prac by ustalany przez Ministerstwo. Przedsibiorstwo Usug Reklamowych Reklama inicjowao nowatorskie na polskim rynku rozwiazania, takie jak chocia甜by zorganizowanie pod koniec 1961 roku pracowni psychologicznej. Zatrudniono w niej dw坦ch psycholog坦w, kt坦rych zadaniem byo prowadzenie bada nad struktur treci hase reklamowych (w tym neon坦w), ich trwaoci w naszej pamici oraz wyobra甜eniami klienta inspirowanymi informacj reklamow. Analizowano tak甜e relacj midzy czasem decyzji klienta a sugestywnoci treci reklam i neon坦w.
- 7. LATA 70 Neony na nowo stay si modne w latach 70. Ju甜 w 1969 roku wadze zleciy miejskim wydziaom opracowanie szkic坦w projektowych neonizacji dzielnic. Powsta program perspektywiczny rozwoju reklam neonowych, kt坦ry przedstawiono do akceptacji najwy甜szym 坦wczesnym wadzom, czyli sekretarzowi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Projekt zosta przyjty i stanowi podstaw do dalszych dziaa. Wraz z napywem dewiz z zagranicy zn坦w zwikszyy si rodki na reklam. Pr坦bowano walczy z biurokracj, wic likwidowano stare instytucje oraz powoywano nowe - z nadziej na uproszczenie procedur. W 1970 roku zlikwidowano Komisj ds. Koordynacji Reklamy, kt坦ra dziaaa przy wydziale urbanistyki w Urzdzie Miasta. W jej miejsce w 1973 roku powoano Midzyresortow Rad Reklamy pod auspicjami Ministerstwa Handlu Wewntrznego. Powoano r坦wnie甜 nowy urzd Naczelnego Plastyka Warszawy, kt坦ry w miejsce uprzednio dziaajcego Naczelnego Architekta wydawa ostateczne pozwolenia na monta甜 neon坦w. W 1971 roku powstay centralne plany neonizacji dla Warszawy przygotowane przez wszystkie wadze dzielnicowe. Z tego czasu pochodzi plan neonizacji ulicy Puawskiej. Lista projektowanych neon坦w zawiera 84 pozycje. Tak甜e wydziay urbanistyki innych dzielnic musiay zaplanowa projekty neon坦w dla swoich g坦wnych arterii np. na Ochocie reklamy wietlne miay pojawi si na 38 budynkach wzdu甜 ulicy Gr坦jeckiej. Neony lat 70. r坦甜niy si znaczco od tych wczeniejszych przede wszystkim pod wzgldem wymiar坦w - byy du甜o wiksze. Zdecydowanie byo te甜 wicej neon坦w dachowych oraz wielkogabarytowych. Przewa甜ay w wikszoci litery blokowe (jako bardziej czytelne), a znikny zawijasy, tak przecie甜 charakterystyczne dla neon坦w lat 50.
- 8. LATA 1980-1989 Lata 80. to koniec epoki neon坦w, kt坦re znikay z polskich ulic z wielu powod坦w. Przede wszystkim przyczyni si do tego kryzys gospodarczy, kt坦ry rozpocz si jeszcze pod koniec lat 70., oraz trwajcy w latach 19811983 stan wojenny. Nie bez wpywu dla neon坦w pozosta tak甜e powolny, lecz stay rozkad ekonomiczny i polityczny PRL-u, a tak甜e oszczdnoci w zu甜yciu prdu. Estetyka ulic (a tylko do takiej roli zostay w tym czasie sprowadzone neony) staa si potrzeb drugiej kategorii. Cho produkcja reklam wietlnych trwaa nadal, neony byy ubo甜sze i oszczdne. Brakowao pienidzy na regularne naprawy, w efekcie czego - niegdy pikne i dekoracyjne neony - straszyy niekompletnymi napisami. Zmian w postrzeganiu reklam wietlnych, kt坦re przed laty nadaway wielkomiejski sznyt stolicy, zapocztkowao dopiero Muzeum Neon坦w. Do niedawna jeszcze zapomniane i zdewastowane neony, dzisiaj na nowo ciesz swym blaskiem. Niestety, czsto ju甜 nie w swoich oryginalnych miejscach, a na cianach wystawowych muzeum. Potrzeba byo wiele wysiku, by tchn 甜ycie w t niemodn ju甜 przecie甜 reklam. Jednak udao si. Muzeum opiekuje si coraz wiksz liczb starych neon坦w, ratujc je od zapomnienia. Co wicej, coraz mielej na ulice miast - zwaszcza Warszawy - wkraczaj nowe neonowe szyldy. W wikszoci proste, jednak raz za razem zdarza si coraz ciekawszy projekt. Z mod ju甜 tak jest, 甜e przemija i wraca. Oby i tym razem sprawdzia si ta prawidowo.
- 9. ZIMNA WOJNA 1945 r. KONFERENCJA W JACIE Churchill, Roosevelt i Stalin przyw坦dcy antyhitlerowskiej koalicji - spotykaj si w lutym, by uzgodni ksztat powojennej Europy. Omawiane kwestie dotycz losu i ksztatu Polski, podziau Niemiec i utworzenia Organizacji Narod坦w Zjednoczonych. 1948 r. BLOKADA BERLINA Zwizek Radziecki odcina poczenia ldowe prowadzce do zachodnich sektor坦w Berlina. Zachodnie mocarstwa tworz most powietrzny - niezbdne zaopatrzenie dostarczane jest za pomoc transportu lotniczego. 1949 r. ZAKOCZENIE BLOKADY BERLINA / UTWORZENIE NATO ZSRR koczy blokad Berlina Zachodniego. Powstaje Organizacja Traktatu P坦nocnoatlantyckiego (NATO). Pastwa zao甜ycielskie to Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Wochy. 1953 r. MIER STALINA Brutalny komunistyczny dyktator, J坦zef Stalin umiera w wieku 73 lat. Jego nastpca, Nikita Chruszczow, potpia zbrodnie okresu stalinizmu, co rozpoczyna okres odwil甜y.
- 10. 1955 r. UKAD WARSZAWSKI 14 maja 1955 powstaje Ukad Warszawski, bdcy odpowiedzi na utworzenie NATO. Pastwa zao甜ycielskie to NRD, Czechosowacja, Polska, Wgry, Albania, Bugaria i ZSRR. 1956-1957 r. REWOLUCJA WGIERSKA I POLSKI PA店DZIERNIK Na Wgrzech wybucha gwatowne powstanie przeciwko wadzy co doprowadza do zbrojnej interwencji Zwizku Radzieckiego i w wielu ofiar. Po kr坦tkotrwaym zawieszeniu interwencji nowy rzd z premierem Imre Nagyem na czele ogasza szereg dziaa na rzecz demokratyzacji oraz zwikszenia swob坦d obywatelskich. Zwizek Radziecki podejmuje decyzj o powstrzymaniu przemian i Armia Radziecka powraca, by stumi , kontrrewolucyjne powstanie". Premier Wgier Imre Nagy w wystpieniu radiowym informuje o ataku Armii Radzieckiej i prosi wiat o piln pomoc. Wezwania te pozostaj bez ostatecznie 10 listopada 1956r powstanie upada. Premier Nagy zostaje skazany na mier w 1958r. Niezadowolenie wybucha tak甜e w Polsce. Aby nie dopuci do dalszego napi, strona radziecka godzi si na zmian kierownictwa partii i liberalizacj systemu politycznegooraz ekonomicznego. Odbywaj si midzynarodowe konferencje partii komunistycznych Aw Czechosowacji i w Moskwie, kt坦re s odpowiedzi na rosnce w sile oczekiwania wolnoci i demokracji. Wr坦d pomys坦w znajduj si wprowadzeniekontrolowanego przez pastwo konsumpcjonizmu, a tak甜e pewna doza swobody i wolnoci kulturalnej.
- 11. ,,wiata Warszawy... informuj, ucz, bawi!" Propagandowy przekaz, 1967 r. WYCIG KOSMICZNY W 1957 r. Zwizek Radziecki dokonuje pomylnego wyniesienia na orbit Sputnika 1 - pierwszego sztucznego satelity. 12 kwietnia 1961 r. radziecki kosmonauta Jurij Aleksiejewicz Gagarin zostaje pierwszym czowiekiem w przestrzeni kosmicznej. MUR BERLISKI Wadza komunistyczna wznosi trway system umocnie na wewntrz niemieckiej granicy w Berlinie. Pospiesznie wzniesiony mur jest szokiem dla Berliczyk坦w i wiata, stajc si wymownym symbolem 甜elaznej kurtyny. wiato innego rodzaju Jak przekonuj zwolennicy wprowadzenia reklam electro-graphic symbols will represent the wietlnych do przestrzeni publicznej, neony - swoiste elektrograficzne znaki - maj by symbolem odrodzenia kulturalnego i gospodarczego, a tak甜e powrotu nadziei na lepsze jutro.
- 12. 1968 r. PRASKA WIOSNA Nowy premier Czechosowacji rozpoczyna w styczniu 1968 r. refom, majcych na celu zliberalizowanie systemu politycznego i gospodarczego. Rosnce nastroje antysocjalistyczne skaniaj ostatecznie Zwiazek Radziecki do interwencji. 1981 r. STAN WOJENNY W POLSCE Po strajkach w gdaskich stoczniach ronie mobilizacja spoeczestwa, Solidarno" ronie na znaczeniu, stajc si og坦lnonarodowym ruchem sprzeciwu. 13 grudnia 1981 r. zostaje wprowadzony stan wojenny. kt坦ry - w zwizku z nao甜onymi na sankcjami - doprowadza do ostatecznego upadku gospodarki. 1991 r. KONIEC UKADU WSZAWSKIEGO ROZWIZANIA ZWIZKU RADZIECKIEGO Od 1989 r. w krajach Bloku Wschodniogo nastpuj spore zmiany polityczne - pierwsze demokratyczne wybory, wolny rynek obywatelskie.