�ݺ�ߣ

Програмчлалын хэл

Logo

Java-гийн үндсэн үйлдлүүд
багш Б.Ганзориг

Монгол Улаанбаатар Их Сургууль
2013 он

Logo

Агуулга
1
2

Хувьсагч болон өгөгдөл

3

Арифметик үйлдлүүд

4

Үйлдлийн дараалал

5

Харьцуулах үйлдлүүд

6

Програмын тухай үндсэн ойлголт

Нөхцөл шалгах үйлдэл

Монгол Улаанбаатар Их Сургууль 2013 он

Logo
Програмчлалын тухай үндсэн ойлголт
1. Програмчлалын аливаа хэл нь програмыг
бичихэд ашиглах тэмдэгтүүд, тусгай үг болон
өгүүлбэрүүдийг бичих дүрмүүдийн цогц байдаг
юм.

2. Өгүүлбэрүүдийг зөв бичих болон бичсэн
өгүүлбэрийн утгыг тодорхойлох хоёр төрлийн
дүрэм байдаг.



Logo
1. Өгүүлбэрийн зөв бичгийн дүрмүүдийг уг хэлний
синтакс гэдэг.

2. Бичиж болох өгүүлбэр бүрийн зөв утгыг
тодорхойлсон дүрмийг хэлний семантик гэдэг.



Logo

1. Тухайн хэлэнд ямар цагаан толгойн үсэг, цифр,
тэмдгүүдийн яг ямар дарааллыг бичиж болохыг
тодорхойлсон дүрмүүд нь уг хэлний синтакс
болно.
2. Програмчлалын хэлээр програмыг бүтээхэд
“үндсэн
материал”
болж
хэрэглэгддэг
зүйлүүдийг уг хэлний “үндсэн элементүүд” гэж
нэрлэнэ.



Logo
1. Энэ үндсэн элементүүдийг ашиглаж зөв бичгийн
дүрмийн (ө.х. синтаксийн) хувьд зөв програм
(бүтэц) -ыг бичих замыг хэлний синтакс дүрэм
бидэнд зааж өгдөг.
2. Хэрвээ бидний бичсэн програмд уг хэлний
аливаа дүрэм зөрчигдсөн байвал тэр програмын
синтакс алдаатай болж, алдааг бүрэн засах
хүртэл компилятор зөв хөрвүүлж чадахгүйд
хүрдэг.



Logo
1. Хүмүүсийн харилцааны төрөлх хэлэнд олон
утгаар ойлгож болох өгүүлбэрийг ярих, бичих
тохиолдол зөндөө байдаг.
2. Харин хүн өөрөө тунгаан бодох чадвартай
учраас зөв ойлгож чаддаг.
3. Жишээ нь: “монголчууд буруу ярьж, зөв
ойлгодог” гэдэг.



Logo
1. Гэтэл ямарч компьютер бодож чаддаггүй,
програм зохиогч юу хүсч тухайн өгүүлбэрийг
бичсэнийг мэдэхгүй учраас, нэг талаас ийм олон
утгатай зүйл гарахгүй байхаар програмчлалын
хэлний синтакс дүрмийг зохиосон байдаг.
2. Нөгөө талаас хэлний дүрмийг өөрийг нь маш
тодорхой
бөгөөд
энгийн
хэлбэртэйгээр
тайлбарлаж хүмүүст хүргэх шаардлагатай
байдаг.



Logo

Жава програм ажиллах зарчим
Windows, Linux, Unix, Mac зэрэг ихэнх
системүүд дотроо Java 2 Platformийг агуулсан байдаг.
Java платформ нь дотроо 2 зүйлийг
агуулдаг.
Java Виртуаль
Машин
Java 2
Platform
Java Application
Programming
Interface (Java API)


Logo

Жава виртуаль машин
JVM нь програмын аргаар бүтээсэн
хийсвэр компьютер юм
Компьютер болгон өөрийн машины
хэлтэй
Виртуаль машин ч мөн өөрийн гэсэн
машины хэлтэй



Logo

Java кодыг Java хөрвүүлэгч програм
(javac) байт код руу хөрвүүлдэг

Виртуаль машины үүрэг нь байт
кодоор бичигдсэн програмыг тухайн
үйлдлийн системийн машины код руу
хөрвүүлэн ажиллуулдаг



Logo

JVM-ны ачаар Java код нь Windows,
Linux, Unix, Mac зэрэг бүх төрлийн
үйлдлийн системүүд, компьютер
дээр огт ялгаварлахгүй ажиллаж
чаддаг



Logo

Програмын код (Source code)

javac New.java

Java компилятор
(javac)

Байт код (Byte code)

New.class

Байт кодыг хүн ойлгохгүй тул нууцлалт болж өгдөг


Logo

Байт код (Byte code)

Java New

Виртуаль машин нь ажиллах
гэж байгаа байт кодонд
нууцлалт хамгаалалтын
зарчмын шалгалт хийдэг.
(Санах ойн зөвшөөрөлгүй
хэсэгт хандах эсэх…)

Java Виртуаль Машин
(java)

Шалгалт ОК бол
ажиллуулна…

How

Logo

Windows
Виртуаль Машин
(BM)

Linux
Java Код

Байт код

(BM)

Mac
(BM)



Logo

Java API
Java Application Programming
Interface буюу Java API нь Java
програм ажиллахдаа шаардах
функцуудын санг дотроо агуулж
байдаг.
Жишээ нь: Хэвлэх үйлдэлд Print
функц ашигласан. Энэ функы нь API
юм.


Logo

Жава хэлний үндсэн элементүүд
Класс
Объект
Тогтмол
Хувьсагч
Функц
 Аргументууд
 Буцаах утга



Logo

Классын жишээ:
рublic class Human {
String
name;
String
firstName;
int
age;
Head
head;
void eat (String food, String tea)
{
….
}
void go(String direction, int speed)
{
…..
}
public static void main (String args[])
{
…..
}
}


Хувьсагчид

head бол Head классын
обьект юм. Тиймээс
класс дотроо өөр
классын обьект агуулж
байж болно.


Logo

Объект:
 Класс нь өгөгдлийн хийсвэр төрөл
учраас шууд ашиглах боломжгүй.
Классын объект бол уг классын бодит
дүр юм.
 Класст объект зарлахдаа new оператор
ашигладаг.

Жишээ:
Human ganaa = new Human( );


Logo

Хувьсагчид:
 Хувьсагч бол өгөгдөл хадгалах санах
ойн жижиг орон зай юм.
 Хувьсагчийн нэр:
• үсгээр (a…z)
• _ (доогуур зураас)
• $ -ээр эхэлж болно.

 Том жижиг үсэг ялгаатай байдаг тул
name, Name гэсэн 2 хувьсагчийг
ялгаатайд тооцно.


Logo

Жавагын түлхүүр үгээр хувьсагч нэрлэж
болохгүй.
Жавагын түлхүүр үгс:
abstract
assert
boolean
break
byte
case
catch
char
class
continue
default
do
double
else
extends
final
finally
float
for
if
implements
import
instanceof
int
interface
long
native
new
package
private
protected
public
return
short
static
strictfp
super
switch
synchronized
this
throw
throws
transient
try
void
volatile
while
Жавад түлхүүр үгээр ашиглагддаггүй боловч нөөцлөгдсөн байдаг
const
goto


Logo

Хувьсагчид:
 Java нь програмыг хөрвүүлэхийн өмнө
кодыг Unicode руу хөрвүүлдэг
 Тиймээс хувьсагчдын нэрийг Unicode
дээр бичиж болно



Logo

Хувьсагчийн зарлалт нь
<Өгөгдлийн төрөл> Хувьсагч1, хувьсагч2,..;

гэсэн бүтэцтэй байна.
Өгөгдлийн үндсэн төрлүүд:










boolean
char
int
byte
short
long
float
double
String


Үнэн ба Худал
Тэмдэгт
бүхэл тоо
бүхэл тоо
бүхэл тоо
бүхэл тоо
бутархай тоо
бутархай тоо
тэмдэгт мөр

Logo


 Төрлүүдийн хэмжээ:
Төрөл
boolean

Хэмжээ (бит) Утга

char

16

byte

8

short

16

int

32

long

64

float

32

double

64


Стандарт

True , false
(ISO Unicode)
'u0000' –ээс 'uFFFF'
(0 –ээс 65535)
–128 to +127
(–27 to 27 – 1)
–32,768 to +32,767
(–215 to 215 – 1)
–2,147,483,648 to +2,147,483,647
(–231 to 231 – 1)
–9,223,372,036,854,775,808 to +9,223,372,036,854,775,807
(–263 to 263 – 1)
Сөрөг хязгаар:
–3.4028234663852886E+38 to –1.40129846432481707e–45
Эерэг хязгаар:
1.40129846432481707e–45 to 3.4028234663852886E+38
Сөрөг хязгаар:
–1.7976931348623157E+308 to –4.94065645841246544e–
324
Эерэг хязгаар:
4.94065645841246544e–324 to 1.7976931348623157E+308

(IEEE 754
floating point)

(IEEE 754
floating point)


Logo

Хувьсагч зарлалт:
Жишээ нь:
 int count;
 byte hour, minute, second;
 String firstName;
 float $pi, _salary, Zeel;
Анхаарах зүйлс: String ээс бусад төрөл жижгээр бичигдсэн байгаа. String
бол өгөгдлийн үндсэн төрөл биш харин класс учраас томоор бичигдсэн
байгаа. Том жижгийг нь сольвол алдаа гарна. Тэгэхээр firstName бол
хувьсагч биш объект юм. Объект нь дотроо хувьсагчдыг агуулж болдог бол
хувьсагч нь цаашаа задардаггүй.


Logo

Өгөгдөл:
 Бүхэл тоон төрөл нь int төрөлтэй
байдаг. Тиймээс 1, -999, 12548464
тоонууд нь int төрөлтэй гэсэн үг.
 Хэрэв long төрөлтэй тоо ашиглах бол
хойно нь L үсэг нэмдэг. Жишээ нь:
216554L, 1L
 16-тын тооллын систем дэх тоог
бичихдээ урд нь 0x нэмж бичдэг.



Logo

Өгөгдөл:
 16-тын тооллын систем дэх тоог
бичихдээ урд нь 0x нэмж бичдэг.
16-тын системд

10-тын системд

256
4660
57007
3243



Logo

Өгөгдөл:
 8-тын тооллын системийн тоог бичихдээ
урд нь 0 нэмж бичдэг.
 Жишээ нь: 037, 065

Тайлбар: Дээр үед компьютеруудын санах ой бага хэмжээтэй
байхад 3 битийн санах ойг хувьсагчид хэрэглэдэг байсан. Ийм
зайнд 8-тын тооллын системийн тоо л багтдаг байв. Харин одоо 8тын тооллын системийг бараг хэрэглэхээ больсон.


Logo

Өгөгдөл:
 Long bigOne; гэж зарласан байхад энэ
хувьсагчид анхны утга олгодоггүй.
Хэрвээ анхны утга олгоё гэвэл:
• Long bigOne = 2222L ; гэх мэтээр олгож
болно.



Logo

Өгөгдөл:
 Бутархай тоонууд нь double төрөлтэй
байх бөгөөд хэрвээ float төрөлтэй тоо
ашиглая гэвэл f хойно нь нэмж бичнэ.
• 1.0f , 345.254f
• float pi = 3.14f;

г.м
Энэ цэгийн оронд таслал тавибал
алдаатай болно.



Logo

Өгөгдөл:
 Хэрвээ маш том тоо эсвэл маш жижиг
тоо ашиглах шаардлага гарвал E
тэмдэглэгээг ашигладаг.
 Дэлхийгээс нар хүртэлх зай 149.600.000
км гэхийг 1.496E8 гэж бичвэл илүү
x
тохиромжтой.
 Double sunDistance = 1.496E8;

Ex  10

1.496 E8  1.496 *10

8


Logo

Өгөгдөл:
 Электроны масс нь
0.0000000000000000000000000009 гр
хэмжээтэй гэхийг:
 float electronMass = 9E-28F;

9 E  28  9.0 *10

28


Logo

 Нэмэх:



x = y + z;
x = x + 1 гэхийг
x++ эсвэл ++x гэж бичиж
болдог.
 x = x + z гэхийг x += z гэж бичиж болно.

 Хасах:




x = y - z;
x = x - 1 гэхийг x-- эсвэл --x гэж бичиж болдог.
x = x - z гэхийг x -= z гэж бичиж болно.



Logo

Үржих:



x = y * z;
x = x * z гэхийг

x *= z гэж бичиж болно.

Хуваах:



x = y / z;
x = x / z гэхийг


x /= z гэж бичиж болно.


Logo

Утга олголт:
Утга олголт
int c = 3, d = 5, e = 4,
f = 6, g = 12; гэж
үзье
+=
-=
*=
/=
%=

Жишээ

Тайлбар

Утга

c += 7
d -= 4
e *= 5
f /= 3
g %= 9

c=c+7
d=d -4
e=e*5
f=f/3
g= g%9

с – ийн утга 10
d – ийн утга 1
e – ийн утга 20
f – ийн утга 4
g – ийн утга 3

Арифметик утга олгох операторууд



Logo

Үлдэгдэл олох (жиших):
 y тоог z-д хуваагаад гарах үлдэгдлийг
x –д олгоё гэвэл:
 x = y % z;

Нийлүүлбэл:
 y = a * x * x + b * x + c;
 z = ((a + b + c) / 2 – d ) % 3;



Logo

Арифметик үйлдлүүд Жишээ:
x++ ба ++x ийн ялгаа юу вэ? ++x нь
түрүүлж боловсруулагддаг.
Эхлээд хэвлэх үйлдэл хийгдээд
дараа нь нэмэгдэх үйлдэл
Жишээ:
хийгдэнэ
int x = 2;
System.out.println(x);
System.out.println(x++);
System.out.println(++x);

2
2
3
2
3
3

Эхлээд нэмэгдэх үйлдэл
хийгдээд дараа нь хэвлэх
үйлдэл хийгдэнэ


Logo

Boolean төрөл
 Boolean төрөл нь true, false (үнэн,
худал) гэсэн хоёр утгатай. Ихэвчлэн
нөхцөл шалгалтанд хэрэглэгддэг.

Жишээ:
 Boolean start;
 start = false;



Logo

Цонхонд мэдээлэл үзүүлэх програм
package javaapplication1;
import javax.swing.JOptionPane;
public class Welcome4 {
public static void main(String[] args) {
JOptionPane.showMessageDialog(null, "Welcome n to
n Java n programming!");
System.exit(0);
}
}



Logo

JOptionPane бол javax.swing сангийн класс
юм. Түүний тусламжтайгаар тусгай
цонхонд мэдээлэл үзүүлэх, хэрэглэгчээс
мэдээлэл хүлээж авах зэрэг олон үйлдэл
хийж болно.
Үүнийг ашиглахын тулд бид уг санг зарлаж
өгөх ёстой:



Logo

 Мөр 1-4: тайлбар явж байна.
4

// Java packages

 Java API дотор хоёр бүлгийн package байдаг:
 Үндсэн package
• java гэж эхэлдэг
• Java 2 Software Development Kit –д агуулагдсан.

 Өргөтгөл package
• javax гэж эхэлсэн байдаг.
• Шинэ Java package-ууд юм.

 import тодорхойлолт
5


// program uses OptionPane

• Java програм дотор хэрэглэгдэж байгаа классуудыг олоход
тусалдаг (компиляторт).
• JOptionPane классыг javax.swing package-аас ачаалахыг
компиляторт зааж өгнө.


Logo

12 JOptionPane.showMessageDialog(
13
null, "WelcomentonJavanProgramming!" );

 JOptionPane классын showMessageDialog
функцийг дуудаж байна. Хоёр аргумент
шаардагдана. Олон аргументууд нь хоорондоо
таслалаар тусгаарлагдана. Одоохондоо эхний
аргументад үргэлж null утга хэрэглэнэ. Дараачийн
аргументад нь хэвлэх гэж байгаа тэмдэгт мөрөө
дамжуулна.
 showMessageDialog нь JOptionPane классын
статик функц юм. Статик функцийг дуудахдаа
<классын нэр>.<функцийн нэр>


Logo

Бүх бичлэгүүд ; ээр төгсөнө.
Нэг бичлэгийг хэд хэдэн мөрөнд таслан бичиж болно.
Тодорхойлогчийн дундуур бичлэгийг таслаж болохгүй.
12-13 мөрийг ажиллуулснаар доорх dialog box гарч
ирнэ:

OK товчийг автоматаар оруулсан байна.
Дарвал уг цонхыг алга болгоно.
Title bar дээр Message гэсэн текст байна.


Logo

15 System.exit( 0 );
window

// terminate application with

System классын статик exit функцийг дуудаж байна.
Програмыг дуусгана.
График хэрэглэж байгаа бүх програмуудад хэрэглэдэг.
Статик функц тул, классын нэр ба цэгийг хэрэглэнэ (.)
Томоор эхэлсэн тодорхойлогчид нь ихэвчлэн класс байна.
0 гэсэн аргумент нь програм амжилттай дууссаныг илтгэнэ.
0 оос ялгаатай утга нь ямар нэг алдааг илтгэдэг.
System класс нь java.lang сангийн класс юм.
Import зарлалт шаардлаггүй байдаг.
java.lang сан нь бүх Java програмд автоматаар
импортлогддог.


Logo

Бүхэл тоотой ажиллах програм

Жишээ програм:
Input Dialog ашиглан хэрэглэгчээс 2 утга хүлээж авна.
Уг хоёр утгын нийлбэрийг message Dialog ашиглан буцаан
үзүүлнэ.



Logo


package javaapplication1;
public class Main {
public static void main(String[] args) {
String firstNumber;
String secondNumber;
int number1,number2,sum;
firstNumber = JOptionPane.showInputDialog("Enter first number = ")
secondNumber =JOptionPane.showInputDialog("Enter second
number = ");
number1 = Integer.parseInt(firstNumber);
number2 = Integer.parseInt(secondNumber);
sum = number1 + number2;
JOptionPane.showMessageDialog(null,"The sum is " +sum);
System.exit(0); } }


Logo




Logo
JoptionPane классын тогтмолууд
Мэдээлэх цонхны төрлүүд

Icon

Тайлбар

JOptionPane.ERROR_MESSAGE

Алдааны цонх. Алдаа гарсныг
мэдээлэх үед хэрэглэнэ.

JOptionPane.INFORMATION_MESSAGE

Мэдээлэх цонх. Хэрэглэгчид
мэдээлэх зорилгоор текст
үзүүлэх үед хэрэглэнэ.

JOptionPane.WARNING_MESSAGE

Сануулгын цонх. Жш: хэрэглэгчид
ямар нэг болзошгүй алдааны
талаар сануулга өгөх үед
хэрэглэнэ.

JOptionPane.QUESTION_MESSAGE

Асуух цонх. Хэрэглэгчээс асуулт
асуун хариултыг хүлээн авах
цонх. Yes, No товчнуудтай байдаг.

JOptionPane.PLAIN_MESSAGE


Icon
Ямар нэг Icon-гүйгээр зүгээр л
байхгүй мэдээлэл хэвлэн үзүүлэх цонх

Logo

Харьцуулалтын операторууд
Жиших:
Тэнцүү эсэхийг шалгахдаа
==
Жишээ нь x == y
Тэнцүү биш эсэхийг шалгахдаа
Жишээ нь x != y


!=


Logo

Харьцуулалтын операторууд
Математик тэмдэглэгээ







Java тэмдэглэгээ







Ашиглах жишээ

x y
x y
x  y

x  y

Logo

Нөхцөл шалгах оператор
Нөхцөл шалгах IF оператор
Ашиглах хэлбэр:
if ( нөхцөл ) Бичлэг1;
else Бичлэг2;

Тайлбар:
Хэрвээ хаалтан доторх нөхцөл үнэн бол (true) Бичлэг1
ажиллана. Худал бол (false) Бичлэг2 ажиллана.


Logo

if(нөхцөл)
нөхцөл үнэн бол үйлдэл хийгдэнэ;
Жишээ1:
a=20; b=10;
if(a>b)
b=b+a;
System.out.print(b);



Logo

if(нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}

Жишээ2:
a=20; b=10;
if(a>b)
{
b=b+a;
}
System.out.print(“program togsov.”);



Logo

if(нөхцөл)
үйлдэл1;
else
үйлдэл2;

Жишээ3:
a=20; b=10;
if(a<b)
b=b+a;
else




Logo

if(нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
else
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}

Жишээ 4:
a=20; b=10;
if(a<b)
{
a=a+b;
System.out.print(a);
}
else



Logo

if(нөхцөл)
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}
else
{
үйлдэл1;
үйлдэл2;
….
үйлдэлN;
}

Жишээ 5:
a=20; b=10;
if(a<b)
{
a=a+b;
System.out.print(a);
}
else
{
}



Logo

Шинэ үгс
repeat:
Давтах
Repetition algorithm: Давталтын алгоритм
Variable:
Хувьсагч.
declare:
Зарлах. Variable declaration.
Хувьсагч зарлалт.
Statement: Програмын нэг бүлэг бичлэг. Програм
нь statement-уудаас тогтоно.
Statement –ууд нь “;” аар
тусгаарлагдана.
comment: Програмын тайлбар “//”


Logo

Шинэ үгс
execute:
Blank line:
ignore:
keyword:
reserved:
identifier:

digit:

Програмыг ажиллуулах.
хоосон мөр.
Үл хэрэгсэх, алгасах.
Програмчлалын хэлний түлхүүр үг.
Нөөцлөгдсөн. Ашиглагдахгүй байгаа
зүйлийг хэлнэ.
Идентификатор. Програмд
ашиглагдах нэрлэх нэгж үг. Жишээ:
myNumber = x + 2; myNumber ба x нь
идентификаторууд юм.
0-9 хоорондох тоо.

Logo

Шинэ үгс
Case sensitive:

Application :
constant:
Parenthesis :

semicolon :
Interpreter:


Том жижиг үсгийг ялгаатайд
тооцдог (a <> A) програмчлалын
хэлийг case sensitive хэл гэдэг.
Програм.
Тогтмол.
“{“, ”}” ийг хэлнэ.
Left brace:
{
Ritht brace
}
Цэг таслал. “ ; ” тэмдэгтийг хэлнэ.
интерпретатор. Хөрвүүлэгч програм.
Байт кодыг ажиллуулна. Өөрөөр
хэлбэл class өргөтгөлтэй файлыг
ажиллуулдаг програм.

Logo

Шинэ үгс
Escape characters: Хэвжүүлэгч тэмдэгтүүд
тухайлбал n , t , r гэх мэт.
Comma:
“,” Таслал.
dot:
“.” цэг.
Quote:
‘ тэмдэгт.
Double quote: “ тэмдэгт.
terminate:
Дуусгах. Terminate application.
Програм дуусгах.
capital letters : Том үсэг.
type:
төрөл. (хувьсагчийн төрөл)
valid:
зөв.


Logo

Шинэ үгс
Invalid:
Буруу.
Primitive types: Өгөгдлийн үндсэн төрлүүд: int,
byte, char, long, float, double
(String орохгүй, String нь класс
юм)



Logo

Даалгавар
Гурван тоо хэрэглэгчээс хүлээн авч дунджийг
нь, их, багыг нь хэвлэдэг програм бич.
Хэрэглэгчээс тойргийн радиусыг бүхэл тоогоор
аваад тойргийн урт, талбайг ол. Pi утганд
3.14159 утгыг хэрэглэ.

S  r

2

L  2r

Хэрэглэгчээс 4 тоо хүлээн аваад эрэмбэлэн
хэвлэнэ үү (if бичлэг ашиглана).




Logo

Монгол Улаанбаатар Их Сургууль
2013 он

�ݺ�ߣ

PL Lecture3

More Related Content

PL Lecture3